Η μείζων σημασία της επιστράτευσης

Γράφει ο Άντγος ε.α Αναστάσιος Θεοδωρόπουλος

Ιστορικά Στοιχεία
Στην νεότερη ελληνική ιστορία η πρώτη γενική επιστράτευση έγινε στον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1987. Η εξέλιξη της και η κατάσταση που επικράτησαν ήταν αποκαρδιωτικές.,
Στον Ά βαλκανικό Πόλεμο η κατάσταση είχε σαφώς βελτιωθεί, χάρη του προηγουμένου, και η επιστράτευση δεν άργησε να ολοκληρωθεί, ενώ συγκινητική ήταν η προσέλευση. και η εθελοντική κατάταξη σημαντικού αριθμού ομογενών της διασποράς και δη εξ Αμερικής. Στον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο η επιστράτευση ξεκίνησε “μυστική” πριν την έναρξη του και ολοκληρώθηκε κατ΄ αυτή με συνέπεια ο χρόνος ολοκλήρωσής της να περιοριστεί στο ελάχιστο.
Αν και οι συνθήκες σε ότι αφορά το κράτος, τη κοινωνία, τις ΕΔ, τα μέσα και τις απειλές από το 1940 μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει δραματικά, θα αναφέρουμε συνοπτικά την προετοιμασία του Στρατού πριν κάποιο εύλογο χρόνο από την έναρξη του πολέμου και της υπόψη επιστράτευσης, διότι κάποιες αρχές , διαδικασίες και ενέργειες που εφαρμόστηκαν και αφορούν στην ετοιμότητα και τελικά στη κινητοποίηση – επιστράτευση των ΕΔ, έχουν διαχρονική αξία με δεδομένο μάλιστα ότι, η υπόψη επιστράτευση, συνετέλεσε καθοριστικά στο ομώνυμο έπος.
To 1935 η θητεία από δέκα οκτώ μηνών και στράτευση στο εικοστό πρώτο έτος έγινε διετής με χρόνο στράτευσης το εικοστό έτος , ενώ για τους μουσουλμάνους και τους βοηθητικούς ένα έτος. Το 1937 οι μουσουλμάνοι και οι βοηθητικοί εξομοιώθηκαν με τους υπολοίπους . Το 1938 ο Υπουργός Άμυνας εξουσιοδοτήθηκε να καλεί από την εφεδρεία στην ενεργό υπηρεσία εκπαιδευμένους ή μη από όλη την επικράτεια.. Τον Νοέμβριο του 1940 επιτράπηκε η κατάταξη εθελοντών που δεν είχαν κληθεί ή ήταν κάτοικοι εξωτερικού, ηλικίας από 20 – 45 ετών. Παράλληλα κατά την εξεταζόμενη χρονική περίοδο έγιναν σημαντικές βελτιώσεις, στο υλικό, στους εξοπλισμούς, στην υποδομή και στην οχύρωση. Το σχέδιο επιστρατεύσεως, το οποίο εφαρμόστηκε την 28 Οκτ. του 40, εκπονήθηκε τον Σεπ. του 1939 και σύμφωνα με αυτό η κινητοποίηση , επιστράτευση μεταφορά και διασπορά των δυνάμεων αποσκοπούσε στην ήρεμη μετάπτωση από την ειρηνική στη πολεμική κατάσταση. Τούτο προβλεπόταν να επιτευχθεί με μερική και τελικά με γενική επιστράτευση. Η μερική μυστική επιστράτευση άρχισε τον Αύγουστο του 1940 μετά τον τορπιλισμό της Έλλης. Έγιναν ατομικές προσκλήσεις εφέδρων Αξκων δήθεν για μετεκπαίδευση και ατομικές προσκλήσεις αγυμνάστων οπλιτών. Η ογδόη Μεραρχία υπεύθυνη για το τομέα της Ηπείρου, η Ενάτη Μεραρχία και η Τετάρτη Ταξιαρχία Υπεύθυνες για τη Δυτική Μακεδονία και το Απόσπασμα Πίνδου συμπληρώθηκαν σχεδόν στη πολεμική τους σύνθεση. Το Σεπτέμβριο συγκροτήθηκε στη περιοχή Αλεξανδουπόλεως η Μεραρχία Αρχιπελάγους, της οποίας τα Συντάγματα προήρχοντο από τα νησιά του Αιγαίου Η Πολεμική μηχανή της χώρας την 28Η Οκτωμβρίου ετέθη σε λειτουργία μόνο με μία τηλεφωνική διαταγή του Γενικού Επιτελείου με λίγες λέξεις. Η αποτελεσματικότητα του Σχεδίου Επιστρατεύσεως, το οποίο διακρινόταν για την άριστη τεχνική του ως προς τα φύλλα πρόσκλησης – πορείας αποδείχτηκε στη πράξη, όταν με τα μέσα της εποχής εκείνης μέσα σε 15 μέρες 300.000 άνδρες και 150.000 ζώα είχαν φθάσει στην Ελληνοαλβανική και Ελληνοβουλγαρική Μεθόριο. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε την προθυμία και σύμπνοια και την εθνική ενότητα του λαού και την πειθαρχία των επιστρατευμένων για την πορεία προς το Μέτωπο. Αυθόρμητη στη συνέχεια, συλλογική, ηρωϊκή και παράτολμη, η συμμετοχή λαού και Στρατού στον “υπέρ πάντων αγώνα”.
Το έπος του 40 και η επιτυχία στην προετοιμασία και την επιστράτευση προσέδωσαν το ανάλογο ηθικό και την εθνική υπερηφάνεια ώστε και υπό το πρίσμα της Ιστορίας μας η λέξη αυτή να αποτελεί το προοίμιο ενός πολεμικού παιάνα και να είναι ταυτόσημη και προπομπός του κελεύσματος <ίτε παίδες Ελλήνων> ή της θρυλικής κραυγής <Αέρα>.
Και ήλθε η επιστράτευση του 1974 να ρίξει τη σκιά της μαζί με τα γεγονότα της προδοσίας. Κύρια χαρακτηριστικά της κατάστασης τότε ήταν ο διχασμός και ο αδελφοκτόνος σπαραγμός στη Μεγαλόνησο και η αλγεινή χαοτική <πολιτική κατάσταση> στη χώρα μας. Πέραν όμως αυτών η άφρων αντιμετώπιση της στρατιωτικής κατάστασης, όπως αυτή εξελίχτηκε μετά τις βάσιμες ενδείξεις ότι η απόβαση είναι επικειμένη καθώς και η κήρυξη γενικής επιστράτευσης, ως απότομης μετάπτωσης από την ειρηνική κατάσταση στη πολεμική ετοιμότητα, απόδειξαν αφενός ότι ουδεμία σκέψη άρα και προετοιμασία είχε γίνει για κινητοποίηση των Ενόπλων μας Δυνάμεων και αφετέρου ότι η γνώση και η ενασχόληση με τα θέματα της επιστράτευσης ήταν το ολιγότερο πλημμελής.
Και ήταν κατά τη γνώμη πολλών άσκοπη η κήρυξη γενικής επιστρατεύσεως το 1974 για ευνόητους λόγους. Θα μπορούσε και έπρεπε να διαταχθεί μερική επιστράτευση. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι, ενώ ξεκίνησε σύμφωνα με τα υφιστάμενα σχέδια, στη συνέχεια η διεξαγωγή της, λόγω παύσης της ροής διαταγών και του μεγάλου αριθμού των επιστρατευθέντων αλλά και της ελλιπούς προετοιμασίας την κατέστησε αξιοθρήνητη με συνέπεια να δημιουργηθεί χάος, το οποίο μείωσε το ηθικό λαού και Στρατού με κύρια αιτία τα όσα κωμικοτραγικά έλαβαν ή τα στοιχειωδώς απαραίτητα που δεν έλαβαν χώρα, τα οποία και συζητούνται μέχρι των ημερών μας από αρκετούς που επιστρατεύθηκαν εξάπτοντας την φαντασία των πολιτών , ως <σημεία και τέρατα>.
Ο χρόνος που μεσολάβησε μέχρι σήμερα σε ότι αφορά τη στράτευση και την θητεία που παίζουν βασικό ρόλο σε τυχόν κινητοποίηση – επιστράτευση , παρά τις απειλές και τα γεγονότα που μεσολάβησαν χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα, τα οποία έλαβαν χώρα κυρίως για μικροπολιτικούς λόγους. Δραστική μείωση της στρατιωτικής θητείας, στους εννέα μήνες. Για αρκετό χρονικό διάστημα παράνομες απαλλαγές στράτευσης σημαντικού αριθμού και από κάποιους η εφεύρεση του όρου μικρός <ευέλικτος> επαγγελματικός στρατός. Παράλληλα με την συνεχή και άκαρπη αναδιοργάνωση παρατηρήθηκε το φαινόμενο της άκριτης παραχώρησης στρατοπέδων και λοιπής υποδομής του Στρατού, με δεδομένο μάλιστα ότι κάποια εξ αυτών πρέπει να εκτιμώνται και χειρίζονται με βάση την ελεγχόμενη κινητοποίηση – επιστράτευση , η οποία δύναται να αρχίσει μεν ως μερική και να κλιμακωθεί όμως ακόμη και ως γενική.

Η Επιστράτευση- Κινητοποίηση των ΕΔ υπό το Πρίσμα των Τελευταίων Εξελίξεων

Η Επιστράτευση και η κινητοποίηση του εφεδρικού δυναμικού, ως ζωτικός επιχειρησιακός τομέας της Εθνικής πολεμικής προπαρασκευής, είναι σύνολο διαδικασιών με τις οποίες οι ΕΔ ειρήνης πρέπει να αποκτούν την απαιτούμενη για την εθνική άμυνα ισχύ στον επιθυμητό τόπο και χρόνο. Συνιστά δε έργο δύσκολο, συνεχές κατά το μάλλον αφανές και άγνωστο για τις λεπτομέρειές του στους πολλούς. Απαιτεί για την επιτυχία της αφενός απόλυτη συνεργασία όλων των διοικήσεων και των επιτελικών φορέων σε όλη την κλίμακα της ιεραρχίας ( διαλειτουργικότητα- διακλαδικότητα ) , άρτια οργάνωση και λεπτομερή προπαρασκευή αφού σχεδόν τίποτε δεν δύναται να τροποποιηθεί κατά την εφαρμογή της.
Επίσης απαιτείται συνεχής εκπαίδευση στους άμεσα εμπλεκόμενους, ενημέρωση σε όλους και επαρκής μετεκπαίδευση της εφεδρείας. Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι πέραν του προσωπικού που επιστρατεύεται έχουμε και την επίταξη σημαντικού αριθμού οχημάτων και μηχανημάτων, ενώ η διαλειτουργικότητα δεν αφορά μόνο τους κλάδους των ΕΔ αλλά και την ΕΛΑΣ , πολιτικούς φορείς και την πολιτική προστασία και την παλλαϊκή άμυνα. Η ετοιμότητα του Στρατού μας να επιστρατεύει έγκαιρα ετοιμοπόλεμες δυνάμεις για την αντιμετώπιση των μελλοντικών κινδύνων στο σύνολό τους θα καθορίσει την επάρκεια της άμυνάς μας Οι εφεδρικές δυνάμεις του μέλλοντος πρέπει να είναι σαφώς μικρότερες αριθμητικά πλέον ευέλικτες, εκπαιδευμένες και εξειδικευμένες με δυνατότητα άμεσης κινητοποίησης και αντίδρασης. Στο σημείο αυτό πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ο αμυντικός χώρος στο σύνολό του με τις σημαντικές διαφορές Έβρου και νήσων του Αιγαίου. Επίσης η στρατιωτική θητεία καθώς και το ποσοστό των επαγγελματιών οπλιτών, αφού είναι πασιφανές ότι η μικρή θητεία επιδρά δυσμενώς εκτός των άλλων και στην επιστράτευση. Παρομοίως δε επιδρά ο μεγάλος αριθμός επαγγελματιών στην παραγωγή της εφεδρείας και στην μαχητική ικανότητα των ΕΔ, παρερχομένης της ηλικίας των.
Την πλέον όμως βασανιστική επίδραση στη σκέψη μας πρέπει να ασκεί η τυχόν διεξαγωγή επιστράτευσης – κινητοποίησης σε περίπτωση ταχέως εξελισσομένων καταστάσεων και δη στο Αιγαίο. Σε καμία περίπτωση τότε η επιστράτευση δεν πρέπει να καταστεί ανεξέλεγκτη ή αντιθέτως να μην γίνουν οι απαιτούμενες επιστρατευτικές κινήσεις (και ως πολιτικό μήνυμα προς τον αντίπαλο) . Οι συνέπειες θα είναι ολέθριες και θα έχουν αρνητική επίδραση στο γόητρο του Στρατού για πολλά χρόνια. Την ελεγχόμενη επιστράτευση εξασφαλίζουν και οι επαρκείς κατ αρχήν δυνάμεις χειρισμού αντιμετώπισης των κρίσεων, οι λεγόμενες και διακλαδικές δυνάμεις αμέσου αντίδρασης. Από την άλλη πλευρά πρόωρη άσκοπη και παρατεταμένη για λόγους εξασφάλισης Επιστράτευση εκτός από την κλιμάκωση της έντασης σημαίνει τεράστιες δαπάνες, μείωση του παραγωγικού δυναμικού τη χώρας και πτώση του ηθικού των εφέδρων. Επιπρόσθετα σήμερα πρέπει να δίνουμε περισσότερη προσοχή στις δυνατότητες αποκλιμάκωσης από το παρελθόν. Θα πρέπει να μάθουμε να χρησιμοποιούμε, όταν, απαιτηθεί την μερική τοπική επιστράτευση σε συνδυασμό με τις δυνάμεις αμέσου αντίδρασης σαν πολιτικό – στρατηγικό μήνυμα και αποτρεπτική ισχύ. Όταν το μήνυμα επιφέρει την επιθυμητή αντίδραση του αντιπάλου θα πρέπει να είμαστε σε θέση να σταματήσουμε, να αναστρέψουμε την επιστράτευση. Βεβαίως αν τα παραπάνω δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα τότε συνεχίζουμε μέχρι την συμπλήρωση ανάπτυξη των δυνάμεων και τελικά την άμυνα. Επίσης πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη ο σύγχρονος άνθρωπος και τα χαρακτηριστικά του επιστρατευτικού θα λέγαμε περιβάλλοντος (πχ συγκέντρωση πληθυσμού σε μεγαλουπόλεις, τεχνολογία κα) με ακανθώδες πάντα το πρόβλημα ότι όλα θα γίνονται υπό την τυχόν <αποκάλυψη> των ΜΜΕ και του διαδικτύου. Τα προαναφερόμενα μαζί με τις ανάγκες της συγκέντρωσης μεταφοράς προώθησης, διαλογής, υποδοχής της εφεδρείας και την διαθεσιμότητα μέσων και της υποδομής (στρατόπεδα άλλοι χώροι, μέσα μεταφοράς κ.α) επιτάσσουν εκτός από την σχετική εκπαίδευση σε όλα τα κλιμάκια και τις Σχολές αφενός την διέλευση από επιτελικές και διοικητικές θέσεις επιστρατεύσεως της πλειονότητας των στελεχών και ιδιαίτερα αυτών, οι οποίοι θα ανέλθουν σε ανώτατες θέσεις και αφ ετέρου συνεχή εκσυγχρονισμό – αναβάθμιση του συστήματος επιστρατεύσεως με επισήμανση στη χρησιμοποίηση της τεχνολογίας ( πχ επικουρική χρήση του ηλεκρονικού Ταχυδρομείου).

Πληροφορίες για άλλους Στρατούς
Κρίναμε σκόπιμο να αναφέρουμε γενικά στοιχεία για τον Τουρκικό Στρατό, ο οποίος αποτελεί και την απειλή καθώς και τον Ισραηλινό, ο οποίος για ευνόητους λόγους διακρίνεται από ένα εκ των πλέον καλυτέρων συστημάτων επιστρατεύσεως
Ο Τουρκικός στρατός έχει θητεία 15 μηνών και υψηλή επάνδρωση στις μονάδες άρα και ανάλογη ετοιμότητα, ενώ οι κλάσεις κατάταξης παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις. Σε ότι αφορά την κήρυξη της επιστράτευσης οι απολυθέντες πρόσφατα μεταβαίνουν με το συντομότερο μέσο στις μονάδες τους οι δε υπόλοιποι στα κέντρα των περιοχών τους. Από εκεί στις ενεργές μονάδες για την συμπλήρωση της δύναμης τους μέχρι ποσοστού 10% επί πλέον καθώς και στις επιστρατευόμενες μονάδες . Όσοι δεν έχουν εξασκηθεί επί πενταετία στα νέα όπλα θεωρούνται αγύμναστοι και μεταβαίνουν σε κέντρα εκπαίδευσης.
Στον Ισραηλινό Στρατό η θητεία είναι τρία χρόνια για τους άνδρες και δύο για τις γυναίκες. Οι έφεδροι γυναίκες και άνδρες πέραν της πρόσκλησης μιας μέρας που ισχύει για όλους καλούνται μία έως τρεις φορές το χρόνο . Η συνολική ετήσια παραμονή των εφέδρων οπλιτών υπό τα όπλα διαρκεί κατά μέσον όρο περίπου ένα μήνα και συνεχίζουν να λαμβάνουν τις αποδοχές που ελάμβαναν.
στο πολιτικό τους βίο . Αξιοσημείωτη και ευρεία είναι η χρήση της τεχνολογίας (ηλεκρονικό ταχυδρομείο) για την ανεύρεση, ειδοποίηση, χειρισμό και κλήση των εφέδρων.

Επίλογος
Από τα προαναφερθέντα η Επιστράτευση – Κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων του έθνους για να είναι επιτυχής απαιτεί από τον καιρό της ειρήνης ως αναγκαία και ικανή συνθήκη την πνευματική συστράτευση όλων των δυνάμεων αυτού καθώς και την ομόνοια και την εθνική συνοχή ενώπιον των εθνικών απειλών και των πολεμικών κινδύνων. Ως συντελεστής δε της μαχητικής και αποτρεπτικής ισχύος των ΕΔ μας χρήζει συνεχούς μέριμνας, εγρήγορσης και λεπτομερούς προετοιμασίας, παραγωγής ικανής εφεδρείας η οποία εκτός των άλλων θα μπορεί να συνδράμει στην παλλαϊκή άμυνα ενώ πρέπει να ασκεί βασανιστική επίδραση στη σκέψη τόσο της στρατιωτικής όσο και της πολιτικής ηγεσίας, γιατί επηρεάζει και επηρεάζεται άμεσα από τη στρατιωτική θητεία, την επάνδρωση και την υποδομή των ΕΔ μας την πολιτική προστασία και άλλους παράγοντες. Ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές μάχες έχουν χαθεί πολύ πριν δοθούν λόγω ελλιπούς προετοιμασίας και ετοιμότητας. Ο δε εχθρός, ο οποίος έχει το πλεονέκτημα της επιλογής του χρόνου , πιθανότατα να επέλθει εν τω μέσω της <νυκτός> και ο νοών νοείτω.

(Kείμενο – μελέτη) Μηνιαία Εφημερίδα Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού αρ. φύλου Ιουλ. 2013