Οι διεθνείς δείκτες αντίληψης της διαφθοράς για κάθε χώρα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις αποφάσεις νέων επενδυτών. Οι δείκτες αυτοί σχετίζονται με το λεγόμενο «κεφάλαιο φήμης» (reputational capital) της κάθε χώρας.  Με τον όρο αυτό εννοούμε την αξιοπιστία, το κύρος και τη φήμη μίας χώρας σε διεθνές επίπεδο και αποτυπώνονται από διάφορους δείκτες που καταγράφουν τη διεθνή αντίληψη για την αξιοπιστία μιας χώρας. Ο πιο γνωστός, ενδεχομένως, δείκτης είναι ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς (ΔΑΔ), της μη-κυβερνητικής οργάνωσης Transparency International (https://www.transparency.org).

Μέσω αυτού του δείκτη, κάθε χρόνο στις 31 Ιανουαρίου ανακοινώνονται τα αποτελέσματα της μέτρησης της αντίληψης για τη διαφθορά σε 180 χώρες, περιλαμβανομένης και της Κύπρου. Ο ΔΑΔ βασίζεται σε  ερωτηματολόγια που απαντώνται από εμπειρογνώμονες σε όλο τον κόσμο, τα οποία δεν περιλαμβάνουν ειδικούς από τη χώρα που αξιολογείται. Επομένως, οποιεσδήποτε αντιπολιτευτικές φωνές στο εσωτερικό μιας χώρας είναι απίθανο να επηρεάσουν τη βαθμολογία.

Τι μετρά ο δείκτης ΔΑΔ;

Μέσω ενός ερωτηματολογίου, ο ΔΑΔ καταγράφει την αντίληψη των ερωτηθέντων αναφορικά με την κατάχρηση δημόσιων αξιωμάτων για ίδιο όφελος ή/και για συγγενικά/φιλικά άτομα, τον νεποτισμό, την αναποτελεσματική δίωξη διεφθαρμένων, τον αναποτελεσματικό έλεγχο περιπτώσεων σύγκρουσης συμφέροντος και την έλλειψη αντιστάσεων του κράτους σε πιέσεις από στενά, κεκτημένα συμφέροντα.

Τι δεν μετρά ο δείκτης ΔΑΔ;

Όπως αναφέρεται στη σχετική ιστοσελίδα, ο δείκτης ΔΑΔ δεν καταγράφει τη φορολογική απάτη, τις παράνομες χρηματοοικονομικές ροές, τους επαγγελματίες που ίσως να συνδέονται με τη διαφθορά (π.χ. δικηγόρους, λογιστές, χρηματοοικονομικούς συμβούλους κλπ.), το ξέπλυμα χρήματος, τη διαφθορά του ιδιωτικού τομέα κ.λπ.

Πώς χρησιμοποιείται ο δείκτης ΔΑΔ;

Χρησιμοποιείται ευρέως από θεσμικούς επενδυτές, ρυθμιστικές αρχές αλλά και σε αρκετές ερευνητικές εργασίες που μελετούν την ποιότητα των θεσμικών οργάνων και τις χρηματοπιστωτικές αγορές (μεταξύ άλλων).

Εισηγήσεις για βελτίωση του δείκτη ΔΑΔ:

1. Δημιουργία Επιτροπής για Χάραξη Εθνικής Στρατηγικής για αποκατάσταση της φήμης και της αξιοπιστίας της Κύπρου.
2. Προτεινόμενα μέλη της Επιτροπής:

α.      Αρχή Καταπολέμησης Διαφθοράς

β.      Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης

γ.      Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής

δ.      Υπουργείο Εξωτερικών

ε.      Εξωτερικοί εμπειρογνώμονες.

3.      Καταγραφή προβλήματος:

α.      Για να λύσουμε ένα πρόβλημα πρέπει πρώτα να το αναγνωρίσουμε και να αντιληφθούμε τα αίτιά του. Χρειάζεται να δημιουργηθεί μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων, κατά προτίμηση από το εξωτερικό, ώστε να διασφαλίζεται η μη σύγκρουση συμφέροντος και να καταγραφούν οι λόγοι για τους οποίους η φήμη της Κύπρου διολισθαίνει. Οποιεσδήποτε θέσεις ή απόψεις από τοπικούς επαγγελματικούς φορείς, των οποίων τα μέλη ενδέχεται να εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα σε υπηρεσίες υψηλού κινδύνου για τη φήμη της χώρας μας, θα ήταν καλό να έχουν μόνο ενημερωτικό χαρακτήρα και όχι δεσμευτικό για τον καθορισμό της πιο πάνω στρατηγικής.

4.      Προτεινόμενες δράσεις (παραδείγματα):

α.      Διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς, αυστηρή τιμωρία όπου χρειάζεται και προληπτικές δράσεις για ελαχιστοποίηση μελλοντικών υποθέσεων διαπλοκής, σύγκρουσης συμφερόντων κ.λπ.

β.      Βελτίωση ταχύτητας απονομής δικαιοσύνης.

γ.      Ψηφιοποίηση κρατικών διαδικασιών, με έμφαση στη διαφάνεια και την αξιοκρατία, βασισμένα σε μετρήσιμα στοιχεία για διεκπεραίωση διαδικασιών.

δ.      Οικονομική διπλωματία: χρειάζεται διεθνής διαφώτιση σχετικά με τις πιο πάνω δράσεις και τις πρωτοβουλίες για ενημέρωση (τουλάχιστον εντός της ΕΕ), για τους στόχους και τα όσα βελτιωτικά μέτρα έχει πετύχει η Κυπριακή Δημοκρατία, στο θέμα της διαφάνειας και της γενικότερης αξιοπιστίας της.

Οπωσδήποτε η Κύπρος χρειάζεται ξένες επενδύσεις, ωστόσο όχι τις επενδύσεις που λειτουργούν εις βάρος του ονόματος και της αξιοπιστίας της. Η φήμη της χώρας μας είναι μια ανοιχτή πληγή και πρέπει να επουλωθεί και γι’ αυτό χρειαζόμαστε άμεσα μια εθνική στρατηγική για την αποκατάσταση της.

Ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς για Κύπρο, Ελλάδα και Ευρώπη

Ο δείκτης ΔΑΔ έχει χαμηλότερη τιμή 0 και υψηλότερη 100. Υψηλότερη βαθμολογία σημαίνει ότι υπάρχει δημόσια αντίληψη περισσότερης διαφάνειας, άρα λιγότερης διαφθοράς. Στο παρακάτω γράφημα δείχνουμε τη βαθμολογία που έλαβε η Κύπρος τα τελευταία 10 χρόνια. Η βαθμολογία που έλαβε η Κύπρος για το έτος 2012 ήταν 66/100. Δέκα χρόνια αργότερα (2022), η βαθμολογία βρίσκεται δυστυχώς στο χειρότερο σημείο που έλαβε ποτέ η Κύπρος: 52/100.

Για να κατανοήσουμε τη σοβαρότητα της κατάστασης, είναι σημαντικό να συγκρίνουμε την Κύπρο με άλλες χώρες. Ο μέσος όρος βαθμολογίας στην ΕΕ των 27 την περίοδο 2012-2022 ήταν περίπου σταθερός, με μέση τιμή 64. Ταυτόχρονα, η χώρα με τη χειρότερη βαθμολογία το 2012 ήταν η Ελλάδα (με βαθμολογία 36/100). Από το 2012 και έπειτα, η Ελλάδα σημειώνει ανοδική πορεία και σήμερα βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την Κύπρο.

 Όπως δείχνει το γράφημα, η Κύπρος ανέκαμψε από την κρίση του 2013 σε βάρος της αξιοπιστίας της, ενώ, αντιθέτως, η Ελλάδα ανέκαμψε από την κρίση του 2009 βελτιώνοντας την αξιοπιστία της.

Τέλος, ενώ η Κύπρος κατέλαβε την 11η θέση στην ΕΕ27 το 2012, το 2022 κατατάσσεται στην 21η θέση, στην ίδια θέση με την Ελλάδα και υψηλότερα μόνο από τη Μάλτα, την Κροατία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Ουγγαρία.

Αν και υπάρχουν στην Κύπρο εδώ και αρκετά χρόνια, αρχές, υπηρεσίες ή/και επιτροπές που έχουν συμβουλευτικό ρόλο σε θέματα που επηρεάζουν τη φήμη της Κύπρου, εκ του αποτελέσματος φαίνεται να χρειάζονται επικαιροποίηση των όρων εντολής τους, όπως επίσης και λογοδοσία για την αποτελεσματικότητα τους. Αυτή η επικαιροποίηση θα πρέπει να δώσει περισσότερη έμφαση στην πρόληψη κινδύνων που επηρεάζουν τη φήμη της χώρας μας, αντί στη μείωση των ζημιών μετά από ένα καταστροφικό γεγονός (π.χ. Al Jazeera, κυρώσεις, κλπ.)

* Καθηγητής Χρηματοοικονομικών Πανεπιστήμιο Κύπρου

Φιλελεύθερος