Μέσα στον παγκόσμιο αγώνα για την ανάπτυξη προηγμένων τεχνολογιών, πολλά κράτη αναγνωρίζουν πλέον ότι η υπεροχή στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης (AI) προσφέρει στρατηγικά πλεονεκτήματα, οικονομική ευημερία και αυξημένη διεθνή επιρροή. Για τον σκοπό αυτό, οι χώρες που επιδιώκουν αυτήν την πορεία προωθούν ενεργά την ανάπτυξη εγχώριων οικοσυστημάτων AI μέσω επενδύσεων σε υποδομές, έρευνα και ανάπτυξη και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό.

Το παρόν άρθρο υποστηρίζει ότι η διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας φέρνει κοντά δύο χώρες με συμπληρωματικά πλεονεκτήματα στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Το Ισραήλ βρίσκεται στην πρωτοπορία της τεχνολογικής καινοτομίας, συγκρινόμενο ακόμα και με χώρες πολύ μεγαλύτερες σε μέγεθος. Ωστόσο, υστερεί σε έναν βασικό τομέα, τη διαμόρφωση συνολικής πολιτικής και κυβερνητικού σχεδιασμού για την τεχνητή νοημοσύνη. Αντίθετα, η Σαουδική Αραβία τα τελευταία χρόνια έχει καθιερωθεί ως παγκόσμιος ηγέτης στην ανάπτυξη και εφαρμογή εκτενών εθνικών στρατηγικών για την τεχνητή νοημοσύνη. Παρόλα αυτά, για λόγους που αναλύονται στο άρθρο, η φιλοδοξία του Βασιλείου να καταστεί το κορυφαίο τεχνολογικό κέντρο της Μέσης Ανατολής δεν έχει ακόμη πλήρως υλοποιηθεί.

Υποστηρίζουμε ότι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των δύο χωρών στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία για συνεργασία, παρά τον συνεχιζόμενο πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς. Μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για την πλήρη εξομάλυνση των σχέσεών τους.

Η προοπτική της συνεργασίας

Μέσω της αξιοποίησης των αντίστοιχων δυνατοτήτων τους στον τομέα της AI, τόσο το Ισραήλ όσο και η Σαουδική Αραβία μπορούν να αποκομίσουν μεγαλύτερη κοινωνική και οικονομική ευημερία, καθώς και ενισχυμένη στρατηγική θέση στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον, η δεύτερη προεδρική θητεία του Donald Trump, έχει δημιουργήσει μια νέα ευκαιρία για την αναζωογόνηση της μέχρι πρότινος σταματημένης διαδικασίας εξομάλυνσης.

Ο στρατηγικός στόχος της κυβέρνησης Trump είναι η εγκαθίδρυση αμερικανικής υπεροχής στην τεχνητή νοημοσύνη και σε άλλες προηγμένες τεχνολογίες, στο πλαίσιο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού με την Κίνα. Ως εκ τούτου, αναμένεται πως η κυβέρνησή του θα κινητοποιήσει τις κορυφαίες δυνάμεις παγκοσμίως στον τομέα της AI.  Οι διπλωματικές, στρατηγικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας θα υποστηρίξουν την εφαρμογή της αναμενόμενης στρατηγικής «μέγιστης πίεσης» κατά του Ιράν, ενώ παράλληλα θα ενισχύσουν την υστεροφημία του Trump ως αρχιτέκτονα των Συμφωνιών του Αβραάμ. Επιπλέον, θα προωθήσουν τη δημιουργία του Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC), με επίκεντρο τη Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ, ως αντίπαλο δέος στην κινεζική Πρωτοβουλία «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος».

Το Ισραήλ ως Ηγέτης στην Τεχνολογική Καινοτομία στην Τεχνητή Νοημοσύνη

Οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις αξιοποιούν τεχνητή νοημοσύνη αιχμής για την ενίσχυση της ανίχνευσης απειλών σε πραγματικό χρόνο και την ακρίβεια των επιθέσεων, επαναπροσδιορίζοντας την επίγνωση του πεδίου της μάχης και την εθνική ασφάλεια.

Κατά την τελευταία δεκαετία, το Ισραήλ απέκτησε παγκόσμια αναγνώριση ως το «Έθνος των Νεοφυών Επιχειρήσεων» (“Startup Nation”), φημισμένο για την καινοτομία, την κυβερνοασφάλεια και την απόδοσή του σε κρίσιμους τομείς που σχετίζονται με την εμπορική δραστηριότητα AI. Στον Παγκόσμιο Δείκτη Τεχνητής Νοημοσύνης (Global AI Index) που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2024, το Ισραήλ κατετάγη 7ο μεταξύ 83 χωρών στην εμπορική δραστηριότητα AI, ακριβώς πίσω από τις ΗΠΑ και την Κίνα, αλλά μπροστά από το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και τη Γερμανία.

Σύμφωνα με τον Δείκτη AI του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, την περίοδο 2013–2024 ιδρύθηκαν 492 νέες εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης στο Ισραήλ, καθιστώντας τη χώρα 4η παγκοσμίως στον αριθμό νέων επιχειρήσεων στον τομέα, μπροστά από τον Καναδά, τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Επιπλέον, το Ισραήλ φιλοξενεί ένα εξαιρετικά ζωντανό τεχνολογικό οικοσύστημα στον τομέα της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης (generative AI).  Η δυναμική αυτή αποτυπώνεται στην ταχύτατη ανάπτυξη ενός πλούσιου και ποικιλόμορφου δικτύου εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο τομέα. Ο αριθμός των εταιρειών generative AI στο Ισραήλ αυξήθηκε από 67 τον Απρίλιο του 2023 σε 238 τον Μάιο του 2024. Ταυτόχρονα, τα υποπεδία δραστηριοποίησής τους αυξήθηκαν από 17 σε 27, με ηγετικούς τομείς τις πωλήσεις, την ασφάλεια και την υγειονομική περίθαλψη.

Η ηγετική θέση του Ισραήλ στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης αντανακλάται και σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με έκθεση της Ισραηλινής Αρχής Καινοτομίας που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2024, από τις περίπου 1.900 εταιρείες που αναπτύσσουν συστήματα AI για συγκεκριμένες εφαρμογές (όπως ανάπτυξη κώδικα), οι 73 βρίσκονται στο Ισραήλ. Αυτό τοποθετεί τη χώρα στην 3η θέση παγκοσμίως, πίσω μόνο από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, και μπροστά από τον Καναδά, την Κίνα, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ινδία. Επιπλέον, το οικοσύστημα επιχειρηματικών κεφαλαίων του Ισραήλ για την generative AI κατατάσσεται ως το τρίτο μεγαλύτερο στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Αντίθετα με την αντίληψη ότι το Ισραήλ υστερεί στην ανάπτυξη επιστημονικής υποδομής στον τομέα της AI, διάφοροι διεθνείς δείκτες υπογραμμίζουν τη σημαντική ικανότητά του να ενισχύει τη γνώση καινοτομίας και τεχνολογίας. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Καινοτομίας του 2024, το Ισραήλ κατέλαβε την 12η θέση στην παραγωγή επιστημονικής γνώσης, ενώ η Σαουδική Αραβία κατατάχθηκε μόλις 52η. Η υψηλή κατάταξη του Ισραήλ αντανακλά την ικανότητά του να παράγει περισσότερα αποτελέσματα καινοτομίας αναλογικά με τις επενδύσεις του, ενώ η περίπτωση της Σαουδικής Αραβίας είναι η αντίστροφη. Η απόκλιση αυτή ίσως σχετίζεται με το γεγονός ότι το Ισραήλ συγκαταλέγεται στις δέκα πρώτες χώρες παγκοσμίως ως προς τη συγκέντρωση εξειδικευμένων επαγγελματιών στον τομέα της AI σε σχέση με τον πληθυσμό του, συμπεριλαμβανομένης τόσο της μηχανικής τεχνογνωσίας όσο και του εγγραμματισμού AI σε πολλαπλούς τομείς της οικονομίας.

Η Σαουδική Αραβία και το Saudi Vision 2030 – Ο Ρόλος του Ισραήλ

Στο πλαίσιο της εξαιρετικής ηγετικής του θέσης στην τεχνολογική καινοτομία, το Ισραήλ βρίσκεται σε ιδανική θέση να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του στην τεχνητή νοημοσύνη προκειμένου να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την εξομάλυνση των σχέσεών του με τη Σαουδική Αραβία. Το Βασίλειο, μέσω της εθνικής πρωτοβουλίας Saudi Vision 2030, έχει θέσει ως στρατηγική του προτεραιότητα την ανάπτυξη προηγμένων υποδομών και ικανοτήτων στον τομέα της AI. Συγκεκριμένα, το Ισραήλ θα μπορούσε να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας για την υλοποίηση 66 από τους 96 στόχους που έχουν τεθεί στο πλαίσιο αυτού του σχεδίου, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης «έξυπνων πόλεων» (smart cities) σε όλη την επικράτεια, με αποκορύφωμα την φουτουριστική πόλη Neom.

Οι ισραηλινές εταιρείες τεχνολογίας και AI έχουν ήδη αποδείξει την εμπειρογνωμοσύνη τους σε κρίσιμους τομείς όπως:

• έξυπνη διαχείριση κυκλοφορίας οχημάτων

• υποδομές ύδρευσης και υδροδότησης

Η ενσωμάτωσή τους στο έργο Neom ή σε άλλες τεχνολογικές πρωτοβουλίες του Βασιλείου θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά κέρδη, να προσφέρει πολύτιμη εμπειρία σε μια αναδυόμενη και καινοτόμα αγορά, και να ανοίξει νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες σε ολόκληρο τον Κόλπο αλλά και πέρα από αυτόν, ιδίως στην Ασία.

Επιπλέον, το Ισραήλ θα μπορούσε να εγκαινιάσει κοινά προγράμματα μέσω των οποίων Ισραηλινοί επιχειρηματίες και εταιρείες θα βοηθούν σαουδαραβικές επιχειρήσεις να κατανοήσουν πώς να δημιουργήσουν τεχνολογική και εμπορική επιτυχία στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης.

Η Ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας στη Διαμόρφωση Εθνικής Πολιτικής για την AI και η Συγκριτική Αδυναμία του Ισραήλ

Παρά την ηγετική του θέση στην τεχνολογική καινοτομία της AI, το Ισραήλ δεν έχει ακόμη αναπτύξει μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη, γεγονός που μπορεί να υπονομεύσει το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα στο μέλλον. Μέχρι τα τέλη του 2024, η χώρα παρουσίαζε σημαντική υστέρηση σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού, προϋπολογισμού και διαμόρφωσης συνεκτικής πολιτικής για την AI.

🟠 Όμως, το «τρένο δεν έχει φύγει ακόμα».
Εάν το Ισραήλ δράσει στρατηγικά, έχει τη δυνατότητα να αποκομίσει τεράστια οικονομικά, κοινωνικά και στρατηγικά οφέλη — ενισχύοντας την περιφερειακή του επιρροή και αποκτώντας γεωπολιτική ισχύ.

Αντίθετα, η Σαουδική Αραβία έχει προχωρήσει μεθοδικά, υιοθετώντας μια σειρά κυβερνητικών πρωτοβουλιών τα τελευταία χρόνια που προωθούν την τεχνητή νοημοσύνη με τρόπο συστηματικό και στρατηγικό. Ως αποτέλεσμα:

• Το Βασίλειο κατατάσσεται 1ο παγκοσμίως στην AI πολιτική, ενώ το Ισραήλ βρίσκεται στην 32η θέση.

Η Στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας

Από το 2020, η Αρχή Δεδομένων και AI της Σαουδικής Αραβίας (SDAIA), το εθνικό σώμα υπεύθυνο για τη χάραξη της οράματός της για την AI, ξεκίνησε τη «Εθνική Στρατηγική Τεχνητής Νοημοσύνης» με στόχο να τοποθετήσει το Βασίλειο ανάμεσα στους 15 παγκόσμιους ηγέτες του τομέα.

Η στρατηγική αυτή περιλάμβανε:

• Προσέλκυση 20 δισ. δολαρίων σε επενδύσεις (τοπικές και ξένες)

• Ανάπτυξη οικοσυστήματος με 300+ νεοφυείς εταιρείες AI

Το 2024, η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε επίσης την έναρξη του Project Transcendence: Ένα κολοσσιαίο επενδυτικό σχέδιο $100 δισ. για υποδομές AI, περιλαμβάνοντας υπερσύγχρονα data centers και συνεργασίες με κορυφαίες τεχνολογικές εταιρείες παγκοσμίως.

Η SDAIA, ιδρυθείσα το 2019, προωθεί την καινοτομία με κεντρικό σύνθημα: «Τα Δεδομένα είναι το Πετρέλαιο του 21ου Αιώνα».

Κυβερνητικές Πρωτοβουλίες & Ρυθμιστικά Μέτρα της Σαουδικής Αραβίας

Η Σαουδική Αραβία έχει προχωρήσει σε:

• Διαμόρφωση αρχών πολιτικής για την ποιότητα των βάσεων δεδομένων εντός της χώρας

• Δημιουργία Εθνικού Δείκτη Δεδομένων (2023) για την αξιολόγηση των υπουργείων

• Ίδρυση 245 ειδικών γραφείων για την παρακολούθηση και βελτιστοποίηση των βάσεων δεδομένων

• Εισαγωγή πλατφόρμας διαχείρισης δεδομένων με στόχο την προστασία προσωπικών πληροφοριών

Η Καθυστέρηση του Ισραήλ

Το 2020, οι καθηγητές Isaac Ben-Israel και Eviatar Matania παρουσίασαν στον Πρωθυπουργό Benjamin Netanyahu μια πρόταση εθνικής στρατηγικής για την AI, που μεταξύ άλλων προέβλεπε: «Η ικανότητα του Ισραήλ να ηγηθεί παγκοσμίως στην AI μπορεί να υλοποιηθεί μόνο εφόσον η κυβέρνηση την αναγνωρίσει ως κρίσιμο εθνικό τομέα, την χρηματοδοτήσει ανάλογα και δημιουργήσει μια κεντρική διοίκηση για την εφαρμογή της στρατηγικής.»

Ωστόσο, η έγκριση και εφαρμογή της στρατηγικής καθυστέρησε λόγω των πέντε εκλογικών αναμετρήσεων μεταξύ 2019 και 2022.

Ακόμα και η Εθνική Πλατφόρμα AI του TELEM, που προέβλεπε υποστήριξη ανθρώπινου δυναμικού και μεταφορά τεχνογνωσίας από την ακαδημαϊκή κοινότητα στη βιομηχανία, δεν εγκρίθηκε λόγω πολιτικής αστάθειας. Έτσι, μέχρι τον Νοέμβριο του 2024, το Ισραήλ δεν διέθετε εγκεκριμένο και χρηματοδοτούμενο στρατηγικό σχέδιο AI. Αντ’ αυτού, η κυβέρνηση περιορίζεται σε μεμονωμένες πρωτοβουλίες (π.χ. φυσική γλώσσα σε εβραϊκά και αραβικά).

Το Ζήτημα του Ανθρώπινου Δυναμικού και της Ανάπτυξης Δεξιοτήτων στην Τεχνητή Νοημοσύνη

Ένα ακόμη πεδίο στο οποίο η Σαουδική Αραβία υπερέχει έναντι του Ισραήλ είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή πολιτικών για την ανάπτυξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα της AI.  Παρόλο που το Ισραήλ κατατάσσεται στις παγκόσμιες πρωτοπόρες χώρες στην υιοθέτηση δεξιοτήτων AI, αντιμετωπίζει χρόνια έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού.

• Κάθε χρόνο, λιγότεροι από 800 απόφοιτοι με μεταπτυχιακούς ή διδακτορικούς τίτλους στους τομείς πληροφορικής, μαθηματικών και στατιστικής.

• Η ζήτηση στον τομέα της AI ξεπερνά κατά τουλάχιστον 2.400 άτομα την προσφορά

• Το πραγματικό έλλειμμα εκτιμάται ως τετραπλάσιο, αν συνυπολογιστεί και η μετανάστευση 15%–21% των αποφοίτων υψηλών προσόντων στο εξωτερικό

Καθώς το οικοσύστημα καινοτομίας του Ισραήλ συνεχίζει να επεκτείνεται, αυτό το κενό αναμένεται να διευρυνθεί ακόμα περισσότερο.

Το 2021, η ισραηλινή κυβέρνηση ενέκρινε μέρος των προτάσεων του προγράμματος TELEM για την εκπαίδευση προσωπικού σε AI. Το 2024, ξεκίνησαν νέες πρωτοβουλίες:

• Δημιουργία ειδικού προγράμματος εκπαίδευσης εντός των Ενόπλων Δυνάμεων (IDF)

• Προσπάθειες προσέλκυσης διεθνών ταλέντων στον τομέα της AI

Ωστόσο, αυτές οι πρωτοβουλίες δεν επαρκούν για να διατηρηθεί η τεχνολογική ηγεσία του Ισραήλ στον χρόνο. Καθώς περισσότερες χώρες αποκτούν αριστεία στην AI, γίνεται επιτακτική η ανάγκη να αυξηθεί θεαματικά η προσφορά εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού.

Μία πιθανή λύση είναι η εισαγωγή δεξιοτήτων AI στο σχολικό πρόγραμμα από τις πρώτες βαθμίδες. Οι καθηγητές Ben-Israel και Matania, στις εισηγήσεις τους προς την κυβέρνηση, τόνισαν την ανάγκη: «να καλλιεργηθεί ο ψηφιακός γραμματισμός σε όλον τον πληθυσμό, ώστε να δημιουργηθεί μία κρίσιμη μάζα πολιτών που θα μπορούν να κατανοούν και να αξιοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινή τους ζωή, και ταυτόχρονα να εκπαιδευτούν οι ερευνητές του αύριο.» Κεντρικό τους αίτημα ήταν η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης ως βασικό μάθημα στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Οι πρόσφατες πρωτοβουλίες του Ισραήλ στην εκπαίδευση AI

Από τη δημοσίευση της πρότασης Ben-Israel & Matania το 2020, έχουν ξεκινήσει ορισμένα σημαντικά προγράμματα:

1. «AI για κάθε παιδί» – Υλοποιήθηκε από το Υπουργείο Επιστημών τον Νοέμβριο του 2024
    Επιτρέπει σε μαθητές Δ’ έως ΣΤ’ Δημοτικού να πειραματιστούν με δημιουργία περιεχομένου και εφαρμογών AI

2. «AI για όλους» – Εστιάζει στην προώθηση δεξιοτήτων γενετικής AI σε μαθητές και καθηγητές

Ωστόσο, και τα δύο προγράμματα βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, και μένει να φανεί πόσο ευρέως και αποτελεσματικά θα εφαρμοστούν.

Η πιο προληπτική στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας

Η Σαουδική Αραβία, αντίθετα, έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή πρωτοβουλίες μεγάλης κλίμακας:

• Το 2023, πραγματοποιήθηκε η δράση «Ώρα AI» σε 1.300 σχολεία της χώρας

• Το 2024, οργανώθηκε η 1η Εθνική Ολυμπιάδα Τεχνητής Νοημοσύνης, με 260.000 συμμετοχές μαθητών

• Ξεκίνησε η εκπαίδευση 1 εκατομμυρίου πολιτών σε AI δεξιότητες σε εθνικό επίπεδο

Αυτές οι δράσεις εντάσσονται στους στόχους του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου 2020 της Σαουδικής Αραβίας, το οποίο επιδιώκει:

• Να εκπαιδεύσει 20.000 ειδικούς AI μέχρι το 2030, εκ των οποίων 5.000 AI επιστήμονες

Σημαντικά, τον Σεπτέμβριο του 2024, η SDAIA ανακοίνωσε ότι ο στόχος έχει ήδη ξεπεραστεί:
38.000 απόφοιτοι με σχετικά πτυχία εκπαιδεύτηκαν μεταξύ 2019 και 2023.

Αυτά τα σαουδαραβικά προγράμματα μπορεί να προσφέρουν πολύτιμα παιδαγωγικά και οργανωτικά διδάγματα στις ισραηλινές αρχές εκπαίδευσης, οι οποίες στοχεύουν στην ενσωμάτωση της AI στην εκπαίδευση. Η ενσωμάτωση αυτών των προγραμμάτων στα σχολεία θα μπορούσε να επιταχύνει την ανάπτυξη ενός επαγγελματικού εργατικού δυναμικού και να συμβάλει στη διατήρηση της τεχνολογικής υπεροχής του Ισραήλ  σε εθνικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο.

Η Σαουδική Αραβία Πρωτοπορεί στη Νομοθέτηση και Ρύθμιση της Τεχνητής Νοημοσύνης

Πέρα από τον μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό και τις επενδύσεις στην εκπαίδευση, ένας ακόμη κρίσιμος πυλώνας πολιτικής για την AI είναι η νομοθέτηση και η ρύθμιση. Αυτές είναι αναγκαίες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνεπάγεται η χρήση της τεχνολογίας, προκλήσεις που σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν ακόμη πλήρως κατανοηθεί.

Η λύση: Τα “Sandboxes” (Ρυθμιστικοί Πειραματικοί Χώροι)

Μία ενδιάμεση λύση είναι η χρήση ειδικά σχεδιασμένων ρυθμιστικών περιβαλλόντων (regulatory sandboxes). Πρόκειται για ελεγχόμενα περιβάλλοντα όπου οι τεχνολογικές εταιρείες μπορούν να αναπτύσσουν και να δοκιμάζουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες πριν τη διάθεσή τους στην αγορά. Προάγουν την καινοτομία με μειωμένο ρίσκο, ιδιαίτερα για παραβιάσεις ιδιωτικότητας.

Η Σαουδική Αραβία υιοθέτησε αυτό το μοντέλο το 2024, όταν το Εθνικό Κέντρο Ηλεκτρονικής Μάθησης και το Υπουργείο Υγείας δημιούργησαν sandboxes για την ενσωμάτωση της AI στην εκπαίδευση και την υγεία. Και άλλες χώρες, όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν λανσάρει αντίστοιχες πλατφόρμες.  Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι τα sandboxes είναι αποτελεσματικά εργαλεία για να συνδυαστεί η καινοτομία με την προστασία της ιδιωτικότητας.

Το Ισραήλ και τα Sandboxes

Το Ισραήλ είχε εγκαθιδρύσει sandbox για λύσεις αυτόνομης οδήγησης.  Ωστόσο, η προσπάθεια επέκτασης της πρωτοβουλίας σε άλλους τομείς απέτυχε μέχρι τον Μάιο του 2024. Τον Δεκέμβριο του 2023, το Υπουργείο Επιστημών παρουσίασε την επίσημη πολιτική του για τη ρύθμιση της AI, στην οποία προτείνεται η ευρύτερη χρήση sandboxes για την ασφαλή ενσωμάτωση νέων συστημάτων AI στην αγορά. Καθώς η Σαουδική Αραβία έχει ήδη υλοποιήσει τέτοιες πρακτικές πολλές φορές, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο οδηγό για το Ισραήλ ως προς το πώς να σχεδιάσει και να λειτουργήσει τέτοια ρυθμιστικά περιβάλλοντα.

Τα Αμοιβαία Οφέλη Μιας Συνεργασίας στην AI

Το Ισραήλ, αναγνωρισμένο ήδη ως παγκόσμια δύναμη στην τεχνολογική καινοτομία στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει, ή ακόμη και να ενισχύσει, τη θέση του, παρά την πρόσφατη πτώση του από την 5η στην 9η θέση στην παγκόσμια κατάταξη ηγεσίας στην AI.  Εάν το Ισραήλ μάθει από την εμπειρία της Σαουδικής Αραβίας και υιοθετήσει τις μεθόδους της στον σχεδιασμό και την υλοποίηση AI πολιτικής, θα μπορούσε να αντιστρέψει αυτή την καθοδική πορεία.

Το όραμα της Σαουδικής Αραβίας

Από τη δική της πλευρά, η Σαουδική Αραβία θεωρεί την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης ζωτικής σημασίας για:

• τη διαφοροποίηση της οικονομίας της

• τη μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο

• την επιτάχυνση κοινωνικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων

• την ενίσχυση της γεωπολιτικής της ισχύος

Η τεχνολογική υπεροχή του Ισραήλ ως πρότυπο

Ο Πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν βλέπει τον τεχνολογικό τομέα του Ισραήλ ως πρότυπο για το τι μπορεί να προσφέρει η ελεύθερη αγορά σε ένα αυταρχικό κράτος που επιδιώκει μεταρρυθμίσεις. Για αυτό h τεχνογνωσία του Ισραήλ (π.χ. στη διαχείριση υδάτινων πόρων, υποδομές, AI) είναι ελκυστική όχι μόνο για το Ριάντ, αλλά και για άλλα κράτη του Κόλπου που έχουν εξομαλύνει τις σχέσεις τους με το Ισραήλ.

Πριν τον πόλεμο, η Σαουδική Αραβία είχε εκδηλώσει την πρόθεσή της να επενδύσει σε δύο ισραηλινές τεχνολογικές εταιρείες, μέσω του Public Investment Fund (PIF), που ελέγχεται από τη βασιλική οικογένεια. Οι επενδύσεις έγιναν μέσω του fund Affinity Partners του Jared Kushner, ενός από τους αρχιτέκτονες των αρχικών Συμφωνιών του Αβραάμ.

Η AI ως αμυντικό εργαλείο: Από το Iron Dome μέχρι τη Σαουδική αεράμυνα

Η ανάγκη απόκτησης προηγμένων ισραηλινών αμυντικών συστημάτων, όπως το Iron Dome, έχει αυξηθεί, ειδικά μετά τις εναέριες επιθέσεις των Χούθι που προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στη Σαουδική Αραβία.  Από το 2023 έως το 2024, η Σαουδική Αραβία εγκατέλειψε τη στρατηγική της στρατιωτικής σύγκρουσης με τους Χούθι, επιλέγοντας κατάπαυση πυρός ώστε να επικεντρωθεί στην οικονομική της ανάπτυξη.

Η αλλαγή αυτή υπαγορεύτηκε εν μέρει από το υψηλό κόστος και τις ζημιές στις κρίσιμες υποδομές της χώρας. Την ίδια στιγμή, η επιτυχής αναχαίτιση πυραυλικών επιθέσεων του Ιράν εναντίον του Ισραήλ τον Απρίλιο και Οκτώβριο του 2024, χάρη στην προηγμένη αεράμυνα, ενίσχυσε την επιθυμία της Σαουδικής Αραβίας για αντίστοιχες δυνατότητες.

Ζητούμενα: Αμερικανικές εγγυήσεις και πυρηνικά – ή AI ως εναλλακτική

Η Σαουδική Αραβία αναζητά εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ για να προστατευθεί από το Ιράν και τους συμμάχους του. Ένα ακόμη κεντρικό αίτημα στο πλαίσιο της εξομάλυνσης είναι η απόκτηση πυρηνικών ικανοτήτων για ειρηνική χρήση, ώστε να αποτρέψει την ιρανική πυρηνική απειλή. Ωστόσο, πολλοί στο Ισραήλ (πολίτες, στρατιωτικοί, πολιτικοί) ανησυχούν έντονα ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να πυροδοτήσει πυρηνική κούρσα εξοπλισμών στη Μέση Ανατολή.

Παρόμοιες ανησυχίες εκφράστηκαν και από Αμερικανούς αξιωματούχους, που πρότειναν:

• Περιορισμούς στην αμερικανική βοήθεια για τα σαουδαραβικά πυρηνικά

• Αυστηρή κοινοβουλευτική εποπτεία

Μπορεί η AI να λειτουργήσει ως στρατιωτικό “αντίβαρο” στα πυρηνικά;

Η κυβέρνηση Trump θα μπορούσε να προτείνει μια εναλλακτική: την ενίσχυση της Σαουδικής Άμυνας με συστήματα AI, σε συνεργασία με το Ισραήλ. Το Ισραήλ έχει μοναδική εμπειρία στην αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης σε πολεμικά περιβάλλοντα, όπως κατά τον πόλεμο στη Γάζα.

Παραδείγματα:

• Το σύστημα “Gospel” (από το 2021), που βοηθά τη Μονάδα 8200 στην αναγνώριση στόχων μέσω λεκτικών και οπτικών δεδομένων από δίκτυα και διαδικτυακές πηγές
  Χάρη στην AI, εντοπίστηκαν 37.000 στόχοι κατά τη διάρκεια του πολέμου

• Χρήση AI στα άρματα Merkava Mark 4 “Barak” για αναγνώριση υπόγειων σηράγγων της Χαμάς

• Σύστημα αναγνώρισης προσώπου με AI στα σύνορα της Γάζας για εντοπισμό μαχητών που προσπαθούσαν να διαφύγουν μεταμφιεσμένοι ως άμαχοι

Η χρήση τέτοιων AI-όπλων μπορεί να μειώσει την ανάγκη για πυρηνικά, καθώς:

• Στην επιθετική λειτουργία, επεξεργάζονται τεράστιους όγκους πληροφοριών για τον εντοπισμό κρίσιμων στόχων (γραμμές ανεφοδιασμού, εργοστάσια, επικοινωνίες)

• Στην αμυντική λειτουργία, μπορούν να εντοπίζουν και να αναχαιτίζουν απειλές σε πραγματικό χρόνο

Η ενίσχυση της στρατιωτικής αποτρεπτικής ισχύος της Σαουδικής Αραβίας μέσω τεχνολογίας και όχι πυρηνικής ισχύος, θα μπορούσε να διευκολύνει το δρόμο προς την εξομάλυνση.

ΠΗΓΗ

Τις κυρώσεις που επέβαλε σε τέσσερις δικαστές του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) η αμερικανική κυβέρνηση σχολιάζουν οι Βρυξέλλες εκφράζοντας την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο έργο και την ανεξαρτησία του.

«Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο πρέπει να είναι ελεύθερο και να ενεργεί χωρίς πίεση», δήλωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με ανάρτησή της στο «Χ».

Συγκεκριμενα, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέφερε: «Η Επιτροπή υποστηρίζει πλήρως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και τους αξιωματούχους του. Το ΔΠΔ βάζει τους δράστες των σοβαρότερων εγκλημάτων στον κόσμο να λογοδοτήσουν και δίνει στα θύματα φωνή. Πρέπει να είναι ελεύθερο να ενεργεί χωρίς πίεση. Θα υποστηρίζουμε πάντα την παγκόσμια δικαιοσύνη και τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, ο οποίος τόνισε ότι «η ΕΕ υποστηρίζει σθεναρά το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, ακρογωνιαίο λίθο της διεθνούς δικαιοσύνης»

«Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δεν αντιτίθεται στα έθνη — αντιτίθεται στην ατιμωρησία. Πρέπει να προστατεύσουμε την ανεξαρτησία και την ακεραιότητά του. Το κράτος δικαίου πρέπει να υπερισχύει της εξουσίας», πρόσθεσε σε ανάρτησή του στο «Χ».

Οι αμερικανικές κυρώσεις

Η Ουάσιγκτον επέβαλε την Πέμπτη, κυρώσεις σε τέσσερις δικαστές του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, κρίνοντας πως οι διαδικασίες που κίνησαν σε βάρος Αμερικανών στρατιωτικών και μελών της εκτελεστικής εξουσίας του Ισραήλ είναι «έκνομες» και «πολιτικοποιημένες».

Σημειώνεται ότι ούτε οι ΗΠΑ, ούτε το Ισραήλ είναι μέλη του ΔΠΔ, μόνιμου δικαστηρίου αρμόδιου για να ασκεί διώξεις και να δικάζει κατηγορούμενους για εγκλήματα γενοκτονίας, εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Δεν αναγνωρίζουν έτσι πως έχει δικαιοδοσία να ασκεί διώξεις σε βάρος υπηκόων τους.

Οι δυο από τους δικαστές που βρέθηκαν στο στόχαστρο, ο Σόλομι Μπαλούνγκι Μπόσα και η Λους δελ Κάρμεν Ιμπάνιες Καράνσα, χειρίστηκαν έρευνες του ΔΠΔ για φερόμενα εγκλήματα πολέμου Αμερικανών στρατιωτικών στο Αφγανιστάν.

Οι άλλες δύο, η Ρέινε Αλαπίνι Γκανσού και η Μπέτι Χόλερ, ενέκριναν την έκδοση από το ΔΠΔ ενταλμάτων σύλληψης του Ισραηλινού πρωθυπουργού και του πρώην υπουργού Άμυνας της κυβέρνησής του Γιοάβ Γκάλαντ για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στη Λωρίδα της Γάζας. Και οι δυο έκριναν πως υπήρχαν «εύλογες αιτίες» που τεκμηρίωναν τις υποψίες για τη διάπραξή τους.

Το Κρατικό Ραδιοτηλεοπτικό Δίκτυο του Ιράν (IRIB) είναι ο επίσημος κρατικός φορέας ενημέρωσης του Ιράν, και διατηρεί μονοπώλιο επί των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών στη χώρα. Κατά συνέπεια, διαδραματίζει κομβικό ρόλο στις ψυχολογικές επιχειρήσεις του ιρανικού καθεστώτος απέναντι σε πολιτικούς αντιπάλους, που εντάσσονται στο πλαίσιο του λεγόμενου «ήπιου πολέμου» του καθεστώτος.

Το IRIB λειτουργεί παράλληλα με τα μέσα ενημέρωσης που ελέγχονται από το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), καθώς και με ένα δίκτυο εταιρειών βιτρίνας υπό τον έλεγχο του IRGC. Αυτές οι οντότητες συγκροτούν τον βασικό κορμό του κρατικά καθοδηγούμενου μηχανισμού επιρροής του Ιράν. Από τις 13 Μαρτίου 2025, το IRIB διαχειρίζεται κεφάλαια ύψους περίπου 376 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ (περίπου 35.000 δισεκατομμύρια ριάλ), τα οποία κατευθύνονται σε επιχειρήσεις ψυχολογικού πολέμου. Τα τελευταία χρόνια, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έχει επιβάλει κυρώσεις στο IRIB και σε συνεργαζόμενα μέσα ενημέρωσης για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, οι κυρώσεις αυτές δεν έχουν ανακόψει ουσιαστικά τις δραστηριότητές του.

Με την πάροδο του χρόνου, οι τακτικές προπαγάνδας του καθεστώτος εξελίχθηκαν σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα επιχειρήσεων επιρροής. Οι δραστηριότητες αυτές έχουν διευρύνει την εμβέλεια της Τεχεράνης πέραν των συνόρων της και ταυτόχρονα έχουν θέσει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια των αντιπάλων της. Αυτές κυμαίνονται από υποκίνηση και οργανωμένη αναταραχή μέχρι στρατολόγηση ξένων υπηκόων για την εκτέλεση πράξεων τρομοκρατίας, δολιοφθοράς και κατασκοπείας σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική.

Ο Λαός του Ιράν: Ο Πρωταρχικός Στόχος της Προπαγάνδας του Καθεστώτος

Εφημερίδες και ιστοσελίδες ειδήσεων που συνδέονται με το IRGC, όπως το Fars News, το Tasnim News, το Masregh News και η εφημερίδα Javan, μαζί με τα ενημερωτικά προγράμματα και τα κανάλια του IRIB, συμπεριλαμβανομένου του IRINN (Islamic Republic of Iran News Network), εφαρμόζουν συστηματικές τεχνικές επιχείρησης ενάντια στους εχθρούς του καθεστώτος. Αυτές οι τακτικές είναι ενσωματωμένες σχεδόν σε κάθε ειδησεογραφικό περιεχόμενο που παράγεται από το IRGC και το IRIB. Ο βασικός στόχος είναι διττός: αφενός, να ενισχύσει το ηθικό των υποστηρικτών του καθεστώτος που μιλούν περσικά και, αφετέρου, να κάμψει το ηθικό των Περσόφωνων αντιπάλων.

Για να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων προπαγάνδας, το IRGC έχει εγκαταστήσει παρεμβολείς σήματος για να διακόπτει τις ραδιοφωνικές και δορυφορικές μεταδόσεις διεθνών μέσων που προσφέρουν διαφορετική πληροφόρηση στο ιρανικό κοινό. Οι παρεμβολές αυτές υποστηρίζουν τόσο τις εκστρατείες προπαγάνδας του IRIB όσο και των συνεργαζόμενων μέσων του IRGC. Για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες, ραδιοφωνικά σήματα από τα Radio Free Europe και Voice of America (VOA) παρεμποδίζονται συστηματικά στις μεγαλύτερες πόλεις του Ιράν. Παρόμοια παρεμπόδιση υφίστανται και δορυφορικά κανάλια όπως το VOA Persian. Πέραν των παρεμβολών, το καθεστώς μπλοκάρει την πρόσβαση στις περισσότερες σημαντικές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, περσόφωνες και μη. Χωρίς χρήση proxies ή VPN, η πρόσβαση σε αυτές είναι σχεδόν αδύνατη.

Κατά τη διάρκεια πανεθνικών διαδηλώσεων κατά του καθεστώτος, οι ιρανικές αρχές ασφαλείας περιορίζουν την πρόσβαση στο διαδίκτυο σε ολόκληρο τον πληθυσμό, εμποδίζοντας έτσι τη χρήση VPN. Ταυτόχρονα, το IRGC και ο κρατικός μηχανισμός εντείνουν τις επιχειρήσεις προπαγάνδας, προβάλλοντας πλάνα συλλήψεων και εξαναγκασμένων ομολογιών κρατουμένων διαδηλωτών, διαδίδοντας παραπληροφόρηση και κατηγορώντας ξένες χώρες για υποκίνηση των διαδηλώσεων. Ειρηνικοί διαδηλωτές παρουσιάζονται ως τρομοκράτες, ώστε να δικαιολογηθούν εξωδικαστικές δολοφονίες.

Στο Στόχαστρο η Ιρανική Αντιπολίτευση: Οι PSYOPS του IRGC σε Δράση

Τα μέσα ενημέρωσης και οι μηχανισμοί προπαγάνδας του Ιράν δεν περιορίζονται σε εγχώριους στόχους. Εδώ και χρόνια, το IRGC έχει στρέψει τις επιχειρήσεις του και κατά της ιρανικής αντιπολίτευσης στο εξωτερικό, ιδιαίτερα κατά προσωπικοτήτων με πολιτική επιρροή στη διασπορά. Τα μέλη της αντιπολίτευσης, ιδιαίτερα εκείνοι που σχετίζονται με οργανώσεις όπως η Mujahideen-e-Khalq (MEK), υφίστανται εκστρατείες σπίλωσης και παρακολούθησης από τις δυνάμεις PSYOPS του IRGC.

Οι τακτικές περιλαμβάνουν τη δημιουργία ψευδών ειδήσεων, την κατασκευή ψευδών ντοκουμέντων που εμφανίζουν μέλη της αντιπολίτευσης να συνεργάζονται με ξένες δυνάμεις ή τρομοκρατικές οργανώσεις, και την παραβίαση προσωπικών δεδομένων. Μέσα από δίκτυα λογαριασμών στα social media, bots και ανώνυμες καταγγελίες, οι επιχειρήσεις αυτές προσπαθούν να υπονομεύσουν την αξιοπιστία και το κύρος προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μέλη της διασποράς έχουν λάβει απειλές κατά της ζωής τους ή των οικογενειών τους στο Ιράν. Οι ενέργειες αυτές, σύμφωνα με την ερευνητική ανάλυση, δεν είναι μεμονωμένες αλλά εντάσσονται σε έναν ευρύτερο σχεδιασμό ψυχολογικού πολέμου, ο οποίος έχει σκοπό να σπάσει το ηθικό και την ενότητα της αντιπολίτευσης στο εξωτερικό, και να δημιουργήσει καχυποψία και διχασμό εντός των ομάδων αυτών.

Το Ιράν επεκτείνει την προπαγάνδα του και εκτός συνόρων, μέσω δορυφορικών καναλιών όπως το Press TV και το Hispan TV, που απευθύνονται σε αγγλόφωνα και ισπανόφωνα κοινά αντίστοιχα. Τα κανάλια αυτά προωθούν το ιρανικό αφήγημα για παγκόσμια γεγονότα, στρεφόμενα κατά των ΗΠΑ, του Ισραήλ και των αντιπάλων του καθεστώτος.  Επιπλέον, το Ιράν επενδύει σε think tanks και πανεπιστημιακά προγράμματα στο εξωτερικό, χρηματοδοτώντας διαλέξεις και ακαδημαϊκές συνεργασίες με στόχο τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και της πολιτικής σε ξένες χώρες.

ΠΗΓΗ