Επίσης έφερε σύστημα προειδοποίησης κυκλοφορίας και αποφυγής σύγκρουσης (TCAS) και βελτιωμένο σύστημα προειδοποίησης προσέγγισης εδάφους (EGPWS). Τα κύρια χαρακτηριστικά του αεροσκάφους στην έκδοση -Η είναι: Πλήρωμα των πέντε, Μεταφερόμενο φορτίο 19 τόνων σε διαμέρισμα φορτίου με διαστάσεις (μ x π x υ, 12,19μ x 3,02μ x 2,74μ). Έχει μέγιστο βάρος απογείωσης τους 70,3 τόνους και με αυτό το βάρος έχει ύψος πτήσης τα 23.000 πόδια ενώ χρειάζεται 1.093μ για απογείωση. Το αεροσκάφος κινείται από 4 στροβιλοελικοφόρους κινητήρες Allison T-56-A-15 που αποδίδουν 4.590 ίππους ο καθένας και φέρουν τετράφυλλες έλικες Hamilton Standard 54H60. Το αεροσκάφος πετυχαίνει ταχύτητα πλεύσης 292 κόμβους και εμβέλεια τα 3.800 χλμ με MTOW (Maximum Take-off Weight).

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 υπήρξε μια απαίτηση για την προμήθεια 15 σύγχρονων μεταφορικών αεροσκαφών μικρότερης μεταφορικής ικανότητας των C-130 για ελάφρυνση του πτητικού βάρους σε αποστολές που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μικρότερα αεροσκάφη. Το 2003 υπογράφτηκε η σύμβαση 004Γ/03 ύψους 272.760.603 δολαρίων με την εταιρία Lockheed Martin Alenia Tactical Transport Systems για την προμήθεια 12 + 3 αεροσκαφών τύπου C-27J. Στις 17 Απριλίου του 2014 εγκρίθηκε λόγω και της καθυστέρησης παράδοσης των τελευταίων τεσσάρων αεροσκαφών η μείωση των των αεροσκαφών από 12 σε 8 με την τρίτη τροποποίηση της αρχικής σύμβασης. Το συνολικό τίμημα που πληρώθηκε τελικά ήταν ύψους 189.655.843,90 δολαρίων.

Ο στόλος των αεροσκαφών από την εισοδό τους σε ελληνική υπηρεσία παρουσίαζε μειωμένες διαθεσιμότητες λόγω απουσίας ολοκληρωμένης σύμβασης τεχνικής υποστήριξης. Πλέον όπως ανέφερε πρώτο το DefenceReview.gr η κατάσταση εμφανίζεται όλο και πιο βελτιωμένη με τα μεταγωγικά C-27J Spartan να παρουσιάζουν εξαιρετικές διαθεσιμότητες σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Τα κύρια χαρακτηριστικά του αεροσκάφους στην έκδοση -J είναι: Πλήρωμα των 2+1, Μεταφερόμενο φορτίο 11.3 τόνων σε διαμέρισμα φορτίου με διαστάσεις (π x υ, 3,33μ x 2,60μ). Έχει μέγιστο βάρος απογείωσης τους 31.8 τόνους και με αυτό το βάρος έχει ύψος πτήσης τα 30.000 πόδια ενώ χρειάζεται 690μ για απογείωση. Το αεροσκάφος κινείται από 2 στροβιλοελικοφόρους κινητήρες Rolls Royce AE2100-D2A που αποδίδουν 4.637 ίππους ο καθένας και φέρουν εξάφυλλες έλικες Dowty R 391/6. Το αεροσκάφος πετυχαίνει ταχύτητα πλεύσης 315 κόμβους και εμβέλεια τα 1.760 χλμ με MTOW.

Οι τελευταίες κινήσεις από πλευράς υπουργείου ήταν η υπογραφή τετραετούς FOS στις 7/7/2022 με την Leonardo SpA ύψους 55.754.640 ευρώ για τα αεροσκάφη C-27J. Ήδη έχουν επανέλθει σε πλήρη πτητική κατάσταση 3 αεροσκάφη ενώ άλλα 2-3 μέχρι το τέλος του 2023.

Όσον αφορά τα C-130, τα πράγματα φαίνονται πιο δύσκολα μιας και η βαριά συντήρηση των περισσότερων αεροσκαφών έχει αποδωθεί στη ΕΑΒ η οποία λόγω έλλειψης προσωπικού δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις εργασίες επαναφοράς των αεροσκαφών σε πλόιμη κατάσταση (Βλέπε εδώ, https://defencereview.gr/diathesimotita-c-130-kai-eythynes-tis-ellin/). Αυτή τη στιγμή εκτός από περίπου 2 αεροσκαφών που βρίσκονται σε πτητική κατάσταση άλλα 10 βρίσκονται στην ΕΑΒ για βαριά συντήρηση, ένα αεροσκάφος στην Πορτογαλία και ένα αεροσκάφος στο Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσσκαφών. Η παλαιότητα και η κατάσταση των αεροσκαφών έφερε στο προσκήνιο την πιθανή αντικατάστασή τους με νέας κατασκευής και ίσως και μεταχειρισμένα C-130J.Σύμφωνα με πληροφορίες στη τελική ευθεία βρίσκεται πρόγραμμα της ΠΑ για την απόκτηση 2+2 C-130J από τις ΗΠΑ.

Άποψη μας είναι η πως η ΠΑ θα μπορούσε να προμηθευτεί ειδικές συλλογές οι οποίες επιτρέπουν στα C-27J να πραγματοποιούν εναέριο ανεφοδιασμό μαχητικών της ΠΑ.

Την ώρα που η Π.Α. αγωνιά για το πόσα διαθέσιμα μεταγωγικά αεροσκάφη θα έχει σε πτητική κατάσταση σε καθημερινή βάση η Τ.Α. διαθέτει έναν ευμεγέθη στόλο από αεροσκάφη. Για την ακρίβεια διαθέτει 19 C-130B/E, 42 CN-235 και 10 A400M. Τα 19 C-130B/E περνάνε από το πρόγραμμα αναβάθμισης Erciyes από την TUSAS. Το πρόγραμμα υπογράφτηκε το 2007 και εξοπλίζονται με  ψηφιακό πιλοτήριο (4-χρωμη πολυλειτουργική οθόνη με δυνατότητα κινούμενου χάρτη-MFD), 2 Κεντρικές Μονάδες Οθόνης (CDU) και 2 πολυλειτουργικούς Κεντρικούς Υπολογιστές Ελέγχου, συμβατούς με τις διεθνείς απαιτήσεις πλοήγησης, καθώς και με έναν υπολογιστή πολλαπλών λειτουργιών με υψηλή επιχειρησιακή ικανότητα, Σύστημα Διαχείρισης Πτήσεων (FMS), Μονάδα Σχεδιασμού Αποστολών εδάφους συμβατή με το Σύστημα Πληροφοριών της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας και συστήματα οθόνης και φωτισμού συμβατά με γυαλιά νυχτερινής όρασης. Στο πλαίσιο του προγράμματος, τα αεροσκάφη εξοπλίστηκαν επίσης με το MIDS Terminal και το Link-16 Tactical Data Link System. Έτσι, το αεροσκάφος C-130B/E έχει πλέον καταστεί ικανό να διεξάγει ολοκληρωμένες επιχειρήσεις με το E-7T AEW & C και τα εκσυγχρονισμένα F-16.

Η πιο πρόσφατη προσθήκη στο στόλο των μεταφορικών αεροσκαφών είναι η παραγγελία 10 Airbus A400M και η συμμετοχή στο πρόγραμμα κατασκευής με το συμβόλαιο που υπογράφτηκε στις 27 Μαΐου του 2003 μεταξύ επτά χωρών και ύψους 20 δις ευρώ. Το μερίδιο της Τουρκίας ήταν 1,3-1,4 δις ευρώ για την απόκτηση 10 αεροσκαφών. Λόγω μεγάλων καθηστερήσεων στο όλο πρόγραμμα ανάπτυξης και κατασκευής του A400M η παράδοση του πρώτου αεροσκάφους έγινε στις 4/4/2014 και του τελευταίου στις 29/3/2022.

Τα κύρια χαρακτηριστικά του αεροσκάφους είναι: Πλήρωμα 3+1, μεταφερόμενο φορτίο 37 τόνων σε διαμέρισμα φορτίου με διαστάσεις (μ x π x υ, 17,71μ x 4,00μ x 3,85μ). Έχει μέγιστο βάρος απογείωσης τους 141 τόνους και με αυτό το βάρος έχει ύψος πτήσης τα 29.000 πόδια ενώ χρειάζεται 980μ για απογείωση. Το αεροσκάφος κινείται από 4 στροβιλοελικοφόρους κινητήρες Europrop TP400-D6 που αποδίδουν 11.000 ίππους ο καθένας και φέρουν οχτάφυλλες έλικες Ratier-Figeac. Το αεροσκάφος πετυχαίνει ταχύτητα πλεύσης 422 κόμβους και εμβέλεια τα 3.300 χλμ με MTOW.

Η Π.Α. βρίσκεται στο παρα πέντε ανανέωσης του στόλου των C-130 με νεότερα αεροσκάφη, η στιγμή αυτή κάποια στιγμή εκ των πραγμάτων θα ερχόταν μιας και τα υπάρχοντα αεροσκάφη έχουν τούλαχιστον πενήντα χρόνια επιχειρησιακής ζωής στην πλάτη τους. Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν την προτίμηση προς το C-130J λόγω πρώτον της εμπειρίας της Π.Α. στον τύπο, δεύτερον λόγω ύπαρξης μεταχειρισμένων αεροσκαφών του τύπου στη διεθνή αγορά, τρίτον λόγω κοινών συστημάτων και θαλάμου διακυβέρνησης με τα υπάρχοντα C-27J και τέταρτον λόγω FMS ή FMF που μπορεί να προκύψουν στις διαπραγματεύσης που γίνονται το τελευταίο διάστημα. Μία επίσης ενδιαφέρουσα υποψηφιότητα θα ήταν και το βραζιλιάνικο C-390 Millennium της EMBRAER. Όποια και να είναι η τελική επιλογή τα καινούρια αεροσκάφη θα πρέπει να έρθουν με πολυετές πρόγραμμα FOS καθώς και σύστημα αυτοπροστασίας για να αποφύγουμε λάθη του παρελθόντος.

Ειδικοποιημένα Αεροσκάφη

Σε αντίθεση με την Τ.Α που διαθέτει ένα πλήθος αεροσκαφών διαφόρων ειδικών αποστολών η Π.Α. διαθέτει μόνο τα τέσσερα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης τύπου EMB-145H AEW&C. Τα EMB-145H AEW&C με το ραντάρ της σουηδικής ERICSSON αποκτήθηκαν με τη σύμβαση 022Α/99 ύψους 554 εκατ. δολαρίων που υπογράφτηκε στις 1/7/1999. Τα κύρια χαρακτηριστικά του ραντάρ είναι εύρος έρευνας 150 μοίρες εκατέροθεν του διαμήκη άξονα του αεροσκάφους και εμβέλεια 350 χλμ για στόχους μεγέθους μαχητικού, 150 χλμ για στόχους βλημάτων πλεύσης και 200 χλμ σε έρευνα αέρος-επιφανείας. Οι τελευταίες εξελίξεις είναι η αποδοχή της προσφοράς της EMBRAER Aviation International ύψους 22.306.581,9 ευρώ για εν συνεχεία υποστηριξή των αεροσκαφών EMB-145H για τα επόμενα 4 χρόνια. Απομένει η τελική υπογραφή ώστε να ενεργοποιηθεί η σύμβαση.

Επίσης τον Μαρτιο του 2020 ενεργοποιήθηκε το πρόγραμμα εν συνεχεία υποστήριξης του συστήματος αποστολής του ΑΣΕΠΕ. Στο μέλλον και έχοντας αποκαταστήσει πλήρως τη διαθεσημότητα των υφιστάμενων αεροσκαφών θα μπορούσε η Π.Α. να ερευνήσει το ενδεχόμενο αναβάθμισης των αεροσκαφών ή να στραφεί στην απόκτηση GlobalEye και πιθανά την αύξηση των μονάδων σε έξι.

Η νέα έκδοση του ΑΣΕΠΕ εκτός από το νεότερο ραντάρ Erieye ER που ενσωματώνει νέας τεχνολογίας πομποδέκτες νιτριδίου του γαλλίου και καταφέρνει μεγαλύτερες αποστάσεις αποκάλυψης στόχων, φέρει επίσης επιπλέον ραντάρ έρευνας θαλάσσιου περιβάλλοντος καθώς και ηλεκτρο-οπτικό σύστημα στο κάτω μέρος της ατράκτου. Έτσι το GlobalEye μπορεί να εκτελεί ταυτόχρονα καθήκοντα εναέριας, θαλάσσιας και επίγειας επιτήρησης.

Στην άλλη πλευρά του Αιγαίου όσον αφορά τα ειδικοποιημένα αεροσκάφη, η τουρκία κατέχει τέσσερα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης Ε-7Τ AEW&C, επτά ιπτάμενα τάνκερ KC-135R, 2 C-160 EW και 3 CN-235 ELINT/SIGINT. Τα Ε-7Τ είναι αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου μεγαλύτερων δυνατοτήτων των αντίστοιχων ελληνικών τόσο λόγω του αεροσκάφους φορέα όσο και του ίδιου του συστήματος που παρέχει κάλυψη 360 μοιρών και μεγαλύτερες αποστάσεις αποκάλυψης στόχων.

Η σύμβαση των τουρκικών ΑΣΕΠΕ υπογράφτηκε στις 4 Ιουνίου του 2002 ύψους 1,07 δις δολαρίων για την παράδοση τεσσάρων μονάδων. Η σύμβαση είχε και ως option δύο ακόμη αεροσκάφη αλλά ουδέποτε ασκήθηκε. Η μεγάλη καθηστέρηση που σημειώθηκε λόγω προβλημάτων υλικού και λογισμικού του ραντάρ είχε ως αποτέλεσμα την καθηστέρηση των παραδόσεων πάνω από έξι χρόνια καθώς και την υπέρβαση του κόστους στα 1,7 δις δολάρια περίπου. Τα 2 C-160 EW και 3 CN-235 ELINT/SIGINT φέρουν τουρκικής σχεδίασης συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου. Στο παρόν είναι σε ανάπτυξη μία αερομεταφερόμενη έκδοση του χερσαίου συστήματος ηλεκτρονικού πολέμου KORAL που θα αντικαταστήσει τα υπάρχοντα συστήματα των CN-235.

Εκπαιδευτικά Αεροσκάφη και εκπαίδευση

Η αεροπορική εκπαίδευση χωρίζεται σε δύο μεγάλα διακριτά μέρη. Το ένα είναι η αρχική εκπαίδευση των ικάρων και η δεύτερη είναι η επιχειρησιακή εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια και οι δύο αυτές εκπαιδεύσεις έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο.

Η εκπαίδευση των νέων ικάρων στην Ελλάδα ζει κοσμογονικές στιγμές. Σε λίγο διάστημα θα διαθέτει ένα υπερσύγχρονο στόλο για όλες τις φάσεις της εκπαίδευσης αφού όλα τα παλαιά αεροσκάφη θα έχουν αντικατασταθεί απο νέας γενιάς. Η αρχή έγινε το 1999 όπου τα T-37B/C της βασικής εκπαίδευσης αντικαταστάθηκαν τότε από τα νεότερης τεχνολογίας Τ-6Α Texan II, το 2018, τα  T-41D Mescalero της αρχικής εκπαίδευσης αντικαταστάθηκαν από τα P2002JF και ερχόμαστε στο σήμερα όπου με τη σύμβαση με την ισραηλινή Elbit για τη δημιουργία ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού κέντρου στην Καλαμάτα ύψους 1,85 δις ευρώ με διάρκεια 22 χρόνια και ταυτόχρονη αντικατάσταση των παρωχημένων Τ-2Ε από τα υπερσύγχρονα Μ-346, η προκεχωρημένη εκπαίδευση περνάει στον επόμενο αιώνα. Τα πρώτα δύο Μ-346 αναμένεται να προσγειωθούν στην Καλαμάτα μέσα στον Μάιο.

Παράλληλα όσον αφορά της επιχειρησιακή εκπαίδευση έχουμε τη διεθνοποίηση της άσκησης Ηνίοχος καθώς και τη δημιουργία κέντρου εξομειωτών ελληνικής κατασκευής όπου μπορούν να συνασκηθούν μέχρι δέκα πιλότοι ταυτόχρονα. Ένα εξαιρετικό, χαμηλού κόστους και υψηλής αξίας πρότζεκτ που βρίσκεται ακόμη στην αρχή του. Στον φετινό Ηνίοχο το κέντρο εξομειωτών που λειτουργεί στην Ανδραβίδα θα είναι πλήρως λειτουργικό προσφέροντας τις υπηρεσίες του στους ασκούμενους πιλότους. Μια πολύ βασική έλλειψη είναι τα ατρακτίδια ACMI που λείπουν από την εκπαιδευτική φαρέτρα της πολεμικής αεροπορίας.

Η τουρκική αεροπορική εκπαίδευση βασίζεται στα ιταλικής σχεδίασης SF260 για την αρχική εκπαίδευση των τούρκων πιλότων, στα νοτιοκορεάτικα ΚΤ-1, τα πακιστανικά PAC MFI-17 και τα τουρκικής σχεδίασης Hurkus για το στάδιο της βασικής εκπαίδευσης και τα αμερικάνικης κατασκευής T-38 Talon για το στάδιο της προκεχωρημένης εκπαίδευσης. Η τουρκική αεροδιαστημική βιομηχανία έχει σε ανάπτυξη το νέο αεριωθούμενο εκπαιδευτικό Hurjet για το στάδιο της προκεχωρημένης εκπαίδευσης. Το Hurjet θα αντικαταστήσει στο μέλλον τα T-38 Talon. Στο κομμάτι της επιχειρησιακής εκπαίδευσης η Τουρκική αεροπορία διαθέτει το Anatolian Eagle Training Center στο Ικόνιο που είναι ένα πλήρως εξοπλισμένο κέντρο εκπαίδευσης με τα κατάλληλα εκπαιδευτικά συστήματα όπως το ACMI αλλά και πλήθος αντιαεροπορικά συστήματα ανατολικής προέλευσης ανεβάζοντας τον ρεαλισμό.

UAVs/UCAVs

Ενώ στα υπόλοιπα οπλικά συστήματα και αεροσκάφη υπάρχει μια σχετική ισορροπία μεταξύ αριθμών και δυνατοτήτων και από τις δύο πλευρές, όσον αφορά τα μη επανδρωμένα αεροχήματα υπάρχει χάσμα δυνατοτήτων. Παρ’ ότι η ελληνική αμυντική βιομηχανία υπήρξε πρωτοπόρος τη δεκαετία του 80’ στην ανάπτυξη UAV, η αδιαφορία και η μη διορατικότητα από πλεύρας πολιτείας υπήρξε ανασταλτικός παράγοντας στην περαιτέρω εξέλιξη. Από την άλλη, η Τουρκία κατάφερε να γίνει κύρια εξαγωγική χώρα με τα συστήματα που παράγει. Τα συστήματα αυτά εμπίπτουν και στην κατηγορία της ένοπλης αναγνώρισης (UCAV) με οπλισμό που παράγει η τουρκική πολεμική βιομηχανία.

Η Π.Α. κατέχει τα ελληνικής σχεδίασης και κατασκευής αεροχήματα ΠΗΓΑΣΟΣ ΙΙ, εξέλιξη του πρωτότυπου συστήματος της δεκαετίας του 80’ και έχει υπό ενοικίαση δύο πολύ μεγαλύτερων δυνατοτήτων αεροχήματα HERON της ΙΑΙ για διάστημα τριών ετών και κόστους 39 εκατ. ευρώ. Τα ΠΗΓΑΣΟΣ έχουν βάρος απογείωσης 250 κιλά με φορτίο αποστολής 40 κιλών, μέγιστο ύψος πτήσης τα 12.000 πόδια, ταχύτητα 105 κόμβους και μέγιστη διάρκεια αποστολής τις 15 ώρες. Τα HERON αντίστοιχα έχουν μέγιστο βάρος απογείωσης 1150 κιλά με φορτίο αποστολής 250 κιλών, μέγιστο ύψος πτήσης τα 33.000 πόδια, ταχύτητα 112 κόμβους και μέγιστη διάρκεια αποστολής τις 45 ώρες. Στο πακέτο αποστολής περιλαμβάνεται FLIR, ραντάρ συνθετικού διαφράγματος και συστήματα υποκλοπών ELINT/SIGINT.

Οι τελευταίες εξελίξεις στο θέμα αυτό είναι η αποστολή LOR προς τις ΗΠΑ για την προμήθεια 3 MQ-9B Sea Guardian εκτιμώμενου κόστους 400 εκατ. ευρώ. Παράλληλα η ελληνική αμυντική βιομηχανία σε συνεργασία με τα ελληνικά πανεπιστήμια και με τη στήριξη της πολιτείας έχει ξεκινήσει την ανάπτυξη του νέας τεχνολογίας UAV ‘ΑΡΧΥΤΑΣ’ χαμηλής παρατηρησιμότητας και δυνατότητα κάθετης αποπροσγείωσης και του UAV ‘ΓΡΥΠΑΣ’. Επίσης, η Intracom Defence αναπτύσσει το UAV LOTUS.

Όλα τα υπάρχοντα αεροχήματα σε ελληνική υπηρεσία αλλά και εκείνα που προγραμματίζεται να μπουν σε υπηρεσία τα επόμενα χρόνια έχουν καθαρά ρόλο επιτήρησης και παρατήρησης πεδίου χωρίς να φέρουν όπλα. Σε αντιδιαστολή η Τ.Α. διαθέτει στο οπλοστάσιό της πλήθος αεροχημάτων με δυνατότητα μεταφοράς οπλισμού. Εκτός των ισραηλινών HERON με ρόλο καθαρά αναγνώρισης η Τ.Α. διαθέτει τα τουρκικής σχεδίασης και κατασκευής αεροχήματα κατηγορίας HALE Akinci και κατηγορίας MALE αεροχήματα Anka S, Aksungur και Bayraktar TB 2. Όλα μπορούν να φέρουν κατευθυνόμενους πυραύλους της οικογένειας ΜΑΜ ενώ το  Akinci μπορείνα να φέρει επίσης και τον βλήμα οριζόντιας πλέυσης SOM. Αυτή την περίοδο βρίσκεται σε ανάπτυξη το νέας γενιάς UCAV Kizilema. Το συγκεκριμένο αερόχημα είναι αεριωθούμενο κατηγορίας στελθ με δυνατότητα μεταφοράς 1,5 τόνου οπλισμού, ρανταρ τεχνολογίας AESA και δυνατότητα μάχης αέρος-αέρος.

Ανακεφαλαιώνοντας:

Είναι δεδομένο πως η σύγκριση και ο συσχετισμός δυνάμεων είτε αφορά αεροπορικές είτε αφορά ναυτικές ή χερσαίες δυνάμεις δεν είναι ψυχρή αποτύπωση αριθμητικών στοιχείων αλλά μια πολυπαραγοντική εξίσωση αριθμών μαχητικών και λοιπών μέσων, διαθεσιμοτήτων, ποιότητας συστημάτων και ανθρώπινου δυναμικού, τακτικών αλλά και άλλων παραγόντων όπως της γεωγραφίας και του περιβάλλοντος των επιχειρήσεων.

Το σίγουρο είναι πως η ΠΑ βρίσκεται σε ένα πολύ καλό επίπεδο με μεγάλα περιθώρια βελτίωσης στο σκέλος των δικτυοκεντρικών επιχειρήσεων με τη μαζική ενσωμάτωση και εγκατάσταση Link 16 σε μαχητικά και μονάδες του ΣΑΕ, την απόκτηση πιο σύγχρονων όπλων ειδικά κρούσης και ατρακτιδίων (στόχευσης, ναυτιλίας, ηλεκτρονικού πολέμου), τη βελτίωση των μέσων και δυνατοτήτων του Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου και γενικότερα της Αεράμυνας και των ικανοτήτων στοχοποίησης και συλλογής πληροφοριών (UAV σε επιχειρησιακό και στρατηγικό επίπεδο, δορυφορικά δεδομένα).  

Άποψη του γράφοντος και του DR είναι πως το F-35 ΔΕΝ είναι και ΔΕΝ πρέπει να είναι η απόλυτη προτεραιότητα για τη ΠΑ και τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις εάν πρώτα δεν έχουν γίνει τα βήματα που αναφέρθηκαν στις παραπάνω γραμμές. Δεν νοείται να απαξιωθούν τα F-16 Block 50 & 30 και να μην αποκτηθούν σύγχρονα όπλα αέρος – αέρος και αέρος – εδάφους. Δεν νοείται η ΠΑ να διατηρεί οροφές μαχητικών κάτω από 200 μαχητικά και με την αυστηρή προϋπόθεση διαθεσιμοτήτων 75% κατ’ ελάχιστο.

Αποτιμώντας όλα τα παραπάνω δεδομένα των δύο συνοπτικών μας αναλύσεων εκτίμηση μας είναι πως η ΠΑ διατηρεί μια ικανοποιητική ισχύ (ποσοτική και ποιοτική) απέναντι στη δυνητική απειλή η οποία δύναται να διευρυνθεί περαιτέρω με έξυπνες κινήσεις και όχι απαραίτητα πολυέξοδες προμήθειες όπως αυτή του F-35 δίχως να γίνουν άλλα πιο σημαντικά και ουσιώδη εξοπλιστικά βήματα (αναβάθμιση ΣΑΕ και μέσων Αεράμυνας, όπλα και ατρακτίδια, Link 16 παντού, δυνατότητες ISR).

Είναι εξαιρετικά σημαντικό πως η εκπαίδευση στη ΠΑ τα τελευταία χρόνια αναβαθμίστηκε καθοριστικά κάνοντας άλματα προόδου.