Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέστρεψε στην προεκλογική του εκστρατεία το Σάββατο, δείχνοντας να έχει συνέλθει από τα πρόσφατα προβλήματα με το στομάχι λόγω των οποίων είχε διακόψει μια ζωντανή τηλεοπτική συνέντευξη.

Η ασθένεια, η οποία δηλώθηκε ως γαστρεντερίτιδα από τον Τούρκο υπουργό Υγείας Φαχρετίν Κότζα, έβγαλε στο προσκήνιο μια στιγμή αδυναμίας του συνήθως σκληρού ηγέτη.

Η υγεία ενός αρχηγού κράτους αποτελεί πάντα ένα λεπτό ζήτημα, που ισορροπεί ανάμεσα στην εθνική ασφάλεια και τα κρατικά μυστικά. Ωστόσο, η διαφάνεια είναι απαραίτητη σε μια δημοκρατία, καθώς οι πολίτες δικαιούνται να γνωρίζουν για την υγεία του ηγέτη τους.

Η ακύρωση εμφανίσεων του Ερντογάν για τρεις ημέρες ήταν ενδεικτική, καθώς οι προεκλογικές εκστρατείες και οι συγκεντρώσεις ήταν κάποτε το φόρτε του. Παρακολουθούσα στενά τις συγκεντρώσεις του στο παρελθόν και παρέκλινα από τις τότε επικρατούσες απόψεις, προβλέποντας την επιτυχία του. Ωστόσο, έγινα μάρτυρας της αργής επιδείνωσης της απόδοσής του με την πάροδο του χρόνου.

Τα προβλήματα της υγείας του δεν αποτελούν τον βασικό παράγοντα για την αντιστροφή αυτής της τάσης. Παράγοντες που κάποτε αποτελούσαν τα σημαντικότερα εκλογικά του πλεονεκτήματα, όπως τα προηγούμενα οικονομικά επιτεύγματα, οι διχαστικές στρατηγικές, οι θρησκευτικές ευαισθησίες και οι αρχικές προσπάθειες εκδημοκρατισμού, τώρα είτε απουσιάζουν είτε δεν είναι πια αποτελεσματικά για τον Τούρκο πρόεδρο.

Ένα κόμμα χωρίς δευτερεύοντες ηγέτες

Το επεισόδιο αυτό ανέδειξε επίσης την έλλειψη δευτερευόντων προσώπων στο κόμμα του Ερντογάν, ικανών να συνδεθούν με τις μάζες. Πολλά από αυτά τα πρόσωπα είναι είτε αναποτελεσματικά είτε διχαστικά μέσα στην εκλογική βάση του κόμματος ΑΚΡ, καθιστώντας την απουσία  του Ερντογάν επιζήμια τόσο για τις προοπτικές των προεδρικών εκλογών όσο και για τις κοινοβουλευτικές επιδόσεις του κόμματός του. Επιπλέον, η πλειονότητα των δημοσκοπήσεων δείχνει σταθερά ότι ο  Ερντογάν βρίσκεται πίσω από τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.

Διατήρηση ψηφοφόρων έναντι διευρυνσης

Προηγουμένως, ο Ερντογάν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις γεμάτες ενέργεια επιδόσεις του στην προεκλογική εκστρατεία μαζί με τους κρατικούς πόρους και τον έλεγχο των κρατικών και ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης για να φέρει ψήφους στην πλευρά του. Ωστόσο, η στρατηγική του αυτή τη φορά φαίνεται πως έχει σκοπό στο να διατηρήσει την υπάρχουσα βάση ψηφοφόρων αντί να τη διευρύνει. Για να το πετύχει αυτό, στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα συντηρητικά αισθήματα, εξαπολύοντας αβάσιμες επιθέσεις κατά της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Τακτικές πόλωσης

Σε αντίθεση με τις πολωτικές λαϊκιστικές τακτικές του Ερντογάν και τη ρητορική “εμείς εναντίον τους”, η αντιπολίτευση ασπάζεται τον πλουραλισμό. Η τουρκική αντιπολίτευση, που ονομάστηκε “Τραπέζι των Έξι”, είναι ένας ποικιλόμορφος συνασπισμός έξι πολιτικών κομμάτων, που περιλαμβάνει κοσμικές, φιλελεύθερες, εθνικιστικές και θρησκευτικές συντηρητικές ιδεολογίες. Αυτή η συμμαχία συγκεντρώνει εξωτερική υποστήριξη από αριστερές και φιλελεύθερες ομάδες, άτομα και κυρίως από το κουρδικό κίνημα.

Η απροσδόκητη ανθεκτικότητα της συμμαχίας μπορεί να αποδοθεί στην ενότητα της βάσης και στην πολιτική ηγεσία του Κιλιτσντάρογλου. Ως επικεφαλής του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης, του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), η ικανότητα του Κιλιτσντάρογλου να συγκεντρώνει διαφορετικές παρατάξεις και να διατηρεί τη συνοχή της συμμαχίας είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της.

Δυσκολία προσέλκυσης νέων ψηφοφόρων

Οι ψηφοφόροι που ψηφίζουν για πρώτη φορά αποτελούν σημαντικό παράγοντα. Ο Ερντογάν δυσκολεύεται να συνδεθεί με τους νέους ψηφοφόρους που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά, οι οποίοι έχουν ζήσει ολόκληρη τη ζωή τους υπό την εξουσία του, καθώς το κόμμα του βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 21 χρόνια. Ο αριθμός των νέων ψηφοφόρων που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά ανέρχεται σε 5,2 εκατ., ένα σημαντικό μέρος του εκλογικού σώματος που θα μπορούσε να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα.

Παρακάμπτοντας τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο επιτρέποντας στην αντιπολίτευση και τους επικριτές του Ερντογάν να παρακάμψουν τα παραδοσιακά κανάλια ενημέρωσης, τα οποία ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από τον Ερντογάν. Το αποτέλεσμα των εκλογών ενδέχεται να εξαρτηθεί από το πόσο αποτελεσματικά και οι δύο πλευρές θα χρησιμοποιήσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη διάδοση των μηνυμάτων τους, την επικοινωνία με τους υποστηρικτές τους και τον βαθμό που θα μπορέσουν να επηρεάσουν έτσι τους αναποφάσιστους ψηφοφόρους.

Οι πρόσφατες επιδόσεις του Κιλιτσντάρογλου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με ρεκόρ προβολών στο Twitter, δείχνουν ότι ο  Ερντογάν δεν μπορεί να βασιστεί στην κυριαρχία του στους τηλεοπτικούς σταθμούς για να σταματήσει την αντιπολίτευση από το να διαδώσει τα μηνύματά της στους ψηφοφόρους.

Το σενάριο του β’ γύρου

Ένας παράγοντας που ευνοεί τον Ερντογάν, είναι ένας προεδρικός υποψήφιος της αντιπολίτευσης, η εκστρατεία του οποίοι θα στοχεύει κυρίως άλλους υποψήφιους της αντιπολίτευσης. Αν αυτό διαιρέσει την ψήφο της ανιπολίτευσης και εμποδίσει τον κύριο αντίπαλο, Κιλιτσντάρογλου, να λάβει πάνω από το 50% των ψήφων, οι εκλογές θα προχωρήσουν σε δεύτερο γύρο. Αυτό θα παρείχε στον Ερντογάν περισσότερο χρόνο για να εφαρμόσει τακτικές πόλωσης και να βελτιώσει τις προοπτικές του ενόψει του δεύτερου γύρου.

Οικονομικές προκλήσεις

Στο μεταξύ, ο Ερντογάν είναι αντιμέτωπος με την παραπαίουσα τουρκική οικονομία, η οποία αποτελεί μία ακόμη σημαντική πρόκληση. Η επίμονη νομισματική κρίση και τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού έχουν επηρεάσει αρνητικά την καθημερινή ζωή των Τούρκων πολιτών.

Μετά τους αρχικούς θριάμβους υπό την κυβέρνηση του ΑΚΡ, η οικονομία της Τουρκίας άρχισε να παραπαίει στα μέσα της δεκαετίας του 2010. Η λίρα υποχώρησε κατακόρυφα και ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε. Σε απόκλιση από τις συμβατικές οικονομικές στρατηγικές, η κυβέρνηση Ερντογάν απέφυγε να αυξήσει τα επιτόκια για να χαλιναγωγήσει τον πληθωρισμό. Κατά συνέπεια, η άλλοτε ευημερούσα τουρκική οικονομία άρχισε να καταρρέει.

Η οικονομική ύφεση, σε συνδυασμό με τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση, οδήγησε σε σημαντική απώλεια ψήφων για το κυβερνών κόμμα. Στις τοπικές εκλογές του 2019, η κυβερνητική συμμαχία έχασε τον έλεγχο πολλών μεγάλων πόλεων. Ωστόσο, η μείωση των ψήφων δεν αντιστοιχεί στη σοβαρότητα της οικονομικής κρίσης.

Στο εκλογικό σύστημα της Τουρκίας, ένας υποψήφιος για την προεδρία πρέπει να εξασφαλίσει πάνω από το 50% των ψήφων για να κερδίσει στον πρώτο γύρο. Αν κανένας υποψήφιος δεν το πετύχει αυτό, πραγματοποιείται δεύτερος γύρος με τους δύο πρώτους υποψηφίους και πρόεδρος αναδεικνύεται αυτός που έχει τις περισσότερες ψήφους, όχι απαραίτητα πάνω από 50%.

Καθώς η αντίστροφη μέτρηση για τις εκλογές της 14ης Μαΐου συνεχίζεται, μένει να δούμε πώς ο Ερντογάν θα αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις. Παραμένει αβέβαιο αν ο καλά εδραιωμένος πολιτικός μηχανισμός του και οι πολωτικές τακτικές του θα είναι αρκετές για να εξασφαλίσει άλλη μια θητεία στην εξουσία. Αυτό που είναι σαφές, ωστόσο, είναι ότι αυτές οι εκλογές θα αποτελέσουν κομβική στιγμή για την Τουρκία και τη μελλοντική της πορεία.