Ακολουθήστε μας

Ιστορία

Οι Εθνομάρτυρες διαδηλωτές πεσόντες υπέρ της Κύπρου [9 Μαΐου 1956]

Δημοσιεύτηκε

στις

Στις 9 Μαΐου 1956, με αφορμή την επικείμενη εκτέλεση των αγωνιστών της ΕΟΚΑ Μιχαήλ Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, οργανώθηκε από την Πανελλήνια Επιτροπή Ενώσεως Κύπρου (ΠΕΕΚ) πάνδημο συλλαλητήριο στην πλατεία Ομονοίας στην Αθήνα. Ανάμεσα στους διαδηλωτές βρίσκονταν ο Ευάγγελος Γεροντής, ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος και ο Φραγκίσκος Νικολάου.

Τις πρώτες πρωινές ώρες, η τότε Ελληνική αγγλοκίνητη «τριφασική » Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή επεχείρησε να απαγορεύσει το συλλαλητήριο. Mε την πίεση όμως που άσκησε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δωρόθεος , στον υφυπουργό Εσωτερικών Δημήτριο Μακρή , αναγκάσθηκε να υπαναχωρήσει.

Οι διαδηλωτές της Αθήνας, ζητούσαν την αποτροπή της θανατικής εκτέλεσης του Μιχαήλ Καραολή και του Ανδρέα Δημητρίου και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ανάμεσα στα πλακάτ που κρατούσαν, ξεχώριζαν τα συνθήματα: «Γκάγκστερ Χάρτινγκ, θα πεθάνεις», «Κύπρος – Ένωσις», «Αμερικανοί, είναι η τελευταία σας ευκαιρία», «Ο ΟΗΕ είναι το τελευταίο ειρηνικό μας όπλο», «Όλοι οι Έλληνες, είμεθα ΕΟΚΑ». Ομιλητής ήταν ο Πρόεδρος της ΠΕΕΚ ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δωρόθεος.

Σε αυτό το συλλαλητήριο ενεκρίθη το εξής ψήφισμα:
«Σήμερον 9 ην Μαίου 1956, ο Λαός της Ιστορικής Πόλεως των Αθηνών, συνελθών εις πάνδημον συγκέντρωσιν εις την πλατείαν της Ομονοίας και ακούσας του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Δωροθέου, Προέδρου της «Πανελληνίου Επιτροπής Ενώσεως Κύπρου» περί σχεδιαζομένης εκτελέσεως των Κυπρίων αγωνιστών Μιχαήλ Καραολή και Ανδρέου Δημητρίου:

1) Επειδή οι απειλούμενοι από τον δι’ απαγχονισμού θάνατον ουδέν αδίκημα κοινού ποινικού
δικαίου διέπραξαν, ουδέ απεδείχθη η ενοχή των,
2) επειδή ουδέν περισσότερον έκαμαν παρ’ ότι παρακινούμενοι υπό των ίδιων των Άγγλων
έκαμαν οι Έλληνες κατά την Ναζιστικήν κατοχήν,
3) επειδή η τυχόν εκτέλεσις των Ελλήνων Κυπρίων πατριωτών θα οξύνη την εν Κύπρω
κατάστασιν και θα δημιουργήση χάσμα αγεφύρωτον εις τας σχέσεις των δύο λαών,
4) και επειδή ο Ελληνικός Λαός, όπως και σύμπας ο φιλελεύθερος κόσμος, θεωρεί τους Μιχαήλ
Καραολή και Ανδρέαν Δημητρίου αγωνιστάς της Ελευθερίας και νέους φλεγομένους από την
προς την Πατρίδα αγάπην και τους παρακολουθεί με αισθήματα αγάπης και θαυμασμού,

ΨΗΦΙΖΕΙ

  •  και απαιτεί την ματαίωσιν της αποφάσεως προς εκτέλεσιν των δυο Κυπρίων πατριωτών.
  •  Επιφορτίζει την Εκτελεστικήν Επιτροπήν της ΠΕΕΚ υπό την προεδρίαν του
    Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Δωροθέου, ίνα επιδώση
    το παρόν Ψήφισμα εις τον πρεσβευτήν της Μεγάλης Βρεττανίας, όπως διαβιβάση τούτο
    εις την κυβέρνησίν του».

Μετά την περάτωση του συλλαλητηρίου, οι διαδηλωτές θέλησαν να οδεύσουν προς τη βρετανική πρεσβεία, στο Κολωνάκι, για διαμαρτυρία, παρά τις προτροπές της Κυβερνήσεως, μέσω του Αρχιεπισκόπου, για διάλυσή του. Χιλιάδες διαδηλωτές κινήθησαν προς την οδό Σταδίου, ενώ άλλες ομάδες διαδηλωτών ανήρχοντο παράλληλα στην οδό Πανεπιστημίου.

Η κυβέρνηση, δυσφορώντας γι’ αυτή τους την κίνηση, διέταξε την Αστυνομία να επέμβει. Σύμφωνα με τον κορυφαίο μελετητή του Κυπριακού, Σπύρο Παπαγεωργίου, την πρωτοβουλία διάλυσης της διαδήλωσης την είχε ο τότε υπουργός Προεδρίας Κωνσταντίνος Τσάτσος.

Μάλιστα ο τελευταίος, όντας εκείνη την ώρα σε σύσκεψη στο σπίτι του Κύπριου αγωνιστή Λανίτη, είπε καυχόμενος: «Εγώ είπα να τους συντρίψουν!». Επίσης συμπλήρωσε: «Θα τεθή άπαξ δια παντός τέρμα εις την Κυπριακήν πολιτικήν του πεζοδρομίου».

Στη συμβολή των οδών Σταδίου και Πεσμαζόγλου, οι διαδηλωτές ανεκόπησαν βιαίως από τους αστυνομικούς. Οι αστυνομικοί τους χτυπούσαν με τα γκλομπς και οι διαδηλωτές, αφού συνεπτύχθησαν στην οδό Αιόλου, τους αντεπιτέθηκαν με καδρόνια και πλακάτ που κρατούσαν. Οι επιθέσεις έγιναν ακόμα πιο βίαιες, όταν οι διαδηλωτές άρπαξαν τούβλα από παρακείμενη τράπεζα, που ήταν υπό κατασκευή, στην οδό Πεσμαζόγλου και τα πέταξαν προς τους αστυνομικούς, τραυματίζοντας τον Διευθυντή της Αστυνομίας. Προς στιγμήν, κατάφεραν να ξεφύγουν και κατευθύνθηκαν στα γραφεία της Αμερικάνικης Υπηρεσίας Πληροφοριών, τα οποία και κατέστρεψαν. Η απάντηση της Αστυνομίας ήταν άμεση, τραυματίζοντας πολλούς διαδηλωτές και πυροβολώντας προς το μέρος τους. Κανείς δεν πίστευε ότι οι σφαίρες ήταν πραγματικές, καθώς οι περισσότεροι θεώρησαν ότι ήταν πυροβολισμοί εκφοβισμού.

Μόλις, όμως, ο πρώτος διαδηλωτής έπεσε από σφαίρα αστυνομικού, στην διασταύρωση οδού Σταδίου και στοάς Αρσάκη, επικράτησε πανικός. Το πλήθος διελύθη και οι διαδηλωτές κατευθύνθηκαν προς ξεχωριστές κατευθύνσεις. Οι τελευταίοι φώναζαν «Αίσχος! Αίσχος!» προς τους αστυνομικούς και τους πετούσαν ό, τι έβρισκαν στον δρόμο τους. Οι αστυνομικοί ανταπάντησαν με πυροβολισμούς, με αποτέλεσμα κοντά στα καταστήματα Γουτάκη, ένας ακόμα διαδηλωτής να πέσει αιμόφυρτος από σφαίρα. Οι διαδηλωτές, υποχωρώντας στην οδό Γεωργίου Σταύρου, δέχονταν συνεχώς επιθέσεις από τους αστυνομικούς, οι οποίοι πυροβολούσαν συνέχεια. Μόλις έπεσαν άλλα δύο θύματα αιμόφυρτα στο πεζοδρόμιο, περαστικές γυναίκες άρχισαν να κραυγάζουν «Λυπηθείτε τα παιδιά μας!» «Έλληνες δεν είστε εσείς;». Εν μέσω της συγχύσεως, που προεκλήθη, πολλοί από τους διαδηλωτές ζητούσαν με χειρονομίες να παύσουν τους πυροβολισμούς λέγοντας: «Σταματήστε! Είμαστε όλοι αδέλφια!». Ο Ευάγγελος Γεροντής έπεσε νεκρός στην διασταύρωση οδών Αιόλου και Γεωργίου Σταύρου, ενώ ο Φραγκίσκος Νικολάου στην οδό Σταδίου 49.

Ο Κύπριος φοιτητής Ευστάθιος Οικονομίδης, ο οποίος συμμετείχε στο συλλαλητήριο, καταθέτοντας για τα γεγονότα, περιέγραψε την δολοφονία του Φραγκίσκου Νικολάου, ως εξής: «Επηκολούθησε μικρά συμπλοκή μεταξύ αστυνομικών και διαδηλωτών και τους είδα με πιστόλια στα χέρια να πυροβολούν εναντίον μας. Αυτομάτως έστρεψα για να φύγω, αλλά δεν πρόφτασα να κάνω μερικά βήματα και είδα να πέφτει αιμόφυρτος μπροστά στα πόδια μου, δίπλα από ένα περίπτερο, που βρίσκεται ως διεπίστωσα, εκ των υστέρων εις την οδόν Σταδίου 49, έναν νέο περίπου 30 χρονών. Αμέσως έτρεξα κοντά του και έσκυψα πάνω του. Είδα τότε πως ήταν πληγωμένος. Υπήρχαν δύο μεγάλες πληγές στον λαιμό του και το αίμα έτρεχε άφθονο στις πλάκες του πεζοδρομίου. Εν τω μεταξύ, οι πυροβολισμοί ακουγόντουσαν πιο συχνοί και οι αστυνομικοί πλησίαζαν προς εμάς, ενώ αντιθέτως το πλήθος έφευγε πανικόβλητο προς τας παρόδους της οδού Σταδίου. Εγώ έμεινα κοντά στον πληγωμένο, καθώς και μερικοί άλλοι. Μεταξύ των προστρεχόντων ανεγνώρισα και τον Κύπριον φοιτητήν Κ. Αρτεμίου. Σηκώσαμε τον πληγωμένον και τον βάλαμε σε ένα αυτοκίνητο που κατέφθασε σε λίγο και τον μετέφερε στον Σταθμό των Πρώτων Βοηθειών. Όταν όμως τον βάζανε στο αυτοκίνητο είχεν ήδη πεθάνει. Όταν την άλλη μέρα είδα την φωτογραφία του στις εφημερίδες, διεπίστωσα ότι ήταν ο Φραγκίσκος Νικολάου από τον Πειραιά.»

Γύρω στις πέντε το απόγευμα, εξαπελύθη νέα επίθεση των αστυνομικών, που έκανε τους διαδηλωτές να διαλυθούν σε μικρές ομάδες και να διασκορπισθούν στην οδό Αθηνάς.

Μια ομάδα διαδηλωτών ετράπη προς την οδό Ιπποκράτους, καταδιωκόμενη από τους αστυνομικούς. Φτάνοντας στην διασταύρωση των οδών Ιπποκράτους και Διδότου, άρχισαν να αμύνονται με πέτρες εναντίον των αστυνομικών. Τότε, γύρω στις 6 μ.μ. κατέφθασαν εκεί κι άλλοι αστυνομικοί, πάνω σε αυτοκίνητο και πυροβόλησαν κατ’ εντολήν του αρχηγού τους. Μάλιστα, ένας από τους αστυνομικούς, πυροβόλησε από μακριά τον Ιωάννη Κωνσταντόπουλο και τον έριξε νεκρό.

Οι Εθνομάρτυρες διαδηλωτές πεσόντες υπέρ της Κύπρου (9 Μαΐου 1956)

Τρία χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από τις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ αστυνομίας και διαδηλωτών, που μετείχαν στο συλλαλητήριο διαμαρτυρίας δια την αποφασισμένη εκτέλεση των δύο Κυπρίων πατριωτών. Αριστερά: Δύναμις αστυφυλάκων επιτίθεται κατά των διαδηλωτών για να τους εμποδίσει να κατευθυνθούν από την οδό Σταδίου στο Κολωνάκι. Στο μέσο: Αστυφύλακες συλλαμβάνουν έναν τραυματισμένο στις συμπλοκές διαδηλωτή. Δεξιά: οι διαδηλωτές συγκεντρώνονται εκ νέου και βαδίζουν προς το Κολωνάκι ενώ οι αστυφύλακες καραδοκούν στην γωνία αριστερά για να τους επιτεθούν εκ νέου. (Πηγή: Έξι νεκροί και 193 τραυματίαι τα θύματα χθές Εφημερίδα «Ελευθερία», 10 Μαΐου 1956, σελίδα 1)

Τις επόμενες ημέρες και συγκεκριμένα στις 18 Μαΐου 1956, στο Νοσοκομείο της Νέας Ιωνίας, υπέκυψε στα τραύματά του και ο αστυνομικός Κωνσταντίνος Γιαννακούρης, όντας το τελευταίο επιβεβαιωμένο θύμα της διαδηλώσεως και της εγκληματικής αντιδράσεως της Κυβερνήσεως. Μιας διαδηλώσεως που, σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Μάνο Χατζηδάκη, «δεν εστρέφετο κατά της Κυβερνήσεως αλλά υπέρ ενός εθνικού ζητήματος, για το οποίο –υποτίθεται- ότι εμάχετο και η Κυβέρνησις! Αυτή την οποία, την ίδια ημέρα η “Εστία” ονόμασε “Κυβέρνησιν αίματος”»

Την ίδια ημέρα, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου έσπευσε να δικαιολογήσει την απαράδεκτη επέμβαση της αστυνομίας, ανακοινώνοντας ότι «υπεύθυνοι δια τας ταραχάς ήσαν οι κομμουνισταί». Αυτό όμως δεν ήταν αλήθεια, καθώς το συλλαλητήριο είχε οργανωθεί από εθνικόφρονες και δεν υπήρχε περιθώριο δράσεως των κομμουνιστών. Ο Παπαγεωργίου γράφει σχολιάζοντας αυτή την δήλωση: «Αλλ’ οι κομμουνισταί, εάν εις προβοκάτσια απέβλεπον, πως θα ήτο δυνατόν να οργανώσουν τοιαύτης εκτάσεως κινητοποίησιν; Να είχον κινηθή από γνησίαν πρόθεσιν; Ήτο αδύνατον, διότι οι μεν εν Κύπρω κομμουνισταί εχαρακτήριζον τους αγωνιστάς της Ε.Ο.Κ.Α. ως «τσιράκια του ιμπεριαλισμού», οι δε εν Αθήναις ομόφρονές των της Ε.Δ.Α. , διεχώριζον, μόνοι, την θέσιν των από την ομόθυμον αξίωσιν της Αντιπολιτεύσεως (11.5.1956) όπως ζητηθή από τον Βασιλέα να απολύση την Κυβέρνησιν Καραμανλή… ».

Την επόμενη ημέρα, ο Δήμαρχος Αθηναίων Παυσανίας Κατσώτας στις δηλώσεις του σχετικά με τα γεγονότα, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Την ευθύνη του αδίκως χυθέντος αίματος την υπέχει ακεραίαν κατά πρώτον λόγον η Κυβέρνησις. Μία Κυβέρνησις που ξεύρει τι θέλει και πού κατευθύνεται, μία Κυβέρνησις που πιστεύει εις την λαϊκήν δύναμίν της και την αγάπην και τον προς αυτήν σεβασμόν των λαϊκών μαζών, ή δεν θα επέτρεπε χθές την συγκρότησιν του συλλαλητηρίου, ή θα ετίθετο επί κεφαλής τούτου η ίδια».

Παράλληλα, ετελέσθησαν οι κηδείες των νεκρών, με αυστηρά μέτρα τάξεως. Στην κηδεία του Γεροντή, δεν κατέστη δυνατόν να παραστούν οι γονείς του, γιατί οι Αρχές επέσπευσαν την τελετή. Παρέστησαν οι βουλευτές του κόμματος ΕΔΑ Θανασέκου και Αυγερόπουλος. Δεν εξεφώνησαν λόγους προς τιμήν του νεκρού, προφανώς γιατί τα ιδανικά για τα οποία είχε πέσει ο Γεροντής δεν συνέπιπταν με τα υλιστικά ιδανικά του Κομμουνισμού . Στον τάφο του κατετέθησαν στεφάνια από τον Δήμαρχο Νικαίας και τους Εκδότες, με τις εξής επιγραφές: «Ο Δήμος Νικαίας στα θύματα του Κυπριακού Αγώνος» και «Στον πεσόντα ήρωα της λευτεριάς της Κύπρου, Βαγγέλη Γεροντή».

Ο Κωνσταντόπουλος ετάφη δίπλα στον Γεροντή. Στην κηδεία του παραβρέθηκε μόνο ο δεκαεπτάχρονος αδελφός του, Αιμίλιος, γιατί ο διοικητής της Χωροφυλακής επέμενε να τελεστεί η κηδεία χωρίς να αναμένεται η άφιξη από την Τρίπολη των γονιών και των δύο αδελφών του.

Ο Νικολάου κηδεύτηκε και ετάφη στο Νεκροταφείο Αναστάσεως του Πειραιά, με παρουσία συγγενών του και μερικών από τους συναδέλφους του. Στον τάφο του κατέθεσε στεφάνι ο δήμαρχος Δημήτριος Σαπουνάκης 20 , ο οποίος μεταξύ των άλλων είπε τα εξής: «Έτρεξες στο εθνικό συλλαλητήριο, για να σώσεις με τη διαμαρτυρία σου τα δύο Ελληνόπουλα της Κύπρου, που έπεσαν σήμερα θυσία για τη λευτεριά της Πατρίδος. Φεύγεις, παλληκάρι, νέος
στην ηλικία και οι δικοί σου, κατά το νεκρώσιμο έθιμο του τόπου μας, εστόλισαν το μέτωπό σου με το λευκό στεφάνι του γάμου, που για σένα δεν έγινε. Αλλά με τη χθεσινή θυσία σου, σου ταιριάζει άλλο στεφάνι. Το στεφάνι της δάφνης. Σε ραίνω με λίγα λαϊκά λουλούδια, δακρυσμένα από την οδύνη του λαού του Πειραιώς, για τον άδικο και πρόωρο χαμό σου. Η Κύπρος θρηνεί σήμερα τον Καραολή και τον Δημητρίου και ο Πειραιάς μας θρηνεί τον Φραγκίσκο Νικολάου».

Η ιστορική έρευνα έχει επιβεβαιώσει τον θάνατο τριών διαδηλωτών και ενός αστυνομικού, παρόλο που αρχικά ακούστηκαν ότι τα θύματα της διαδηλώσεως ήσαν επτά.

Παραθέτω ένα ποίημα που έγραψα γι’ αυτά τα νέα παιδιά, γι’ αυτούς τους λαμπρούς εθνομάρτυρες:

Οι εθνομάρτυρες διαδηλωτές
πεσόντες υπέρ της Κύπρου (9 Μαΐου 1956)

Μέρα Ανοίξεως, μέρα Μαΐου,
σε διαδήλωση, πορεία τρανή,
υπέρ του ηρωικού αγώνος της Κύπρου,
το παρόν δώσατε εσείς.
***

Δεν διστάσατε, των Ελλήνων σεις παίδες,
τη ξενόδουλη να χτυπήσετε πολιτική.
Με παλμό, με λαμπάδες αναμμένες,
της Πατρίδος ακούσατε φωνή.

***

Όμως των φθηνών ανθελλήνων οι σφαίρες,
-δεν θέλανε την Κύπρο Ελληνική-
σας σταμάτησαν τις εγκόσμιες μέρες,
μα την αιώνια σας δώσανε ζωή.

***

Χαίρε, Λασιθίου Κρήτης βλαστάρι,
με εθνικόφρονα ψυχή, Βαγγέλη Γεροντή,
της εθνικής εξάρσεως τη στιγμή, παλικάρι,
επέρασες στων αθανάτων τη γη!

***

Χαίρε Κωνσταντόπουλε Γιάννη,
ανδρειωμένε ήρωα του Μοριά,

του εθνομάρτυρα έλαβες τη δάφνη,
από τα βόλια τα Εφιαλτικά.

***

Χαίρε Φραγκίσκο Νικολάου,
της Σύρου καμάρι και του Πειραιά,
έδωσες στην Πατρίδα τον ανθό σου.
Αθάνατος αιώνια ζεις πια.

***

Χαίρετε εθνομάρτυρες παίδες,
υπέρ της Κύπρου πεσόντες ηρωικά,
δείξατε πως η Κύπρος δεν κείται μακράν, ω λεβέντες
και τα νιάτα σας στο Έθνος, δώσατε τα δροσερά.

***

Αυτοί που σας δολοφονήσαν
-το αίμα σας κράζει και λαλεί-
αληθινοί προδότες ήσαν
του δράματος της Κύπρου οι αυτουργοί.

***

Κι όταν θα έρθει η δική τους στιγμή,
κριτές τους θα είσθε μονάχα εσείς,
ως τότε απ’ όλους φωνή θα ‘κουστεί,
η Κύπρος μας κείτεται πάντα εγγύς.

Ευαγγελία Κ. Λάππα
15 Δεκεμβρίου 2022

Παρατίθενται τα βιογραφικά των τριών φονευθέντων διαδηλωτών στο συλλαλητήριο, στις 9 Μαΐου 1956.

Γεροντής Ευάγγελος

Οι Εθνομάρτυρες διαδηλωτές πεσόντες υπέρ της Κύπρου (9 Μαΐου 1956)

Ο Ευάγγελος Γεροντής γεννήθηκε στο χωριό Κρούστα του Νομού Λασιθίου της Κρήτης, το 1928. Είχε τρεις αδελφές και έναν μικρότερο αδελφό. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ελλάδας, η οικογένειά του παρεσύρθη στον Κομμουνισμό και ο ίδιος ενετάχθη στην κομμουνιστική νεολαία ΕΠΟΝ 21 . Αυτός ήταν και ο λόγος που απεβλήθη από το Γυμνάσιο. Μετά την εκπλήρωση της στρατιωτικής του θητείας στην Μακρόνησο, εργάστηκε στοεμπόριο και στην έκδοση βιβλίων.

Κωνσταντόπουλος Ιωάννης

Οι Εθνομάρτυρες διαδηλωτές πεσόντες υπέρ της Κύπρου [9 Μαΐου 1956]

Ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος καταγόταν από το χωριό Ράδου της Γορτυνίας και γεννήθηκε το 1935. Είχε άλλα πέντε αδέλφια. Ο μεγαλύτερος αδελφός του είχε πέσει κατά τη διάρκεια του συμμοριτοπόλεμου, υπηρετώντας την Πατρίδα. Ένας άλλος αδελφός του, ενώ υπηρετούσε ως χωροφύλακας στην Καλαμάτα, πέθανε από μελαγχολία, για τον χαμό του μεγαλύτερου αδελφού του, το 1953. Το διάστημα με μέχρι την δολοφονία του, ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος εργαζόταν σε μια οικοδομή στην οδό Ιππποκράτους.

Νικολάου Φραγκίσκος

Ο Φραγκίσκος Νικολάου καταγόταν από την Σύρο των Κυκλάδων και γεννήθηκε το 1933. Κατοικούσε στην συνοικία Ταμπούρια του Πειραιά, μαζί με την αδελφή του, Ειρήνη – Δάφνη, την οποία και συντηρούσε. Εργαζόταν ως μηχανικός στους Σιδηροδρόμους του Ελληνικού κράτους. Ως προς τα εθνικά του φρονήματα, ανήκε στην Εθνικόφρονα παράταξη.

Συνέχεια ανάγνωσης

Ιστορία

Το σύνδρομο της ύβρεως

Δημοσιεύτηκε

στις

από τον

Μακάριος, ψευδαισθήσεις, εν αναμονή εισβολής

γράφει η Φανούλα Αργυρού*

« Ο Μακάριος άρχισε να επαναφέρει δημαγωγικά και εποχιακά την αξίωση για Ένωση σε μια άχαρη, άγονη και απολίτικη  προσπάθειά του να λυτρωθεί από τις σκληρές κατηγορίες των  πολιτικών αντιπάλων του ότι πρόδωσε την Ένωση για  να γίνει Πρόεδρος του κράτους…την συντήρηση ψευδαισθήσεων, την εποχική συνθηματολόγηση, την πλήρη παραγνώριση της Τουρκίας και των επεκτατικών αλαλαγμών της, την έκαναν δόγμα όλοι οι συνεργάτες του Μακαρίου… Η δημοκρατία δεν λειτουργούσε…με τις πρώτες προεδρικές εκλογές του 1968 και τις πρώτες βουλευτικές του 1970 , άρχισε δειλά δειλά και νοθευμένα να λειτουργεί μια στοιχειώδης δημοκρατική ζωή, αλλά και πάλι κάτω από τη σκιά του Μακαρίου, που έλεγε τα πάντα. «Η Κύπρος είμαι εγώ…». Όποιος διαφωνούσε μαζί του στιγματιζόταν από τους φανατικούς οπαδούς του ως αντιμακαριακός και επικίνδυνος. Όταν ο ίδιος διακήρυττε την Ένωση ήταν πατριώτης και εθνάρχης , ενώ όταν οι αντίπαλοι του διακήρυτταν ακριβώς τα  ίδια με εκείνον ήταν αντιμακαριακοί, ακραίοι, εθνικιστές και επικίνδυνοι…» («7 Προεδρικά Πορτραίτα» Κ. Ν. Χατζηκωστή 2023). 

Αυτό το μικρό απόσπασμα συμπλήρωμα για το Α’ και Β’ μέρος που προηγήθηκαν. 

Το τουρκικό έγγραφο για πραξικόπημα εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας                                                           

Έγγραφο που αποκάλυψε το προμελετημένο τουρκικό έγκλημα εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, με υπογραφές του αντι-προέδρου της Κύπρου Δρ. Φαζίλ Κουτσουκ   και προέδρου της  Κοινοτικής Συνέλευσης Ραούφ Ντενκτάς 13 Σεπτεμβρίου 1963, βρήκαν οι αρχές της ΚΔ στο γραφείο του Τουρκοκύπριου υπουργού Γεωργίας  Φαζίλ Πλουμέρ.  Στην βιασύνη του να το εγκαταλείψει στις 22 Δεκεμβρίου 1963 εγκατέλειψε αριθμό εγγράφων. Το περιεχόμενο του εγγράφου το οποίο προηγήθηκε των προτάσεων Μακαρίου με τα 13 σημεία, κατέγραφε τις τουρκικές εγκληματικές, κακόβουλες και προσχεδιασμένες προθέσεις εναντίον των Ελληνοκυπρίων και της Κυπριακής Δημοκρατίας. (Δημοσίευση στο βιβλίο του πρώην Υπ. Άμυνας Χριστόδουλου Βενιαμίν «Τα δύσκολα χρόνια – Αναμνήσεις μιας ζωής» και Φ.Α.  «Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019»).

Καθώς εξελισσόταν το τουρκικό πραξικόπημα για διάλυση της ΚΔ και αντικατάστασής της με δύο ομόσπονδα κράτη, έγραφε πλέον ο κυπριακός τύπος:

Φιλελεύθερος – 21 Φεβρουαρίου 1964:  « Το σατανικό σχέδιο –Δημιουργία τουρκικής Κυπριακής Δημοκρατίας –ΤΟ ΕΓΓΡΑΦΟΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ- Πλήρης συνεργασία της Τουρκίας δια την εφαρμογή της ανταρσίας προς κατάλυση της Δημοκρατίας  (Αναφερόταν στο έγγραφο που βρέθηκε στο γραφείο του Τουρκοκύπριου υπουργού Plumer). 

Φιλελεύθερος – 23 Φεβρουαρίου 1964: ΣΥΝΤΑΡΑΚΤΙΚΑΙ αποκαλύψεις της συνωμοσίας ΑΠΡΟΚΑΛΥΠΤΟΣ η συνενοχή της Τουρκίας – ΘΑ ΜΑΣ ΕΠΕΒΑΛΛΕΤΟ Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ – Συμφώνησαν μετά του Μεντερές προ της υπογραφής των συμφωνιών Ζυρίχης επί της «τελικής λύσεως»  (Η αναφορά αυτή καλύπτει την μυστική συμφωνία  Βρετανού υπ. Αποικιών και Τούρκου πρωθυπουργού Menderes στην Κωνσταντινούπολη στις 16 Δεκεμβρίου 1956).

27 Φεβρουαρίου 1974: Η βρετανική Υπάτη Αρμοστεία στην Λευκωσία ανέφερε στο Λονδίνο ότι τα πράγματα στην Κύπρο χειροτέρευσαν λόγω της διαμάχης για την «ομοσπονδία» και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος σε τελευταία δήλωσή του σε Βέλγο δημοσιογράφο στις 20 Φεβρουαρίου είπε: « Οι τουρκικές απαιτήσεις θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε πολιτική και γεωγραφική διχοτόμηση».  

Ελευθερία – 23 Απριλίου 1964: « Επιβεβαίωσης χθεσινών τηλεγραφημάτων της «Ελευθερίας»  Η ΒΡΕΤΑΝΙΑ ‘ΑΠΕΦΑΣΙΣΕ’ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΙΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΤΑΥΤΟΣΗΜΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ ‘ΤΑΙΜΣ’ ΚΑΙ ‘ΝΤΕΙΛΥ ΤΕΛΕΓΚΡΑΦ’ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΑΙ ΕΚ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ – ΔΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΟΝ ΕΔΡΑΣΕ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑΚΩΣ Ο ΠΙΚΑΡΝΤ, ΟΠΙΣΘΕΝ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΕΥΡΙΣΚΕΤΑΙ Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑΣ …

Φιλελεύθερος 28 Φεβρουαρίου 1964: Κύριο άρθρο  – ΚΑΙ ΠΑΛΙΝ Η ΚΑΤΟΧΗ.- Αναφέρει «… Οι Άγγλοι σήμερον διεκπεραιώνουν μόνοι των το κοινό σατανικό σχεδόν της στρατιωτικής κατακτήσεως της Κύπρου και του αποικιοκρατικού διαμελισμού της μπροστά στα μάτια μας…» 

Φιλελεύθερος 1 Απριλίου 1964: «Άγγλοι σκανδαλοθήραι ενσπείρουν ανησυχίας όσον αφορά τα καθήκοντα της εις Κύπρο δυνάμεως του ΟΗΕ».

Μάχη, 1 Μαΐου 1964: «Βρετανοί και βρετανίδες ενίσχυαν παντοιοτρόπως τους τρομοκράτες Πενταδακτύλου – 8η σελίδα – Και άλλο επεισόδιο μεταφοράς Τούρκων δι’ αυτοκινήτου της ΡΑΦ»                                              

Ελευθερία 16 Μαΐου 1964: «Ο Αγγλικός Τύπος ενθαρρύνει την Τουρκία να διενεργήσει αποβάσεις εις την Κύπρο».  

Επιστολή Μακαρίου προς τουρκική κυβέρνηση 

Την 1η Απριλίου 1964 ο Αρχιεπίσκοπος  Μακάριος επανήλθε στο θέμα της Συνθήκης Συμμαχίας και έστειλε επιστολή στην τουρκική κυβέρνηση ενημερώνοντάς την για την απόφασή του να τερματίσει τη Συνθήκη επικαλούμενος τις δραστηριότητες και ανάμιξη της τουρκικής δύναμης στα γεγονότα από τις 25 Δεκεμβρίου 1963 και μετά που αποτελούσαν παραβίαση των όρων εντολής της Συνθήκης. ΄Όμως με κανένα αποτέλεσμα… 

Μεσολάβηση Ντίν Άτσεσον Αύγουστος 1964: Ναυάγησε καθώς τα προτεινόμενα απέρριψαν πρώτοι οι Τούρκοι, ο Μακάριος και τελικά και η Ελληνική Κυβέρνηση με τη χαριστική βολή από το Λονδίνο προς τον Αμερικανό ΥΠΕΞ να τερματιστεί η  προσπάθεια. Και πως δίχως την αποδοχή της Τουρκίας  δεν μπορούσε να προχωρήσει. Δεν υπήρχε εν πάση περίπτωση καμία πιθανότητα γνήσιας Ένωσης… 

Κοφίνου

Στο χωριό Κοφίνου στη περιοχή Λάρνακας δημιουργήθηκε ένα  ισχυρό στρατιωτικό προπύργιο των Τουρκοκυπρίων. Ήταν μία διαρκής εστία επεισοδίων. Η κυπριακή κυβέρνηση ζήτησε βοήθεια από την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ αλλά καθυστερούσε και στις 14 Νοεμβρίου 1967 ο πρόεδρος Μακάριος διέταξε τον Γεώργιο Γρίβα να επέμβει με την Εθνική Φρουρά.  Ο Γρίβας, ο οποίος ήταν ο στρατιωτικός διοικητής των κυπριακών στρατιωτικών δυνάμεων δεν δεχόταν, πίστευε ότι ήταν δουλειά της Αστυνομίας, όμως, η κυβέρνηση Μακαρίου επέμενε να αναλάβει ο στρατός οπόταν και υπάκουσε. Ο Γρίβας έστειλε ισχυρές δυνάμεις, πρώτα επιτέθηκε στο μικτό χωριό Άγιος Θεόδωρος και κατέλαβε σχεδόν χωρίς μάχη την τουρκοκυπριακή συνοικία. Στη συνέχεια προχώρησε στο γειτονικό χωριό Κοφίνου όπου σκοτώθηκαν 24 Τουρκοκύπριοι και 9 τραυματίστηκαν, σκοτώθηκε ένας Ελληνοκύπριος και τραυματίστηκαν 2…

Ο  Βρετανός ΄Υπ. Αρμοστής στην Λευκωσία διαβεβαίωσε το Λονδίνο ότι όντως οι πρώτες εκτιμήσεις για ευθύνες  του Γεωργίου Γρίβα  δεν ευσταθούσαν. Σε συνομιλία του με τον τότε υπ. Εξωτερικών Σπύρο Κυπριανού, επανειλημμένα του έδωσε την ευκαιρία να επιρρίψει την ευθύνη στο Γρίβα αλλά ο Κυπριανού αρνήθηκε τονίζοντας ότι η απόφαση δεν ήταν δική του αλλά της κυπριακής κυβέρνησης. 

Το επεισόδιο  αυτό εκμεταλλεύτηκε άγρια η Τουρκία, μεγαλοποίησε το θέμα και  αντέδρασε απειλώντας με εισβολή και απαιτώντας την αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας, του Γεώργιου Γρίβα και διάλυση της Εθνικής Φρουράς (τη διάλυση της τελευταίας υποστήριζαν και οι Βρετανοί καθώς και την αποχώρηση της Ε.Μ).   Κατάφερε τα δύο πρώτα εντός ημερών (η Αθήνα  μαζί με την Μεραρχία απέσυρε και τον Γ. Γρίβα) και το τρίτο,  ο Μακάριος το υποστήριζε το 1974… 

Το Νοέμβριο 1967, η  Μόσχα υποκινούσε με ψίθυρους για πραξικόπημα από την Ελλάδα…Στις 5 Ιουλίου 1967 ο Ρώσος  πρέσβης στο Λονδίνο προέβη σε ένα δριμύ κατηγορητήριο εναντίον  της ελληνικής κυβέρνησης (σε συνάντησή του στο Φόρειν ΄Οφις)… Η Μόσχα με παντιέρα την  υποστήριξη της Ανεξαρτησίας της Κύπρου στήριζε το τουρκικό αίτημα για  αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας για τα δικά της συμφέροντα… 

Ο Μακάριος υποστήριζε την αποχώρηση της Μεραρχίας αλλά δεν το έλεγε δημόσια

22 Νοεμβρίου 1967:  Η βρετανική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον έγραψε προς το Φόρειν ΄Οφις:«… Ο Μακάριος απέρριψε την αμερικανική εισήγηση να ζητούσε ο ίδιος την μείωση των Ελληνικών Δυνάμεων στο νησί. Είπε πως αν ο ίδιος προέβαινε σε τέτοια απαίτηση θα θεωρείτο προδότης προς την Ελλάδα. ΄Ομως, θα ήταν σύμφωνος αν η μείωση των στρατευμάτων ερχόταν ως ελληνική πρωτοβουλία.  Ο Belcher  (Αμερικανός πρέσβης)  πήρε εντολές να δείξει στον Μακάριο αναφορά από την Αθήνα που φέρει τον Βασιλέα Κωνσταντίνο να υποστηρίζει την ιδέα…» 

Το 1967 και πάλι (η πρώτη φορά ήταν το 1964 όταν και η Μόσχα έκανε το ίδιο) ο Αμερικανός πρόεδρος Lyndon B.  Johnson μέσω του απεσταλμένου του Cyrus Vance (αλλά και το ΝΑΤΟ) επενέβησαν και σταμάτησαν την όποια πρόθεση της Τουρκίας για εισβολή.  

7 Δεκεμβρίου 1967: Ο Βρετανός πρωθυπουργός σε επιστολή του προς τον Johnson επιβεβαίωσε την συνδρομή του τελευταίου,  όπως και επιστολή του ΓΓ του ΝΑΤΟ  Manlio Brosio προς τον Τούρκο πρωθυπουργό στις 20 Νοεμβρίου 1967 επιβεβαίωσε  την συνδρομή της συμμαχίας.  

Οι ενδοκοινοτικές συνομιλίες 1968 – 1974 – Επιστροφή Ντενκτάς διευθετήθηκε από τον Μακάριο

Με την αποχώρηση της  Ελληνικής Μεραρχίας και το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και  Τουρκίας,  στις 22 Δεκεμβρίου 1967 ο ΓΓ του ΟΗΕ υιοθέτησε ενδοκοινοτικές τοπικές συνομιλίες. Η ιδέα υποστηριζόταν από τον Αρχ. Μακάριο και την βρετανική κυβέρνηση. 

13 Μαρτίου 1968: Ο Γλαύκος Κληρίδης είπε στον Βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή ότι ο Μακάριος είχε εξουσιοδοτήσει τον Γενικό Εισαγγελέα (Κρ. Τορναρίτη) ο οποίος είχε φύγει την προηγούμενη  για Λονδίνο, Στρασβούργο και Βιέννη να  κάνει επαφές με τον Ραούφ Ντενκτάς για απευθείας συνομιλίες  μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.  Στόχος,  η διακοπή του ελληνο-τουρκικού διαλόγου. 

8  Απριλίου 1968 : Η βρετανική «Guardian» έγραψε « ο Μακάριος έστειλε νέο διαβατήριο στον Ντενκτάς».  Ο αρχιτρομοκράτης, που η κυβέρνηση Μακαρίου από το 1964 θεωρούσε προδότη της πατρίδας του και πράκτορα ξένων δυνάμεων και ένοχο εγκλημάτων (δηλώσεις Υπεξ Σπ. Κυπριανού 5.8.1965),  δεν θα επέστρεφε παράνομα στην Κύπρο.  Όλες οι κατηγορίες εναντίον του μπήκαν κατά μέρος και αντί να δικαστεί ορίστηκε αντιπρόσωπος των Τουρκοκυπρίων στις δικοινοτικές διαπραγματεύσεις.  

Ραούφ Ντενκτάς

Ο Ντενκτάς είχε διαφύγει στην Τουρκία τον Ιανουάριο του 1964 και συνελήφθη από την ελληνοκυπριακή αστυνομία κατά την διάρκεια της μυστικής καθόδου του στην Κύπρο σε ακτή της περιοχής Καρπασίας το 1967. Αντί να δικαστεί βοηθήθηκε από τον Γλ. Κληρίδη και την κυβέρνηση Μακαρίου να διαφύγει στην Τουρκία.  Την διαφυγή του απαίτησε η Τουρκία μέσω των Βρετανών. (Λεπτομέρειες και στο βιβλίο του Χαράλαμπου Χαραλαμπίδη «Ραούφ Ντενκτάς»,  2003) 

Οι συνομιλίες ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 1968 μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς. Όμως καμία προσπάθεια δεν έγινε για λύση του θέματος. Οι Βρετανοί κάθισαν σε  αναμονή και παρακολούθηση,   αφήνοντας τα πράγματα να παίρνουν τον δρόμο τους…Ανταλλαγές προτάσεων. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έλεγε: «΄Οχι κράτος εν κράτει» και οι Τουρκοκύπριοι «αυτονομία στην δική μας περιοχή»…Στις 18 Οκτωβρίου 1971… συνομιλίες με νομικούς ειδικούς συνεχίστηκαν μέχρι τον Δεκέμβριο του 1973 όταν ο νέος Τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ  πήρε  πιο σκληρή γραμμή για ομοσπονδιακή προσέγγιση. Οι συνομιλίες έφθασαν σε αδιέξοδο στις 2 Απριλίου 1974. Ξανάρχισαν στις 11 Ιουνίου 1974. Οι θέσεις διέφεραν κατά πολύ. Τελευταία συνάντηση πριν το πραξικόπημα,  στις 9 Ιουλίου, 1974.

1972 – Ρωσικές υποσχέσεις προς Μακάριο 

Αρχ. Μακάριος

Φεβρουάριος 1972 εφημερίδα «Εστία» Αθηνών: Ο Μακάριος διευθέτησε τη συμφωνία για εισαγωγή τσεχοσλοβακικών όπλων κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα (περασμένο Ιούνιο), τρεις Ρώσοι στρατιωτικοί στάλθηκαν στη Κύπρο για να εκπαιδεύσουν ένοπλους του Λυσσαρίδη ενώ άλλοι Κύπριοι στάλθηκαν στη Πράγα…Όταν έκλεισε η συμφωνία οι Ρώσοι είπαν στο Μακάριο ότι η Σοβιετική Ένωση  μπορούσε να επέμβει σε υποστήριξη της κυβέρνησης της Λευκωσίας μόνο αν υπήρχε στρατιωτική επέμβαση από έξω, δηλαδή μια τουρκική απόβαση…Σε περίπτωση εσωτερικών ταραχών ο Μακάριος θα έπρεπε να ξεκαθαρίσει με τους αντιπάλους του και να απαλλαγεί από την ελληνική επιρροή με τις δικές του προσπάθειες και με την βοήθεια των συνεργατών του…» (Έκθεση Βρετ. Πρεσβείας Αθηνών). 

Η  Μόσχα το 1974 έδωσε, ταυτόχρονα με το Λονδίνο, την συγκατάθεσή της στον Ετσεβίτ να εισβάλει. 

Συνταγματάρχης G. Stocker 

Τον ίδιο χρόνο (1972) στην βρετανική Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία ο επί Αμυντικών Θεμάτων  Συνταγματάρχης G. Stocker προέβη σε μια περίεργη ενέργεια ενημερώνοντας το ΓΕΕΦ (Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς) στη Λευκωσία ότι η Τουρκία προτίθετο να εισβάλει στο νησί. 

Στις 27 Μαρτίου 1973 έδωσε λεπτομερέστατες πληροφορίες για το τουρκικό σχέδιο εισβολής το οποίο μεταβιβάστηκε  στον Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων στην Αθήνα από τον Αρχηγό του ΓΕΕΦ στη Λευκωσία Στρατηγό Χαραλαμπόπουλο.

Στις 30 Ιουλίου 1973 ο Stocker  επανήλθε στο ΓΕΕΦ και έδωσε φωτοτυπία Σχεδίου Εισβολής των Τούρκων που εξασφάλισε από τον συνάδελφό του στην Άγκυρα. 

Στις 5 Αυγούστου 1973 ο Αρχηγός του ΓΕΕΦ στην Λευκωσία ενημέρωσε το υπ. Εσωτερικών και Άμυνας της Κύπρου. Ο Stocker  ζήτησε η επαφή του να κρατηθεί μυστική. Στα συμπεράσματά του ο Stocker  τόνισε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επρόκειτο να επέμβουν προς παρεμπόδιση ενός τοιούτου σχεδίου. Οπόταν τόσο η χουντική κυβέρνηση όσο και η κυβέρνηση  Μακαρίου, ήταν  ενήμερες των τουρκικών προθέσεων με τρομερή λεπτομέρεια.

Από την πρώτη σελίδα του 3λιδου υπομνήματος 10.7.1974 από την Υπ. Αρμοστεία της ΚΔ δια χειρός Υπ. Αρμοστή Κ. Ασσιώτη  στο Λονδίνο προς το Φόρειν ΄Οφις  με τίτλο «Ανεφάρμοστη η Ομοσπονδία»

Στις 28 Αυγούστου 1973 και ο Αμερικανός Στρατιωτικός Ακόλουθος στη Λευκωσία Συντ. Whitley, συναντήθηκε με τον Διοικητή της ΕΛΔΥΚ (Ελληνική Δύναμη Κύπρου – βάση των Συμφωνιών του 1960) … η Αμερική υποστήριζε μια ανεξάρτητη Κύπρο και ότι οι ενωτικοί Κύπριοι έπρεπε να άλλαζαν το πιστεύω τους αλλιώς θα υπέφεραν.   (Βιβλίο Χρ. Βενιαμίν, «Τα Δύσκολα Χρόνια αναμνήσεις μιας ζωής.») 

Αυτά γράφονται για να τονιστεί ότι ο Μακάριος  τον Ιούλιο του 1974 (βλέπε Δ’ Μέρος τελευταίο που θα ακολουθήσει)   γνώριζε πλήρως πλέον τα τουρκικά σχέδια. Που δεν θα άλλαζαν μέχρι σήμερα. 

 Στις 12 Ιουλίου 1974 ο κ. Goodison Φ.Ο ενημέρωσε σχετικά την Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία στη Λευκωσία. 

Ο περίεργος Συνταγματάρχης G. Stocker τέλος Απριλίου 1974 υποστήριξε σε έκθεσή του την αντικατάσταση του Μακαρίου και ότι «θα χρειαστεί μια αποφασιστική αντιμετώπιση από την Αθήνα και πρέπει να αποχωρήσουν τόσο οι Έλληνες διδάσκαλοι όσο και οι Έλληνες αξιωματικοί από την Εθνική Φρουρά…»

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος 

Τέλος Γ’ Μέρους συνεχίζεται με το τελευταίο. 

(Πηγές Βρετανικό Εθνικό Αρχείο  Φ.Α. « Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019»). 

ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 6/10/2024

Συνέχεια ανάγνωσης

Ιστορία

Σαν σήμερα η Δίκη της Νυρεμβέργης: 6 ξεχασμένα γεγονότα – Μια Σοβιετική στην αγκαλιά του Γκέρινγκ – Ο στρατάρχης της Βέρμαχτ που έκαψε τους Ναζί

Δημοσιεύτηκε

στις

copyright Ap Photos

Είναι η σπουδαιότερη δίκη του 20ου αιώνα: η Δίκη της Νυρεμβέργης. Έξι ξεχασμένα γεγονότα που χαϊδεύουν τη σκόνη του χρόνου από το… σαλόνι της Ιστορίας.

Ήταν Τρίτη, μια μέρα σαν σήμερα, 1η Οκτωβρίου του 1946, όταν οι δικαστές ανακοινώνουν την ετυμηγορία τους· οι κατηγορούμενοι θα ακούσουν ανέκφραστοί τις ποινές που τους επιβάλλονται για τα απεχθή εγκλήματά τους.

Για να εκδώσει το δικαστήριο την απόφαση άκουσε 240 μάρτυρες, έλαβε υπόψη του 300.000 ένορκες καταθέσεις, διάβασε τα 2.360 αποδεικτικά έγγραφα που προσκόμισε η κατηγορούσα αρχή και τα 2.700 της υπεράσπισης, οι στενογράφοι γέμισαν 16.000 σελίδες με 4 εκατομμύρια λέξεις. Η Δίκη της Νυρεμβέργης κράτησε 218 και ήταν η πιο μεγάλη δική της Ιστορίας!

Ακόμα και σήμερα, 78 χρόνια μετά, κάποια γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Δίκης ακούγονται με έκπληξη· ας διαβάσουμε 6 από αυτά.1. Η έδρα του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου ήταν στο Βερολίνο, όχι στη Νυρεμβέργη: Η σοβιετική ηγεσία επέμενε να διεξαχθεί η δίκη στο Βερολίνο όπου οι νικήτριες δυνάμεις είχαν ιδρύσει το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου- την ανώτατη διοικητική αρχή των νικητών στο έδαφος της ηττημένης Γερμανίας.
Όμως οι Δυτικοί Σύμμαχοι επέμεναν για τη Νυρεμβέργη που βρισκόταν στην αμερικανική ζώνη κατοχής. Το Μέγαρο της Δικαιοσύνης ήταν άθικτο και συνδεόταν μέσω υπόγειας διάβασης με μια φυλακή, κάτι που δεν είχε το Βερολίνο. Ο χώρος θεωρήθηκε επίσης συμβολικός: στη Νυρεμβέργη είχαν πραγματοποιηθεί όλα τα συνέδρια του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος από το 1927. Στο τέλος επιλέχθηκε το Βερολίνο ως έδρα του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου και στις αρχές Οκτωβρίου του 1945 πραγματοποιήθηκαν εκεί- στο κτίριο του Συμμαχικού Συμβουλίου Ελέγχου- αρκετές συναντήσεις με οργανωτικά θέματα. Η πρώτη συνεδρίαση του δικαστηρίου πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο της Δικαιοσύνης στη Νυρεμβέργη στις 20 Νοεμβρίου 1945.

Κάποιοι γλύτωσαν την αγχόνη! /copyright Ap Photos
Κάποιοι γλύτωσαν την αγχόνη! /copyright Ap Photos

2. Επτά κατηγορούμενοι απέφυγαν την τιμωρία: Απαγγέλθηκαν κατηγορίες εναντίον 24 από τους πιο διαβόητους εγκληματίες των Ναζί. Από αυτούς 12 κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε θάνατο, όμως δύο κατάφεραν να αποφύγουν την εκτέλεση.
Ο Χέρμαν Γκέρινγκ, ο ανώτατος ηγέτης των SA, στρατηγός των στρατευμάτων των SS, υπουργός Αεροπορίας του Ράιχ και διάδοχος του Χίτλερ, καταδικάστηκε σε θάνατο. Πριν από την εκτέλεσή του, όμως, αυτοκτόνησε καταπίνοντας υδροκυάνιο.

Ο Μάρτιν Μπόρμαν, επικεφαλής της Καγκελαρίας του Ναζιστικού Κόμματος και ο προσωπικός γραμματέας του Φίρερ, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο αφού δεν βρέθηκε για να δικαστεί. Ο Μπόρμαν φέρεται να σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια σοβιετικού βομβαρδισμού του Βερολίνου. Ωστόσο, το σώμα του δεν βρέθηκε ποτέ. Το 1972 ανακαλύφθηκαν λείψανα που φέρεται ότι ανήκουν στον Μάρτιν Μπόρμαν και το 1998 ένα τεστ DNA το απέδειξε.

Ο Ρόμπερτ Λέι, πρόεδρος του Γερμανικού Εργατικού Μετώπου, απαγχονίστηκε στο κελί του πριν από την έναρξη της δίκης στις 25 Οκτωβρίου 1945, λίγες μέρες μετά την παραλαβή του κλητηρίου θεσπίσματος.
Ο Γκούσταβ Κρουπ φον Μπόλεν, επικεφαλής του βιομηχανικού ομίλου «Krupp» που χρηματοδότησε και κατασκεύασε την πολεμική μηχανή των Ναζί, επικαλέστηκε ανίατη ασθένεια. Κατά τη διάρκεια μιας προκαταρκτικής ακροαματικής διαδικασίας στις 15 Νοεμβρίου 1945, πριν καν ξεκινήσει η δίκη, οι κατηγορίες εναντίον του πολυεκατομμυριούχου επιχειρηματία αποσύρθηκαν!
Τρεις άλλοι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν – ο αντικαγκελάριος Φραντς φον Πάπεν, ο Χανς Φρίτσε, επικεφαλής του Τμήματος Ραδιοφώνου του Υπουργείου Δημόσιας Διαφώτισης και Προπαγάνδας του Ράιχ και ο Ζάλμαρ Σαχτ υπουργός Οικονομικών του Ράιχ.

Τους ενοχλούσε το... φως. /copyright Ap Photos
Τους ενοχλούσε το… φως. /copyright Ap Photos

3. Κατηγορούμενοι κάθονταν στα εδώλια φορώντας γυαλιά ηλίου: Φωτογραφίες και βίντεο αρχείου από το δικαστήριο δείχνουν πολλούς συμμετέχοντες να φορούν γυαλιά ηλίου. Ο λόγος ήταν ότι ο φωτισμός στην αίθουσα του δικαστηρίου ήταν έντονος. Έτσι περιέγραψε τον φωτισμό ο Μπόρις Πολεβόι, ειδικός ανταποκριτής της εφημερίδας Pravda στο δικαστήριο, στο βιβλίο του «The Final Reckoning: Nuremberg Diaries»: «Ένα, κάπως απρόσωπο και καταπιεστικό φως, στο οποίο τα πάντα γύρω αποκτούσαν μια πρασινωπή, θανατηφόρα απόχρωση». Οι κουρτίνες σε όλα τα παράθυρα ήταν τραβηγμένες. Σύμφωνα με τον Πολεβόι, ο διοικητής της φυλακής των ΗΠΑ, συνταγματάρχης Μπάρτον Άντρους, είπε κάποτε στους δημοσιογράφους: «Θα φροντίσω να μην δει ποτέ ξανά κανένας από αυτούς τον ήλιο»! Το φως εκείνο στην αίθουσα του δικαστηρίου, προκάλεσε πόνους στα μάτια σε πολλούς, έτσι οι παρευρισκόμενοι, συμπεριλαμβανομένων των κατηγορουμένων, φορούσαν μερικές φορές σκούρα γυαλιά.

Ο Ρόμαν Ρουντένκο δεν σκότωσε τον Γκέρινγκ...
Ο Ρόμαν Ρουντένκο δεν σκότωσε τον Γκέρινγκ…

4. Ο αμερικανικός Τύπος έγραψε ότι ο σοβιετικός εισαγγελέας πυροβόλησε τον Γκέρινγκ: Στις 10 Απριλίου 1946, η εφημερίδα του αμερικανικού στρατού Stars and Stripes δημοσίευσε ένα ρεπορτάζ που έγραφε ότι ο σοβιετικός εισαγγελέας Ρόμαν Ρουντένκο είχε εξοργιστεί τόσο πολύ από τη συμπεριφορά του Γκέρινγκ σε μια από τις συνεδριάσεις που τράβηξε το υπηρεσιακό του περίστροφο και πυροβόλησε τον πρώην Reichsmarschall. Ωστόσο, η εφημερίδα δημοσίευσε στη συνέχεια μια διάψευση: «Η αναφορά ότι ο σοβιετικός γενικός εισαγγελέας στη δίκη πυροβόλησε τον Γκέρινγκ σε μια κρίση οργής αποδείχθηκε ότι δεν ισχύει. Σύμφωνα με έναν ανταποκριτή από τη Νυρεμβέργη, ο Γκέρινγκ είναι ζωντανός και πρόθυμος να απαντήσει στις ερωτήσεις του εισαγγελέα»! Η παρανόηση ότι ο Γκέρινγκ είχε πυροβοληθεί προήλθε από λανθασμένη ερμηνεία μιας φράσης που χρησιμοποίησε ο σοβιετικός ανταποκριτής, ο οποίος είχε αναφέρει ότι ο στρατηγός Ρουντένκο είχε «πυροβολήσει ηθικά» τον Γκέρινγκ.

Η Τατιάνα Στουπνίκοβα.
Η Τατιάνα Στουπνίκοβα.

5. Μια σοβιετική διερμηνέας ήταν η «τελευταία γυναίκα που έπεσε στην αγκαλιά του Γκέρινγκ»: Μια μέρα κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας, η 24χρονη διερμηνέας Τατιάνα Στουπνίκοβα πήγαινε βιαστικά στη θέση της στην αίθουσα του δικαστηρίου. Ενώ έτρεχε στον διάδρομο, κατά λάθος γλίστρησε και κόντεψε να πέσει.
«Όταν ανέκτησα την ψυχραιμία μου και κοίταξα τον διασώστη μου, ήρθα αντιμέτωπος με το χαμογελαστό πρόσωπο του Χέρμαν Γκέρινγκ ακριβώς μπροστά μου. Κατάφερε να μου ψιθυρίσει στο αυτί: “Vorsicht, mein Kind!” («Να προσέχεις, παιδί μου!»), αφηγείται η Στούπνικοβα στα απομνημονεύματά της. Όταν η Τατιάνα μπήκε στην αίθουσα του δικαστηρίου, ένας γάλλος ανταποκριτής ήρθε κοντά της και της είπε στα γερμανικά: «Ήσουν η τελευταία γυναίκα που κράτησε στην αγκαλιά του ο Γκέρινγκ»!

Ο Πάουλους καταθέτει στη  δίκη της Νυρεμβέργης.
Ο Πάουλους καταθέτει στη δίκη της Νυρεμβέργης.

6. Στρατάρχης της Βέρμαχτ κατέθεσε ως μάρτυς της Σοβιετικής Ένωσης: Το φθινόπωρο του 1946 οι δικαστικές διαδικασίες είχαν βαλτώσει. Άρχισαν να ακούγονται ισχυρισμοί από την υπεράσπιση και τους ίδιους τους κατηγορούμενους ότι η επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας στην ΕΣΣΔ ήταν προληπτικό μέτρο. Η σοβιετική αντιπροσωπεία έπρεπε να παράσχει ισχυρά επιχειρήματα ότι η επίθεση από το Γ’ Ράιχ είχε σχεδιαστεί πολύ καιρό πριν.
Ο άνθρωπος που έδωσε την κατάθεση που χρειάζονταν οι Σοβιετικοί ήταν ο στρατάρχης Φρίντριχ Πάουλους, ο οποίος είχε παραδωθεί στο Στάλινγκραντ στις 31 Ιανουαρίου του 1943. Η σοβιετική ηγεσία έφερε με κάθε μυστικότητα τον Πάουλους στο Μέγαρο της Δικαιοσύνης για να καταθέσει. Κατά τη διάρκεια της κατάθεσής του, ο Γερμανός πρώην στρατάρχης δήλωσε: «Όλες οι προετοιμασίες για την επίθεση στην Σοβιετική Ένωση που έλαβε χώρα στις 22 Ιουνίου είχαν στην πραγματικότητα σχεδιαστεί από το φθινόπωρο του 1940»!

Το απόφθεγμα που έμεινε από τη Δίκη της Νυρεμβέργης ήταν η φράση του δικαστή Robert H. Jackson: «The Grave Responsibility of Justice» (Η βαριά ευθύνη της δικαιοσύνης) και δικαιοσύνη είχε αποδοθεί. Όσο για την τιμωρία; Ο Ευριπίδης το είχε ξεκαθαρίσει χρόνια πολλά πριν: «Σχέτλια μεν έπαθες, ανόσια δ’ ειργάσω.» (Έπαθες φρικτά, αλλά έκανες απαίσια)…

Πηγή: Έθνος

Συνέχεια ανάγνωσης

Video

1η Οκτωβρίου 1960: Ημέρα Ανεξαρτησίας της Κύπρου

Δημοσιεύτηκε

στις

από τον

Η 1η Οκτωβρίου 1960 έχει καθιερωθεί και γιορτάζεται στην Κύπρο ως η ημέρα ανακήρυξης της Ανεξαρτησίας της Κύπρου. Η Κύπρος ανακηρύσσεται ανεξάρτητο, κυρίαρχο κράτος τον Αύγουστο του 1960 με βάση τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου του 1959 και ύστερα από τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ (1955-1959) ενάντια στη βρετανική αποικιοκρατία. Στις 16  Αυγούστου 1960, η Μεγάλη Βρετανία εγκαταλείπει την κυριαρχία της στο νησί, και εγκαθιδρύεται επισήμως η Κυπριακή Δημοκρατία. Το Αρχείο της ΕΡΤ  με αφορμή την εθνική επέτειο της ανεξαρτησίας της Κύπρου προτείνει το ντοκιμαντέρ παραγωγής 1995:

ΚΥΠΡΟΣ Η ΦΕΝΑΚΗ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ

(video)


Στην εθνική επέτειο της Κύπρου, που τιμάται κάθε χρόνο την 1η Οκτωβρίου, είναι αφιερωμένη η εκπομπή που ετοίμασαν ο Κώστας Χριστοφιλόπουλος και ο Δημήτρης Πανταζόπουλος. Στην προσπάθεια να αποδοθεί η σειρά των ιστορικών γεγονότων όπως αυτά οδήγησαν από τη βρετανική κυριαρχία στην ανεξαρτησία και από την περιπετειώδη συμβίωση των κυβερνήσεων της Αθήνας με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο στο πραξικόπημα του Αττίλα, τις απόψεις τους καταθέτουν: ο στενός συνεργάτης του Μακαρίου Νίκος Κρανιδιώτης, οι πανεπιστημιακοί Νεοκλής Σαρρής και Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης, ο πρέσβης ε.τ. Θέμος Στοφορόπουλος, ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης, ο Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Μιχαήλ Δεκλερής και ο Ευρωβουλευτής Γιάννος Κρανιδιώτης. Σχολιάζονται και αναλύονται το διπλωματικό παρασκήνιο και οι διεργασίες που οδήγησαν στις συμφωνίες Ζυρίχης- Λονδίνου και το σύνταγμα που προέβλεπαν, οι συνθήκες και η εκτέλεση του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου από την χούντα των συνταγματαρχών και ο σχεδιασμός και η εκτέλεση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο σε δύο φάσεις με την ονομασία Αττίλας Ι και Αττίλας ΙΙ. Η εκπομπή πλαισιώνεται από πλούσιο οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό το οποίο καλύπτει το σύνολο των γεγονότων στα οποία αναφέρεται η αφήγηση.

ΠΗΓΗ: ΕΡΤ

Συνέχεια ανάγνωσης

Ινφογνώμων

Infognomon Logo

Περιηγηθείτε στα κορυφαία βιβλία του βιβλιοπωλείου μας

Προβολή όλων

Δημοφιλή