Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν (δεξιά στη φωτογραφία), το 2018, όταν ηγείτο των μυστικών υπηρεσιών, με τον τότε υπουργό Αμυνας Χουλουσί Ακάρ. [A.P. Photo/Alexander Zemlianichenko, Pool]

Βιβλίο αποκαλύπτει τη δράση του Σάββα Καλεντερίδη στην Τουρκία

Μανώλης Κωστίδης, Βασίλης Κωστούλας

Η αιματηρή έφοδος στη νηοπομπή του κινήματος «Ελευθερώστε τη Γάζα», το 2010, ήταν η αφορμή για να τερματιστεί μια κομβική συμφωνία που είχαν συνάψει οι μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας και του Ισραήλ στα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Το παρασκήνιο γύρω από τη στενή συνεργασία των δύο χωρών για την πρόσβαση σε πληροφορίες εθνικής σημασίας αποκαλύπτει βιβλίο που κυκλοφόρησε στην Τουρκία, την ώρα που ο Ερντογάν επιχειρεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις με το Ισραήλ.

Συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο «Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, 1826 – 2023» είναι ο Τούρκος ιστορικός Πολάτ Σαφί. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Middle East Eye, είχε τη δυνατότητα να μελετήσει τα επίσημα αρχεία των τουρκικών αρχών ασφαλείας, στο πλαίσιο πολυετούς έρευνας. Συγκεκριμένα, εξέτασε πώς οι δύο χώρες ανέπτυξαν στενές σχέσεις τη δεκαετία του ’90, μέχρι τη στιγμή που η Αγκυρα επέλεξε να ακολουθήσει μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική στην ευρύτερη περιοχή. Ο Σαφί έχει αντλήσει πληροφορίες και με άμεσο ελληνικό ενδιαφέρον. Αναφέρεται στη δράση του Σάββα Καλεντερίδη το 1994 στη Μαύρη Θάλασσα, δημοσιεύοντας μάλιστα και φωτογραφίες που πιστοποιούν ότι η ΜΙΤ τον είχε εντοπίσει και τον είχε θέσει υπό παρακολούθηση. Αναγνωρίζεται, ωστόσο, ότι ο Καλεντερίδης είχε καταφέρει να αποσπάσει σημαντικές πληροφορίες για στρατιωτικά αεροδρόμια και την κίνηση σε αυτά, για τις θέσεις αντιαεροπορικών πυραύλων. Είχε ακόμη αποσπάσει τις αναλύσεις του τουρκικού στρατού για τις ασκήσεις της Ελλάδας, τις θέσεις της Στρατιάς του Αιγαίου, αλλά και τα σχέδια δράσεων του τουρκικού Ναυτικού. Η «λεία» του Ελληνα πράκτορα αποκαλύφθηκε με τις συλλήψεις τριών αξιωματικών των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, που είχαν πουλήσει αυτά τα μυστικά. Εμμεση αναφορά στην Ελλάδα γίνεται και στο μέρος που περιγράφει τη συμβολή της ΜΙΤ στην προετοιμασία και στη σύναψη του τουρκολιβυκού μνημονίου. Η Αγκυρα είχε ενεργοποιήσει τις μυστικές υπηρεσίες της στην Τρίπολη, καθώς είχε διαπιστώσει τις κινήσεις που έκαναν από κοινού Ελλάδα και Κύπρος στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Ο μήνας του μέλιτος

Από την έρευνα του Σαφί, ο οποίος είναι μελετητής της ύστερης οθωμανικής στρατιωτικής ιστορίας, προκύπτει ότι η Τουρκία προσέγγισε το Ισραήλ καθώς αναζητούσε περιφερειακούς εταίρους για να πολεμήσει το PKK στο βόρειο Ιράκ, στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Αρχικά, η Αγκυρα υπέγραψε συμφωνίες με το Ισραήλ για τον εκσυγχρονισμό μαχητικών αεροσκαφών F-4. Ακολούθησαν και άλλες συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας το 1996. Ενα χρόνο μετά, στις 2 Μαΐου 1997, η συνεργασία επεκτάθηκε σε επίπεδο εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών.

Για την ακρίβεια, MIT και Μοσάντ υπέγραψαν μια κρίσιμη συμφωνία, η οποία τους επέτρεπε να αποστέλλουν και να διαχειρίζονται πληροφοριοδότες και προσωπικό εκατέρωθεν, υπό τον όρο ότι η μία πλευρά θα ενημέρωνε την άλλη εκ των προτέρων. Η συμφωνία ήταν ρηξικέλευθη για τα δεδομένα της Τουρκίας, μια και έδινε τη δυνατότητα στην ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών να επιχειρεί σε τουρκικό έδαφος.

Στο βιβλίο του «Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, 1826 – 2023», ο Τούρκος ιστορικός Πολάτ Σαφί, εκθειάζει τον ρόλο του πρώην επικεφαλής της ΜΙΤ.

Η κομβική συμφωνία των μυστικών υπηρεσιών Τουρκίας και Ισραήλ τερματίστηκε το 2010, ύστερα από την αιματηρή έφοδο στη νηοπομπή του κινήματος «Ελευθερώστε τη Γάζα».

Η ρήξη και το διαζύγιο

Οι σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ, όμως, πήραν αρνητική τροπή το 2008, όταν η Αγκυρα αποφάσισε να εμβαθύνει την ενεργειακή συνεργασία με το Ιράν, για να μειώσει την εξάρτηση από το φυσικό αέριο της Ρωσίας και του Αζερμπαϊτζάν. Οι προσπάθειες της Τουρκίας να μεσολαβήσει με στόχο μια συμφωνία της Δύσης για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν διάβρωσαν περαιτέρω τις σχέσεις της με το Ισραήλ, στη φάση που η Αγκυρα κατηγορούσε το Τελ Αβίβ ότι δεν τηρούσε τους όρους κατά την εφαρμογή της συμφωνίας του 1997.

Το ποτήρι ξεχείλισε στις 25 Μαΐου 2010, μόλις τέσσερις ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Χακάν Φιντάν στη διοίκηση της MIT. Τα πρώτα σημάδια της ισραηλινής δυσαρέσκειας εναντίον του Φιντάν εμφανίστηκαν στις 7 Ιουνίου 2010, όταν Ισραηλινοί παράγοντες τον κατηγόρησαν για στενή συνεργασία με το Ιράν. Ο τότε υπουργός Αμυνας του Ισραήλ, Εχούντ Μπάρακ, εξέφραζε την ανησυχία του ότι απόρρητες πληροφορίες της χώρας του θα μπορούσαν να καταλήξουν στα χέρια του Ιράν μετά τον διορισμό του Φιντάν στην MIT. Ισραηλινοί κομάντος επιτέθηκαν στο πλοίο «Mavi Marmara», που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, σκοτώνοντας εννέα Τούρκους υπηκόους και τραυματίζοντας άλλους 50. Με το κλείσιμο του γραφείου διασύνδεσης της Μοσάντ, η στενή σχέση ανάμεσα στις υπηρεσίες πληροφοριών των δύο χωρών έφτασε στο τέλος της, μαζί με τη χρυσή της περίοδο μεταξύ 1990 και 2000. «Η MIT δεν επωφελήθηκε σχεδόν καθόλου από το πρωτόκολλο Humint, το οποίο υπεγράφη δύο φορές, στις 2 Μαΐου 1997 και στις 17 Ιανουαρίου 2001. Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ διηύθυνε και διοικούσε προσωπικό στην Τουρκία από τη δεκαετία του 2000, και ως επί το πλείστον είχε αποφύγει να ενημερώσει τη MIT κατά τη διεξαγωγή των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων, σε αντίθεση με τους όρους του πρωτοκόλλου», παρατηρεί ο Σαφί. «Επιπλέον, σύμφωνα με τη MIT, η Μοσάντ έκανε κατάχρηση διμερών σχέσεων και διεξήγε επιχειρήσεις τρίτων χωρών από την Τουρκία. Μέχρι το 2010, οπότε υπήρχαν ενδείξεις ότι η Μοσάντ όχι μόνο παραβίασε τις διατάξεις του πρωτοκόλλου, αλλά έκανε και κατάχρησή του, η MIT παρενέβη και κατά συνέπεια η Μοσάντ θα έκλεινε το γραφείο διασύνδεσής της στην Αγκυρα προς το τέλος του έτους».

Επιχείρηση αναθέρμανσης

Η αποκατάσταση της συνεργασίας Τουρκίας – Ισραήλ τέθηκε ξανά επί τάπητος το 2020. Ηδη το 2016 οι δύο χώρες είχαν αποσύρει τις μεταξύ τους κυρώσεις, με το Ισραήλ να καταβάλλει αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων του «Mavi Marmara». Ο Ισραηλινός πρόεδρος Ισαάκ Χέρτσογκ πραγματοποίησε ιστορική επίσκεψη στην Αγκυρα το 2022, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας εξομάλυνσης του κλίματος, η οποία συνεχίζεται έως και σήμερα. Οι δύο χώρες είχαν προγραμματίσει επίσκεψη του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στην Αγκυρα στις 28 Ιουλίου, αν και το ταξίδι αναβλήθηκε προσωρινά καθώς ο Ισραηλινός πρωθυπουργός αφενός υποβλήθηκε σε επέμβαση βηματοδότη, αφετέρου παραμένει αντιμέτωπος με εσωτερική κρίση λόγω των νομοθετικών παρεμβάσεων στην ισραηλινή δικαιοσύνη. Ο Σαφί, πάντως, αναφέρει ότι τον Δεκέμβριο του 2022 η ΜΙΤ έκανε μια τελευταία μεγάλη επιχείρηση εναντίον δικτύου της Mοσάντ εντός της Τουρκίας, συλλαμβάνοντας 59 ανθρώπους, ανάμεσά τους 39 ξένους, σε μια επιχείρηση που ονομάστηκε «Νεοπλασία».

Στο ίδιο βιβλίο εκθειάζεται ο ρόλος του πρώην επικεφαλής της ΜΙΤ και νυν υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν. Ως παράδειγμα της σημασίας που έχει η υπηρεσία πληροφοριών για την τουρκική εξωτερική πολιτική, αναφέρεται η συμμετοχή του Φιντάν στη συνάντηση του Ερντογάν με τον Ομπάμα

Πηγή: Καθημερινή