Σε συνέχεια του άρθρου μου με τίτλο «Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ μεταξύ της Ελλάδας και της Κύπρου είναι και εφικτή και νόμιμη», το οποίο ανάρτησε η φιλόξενη ηλεκτρονική εφημερίδα Hellas Journal του Μιχάλη Ιγνατίου (βλέπε ΕΔΩ), επανέρχομαι δριμύτερος για έναν εποικοδομητικό, όπως πιστεύω,  διάλογο με αφορμή την γνώμη που διατυπώνουν τέσσερις έγκριτοι αναλυτές (Α. Διακόπουλος, Π. Λιάκουρας, Κ. Υφαντής και Κ. Φίλης) στο φύλλο της Καθημερινής της Κυριακής 31ης Ιουλίου 2023 υπό τον τίτλο «Ελληνοτουρκικά: Ιχνηλατώντας τον δρόμο για την Χάγη» (βλέπε ΕΔΩ).

Χαρακτηρίζοντας τον εαυτό μου ανεξάρτητο ερευνητή, αναλύω συστηματικά και μεθοδικά επί σαράντα και πλέον έτη τα νομικά ζητήματα της Ελλάδας στις διεθνείς σχέσεις της με την γείτονα (και όχι μόνο) έχοντας ως αποκλειστικό γνώμονα το διεθνές δίκαιο, χωρίς να ανήκω σε καμία από τις τρεις κατηγορίες των σχολών σκέψης που διακρίνει εύστοχα ο καθηγητής Μάνος Καραγιάννης (και συγκεκριμένα στην φιλελεύθερη, την συντηρητική και την δυναμική, όπως τις περιγράφει σε άρθρο του με τίτλο «Οι τρεις σχολές σκέψης και πολιτικής στα ελληνοτουρκικά» στο ίδιο φύλλο της Καθημερινής, (ΕΔΩ).

Ανένταχτος, υπηρετώ κατά συνείδηση την αλήθεια και τον ορθό και ασυμβίβαστο νομικό λόγο, χωρίς φόβο και χωρίς πάθος και χωρίς βεβαίως να διεκδικώ το αλάθητο.

Κατά την ταπεινή μου λοιπόν γνώμη και με όλο τον σεβασμό στην διαφορετική άποψη, βασικό στοιχείο ενός ειλικρινούς και έντιμου διαλόγου, η συλλογιστική της ανάλυσης των «τεσσάρων» στο συγκεκριμένο ζήτημα της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου (για να περιοριστώ αποκλειστικά στο ταλαίπωρο αυτό θέμα το οποίο οι «τέσσερις» σχολιάζουν από κοινού σε δύο παραγράφους) πάσχει επειδή κινείται εκτός του πλαισίου της νομικής πραγματικότητας, ερχόμενη σε ευθεία ρήξη με την διεθνή νομιμότητα για την οποία οι ίδιοι επιδεικνύουν, όπως τουλάχιστον υποστηρίζουν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ίσως ακόμη και υπερβάλλοντα ζήλο, υπό μία άλλη οπτική γωνία.

• Παραθέτω αυτούσιες τις δύο επίμαχες παραγράφους της ανάλυσή τους, αφήνοντάς τες και στην βάσανο της κρίσης των αναγνωστών, ειδικών και μη:

«είναι αλυσιτελής η πρόταση για άμεση οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κύπρο προκειμένου να φέρουμε την Άγκυρα προ τετελεσμένων. Είναι προφανές ότι όμορες [εννοούν προφανώς γειτονικές] χώρες, όπως η Αίγυπτος, σημαντικός περιφερειακός δρων και εκ των σημαντικότερων αραβικών κρατών, με τις οποίες επιθυμούμε μια σχέση εμπιστοσύνης και λειτουργική, θα προβληματίζονταν, ενώ στα μάτια της διεθνούς κοινότητας θα εμφανιζόμασταν περιφρονητικοί έναντι προνοιών του Δικαίου της Θάλασσας που κατά τα άλλα επικαλούμαστε.

Το σημαντικότερο: Η Άγκυρα θα προσπαθούσε άμεσα, αφού πρώτα μας κατήγγελλε για αποκλεισμό της, να παραβιάζει την συμφωνία μας με την Λευκωσία με διάφορους τρόπους (ερευνητικά, πλωτά γεωτρύπανα κ. ά.) και εμείς θα έπρεπε να είμαστε σε θέση να την υπερασπιζόμαστε επιχειρησιακά μόνιμα και μόνοι μας, δεδομένης της αντικειμενικής αδυναμίας τη Κύπρου» (τα πλάγια γράμματα είναι δικά μου).

Εκκινώντας από την υπόθεση ότι θα εμφανιζόμασταν περιφρονητικοί έναντι διατάξεων του δικαίου της θάλασσας που εμείς οι ίδιοι επικαλούμαστε, ας μου επιτραπεί να υπενθυμίσω ακροθιγώς τους κανόνες που διέπουν την θαλάσσια οριοθετική διαδικασία προκειμένου να διαπιστωθεί αν όντως παραβιάζονται και με ποιον τρόπο λόγω της σύναψης μίας καθόλα νόμιμης συμφωνίας οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου.

Ως γνωστόν, η οριοθέτηση χωρεί μεταξύ δύο κρατών, οι ακτές των οποίων είτε παράκεινται είτε αντίκεινται. Τότε και μόνον τότε οι αντίστοιχες προβολές τους στην θάλασσα συναντώνται και επικαλύπτονται, καθιστώντας αναγκαία την οριοθέτηση των εκατέρωθεν θαλάσσιων ζωνών κυριαρχίας ή δικαιοδοσίας είτε με συμφωνία μεταξύ των δύο ενδιαφερόμενων παράκτιων κρατών είτε με προσφυγή στην διεθνή δικαιοσύνη ή στην διαιτησία.

Οι ληπτέες υπόψη για τους σκοπούς της οριοθέτησης ακτές στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως προκύπτει από την σύγκριση του γνωστού τουρκικού χάρτη του Μαρτίου 2020 (28^ος έως 32^ος μεσημβρινός, βλέπε προσαρτημένο χάρτη στο έγγραφο Α/74/757 της Τουρκίας της 18^ης Μαρτίου 2020 προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ), με τον αποκαλούμενο «χάρτη της Σεβίλλης» (βλέπε ΕΔΩ, στην σελίδα 95), ο οποίος αποτυπώνει εν τέλει το πρώτο από τα τρία στάδια της γνωστής νομολογιακώς ως οριοθετικής διαδικασίας (σύμφωνα με την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της 3^ης Φεβρουαρίου 2009 στην υπόθεση της θαλάσσιας οριοθέτησης στην Μαύρη Θάλασσα, Ρουμανία κατά Ουκρανίας, σκέψεις 115 επ., ΕΔΩ), αλλά και  με τις διεθνείς συμφωνίες που συνήψαν η Αίγυπτος με την Κύπρο (30^ος μεσημβρινός στα δυτικά) και με την Ελλάδα (28^ος μεσημβρινός στα ανατολικά), είναι οι περικλειόμενες μεταξύ του 28^ου και του 32^ου μεσημβρινού.

Επομένως, βορείως, λαμβάνονται αποκλειστικά υπόψη οι μεταξύ των ορίων αυτών τουρκικές ακτές (και όχι το συνολικό μήκος τους, όπως ισχυρίζεται η Τουρκία απλώς και μόνον για λόγους εντυπωσιασμού), νοτίως, οι αντίστοιχες αιγυπτιακές ακτές, ανατολικώς η Κύπρος και δυτικώς το νησιωτικό τόξο Κρήτης, Κάσου, Καρπάθου και Ρόδου, η προβολή του οποίου νοτιοανατολικά «εμβολίζει» στην κυριολεξία την προς νότο προβολή της τουρκικής ακτογραμμής.

Επίσης, μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου παρεμβάλλονται με κατεύθυνση από βορρά προς νότο οι ακτές του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελλορίζου και από ανατολή προς δύση οι δυτικές ακτές της Κύπρου και οι ανατολικές ακτές της Κρήτης αντίστοιχα.

Υπό την έννοια αυτή, ναι μεν οι ακτές της Αιγύπτου και της Τουρκίας αντίκεινται γεωγραφικώς, πλην όμως παρεμβάλλονται οι ακτές τρίτων παράκτιων κρατών οι οποίες διακόπτουν την συγκεκριμένη σχέση των αιγυπτιακών ακτών με τις τουρκικές.

Το γεγονός μάλιστα ότι η απόσταση μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας είναι κατά προσέγγιση η ίδια με την απόσταση μεταξύ Κρήτης και Κύπρου ενισχύει την άποψη ότι ο τίτλος των μεν δεν είναι ισχυρότερος των δε λόγω ακριβώς του ίδιου βαθμού εγγύτητας.

Ειδικότερα, πέραν του ότι πάγια στρατηγική της Ελλάδας είναι, σύμφωνα με επανειλημμένες επίσημες δηλώσεις, η σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με όλες τις γειτονικές της χώρες (βλέπε λεπτομερέστερα προαναφερθέν άρθρο μου στην Hellas Journal), η μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου οριοθέτηση ούτε θίγει τα έννομα συμφέροντα ούτε παραβιάζει τα δικαιώματα της Αιγύπτου.

Αν μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας δεν παρεμβάλλονταν το νησιωτικό τόξο, το νησιωτικό σύμπλεγμα και η Κύπρος, τότε η μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών τους θα εξέφραζε πλήρως το επιδιωκόμενο δίκαιο της σχετικής οριοθέτησης αποτέλεσμα.

Γεγονός όμως είναι ότι η ακτινοειδής προβολή των ακτών του νησιωτικού τόξου, σε συνδυασμό με την ακτινοειδή προβολή του νησιωτικού συμπλέγματος και την προβολή των ακτών μεταξύ Κρήτης και Κύπρου και την συνακόλουθη επικάλυψή τους, διακόπτει, λόγω ακριβώς της παρεμβολής τους, οποιαδήποτε σχέση μετωπικότητας μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, δημιουργώντας ένα ελληνο-κυπριακό ανάχωμα το οποίο, ανεξάρτητα από τον αποδοτέο βαθμό επήρειας στο σύμπλεγμα του Καστελλορίζου, ενώνοντας τις ζώνες δικαιοδοσίας των δύο κρατών, λειτουργεί ως ομφάλιος λώρος που τις συνδέει.

Το συγκεκριμένο προς οριοθέτηση μεταξύ πλειόνων παράκτιων κρατών θαλάσσιο τμήμα συμπίπτει με το προς νότον όριο των επικαλυπτόμενων μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου διεκδικούμενων ζωνών δικαιοδοσίας, χωρίς να θίγονται οποιαδήποτε έννομα συμφέροντα ή δικαιώματα της Αιγύπτου.

Επείγει λοιπόν η οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου ώστε να μην βρεθούμε για δεύτερη φορά προ τετελεσμένων μέσω της, αργά ή γρήγορα αλλά αναπότρεπτα, σύναψης συμφωνίας μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, όπως άλλωστε υπαινίσσεται και ο πρώην ΥΠΕΞ Νίκος Κοτζιάς με άρθρο του τιτλοφορούμενο «Ελληνοτουρκικά: κανόνες, συμβιβασμοί, υποχωρήσεις» στο ίδιο φύλλο της Καθημερινής.

Ο πρώην ΥΠΕΞ, «θεωρ[εί] πιθανό να υπάρξει στο άμεσο μέλλον συμφωνία ανάμεσα στην Αίγυπτο και την Τουρκία για την μεταξύ τους ΑΟΖ, στην οποία δεν αποκλείεται να συμπεριληφθεί και εκείνο το τμήμα θαλάσσης που η κυβέρνηση Μητσοτάκη φρόντισε λανθασμένα να μείνει εκτός της ελληνο-αιγυπτιακής συμφωνίας» (βλέπε ΕΔΩ) (η έμφαση είναι δική μου).

Εξ άλλου, ο χαρακτηρισμός της πρότασης για άμεση οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κύπρο ως αλυσιτελούς, δηλαδή ως μάταιης, μη αναγκαίας, ανωφελούς ή ασύμφορης, για να χρησιμοποιήσω ορισμένα από τα ηχηρά συνώνυμα του επιθετικού αυτού προσδιορισμού, δεν είναι απλώς αφελής αλλά και άκρως επιφανειακός, αν λάβουμε υπόψη και τον υποτιθέμενο σκοπό που συνίσταται κατά τους «τέσσερις» στο να φέρουμε την γείτονα προ τετελεσμένων.

Υπενθυμίζω ότι το 2019 η Τουρκία οριοθέτησε με την σπαρασσόμενη από έναν εμφύλιο πόλεμο Λιβύη την μεταξύ τους (;) ΑΟΖ, εκλαμβάνοντας ως ληπτέα υπόψη για τους σκοπούς της οριοθέτησης λιβυκή ακτή το τμήμα εκείνο της παράκτιας Ανατολικής Λιβύης το οποίο εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να βρίσκεται εκτός του ελέγχου της «νόμιμης» ή «διεθνώς αναγνωρισμένης» λιβυκής κυβέρνησης, χαρακτηρίζοντας τις τουρκικές ακτές ως αντικείμενες των λιβυκών και αγνοώντας απροκάλυπτα την παρουσία των νησιωτικών εδαφών της Ελλάδας, η παρεμβολή των οποίων διακόπτει οποιαδήποτε σχέση των ακτών των δύο μερών ως ευθέως αντικειμένων (που ούτως ή άλλως δεν είναι ούτε από γεωγραφική άποψη).

Αποκλείοντας έτσι την γεωγραφική επικάλυψη της προβολής τους, η παρεμβολή των ελληνικών και κυπριακών νησιωτικών εδαφών έχει ως αποτέλεσμα να αποδεικνύεται αδύνατη η χάραξη κοινών τουρκο-λιβυκών θαλάσσιων ορίων.

Η ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία του 2020 η οποία απορροφά στο σύνολό της την οριοθέτηση του τουρκο-λιβυκού μνημονίου αγνοεί παντελώς την ύπαρξη της δεύτερης, καθιστώντας την και στην πράξη ανυπόστατη. Επρόκειτο δηλαδή για εσπευσμένη στρατηγική κίνηση απεγκλωβισμού από το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο με απτά όμως νομικά αποτελέσματα.           

Όσον αφορά ειδικότερα τον υποτιθέμενο προβληματισμό της Αιγύπτου από την συμφωνία Ελλάδας και Κύπρου, η οποία θα κλόνιζε δήθεν την λειτουργική της σχέση εμπιστοσύνης με την Ελλάδα,  αποφασιστικής σημασίας είναι συναφώς η εν τοις πράγμασι στάση της ίδιας της Αιγύπτου πέρα από τις φλύαρες υποθέσεις.

Πρώτον, με την συμφωνία οριοθέτησης του 2003, η Αίγυπτος αναγνωρίζει υπέρ της νησιωτικής Κύπρου όχι απλώς το πλήρες δικαίωμά της σε ΑΟΖ αλλά και την πλήρη επήρειά της στην οριοθετική διαδικασία βάσει της μέσης γραμμής (βλέπε χάρτη, ΕΔΩ). 

Δεύτερον, ο χαρακτηρισμός του τουρκο-λιβυκού μνημονίου του 2019 από την Αίγυπτο (έγγραφο Α/74/628 της 23^ης Δεκεμβρίου 2019 προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ), την Ελλάδα (έγγραφο Α/74/706 της 14^ης Φεβρουαρίου 2020 προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ) και την Κύπρο (έγγραφο A/74/824-S/2020/332 της 24^ης Απριλίου 2020 προς τον γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ) ως ανυπόστατης (null and void) διεθνούς πράξης  σημαίνει ότι και οι τρεις χώρες ενστερνίζονται την άποψη ότι η παρεμβολή ενός τρίτου παράκτιου κράτους μεταξύ άλλων δύο διακόπτει την σχέση των ακτών τους ως αντικειμένων ή και παρακειμένων, καθιστώντας ανέφικτη την μεταξύ τους οριοθέτηση.

Η κραυγαλέα ομοιότητα της υπόθεσης της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας του 1969 την οποία υποστήριξα εξ αρχής και για την οποία λοιδορήθηκα αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Δανία και Κάτω Χώρες συνήψαν το 1965 συμφωνία οριοθέτησης της μεταξύ τους (;) υφαλοκρηπίδας με βάση την μέση γραμμή, υποστηρίζοντας ότι οι ακτές τους τελούν σε σχέση μετωπικότητας και αγνοώντας ως μη υπάρχουσα την παρεμβαλλόμενη Γερμανία.

Το ΔΔ δεν κλήθηκε να οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα αλλά να υποδείξει στα τρία διάδικα κράτη τις αρχές και τους κανόνες που διέπουν την θαλάσσια οριοθέτηση γενικώς και ειδικότερα στην συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή.

Το ΔΔ έκρινε όμως ως παρεμπίπτον (obiter dictum) ότι οι δανικές και οι ολλανδικές ακτές ούτε αντίκεινται ούτε παράκεινται, με αποτέλεσμα η συναφθείσα μεταξύ τους συμφωνία να μην πληροί τα αναγκαία για την οριοθέτηση κριτήρια της ευθείας μετωπικότητας ή της άμεσης πλευρικής γειτνίασης.

Στην πράξη, η συμφωνία του 1965 καταργήθηκε με νεότερες συμφωνίες του 1971 μεταξύ των τριών κρατών, συμμορφούμενων προς την απόφαση του ΔΔ, και η Δανία δεν διαθέτει έκτοτε κοινό θαλάσσιο όριο με τις Κάτω Χώρες (βλέπε χάρτες: ΕΔΩ και ΕΔΩ).

Τρίτον, η ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία του 2020 έρχεται να επιβεβαιώσει με πανηγυρικό τρόπο όχι μόνον την συναντίληψη των δύο μερών περί του ανυπόστατου χαρακτήρα του τουρκο-λιβυκού μνημονίου αλλά και, κυρίως, την ανάγκη ολοκλήρωσης («completion») της μερικής οριοθέτησης με την επέκταση της οριογραμμής τόσο προς ανατολάς όσο και προς δυσμάς, όπερ σημαίνει ότι η χάραξή της δεν σταματά προφανώς στον 28^ο μεσημβρινό.

Το άρθρο 1, υπό α), της συμφωνίας του 2020 προβλέπει ειδικότερα ότι  «η ολοκλήρωση της οριοθέτησης θα λάβει χώρα, όπου αρμόζει, μέσω διαβουλεύσεων μεταξύ των δύο Μερών πέραν του σημείου (Α) και του σημείου (Ε), σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο». Αλλά και τα υπό δ) και ε) σημεία του ίδιου άρθρου διατυπώνονται υπό το αυτό πνεύμα, ενισχύοντας την δυναμική της επέκτασης της οριογραμμής.

Τελικά, η Αίγυπτος διασφάλισε πλήρως, λαμβανομένης υπόψη και της συγκυρίας, τα έννομα συμφέροντά της αποκομίζοντας μόνον οφέλη από την συγκεκριμένη οριοθέτηση.

Αρκεί συνεπώς η υποτιθέμενη διαφορετική άποψη μίας φίλα διακείμενης έναντι της Ελλάδας χώρας (όπως η Αίγυπτος) σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου να αποτρέψει την σύναψη μίας απολύτως νόμιμης συμφωνίας υπό το πρόσχημα της τουρκικής αντίδρασης σε παρόμοιο ενδεχόμενο την στιγμή μάλιστα που δεν θίγονται καν τα συμφέροντά της;

Τέταρτον, ο μονομερής καθορισμός (με το αιγυπτιακό προεδρικό διάταγμα 595 του 2022) των πλευρικών ορίων των θαλάσσιων ζωνών της έναντι της Λιβύης από τα σημεία 1 έως 8 αντιστοιχεί στην αιγυπτιακή αιγιαλίτιδα ζώνη των 12 νμ, και από το σημείο 8 μέχρι το σημείο 9 και σε ευθεία γραμμή με κατεύθυνση προς βορρά συμπίπτει με τον 25^ο μεσημβρινό και απέχει ελάχιστα για να ενωθεί νοερά με το σημείο Ε της ελληνο-αιγυπτιακής συμφωνίας του 2020  (βλέπε το διάταγμα και συνημμένο χάρτη, ΕΔΩ σελίδες 15 έως 17).

Η εθνική αυτή ρύθμιση αποδεικνύει περίτρανα ότι η Αίγυπτος όχι μόνον προασπίζεται αποτελεσματικά τα εθνικά συμφέροντά της αλλά και, αυτοπεριοριζόμενη, αποδέχεται ως ανώτατο όριο της προς βορρά δικαιοδοσίας της την μέση γραμμή μεταξύ των ακτών της και των ακτών της Κρήτης, συμπεριλαμβανομένης και της προβολής τους ανατολικά μέχρι την επικάλυψή της με την αντίστοιχη προβολή των ακτών της Κύπρου πέραν των συμφωνημένων ορίων της ΑΟΖ της με την Αίγυπτο.

Το συμπέρασμα που συνάγεται αβίαστα από τα ανωτέρω είναι δεν υπάρχει περίπτωση αιφνιδιασμού ή παραγκωνισμού της Αιγύπτου, πολλώ δε μάλλον περιφρόνησης των προνοιών του δικαίου της θάλασσας λόγω της σύναψης παρόμοιας συμφωνίας οριοθέτησης μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου.

Εναλλακτικώς, σε περίπτωση που η Αίγυπτος διαφωνεί ως προς το αν υπάρχει και έως πού εκτείνεται κοινό θαλάσσιο όριο μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, οι τρεις φίλιες χώρες, ως συμβαλλόμενα μέρη στην Σύμβαση του 1982 για το δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS), έχουν την δυνατότητα να προσφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο, συνάπτοντας συνυποσχετικό ανά ζεύγη, κατά το πρότυπο της υπόθεσης της Βόρειας Θάλασσας, με αντικείμενο την μεταξύ τους οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.

Εννοείται ότι η ευόδωση μιας τέτοιας εξέλιξης δεν μπορεί να θεωρηθεί σε καμία περίπτωση ως περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου, θεματοφύλακας και αυθεντικός ερμηνευτής του οποίου δεν είναι άλλο από το ανώτατο δικαιοδοτικό όργανο του ΟΗΕ.

Τέλος, αν ίσχυε η λογική των «τεσσάρων» για την μη σύναψη συμφωνίας οριοθέτησης μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου με το αιτιολογικό ότι η Τουρκία θα αμφισβητούσε διαρκώς και επιμόνως με διάφορα μέσα την συμφωνία, τότε ούτε η Ελλάδα θα έπρεπε να διανοηθεί να συνάψει την συμφωνία με την Αίγυπτο, όπως αποδεικνύεται στην πράξη και με το δεύτερο σκανδαλώδες τουρκο-λιβυκό μνημόνιο της 3^ης Οκτωβρίου 2022 σχετικά  με την συνεργασία των δύο χωρών στο τομέα των υδρογονανθράκων κατ’ εφαρμογή του πρώτου μνημονίου του 2019 (βλέπε κοινό έγγραφο A/77/646-S/2022/936 της Λιβύης και της Τουρκίας της 9^ης Δεκεμβρίου 2022 προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ).

Με την ίδια επίσης λογική, η Κύπρος, αιχμάλωτη της «αντικειμενικής  αδυναμίας της» να απαντήσει στις επί του πεδίου προκλήσεις της Τουρκίας, δεν θα έπρεπε να συνάψει καμία από τις τρεις συμφωνίες της με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τον Λίβανο, τελούσα σε κατάσταση φόβου,  καταναγκασμού και εθνικής ταπείνωσης.

Ομοίως, καθηλωμένη σε μία ατέρμονη απραξία λόγω ακριβώς της αντικειμενικής αυτής αδυναμίας της, η Κύπρος δεν θα έπρεπε, αν ευσταθούσε η άποψη των «τεσσάρων», ούτε καν να καθορίσει μονομερώς τα όρια της θαλάσσιων ζωνών δικαιοδοσίας της, όπως τα αντιλαμβάνεται η ίδια και όπως πράττει η Άγκυρα ανενόχλητη, υπερβαίνοντας με τον επεκτατισμό της οποιοδήποτε λογικό όριο.

Είναι πεπεισμένοι λοιπόν οι «τέσσερις» ότι μία τέτοια εξέλιξη θα απέβαινε μακροπρόθεσμα υπέρ των εθνικών συμφερόντων της Μεγαλονήσου;

Η δημιουργική ασάφεια της ανάλυσης των «τεσσάρων» πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά ως προς το αν η οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου αποτελεί «προπατορικό αμάρτημα» και αν είναι ως εκ τούτου εξοβελιστέα.

Κάτι τέτοιο φαίνεται ότι ομολογούν οι «τέσσερις» εμμέσως με την αναφορά τους στην γεωγραφία ως «πεπρωμένο» και στην ανάγκη «να βρούμε τον τρόπο (όχι βέβαια οποιονδήποτε τρόπο) να συνυπάρξουμε με την Τουρκία που έχουμε, όχι με αυτή που θέλουμε».

Και επειδή κατ’ Ευριπίδη «σοφόν τοι το σαφές, ού το μη σαφές» (Ορέστης, στίχος 397), πρέπει να πειστούμε εμείς οι ίδιοι, πριν πείσουμε την Τουρκία, ότι γεωγραφικοί, πολιτικοί, ιστορικοί και νομικοί λόγοι την κατατάσσουν στην κατηγορία των «γεωγραφικώς μειονεκτούντων παράκτιων κρατών» (βλέπε άρθρα 69 και 70 της UNCLOS), όπως συμβαίνει στην γειτονιά μας με την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η ελάχιστης έκτασης αιγιαλίτιδα ζώνη της οποίας βρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός των εσωτερικών υδάτων της Κροατίας (!) (βλέπε χάρτη, ΕΔΩ), ή με την Σλοβενία, η πρόσβαση της οποίας στην ανοικτή θάλασσα είναι εφικτή μόνον μέσω μίας αποκαλούμενης Junction Area (δηλαδή ενός διαδρόμου ζεύξης της  με τα διεθνή ύδατα μέσω θαλάσσιας ζώνης δικαιοδοσίας της Κροατίας) (βλέπε χάρτη, ΕΔΩ), ή μακρύτερα στην Αφρικανική Ήπειρο, με το Καμερούν, η μακρά ακτογραμμή του οποίου δεν επιτρέπει την πλήρη και ανεμπόδιστη προβολή της στην θάλασσα λόγω της παρεμβολής της νήσου Bioko της Ισημερινής Γουϊνέας η οποία του αποστερεί ή του μειώνει δραματικά το δικαίωμα σε εκτεταμένη ΑΟΖ (βλέπε χάρτη, ΕΔΩ).

Ας κοιταχτούμε λοιπόν στο καθρέφτη και ας απαντήσουμε με παρρησία στο φλέγον ερώτημα: έχουμε ή όχι κοινά θαλάσσια όρια με την Κυπριακή Δημοκρατία;

Για να συμπληρώσω και ολοκληρώσω την συλλογιστική μου, ακόμη και με όρους γεωπολιτικής, η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ της Ελλάδας με την Κύπρο είναι απολύτως σαφές ότι εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα αμφοτέρων με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο, χωρίς να θίγονται συμφέροντα φίλιών τους χωρών, όπως ήδη τόνισα.

Την εκκρεμότητα αυτή μπορούν να διευθετήσουν είτε μέσω διαπραγματεύσεων είτε ευθέως και το συντομότερο μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου, χωρίς να χάνουν  πολύτιμο χρόνο «ιχνηλατώντας [ακόμη άσκοπα] τον δρόμο για την Χάγη».

Η Τουρκία εγκλωβίζεται ουσιαστικά λόγω της γεωγραφίας της περιοχής σε ό,τι της ανήκει βάσει του εθιμικού διεθνούς δικαίου της θάλασσας και όχι με υπαιτιότητα της Ελλάδας ή και της Κύπρου και άσχετα από τις γνωστές αιτιάσεις περί ανατροπής της (ποιας αλήθεια;) «εύθραυστης ισορροπίας» της Συνθήκης της Λωζάννης του 1923, την οποία θυμήθηκε όψιμα.

Ειδικότερα στο Αιγαίο, θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με ψυχραιμία, χωρίς εξαιρέσεις και  αστερίσκους, το ενδεχόμενο παροχής διευκολύνσεων στο πλαίσιο των κανόνων της καλής γειτονίας και της οφειλόμενης διεθνούς αβρότητας, όπως επί παραδείγματι, με την πρόβλεψη συγκεκριμένων διαδρόμων ελεύθερης διέλευσης τουρκικών σκαφών και αεροσκαφών, εξαιρουμένων των πολεμικών ενόσω η Άγκυρα εμμένει στην τήρηση της αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιωτικών εδαφών, ή και με την απόδοση τυχόν πλεονάσματος του αλιευτικού πλούτου υπό τον όρο της αυστηρής τήρησης των διεθνών και ενωσιακών κανόνων που αφορούν τόσο τα αποθέματα όσο και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.

* Θεοδώρος Κατσούφρος
νομικού διεθνολόγου

https://hellasjournal.com/2023/08/scholiasmos-tis-gnomis-tessaron-analiton-schetika-me-tin-oriothetisi-tis-ifalokripidas-aoz-metaxi-tis-elladas-ke-tis-kiprou-kapou-kanete-megalo-lathos-kirii/