Γράφει ο Αμίτ Σεγκάλ*

Η Πρεσβεία του Ισραήλ στην Άγκυρα παραμένει κλειστή και σκονίζεται από τις 7 Οκτωβρίου, ενώ το προξενείο στην Κωνσταντινούπολη ανοίγει μόνο σπάνια, όταν δύο θαρραλέοι διπλωμάτες ρισκάρουν τη ζωή τους και μεταβαίνουν εκεί για λίγες ημέρες κάθε μήνα.

Οι Τούρκοι, από την άλλη — προσέξτε αυτό — έχουν εδώ όχι λιγότερους από 50 διπλωμάτες: 30 στο Τελ Αβίβ και 20 στην Ιερουσαλήμ. Δεν καλλιεργούν σχέσεις με το Ισραήλ — εργάζονται για να το υπονομεύσουν εκ των έσω. Όταν ο Ισμαήλ Χανίγια δολοφονήθηκε στην Τεχεράνη πριν από περίπου 15 μήνες, η τουρκική σημαία στην πρεσβεία στο Τελ Αβίβ κατέβηκε μεσίστια σε ένδειξη πένθους.

Το καθεστώς των αγιατολάχ στην Τεχεράνη δεν έχει ακόμη καταρρεύσει, αλλά ήδη διαφαίνεται στον ορίζοντα η προφητεία του θρυλικού μελετητή της Μέσης Ανατολής Μπερνάρντ Λιούις — ότι το Ιράν θα γίνει Τουρκία και η Τουρκία θα γίνει Ιράν. Το 37% των Τούρκων θεωρεί το Ισραήλ υπαρξιακή απειλή. Πέρυσι, το Ισραήλ προστέθηκε στο περίφημο «Κόκκινο Βιβλίο», τον κατάλογο εθνικών απειλών της Τουρκίας.

Γνωρίζει το Ισραήλ τον κίνδυνο; Απολύτως.

Ενεργεί ανάλογα; Σε καμία περίπτωση όσο θα έπρεπε. Ένας καλά πληροφορημένος Ισραηλινός εξήγησε ότι η Τουρκία μας κατηγορεί για όσα η ίδια σχεδιάζει. Όταν ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι ο Νετανιάχου επιδιώκει ένα «Μεγάλη Ισραήλ», είναι επειδή η ίδια η Τουρκία δεν έχει εγκαταλείψει τα όνειρα αυτοκρατορικής επέκτασης. Όταν κατηγορεί το Ισραήλ για γενοκτονία — η κατηγορία αυτή προέρχεται από ένα κράτος που διέπραξε μια τερατώδη γενοκτονία, δεύτερη μόνο μετά το Ολοκαύτωμα.

Το Ισραήλ συγκρούεται με την Τουρκία στη Συρία, αλλά δεν αντιλαμβάνεται το μέγεθος της απειλής. Ο Ερντογάν θέλει να είναι τα πάντα — Χαν, Χαλίφης, Αυτοκράτορας. Χαν όλων των τουρκόφωνων λαών (οι χώρες σε «-στάν»), Αυτοκράτορας των βαλκανικών κρατών που άλλοτε ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και Χαλίφης ολόκληρου του μουσουλμανικού κόσμου. Γι’ αυτό η Τουρκία χτίζει στρατιωτικές βάσεις στη Σρι Λάνκα, προμηθεύει συστήματα αεράμυνας στο Μπανγκλαντές και βοηθά το Πακιστάν έναντι της Ινδίας. Το Ισραήλ, στο μεταξύ, παραμένει σαν κόκκαλο σφηνωμένο στον λαιμό.

Υπήρξε μια σύντομη περίοδος ύφεσης το 2023, που κορυφώθηκε με συνάντηση Νετανιάχου–Ερντογάν λίγο πριν την 7η Οκτωβρίου. Τότε, στο Προεδρικό Μέγαρο στο Ισραήλ αποκαλούσαν χαριτολογώντας τον Τούρκο ηγέτη «Ερντογάν, Μην Απαντήσεις». Εκείνη τη χρονιά βρισκόταν σε δύσκολη θέση, έχοντας απέναντί του μια εχθρική Δημοκρατική κυβέρνηση στην Ουάσινγκτον. Τώρα, είναι αγαπημένος φίλος του Τραμπ, και αν επιστρέψει Δημοκρατική διοίκηση — το Ισραήλ δεν θα έχει ανοιχτή πόρτα.

Και ενώ το αντισημιτικό τζίνι δεν πρόκειται να επιστρέψει στο μπουκάλι σύντομα, υπάρχει κάτι που μπορεί να κάνει το Ισραήλ. Να κλείσει το τουρκικό πολιτιστικό ινστιτούτο στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, που αποτελεί εστία υποκίνησης, να μειώσει το μέγεθος της τουρκικής διπλωματικής αποστολής, να πολεμήσει αδιάκοπα οποιαδήποτε τουρκική παρουσία στη Γάζα. Και να συνεργαστεί με την Ινδία ενάντια στην κοινή απειλή που προέρχεται από την Άγκυρα.

Όμως αυτή είναι μια επικίνδυνη και περίπλοκη απειλή — καθόλου μικρότερη από την ιρανική και πολύ δυσκολότερη στη διαχείριση. Πριν από λίγες εβδομάδες, μετά την απόπειρα δολοφονίας στη Ντόχα, ένας υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος είπε στον Ισραηλινό συνομιλητή του: «Ξέρεις ότι είναι μέλη του ΝΑΤΟ — αν είχατε χτυπήσει την Κωνσταντινούπολη, θα ήμασταν υποχρεωμένοι να τους υπερασπιστούμε». Προσποιήθηκε ότι αστειευόταν, αλλά οι Ισραηλινοί δεν γέλασαν.

*Ο Αμίτ Σεγκάλ είναι πολιτικός αναλυτής στο κανάλι 12 του Ισραήλ

Της Δρ. Anjuman A. Islam, EurAsia Review

Δύο ημέρες πριν ο πρόεδρος της Μικτής Επιτροπής Αρχηγών Επιτελείων του Πακιστάν, στρατηγός Sahir Shamshad Mirza, προσγειωθεί στη Ντάκα, τελωνειακοί στο λιμάνι του Τσιταγκόνγκ κατέσχεσαν 25 τόνους σπόρων παπαρούνας από δύο κοντέινερ που έφθασαν από το Πακιστάν στις 22 Οκτωβρίου. Το φορτίο είχε δηλωθεί ψευδώς ως ζωοτροφή για πτηνά, αποκρύπτοντας μια μεγάλης κλίμακας εισαγωγή απαγορευμένης ουσίας.

Δεν επρόκειτο για μια συνηθισμένη απόπειρα λαθρεμπορίου ή μια τυχαία παραβίαση εμπορικών κανονισμών. Στο φόντο της όλο και αυξανόμενης πακιστανικής δραστηριότητας – των συχνών επισκέψεων στρατιωτικών στελεχών και της δράσης κηρυκων συνδεδεμένων με εξτρεμιστές στο Μπανγκλαντές – το περιστατικό αποκτά βαθύτερη σημασία. Θέτει ένα ανησυχητικό ερώτημα: μετατρέπεται σταδιακά το Μπανγκλαντές στη νέα στρατηγική παιδική χαρά του Πακιστάν;

Για να δει κανείς την πλήρη εικόνα, πρέπει να κοιτάξει δυτικά – στο Βελουχιστάν. Το 2022, μετά την απαγόρευση της καλλιέργειας παπαρούνας από την κυβέρνηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, πολλοί αγρότες πέρασαν τα σύνορα προς τη ξηρή επαρχία Βελουχιστάν του Πακιστάν. Οι τεράστιες ακαλλιέργητες εκτάσεις έγιναν σύντομα νέα ζώνη για παραγωγή οπίου. Σήμερα, το Βελουχιστάν συγκαταλέγεται στις κορυφαίες περιοχές παγκοσμίως στην παραγωγή παπαρούνας. Τοπικές ένοπλες οργανώσεις, αν και δεν συμμετέχουν άμεσα στην καλλιέργεια, διευκολύνουν το εμπόριο με αντάλλαγμα χρηματοδότηση. Τα έσοδα, με τη σειρά τους, συντηρούν την τρομοκρατία και τον εξτρεμισμό στην περιοχή.

Το μοτίβο αυτό προκαλεί εύλογες υποψίες. Θα μπορούσαν ορισμένα συμφέροντα στο Μπανγκλαντές να σχεδιάζουν ένα παρόμοιο μοντέλο, χρησιμοποιώντας την καλλιέργεια και διακίνηση παπαρούνας ως δίαυλο χρηματοδότησης εξτρεμιστικών δικτύων; Δεν είναι αβάσιμη ανησυχία. Η βόρεια περιοχή του Μπανγκλαντές, γνωστή για την εύφορη γη της, θα μπορούσε εύκολα να αξιοποιηθεί για τέτοιες επιχειρήσεις υπό το πρόσχημα νόμιμης γεωργίας. Η πρόσφατη επίσκεψη του Ibtisam Elahi Zaheer, στενού συνεργάτη του διαβόητου Hafiz Saeed, στο Rajshahi, Chapainawabganj και Rangpur — τρεις περιοχές στα σύνορα με την Ινδία — εντείνει την ανησυχία. Η παρουσία του σε τόσο ευαίσθητες περιοχές δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία.

Για δεκαετίες, η πακιστανική ISI κατηγορείται ότι στηρίζει δίκτυα διακίνησης ναρκωτικών στη Νότια Ασία για τη χρηματοδότηση μυστικών επιχειρήσεων. Εάν τα ίδια δίκτυα επεκτείνουν τη δράση τους στο Μπανγκλαντές, οι συνέπειες για τη σταθερότητα της περιοχής θα είναι καταστροφικές. Αν το Μπανγκλαντές μετατρεπόταν αθόρυβα σε κόμβο παραγωγής κατά το μοντέλο του Βελουχιστάν, η απειλή δεν θα αφορούσε μόνο την εσωτερική ειρήνη της Ντάκα αλλά και την αρχιτεκτονική ασφάλειας ολόκληρης της υποηπείρου.

Το πιο ανησυχητικό ερώτημα, ωστόσο, παραμένει αναπάντητο: υπήρξε κάποια εμπλοκή κρατικών μηχανισμών του Μπανγκλαντές, άμεσα ή έμμεσα, σε αυτή την εισαγωγή;

Μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας τον Αύγουστο του 2023, το καθεστώς Yunus κατάργησε τον υποχρεωτικό 100% φυσικό έλεγχο προϊόντων που εισάγονταν από το Πακιστάν, στο όνομα της διευκόλυνσης του εμπορίου. Η βιαστική αυτή κίνηση δείχνει πιθανή σύμπραξη εντός των τελωνειακών ή λιμενικών Αρχών. Δεδομένης της αυξανόμενης επιρροής της Jamaat-e-Islami – της μεγαλύτερης ισλαμιστικής οργάνωσης που συνεργάστηκε με τον πακιστανικό στρατό στη γενοκτονία του 1971 – μέσα στην προσωρινή διοίκηση, δεν είναι αδιανόητο πως κάποια στελέχη ενδέχεται να εξυπηρετούν πακιστανικά συμφέροντα, συνειδητά ή ασυνείδητα. Ο δεσμός πολιτικής και ιδεολογικής ταύτισης μεταξύ Jamaat και Πακιστάν είναι γνωστός εδώ και δεκαετίες.

Η ιστορική συμπάθεια της Jamaat για το Πακιστάν είναι κοινό μυστικό. Ως ιδεολογικός κορμός των αντι-απελευθερωτικών δυνάμεων το 1971, συνεχίζει να θεωρεί το Ισλαμαμπάντ ως πνευματικό και πολιτικό σύμμαχο. Στο σημερινό Μπανγκλαντές, η Jamaat ασκεί σημαντική κοινωνική και διοικητική επιρροή, λειτουργώντας συχνά σαν «παράλληλη εξουσία». Με το εκτεταμένο δίκτυο οργανώσεων πρόνοιας και μαντράσων, έχει βαθιά πρόσβαση σε τοπικές κοινότητες. Η διείσδυση αυτή μπορεί εύκολα να αξιοποιηθεί για συγκάλυψη εξτρεμιστικών δραστηριοτήτων ή διασυνοριακής χρηματοδότησης υπό ανθρωπιστικό μανδύα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις πρόσφατες δηλώσεις του Syed Abdullah Mohammad Taher, αναπληρωτή ηγέτη της Jamaat, σε εκδήλωση μεταναστών στο Νέα Υόρκη στις 27 Οκτωβρίου 2025. «Τουλάχιστον πέντε εκατομμύρια νέοι μας θα πολεμήσουν τον ινδικό στρατό», είπε, υποστηρίζοντας πως έτσι η Jamaat θα απαλλαγεί από το «στίγμα» του 1971. Ήταν ένα τρομακτικό μείγμα αναθεωρητισμού και πρόκλησης. Προκαλούσε ανοιχτά πόλεμο με την Ινδία ή υπαινισσόταν ένα βαθύτερο σχέδιο αποσταθεροποίησης για διεθνή προβολή; Και οι δύο εκδοχές είναι επικίνδυνες.

Εν τω μεταξύ, οι συχνές πακιστανικές αποστολές στο Μπανγκλαντές τον τελευταίο χρόνο λένε τη δική τους ιστορία. Πολλές από αυτές, παρότι είχαν επίσημη «βιτρίνα», περιελάμβαναν συναντήσεις με ηγετικά στελέχη της Jamaat, ακόμη και ιδιωτικές επαφές στην κατοικία του Αμίρ. Ο πακιστανός Ύπατος Αρμοστής στη Ντάκα είχε επανειλημμένες «εθιμοτυπικές συναντήσεις» με την ηγεσία της Jamaat, υποδηλώνοντας σχέση που υπερβαίνει τη διπλωματική τυπικότητα. Ακόμη πιο ανησυχητικό, το καθεστώς Yunus συμφώνησε με το Πακιστάν την αμοιβαία κατάργηση θεώρησης εισόδου για κατόχους διπλωματικών και υπηρεσιακών διαβατηρίων — μια κίνηση που μοιάζει γενναιόδωρη, αλλά εγείρει υποψίες, δεδομένου του σκοτεινού παρελθόντος του Πακιστάν στην υποστήριξη τρομοκρατίας στο Μπανγκλαντές.

Οι μνήμες του 1971 πλανώνται βαριά. Η Jamaat και το Πακιστάν κάποτε βρέθηκαν στην ίδια πλευρά της Ιστορίας, εναντίον της γέννησης του Μπανγκλαντές. Η νέα τους εγγύτητα προκαλεί εύλογη ανησυχία. Για μια χώρα που ακόμη κουβαλά τα τραύματα της γέννησής της, κάθε νέα εμπλοκή με το πακιστανικό στρατιωτικοπολιτικό σύμπλεγμα πρέπει να εξετάζεται με εξαιρετική προσοχή.

Οι ανησυχίες επεκτείνονται πέρα από τα υψηλά κλιμάκια. Στις γειτονιές Mohammadpur και Mirpur της Ντάκα βρίσκονται εκτεταμένοι καταυλισμοί ομιλούντων ουρντού – απόγονοι όσων στάθηκαν στο πλευρό του Πακιστάν το 1971. Πολλοί παραμένουν απάτριδες, περιθωριοποιημένοι και οικονομικά εξαθλιωμένοι. Με τον καιρό, οι καταυλισμοί εξελίχθηκαν σε εστίες μικροεγκλήματος, διακίνησης όπλων και ναρκωτικών. Στα στενά τους, πορτρέτα του Jinnah εξακολουθούν να κρέμονται στους τοίχους και η πράσινη σημαία του Πακιστάν κυματίζει περιστασιακά. Η νοσταλγία για το Πακιστάν έχει μετατραπεί σε επικίνδυνο μείγμα δυσαρέσκειας και παρανομίας.

Η σύμπλευση συμφερόντων μεταξύ Jamaat και τμημάτων αυτής της κοινότητας είναι προφανής. Οι καταυλισμοί αποτελούν πρόσφορο έδαφος στρατολόγησης. Νέοι άνδρες μπορούν εύκολα να δελεαστούν σε παράνομα δίκτυα, είτε για χρήματα είτε για αίσθηση ταυτότητας. Λόγω της ιδεολογικής τους προσκόλλησης στο Πακιστάν, ενδεχόμενη εμπλοκή τους σε επιχειρήσεις υποστηριζόμενες από το Ισλαμαμπάντ θα έχει διπλό κίνητρο: ιδεολογία και ανάγκη.

Η απειλή εδώ δεν είναι απλώς κοινωνιολογική, αλλά εθνική. Οι καταυλισμοί δεν είναι πλέον μόνο ανθρωπιστική τραγωδία· αποτελούν πιθανούς κόμβους ενός ευρύτερου δικτύου ανατροπής. Οι διασυνδέσεις μεταξύ οργανωμένου εγκλήματος, ναρκωτικών και εξτρεμισμού είναι καλά καταγεγραμμένες στη Νότια Ασία. Αν ακόμη και ένα μέρος αυτής της «οικολογίας» ριζώσει στο Μπανγκλαντές με πακιστανική υποστήριξη, οι συνέπειες θα περάσουν τα σύνορα.

Το φορτίο με τους σπόρους παπαρούνας, η παρουσία ριζοσπαστών κηρύκων σε συνοριακές περιοχές, η ήσυχη αναβίωση της επιρροής της Jamaat παράλληλα με την ενισχυμένη πακιστανική διπλωματία – δεν είναι ξεκομμένα γεγονότα. Διαγράφουν το περίγραμμα ενός μεγαλύτερου σχεδίου. Το Μπανγκλαντές κινδυνεύει να γίνει προέκταση της περιφερειακής στρατηγικής του Πακιστάν: αποσταθεροποίηση του ανατολικού μετώπου της Ινδίας, χρηματοδότηση εξτρεμισμού μέσω ναρκωτικών και αναβίωση του θρησκευτικού εθνικισμού με νέο προσωπείο.

Το μοτίβο είναι ανησυχητικά γνώριμο. Όποτε το Πακιστάν αντιμετωπίζει εσωτερική πολιτική κρίση ή διεθνή απομόνωση, οι μυστικές του υπηρεσίες εξάγουν αστάθεια. Το Μπανγκλαντές – με τα πορώδη σύνορα, τις πολιτικές διαιρέσεις και τις εστίες δυσαρέσκειας – είναι δελεαστική σκηνή. Το αν θα υποκύψει σε αυτό το σενάριο εξαρτάται από την επαγρύπνηση των θεσμών του και την αντίσταση της κοινωνίας απέναντι στην ιδεολογική διείσδυση.

Τα διακυβεύματα είναι υψηλότερα από ποτέ. Οι σπόροι που κατασχέθηκαν στο Τσιταγκόνγκ ίσως να μην είναι απλώς σπόροι παπαρούνας· ίσως αποτελούν τα πρώτα σημάδια μιας επικίνδυνης συγκομιδής.

O Κωνσταντίνος Γρίβας καθηγητής Γεωπολιτικής και Σύγχρονων Στρατιωτικών Τεχνολογιών, διευθυντής του Τομέα Θεωρίας και Ανάλυσης Πολέμου στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και καλός φίλος του newshub.gr είναι καλεσμένος μας σήμερα και σε μία εξαιρετική ανάλυση, σκιαγραφεί ποια θα μπορούσε να είναι η γεωπολιτισμική πρόταση της Ελλάδας και της Ορθοδοξίας, σε ένα νέο, πιο ειρηνικό, διεθνές σύστημα, που τώρα περνάει σε μία νέα φάση.

Το Ορθόδοξο Πρόσωπο και η Πρωτοβουλία Παγκόσμιου Πολιτισμού της Κίνας

Το διεθνές σύστημα σήμερα, περνάει σε εντελώς μία νέα εποχή. Τελειώνει μια περίοδος 500 ετών, όπου ο Ευρωγενής κόσμος έδινε τον παλμό στον υπόλοιπο κόσμο. Δια τις ισχύος και του πολιτισμού. Σήμερα όλα αυτά αλλάζουν, οι νέες μεγάλες δυνάμεις επιστρέφουν στις δικές τους πολιτικές και πολιτισμικές ρίζες. Ταυτόχρονα φαίνεται ότι η Δύση βρίσκεται σε πόλεμο πολιτισμών με τον ίδιο της τον εαυτό. Αυτό έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο κενό στο διεθνές σύστημα. Και εδώ έρχεται η Ελλάδα ως γνήσιος φορέας πολιτισμού και ο χριστιανισμός να δώσουν αυτή την γεω-πολιτισμική πρόταση.

Ο δυτικός χριστιανισμός δίνει μεγάλη έμφαση στην ιεραρχία της ισχύος και δεν έχει μεγάλη σχέση με τον πατερικό χριστιανισμό της ορθοδοξίας. Η Ελλάδα και η Ορθοδοξία μπορούν να προσφέρουν στο νέο διεθνές σύστημα ένα ισχυρό εργαλείο για να περιοριστούν οι εντάσεις αυτές ορθολογικοποιώντας τους παγκόσμιους ανταγωνισμούς, περιορίζοντας τις παρανοϊκές αναγνώσεις της πραγματικότητας, αλλά κυρίως καλλιεργώντας μια αντίληψη συνολικού και συλλογικού (συν)υπάρχειν της Ανθρωπότητας. Το εργαλείο αυτό είναι η Ορθόδοξη αντίληψη του Προσώπου.

Η αντίληψη περί ανθρώπου και περί σχέσεων θα μπορούσε να αποτελέσει υπόδειγμα για τις σχέσεις μεταξύ των κρατών και τις διεθνείς σχέσεις, για τον τρόπο που τα κράτη αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

Να αλλάξει δυτικές αντιλήψεις που θεωρούν ότι στις διεθνείς σχέσεις ο ανταγωνισμός θεωρείται ως κάτι νομοτελειακό που θα οδηγήσει σε συγκρούσεις.
Παρ’ όλες τις αντιλήψεις περί μίζερης μικρής και ασήμαντης Ελλάδας, η χώρα μας παραμένει ακόμα και σήμερα μία πολιτισμική υπερδύναμη. Μία τέτοια πρόταση θα μπορούσε να έχει μεγάλη αποδοχή και να παίξει ένα πολύ σημαντικό ρόλο.