του David Wisner*

Είχα τρία προαισθήματα πέρυσι. Και τα τρία περιστρέφονταν γύρω από την ίδια ιδέα. «Αυτές θα είναι οι τελευταίες εκλογές», είπα στον εαυτό μου πολλές φορές το 2024. Αυτό που μπορεί να εννοούσα εξαρτιόταν από τη διάθεση της στιγμής. Ωστόσο, η εμπειρία ήταν πάντα οξεία.

Ήμουν πεπεισμένος στην έναρξη του 2024 ότι δεν θα εμπλακώ στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές τον Νοέμβριο. Δεν θα έγραφα εβδομαδιαία στήλη, όπως έκανα για τη «Μακεδονία» το 2004. Δεν θα περνούσα ατελείωτες ώρες σκανάροντας τις ειδήσεις και μελετώντας τις δημοσκοπήσεις, όπως έκανα το 2012 και ξανά το 2020. Δεν θα αλληλεπιδρούσα με πιθανούς ψηφοφόρους. Θα περιόριζα τη διαθεσιμότητα των πολυμέσων μου. Όχι, επρόκειτο να χαλαρώσω, ας αφήσω κάποιον άλλο να το κάνει. Υπήρχαν άλλα που τράβηξαν την προσοχή μου.

Αυτές θα ήταν οι τελευταίες μου εκλογές, τις οποίες θα έβλεπα λίγο πολύ από την κερκίδα. Χτύπα ξύλο, ίσως να ήταν και η τελευταία φορά που θα ψήφιζα.

Αλίμονο! Μερικοί από εμάς είμαστε πολιτικά ζώα, πέρα απο τον εαυτό μας. «Μονομάχοι», για να χρησιμοποιήσω έναν όρο από τη συγκριτική πολιτική. Κατέληξα να διαβάζω λίγο λιγότερο, με λίγο λιγότερη ένταση. Αλλά σπάνια στα σαράντα χρόνια παρατήρησης των αμερικανικών εκλογών από το εξωτερικό δεσμεύτηκα τόσο πολύ όσο το 2024. Κάποιοι συμπατριώτες μου και εγώ βοηθήσαμε άλλους Αμερικανούς που κατοικούν στην Ελλάδα να εγγραφούν και να ζητήσουν ψηφοδέλτια για να ψηφίσουν επιστολικά. Οι προσπάθειές μας ήταν ρεκόρ. Η εγγραφή των ψηφοφόρων και η προσέλευση των ψηφοφόρων μεταξύ των Αμερικανών πολιτών που διαμένουν στο εξωτερικό μειώθηκε, γενικά, το 2024 σε σύγκριση με το 2020.

Η Ελλάδα ήταν μια από τις ελάχιστες χώρες στις οποίες η εγγραφή ψηφοφόρων πράγματι αυξήθηκε το 2024.

Διατηρώντας ξεκάθαρα την μη κομματική μας διάθεση, οι συνάδελφοί μου και εγώ οργανώσαμε αρκετές δημόσιες εκδηλώσεις πριν και μετά την ημέρα των εκλογών, στις οποίες αναζητήσαμε ιδιαίτερα καινοτόμους τρόπους για να προσφέρουμε πληροφορίες σχετικά με τις προεδρικές εκλογές του 2024.

Είχα πλήρη επίγνωση ότι με συστημικούς όρους το 2024 ήταν, κατά κάποιον τρόπο, οι τελευταίες εκλογές. Θα ήταν το τέλος της αντιπαράθεσης για δύο, ίσως και τρία πρόσωπα που κυριαρχούσαν στην αμερικανική πολιτική σκηνή για μια δεκαετία και περισσότερο — ο Τζο Μπάιντεν, ο Μιτς ΜακΚόνελ και, ανάλογα με το αποτέλεσμα, ο Ντόναλντ Τραμπ. Άλλα τα «old lions», [“παλιά λιοντάρια”] όπως τα λέμε, είχαν ήδη φύγει. Τα αστέρια Μπιλ Κλίντον και Μπαράκ Ομπάμα εξασθενούσαν. Θα υπήρχε σαφώς ανατροπή στις τάξεις του Δημοκρατικού κόμματος, όπως είχε ήδη γίνει μεταξύ των Ρεπουμπλικανών.

Το πιο σημαντικό, το 2024 θα τερμάτιζε την ανησυχία, ελπίζαμε, της δίδυμης χίμαιρας της εκλογικής νοθείας και της καταστολής των ψηφοφόρων. Οι πολίτες θα ψήφιζαν, θα έβγαιναν τα αποτελέσματα, θα αναδεικνύονταν νικητής. Το ευρύ κοινό θα αποδεχόταν το αποτέλεσμα.

Θα βάζαμε τέλος, τελικά, στα τροπάρια των Μέσων Ενημέρωσης που καθοδηγούν την αφήγηση απο το 2000.

Αυτές θα ήταν οι τελευταίες εκλογές κάτω από αυτή τη συγκεκριμένη εθνική ιστορία. Θα ήταν οι εκλογές που θα επανέφεραν την αμερικανική εκλογική πολιτική στην κανονικότητα.

Το 2024 θα έθετε τέρμα σε μια πρόβλεψη που είχα ακούσει απο έναν ομογενή Αμερικανό να κάνει το καλοκαίρι του 2016, σύμφωνα με την οποία οι εκλογές εκείνης της χρονιάς ήταν «το τέλος της πολιτικής όπως την ξέρουμε». Θυμήθηκα, πρέπει να ομολογήσω, όταν άκουσα για πρώτη φορά αυτά τα λόγια. Μόλις είχα δημοσιεύσει ένα εγχειρίδιο για χρήση στα προπτυχιακά μαθήματα πολιτικής που δίδασκα, στο οποίο απόλαυσα αυτό που αποκαλούσα «η χαρά της πολιτικής». Οι πολιτικοί επιστήμονες θέλουν να κατανοήσουν τα πράγματα. Όπως οι προκάτοχοί μου στις προηγούμενες γενιές, φώναζα από τις ταράτσες ότι η πολιτική ήταν πραγματικά ωραία, ότι η μελέτη του πώς λειτουργούσαν τα πολιτικά συστήματα θα μπορούσε να είναι ατελείωτα ικανοποιητική. Δεν επρόκειτο να αφήσω την εμφάνιση του Ντόναλντ Τραμπ ως υποψήφιου να με παρασύρει απο τη σχετική ευδαιμονία μου.

Έκανα λάθος το 2016. Θα κάνω λάθος και το 2024; Άρνηση, ή απόρριψη της πραγματικότητας, οι εκλογές του 2024 θα είναι οι τελευταίες όπου ένας outsider θα προκαλέσει αναστάτωση. Τα μαθήματα από το 2016 και το 2024 θα ενσωματωθούν σε ένα νέο, κανονικοποιημένο παράδειγμα. Η πολιτική θα επέστρεφε και θα ήταν και πάλι cool, όπως ήταν πριν.

Αλίμονο! Ήμουν στα πρόθυρα να ξεφύγω. Τι συμβαίνει με το τελευταίο μου προαίσθημα;

Την παραμονή της δεύτερης ορκωμοσίας του Ντόναλντ Τραμπ, έρχεται κανείς αντιμέτωπος με δύο πιθανά σενάρια.

Ορισμένοι σχολιαστές λένε ότι ο κ. Τραμπ είναι ήδη αυτό που οι Αμερικανοί αποκαλούν «κουτσή πάπια». Δεν θα μπορέσει να είναι ξανά υποψήφιος για την Προεδρία. Υποστηρίζεται από έναν αδύναμο συνασπισμό λαϊκιστών, τεχνοκρατών και ολιγαρχών. Έχει ένα μόλις δύο χρόνια για να ολοκληρώσει τη φιλόδοξη ατζέντα του, μετά την οποία οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο είναι πιθανό να χάσουν τις πλειοψηφίες τους, αν η πρόσφατη ιστορία είναι ένας οδηγός.

Πιο δυσοίωνοι είναι οι υπαινιγμοί που προέρχονται από διάφορες άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένου του Ντόναλντ Τραμπ, ότι ο νέος Πρόεδρος μπορεί να μην δεχτεί να εγκαταλείψει οριστικά την εξουσία το 2029, ότι μπορεί να αγνοήσει το Σύνταγμα ή, χειρότερα, απλώς να ακυρώσει τις μελλοντικές εκλογές.

Αυτά είναι αποκυήματα της φαντασίας, έτσι δεν είναι;

Θα ήταν το 2024 οι τελευταίες αμερικανικές εκλογές, καθαρές και απλές;

Η σκέψη μου πέρασε από το μυαλό πολλές φορές κατά τη διάρκεια της μακράς προεκλογικής εκστρατείας. Το γεγονός και μόνο ότι το σκέφθηκα πρέπει να σημαίνει ότι περάσαμε ένα κατώφλι, φτάσαμε στο τέλος μιας εποχής και στην αρχή μιας άλλης. Το φάντασμα χρησιμοποιείται ήδη για να εξουδετερώσει ένα τελευταίο κύμα αντίστασης στη δεύτερη κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Οι Andrea Kendall-Taylor et al. γράφει,

«Όταν ο Τραμπ επικαλεστεί την ιδέα της αναβολής των επόμενων εκλογών ή υποστηρίξει ότι το όριο των δύο θητειών θα πρέπει να ισχύει μόνο για δύο συνεχόμενες θητείες, θα έχουμε μια ερώτηση για την ελίτ των Ρεπουμπλικανών: Θα αντισταθείτε στον Τραμπ;

Οι βασικές ελίτ του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έσωσαν τη δημοκρατία το 2020. Θα το κάνουν ξανά;».

Οι συνέπειες είναι τρομακτικές. Μπορεί η δημοκρατία να επιβιώσει παγκοσμίως χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες, ρώτησε ο Larry Diamond πολλές φορές. «Θα χρειαστούν χρόνια για να απαντηθεί» η ερώτηση, είναι η καλύτερη απάντησή του. Αν ναι, τότε το 2024 θα ήταν σίγουρα οι τελευταίες μου εκλογές.
Ωστόσο, ο πραγματικός φόβος μου βρίσκεται αλλού. Εάν η πολιτική δεν είναι πια αυτό που ήταν, εάν οι εκλογές δεν είναι πλέον ο χτύπος της καρδιάς του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, εάν η δημοκρατία βρίσκεται σε θανάσιμη δίνη στις ΗΠΑ και αλλού σε όλο τον κόσμο, θα παρακινηθώ, θα ενθαρρυνθώ, θα ενδυναμωθώ να συμμετάσχω ξανά; Ως ο ταπεινός, αφοσιωμένος πολίτης που ήμουν πριν από το 2024;

*Ο David Wisner είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο ACT και Διευθυντής του Dukakis Center for Public and Humanitarian Service. Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ είναι δικές του.

Μετάφραση: Anixneuseis.gr

Που το πάει ο Ντόναλντ Τραμπ με τη Γροιλανδία; Τα πολλαπλά κάλλη του νησιού την καθιστούν μήλον της Έριδος, αφού το λιώσιμο των πάγων, η αναδιάρθρωση και αναδιάταξη των μεγάλων δυνάμεων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα, δημιουργούν νέες γεωπολιτικές συνθήκες στο παγκόσμιο σύστημα, που είναι συναφείς με την οικονομία, το εμπόριο, τις θαλάσσιες οδούς και ενίοτε τα θέματα της ασφάλειας.

Γράφει ο Γιάννος Χαραλαμπίδης, Σημερινή

Αγορά και συμφέροντα

Οι δηλώσεις του Προέδρου Τραμπ για το καθεστώς της Γροιλανδίας, προτού αναλάβει επισήμως τα καθήκοντά του στις 22 του μήνα, έβαλαν φωτιές στους πάγους της Ανταρκτικής και στις σχέσεις του με τη Ρωσία, την Κίνα και την ΕΕ. Το λιώσιμο των πάγων ως αποτέλεσμα των κλιματικών αλλαγών επιτρέπει δρομολόγια μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Βορείου Αμερικής κατά τη χειμερινή περίοδο. Ταυτοχρόνως, υπάρχει μια συνεχής εμπλοκή της Κίνας, κυρίως στο εμπορικό και κατ’ επέκτασιν στο οικονομικό πεδίο, σε συνεργασία με τη Ρωσία, η οποία ενισχύεται στην Αρκτική ακόμη και στρατιωτικά. Και οι εξελίξεις αυτές θέτουν τις ΗΠΑ σε συναγερμό. Απειλούνται τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα και η πρωτοκαθεδρία τους. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι, από το 2019, ο Πρόεδρος Τραμπ είχε προτείνει την αγορά της Γροιλανδίας, η οποία είναι, ειρήσθω εν παρόδω, πλουσιότατη σε πρώτες ύλες. Η εκμετάλλευση του πλούτου της Γροιλανδίας εμπίπτει στην πρακτική του ανταγωνισμού μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων σε ένα πολυπολικό σύστημα. Και εγείρει εκ των πραγμάτων ζητήματα ασφάλειας.

^{Ο χάρτης αποτυπώνει τα πλεονεκτήματα που έχει η εμπορική ναυτιλία και η παγκόσμια οικονομία από τα δρομολόγια μέσω Αρκτικών οδών για τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Ιαπωνία, την Κίνα, καθώς και την Ευρώπη. Για παράδειγμα, ένα δρομολόγιο από Νέα Υόρκη μέσω Παναμά προς Τόκιο είναι 18.200 χιλιόμετρα και άλλα 2.000 χιλιόμετρα ώς την Κίνα, δηλαδή 20.200 χιλιόμετρα. Αντιθέτως, εάν το ίδιο πλοίο ακολουθήσει πορεία από τον Βερίγγειο Πορθμό καλύπτει 14.000 χιλιόμετρα ώς το Τόκιο και 16.000 χιλιόμετρα ώς την Κίνα. Από τη Σανγκάη στο Ρότερνταμ μέσω Αρκτικού είναι 15.000 χιλιόμετρα, ενώ μέσω Σουέζ 19.000 χιλιόμετρα και από Τόκιο 21.000 χιλιόμετρα.}

Ο πλούτος της Γροιλανδίας

Γιατί είναι τόσο σημαντική η Γροιλανδία; Για τους εξής, μεταξύ άλλων, λόγους:

• • Για τις παλαιές και νέες θαλάσσιες οδούς, λόγω του λιωσίματος των πάγων, από την Αρκτική που ενώνουν την Ευρώπη με την Ασία και τη Βόρεια Αμερική.
• • Για τα πλούσια κοιτάσματα ορυκτών, από σίδηρο ώς ουράνιο, με τις πηγές του πετρελαίου να φτάνουν στο 13% παγκοσμίως και του φυσικού αερίου στο 35%. Το λιώσιμο των πάγων επιτρέπει τη μεγαλύτερη εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και καθιστά ακόμη πιο κατοικήσιμη τη Γροιλανδία.
• • Η σημαντική γεωπολιτική και γεωστρατηγική της θέση είναι συνδεδεμένη με θέματα οικονομίας, εμπορίου και ασφάλειας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και δη των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας. Συνιστά, εκτός των άλλων, ένα από τα δυο ναυτικά, εμπορικά και στρατιωτικά περάσματα που δημιουργούνται μεταξύ του Ην. Βασιλείου, της Ισλανδίας και της ίδιας της Γροιλανδίας.

ΗΠΑ και Βάσεις

Οι ΗΠΑ διαθέτουν Βάσεις στη Γροιλανδία από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ από το ’60 ώς το ’66 ανέπτυξαν και πυρηνικά όπλα σε υπόγειες, κάτω από το χιόνι, εγκαταστάσεις. Το “Project Iceworm” πάγωσε, λόγω κινδύνων. Γίνεται λόγος ακόμη και για πυρηνικό ατύχημα με επιπτώσεις στο περιβάλλον. Μέσω της Γροιλανδίας οι ΗΠΑ λειτουργούν: Α) Μετεωρολογικό Κέντρο, που είναι σημαντικό, για ναυτιλιακούς, εμπορικούς και στρατιωτικούς σκοπούς. Β) Συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για βαλλιστικούς και άλλους πυραύλους, τύπου «Κρουζ», που είναι δυνατό να εκτοξεύονται από τη Ρωσία ή από άλλου. Γ) Τη διαστημική Βάση Pittuffik (στα βορειοδυτικά). Δ) Η ανάσχεση των ΗΠΑ έναντι Ρωσίας και Κίνας στον εμπορικό, οικονομικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό της παγκόσμιας ηγεμονίας και δη των σημαντικών στρατηγικών – γεωπολιτικών σημείων (chokepoints). Η ανάσχεση έναντι της Ρωσίας έχει ιδιαίτερο στρατιωτικό χαρακτήρα, λόγω της εγγύτητας μεταξύ των δυο χωρών και των διαφόρων κινήσεων στις οποίες προέβη η Μόσχα (βλέπε παρακάτω).

^{Αυτός ο παγκόσμιος χάρτης αποτυπώνει με τη μαύρη συνεχή γραμμή, με τη μορφή τόξου, την ανάσχεση των ΗΠΑ έναντι της Κίνας και της Ρωσίας. Σημαντικός είναι ο ρόλος της Τουρκίας για την αποτροπή της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και της Κίνας μέσω των τουρκογενών χωρών τις οποίες ελέγχει η Άγκυρα. Στον χάρτη αποτυπώνονται με κόκκινες κουκκίδες σημαντικά chokepoints, μεταξύ των οποίων εκείνο του Παναμά, καθώς και του Σουέζ. Η Κύπρος και η περιοχή μας εμφανίζει εκ των πραγμάτων παγκόσμιο γεωπολιτικό ενδιαφέρον ως πέρασμα μεταξύ τριών Ηπείρων (Ευρώπη, Αφρική και Ασία). Καθόλου τυχαία δεν είναι η τουρκική Γαλάζια Πατρίδα ως τμήμα της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που στοχεύει στον έλεγχο θαλάσσιων οδών από και προς το Σουέζ και το Αιγαίο για τα δρομολόγια από και προς τη Μαύρη Θάλασσα. Εκ των πραγμάτων, το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα από την Ελλάδα στην Κύπρο με προέκταση στο Ισραήλ αποδεικνύεται μια σταθερή γεωπολιτική αξία και αποτροπή στον τουρκικό επεκτατισμό. Πλην, όμως, οι ηγεσίες μας δεν θέλουν να το αντιληφθούν…}

Τα φυλάκια της Ρωσίας

Η Ρωσία ανακάμπτει και μπαίνει δυναμικά στην παγκόσμια σκηνή με τις εξής κινήσεις στην περιοχή της Γροιλανδίας και του Ανταρκτικού: Πρώτο, επανδρώνει εκ νέου 50 λιμάνια και αεροδρόμια στην Αρκτική. Δεύτερο, από το 2024 ενεργοποιεί 475 οχυρά που διατηρούσε στην περιοχή κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Τρίτο, πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, διενήργησε το 2020 ασκήσεις στη Βερίγγειο Θάλασσα. Εκεί όπου συνορεύει στον Αρκτικό με τις ΗΠΑ και μπορεί όποιος έχει ισχύ να ελέγχει το βορειοδυτικό και το βορειοανατολικό πέρασμα και τα βασικά θαλάσσια δρομολόγια μέσω Αρκτικής. Το 2021 η Ρωσία, λόγω του ότι δεν ήταν τόσο ψυχρό έτος, χρησιμοποίησε την οδό της Αρκτικής κατά τη χειμερινή περίοδο χωρίς να χρησιμοποιήσει παγοθραυστικά. Τι επόμενες χρονιές η κατάσταση δεν ήταν η ίδια. Ούτως ή άλλως η Ρωσία έχει φτιάξει πλέον μεγάλα παγοθραυστικά, έναν ιδιαίτερο στόλο, για να έχει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί την οδό του Ανταρκτικού κατά τη χειμερινή περίοδο περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν.

Οι επενδύσεις της Κίνας και το ουράνιο

Ανάλογο στόλο έχει δημιουργήσει και η Κίνα, η οποία διαθέτει σύγχρονα παγοθραυστικά και συνεργάζεται με τη Ρωσία. Από το 2012 ώς το 2017 έχει επενδύσει σε οκτώ περιοχές της Αρκτικής ποσό της τάξης των 450 δις δολαρίων. Ταυτοχρόνως, η Κίνα με τις επενδύσεις της: 1) Έχει εμπλακεί ενεργά στη βιομηχανία σιδήρου και στην εκμετάλλευση ουρανίου στη Γροιλανδία. 2) Έχει ποντίσει καλώδια και έχει αναπτύξει άλλες εγκαταστάσεις στο πλαίσιο του κυβερνοχώρου, σε μια προσπάθεια ελέγχου της περιοχής για να δημιουργήσει δικές της συνθήκες ασφάλειας, αφού οι επενδύσεις της είναι συναφείς με το γεγονός ότι με τον δρόμο της Αρκτικής κερδίζει χρόνο και χρήμα. Αυξάνει την ανταγωνιστικότητά της.

Η Διώρυγα του Παναμά

Καθόλου τυχαία δεν είναι η κινεζική εμπλοκή στο Κανάλι ή Διώρυγα του Παναμά και οι ανησυχίες και οι προειδοποιήσεις του Τραμπ, προτού αναλάβει την εξουσία. Είναι ένα άλλο στρατηγικό και γεωπολιτικό σημείο, το οποίο έφτιαξαν οι ΗΠΑ για δικούς τους στρατιωτικούς και οικονομικούς – εμπορικούς σκοπούς στη «δική τους Ήπειρο», αλλά τώρα διαπιστώνουν την κινεζική απειλή στην περιοχή τους μέσω επενδύσεως. Η Διώρυγα του Παναμά είναι το δεύτερο μετά το Σουέζ σημείο μεταφοράς εμπορευμάτων, αφού, εκτός των άλλων, ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό και μπορούν να το διασχίζουν περί τα 50 πλοία την ημέρα.

Δυο κινεζικές εταιρείες,  η Landbridge Group και η CK Hutchison Holdings, με έδρα το Χονγκ Κονγκ , έχουν αναλάβει τη λειτουργία των λιμανιών στις δυο εισόδους του καναλιού. Αυτή η παρουσία προκαλεί ανησυχίες στις ΗΠΑ. Ότι, δηλαδή, οι υποδομές αυτές μπορούν να έχουν διπλή χρήση, ακόμη και στρατιωτική, εκτός της οικονομικής και εμπορικής επιρροής που αποκτά η Κίνα στον Παναμά και στη Λατινική Αμερική. Από την άλλη, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ασκούν σημαντική επιρροή επί του Παναμά, ως ο κύριος χρήστης, που είναι η Αμερική, της Διώρυγας, συνιστώντας τον κύριο πάροχο άμεσων ξένων επενδύσεων στον Παναμά που φτάνει το ποσό των 3,8 δις δολαρίων ετησίως.

Τα κεκτημένα

Πρόσθετα, οι ΗΠΑ θεωρούν ότι έχουν κεκτημένα δικαιώματα επί της Διώρυγας του Παναμά, διότι: Α) Το 1903 οι ΗΠΑ υποστήριξαν την ανεξαρτησία του Παναμά, με τον Πρόεδρο Θιοντόρ Ρούσβελτ να εφαρμόζει στην πράξη τη «διπλωματία των κανονιοφόρων» για ν’ αποτρέψει τους Κολομβιανούς που αντιδρούσαν. Ως αντάλλαγμα για τη στήριξή τους προς τον Παναμά, οι ΗΠΑ πήραν τη Συνθήκη Hay-Bunau-Varilla. Η Συνθήκη αυτή παρείχε στις ΗΠΑ διαρκή έλεγχο επί ενός καναλιού με πλάτος τότε δέκα μιλίων. Το αντίτιμο ήταν δέκα εκατομμύρια δολάρια και 250.000 δολάρια κατ’ έτος. Το κανάλι που φτιάχτηκε από τις ΗΠΑ στη συνέχεια είναι μεν δείγμα αξιόλογης μηχανικής, αλλά η συμφωνία τού 1903 πυροδότησε κατά καιρούς αντιδράσεις ως προς τις παραβιάσεις της κυριαρχίας του Παναμά. Το 1997, σε μια κίνηση καλής θελήσεως, ο Πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ προχώρησε στην υπογραφή δυο νέων Συνθηκών με τον Παναμά, για να βελτιώσει τις σχέσεις των δυο χωρών. Η μια προνοούσε τη μεταφορά της κυριαρχίας της Διώρυγας στον Παναμά με το τέλος της χιλιετίας και η δεύτερη τη μόνιμη ουδετερότητα του καθεστώτος του Καναλιού. Η Γερουσία επικύρωσε τη διπλή συμφωνία στις 31 Δεκεμβρίου 1999.

Το τόξο της Μεσογείου, η Τουρκία, η Κύπρος και η Ελλάδα

Προφανώς, είναι αυτήν τη συμφωνία που δεν μπορεί να χωνέψει ο Τραμπ, του οποίου η πολιτική ανάσχεσης προς την Κίνα δεν σταματά στη Γροιλανδία ή στον Παναμά. Θέλει να ανασχέσει την Κίνα και τη Ρωσία στη γειτονιά τους. Από το 2018 η Κίνα υποσχέθηκε, εκτός των άλλων, τη δημιουργία του «Πολικού Δρόμου του Μεταξιού» ως συμπληρωματικού εκείνου του Μεταξιού προς την Ευρώπη τόσο επί του εδάφους όσο και στη θάλασσα. Πρόκειται για άλλη μια κίνηση ενόψει του 2030, έτος κατά το οποίο οι οικονομικές προβλέψεις θέλουν την Κίνα να ξεπερνά στην παγκόσμια κατάταξη τις ΗΠΑ. Σε αυτόν τον Θαλάσσιο Δρόμο του Μεταξιού εμπίπτει και Κύπρος, λόγω της εγγύτητάς της με το Σουέζ, αλλά και για τους εξής πρόσθετους λόγους: 1. Θαλάσσιες οδοί προς Αλεξανδρέττα, Αιγαίο και Κρήτη και από εκεί προς το Γιβραλτάρ. 2. Πέρασμα για Ευρώπη, Ασία και Αφρική.

^{Ο χάρτης δείχνει το βορειοδυτικό και το βορειοανατολικό πέρασμα από τη Βερίγγειο Θάλασσα, αλλά και τη σημασία της Γροιλανδίας που βρίσκεται μεταξύ των δυο σημαντικών περασμάτων. Πρόκειται για τα περάσματα που σχηματίζονται μεταξύ Μ. Βρετανίας, Ισλανδίας και Γροιλανδίας. Είναι, δε, σημαντική εκ των πραγμάτων η γεωπολιτική θέση του Καναδά.}

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι ΗΠΑ θεωρούν σημαντική την Τουρκία. Διότι, αφενός είναι η μόνη χώρα, και δη του ΝΑΤΟ, που έχει την ισχύ σε μιαν αποτρεπτική έναντι της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα απειλή και μέσω των τουρκογενών χωρών έναντι της Κίνας. Σημαντικό είναι το τόξο από τη Θράκη ώς την Κύπρο, στην περιφέρεια δηλαδή της κύριας ανάσχεσης, που είναι συναφής με τις θαλάσσιες οδούς και τον Δρόμο του Μεταξιού. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται το σκηνικό και θέλει τον έλεγχο και της Κύπρου και του Αιγαίου για να είναι ο πολυτιμότερος σύμμαχος των ΗΠΑ. Και η θέση της αυτή ενισχύεται από την αδυναμία Κύπρου και Ελλάδας να ελέγξουν τον χώρο αυτό στο πλαίσιο του Δόγματος και της επέκτασής του προς το Ισραήλ, που διατηρεί σχέσεις Αθήνας – Σπάρτης με την Τουρκία.

Η Ευρώπη μακράν…

Όσο δε για τη Γροιλανδία, το μήλον της Έριδος, έχει κατοίκους της τάξης των 57 χιλιάδων και υπάρχουν τάσεις για να φύγει από το Βασίλειο της Δανίας και να ανεξαρτητοποιηθεί. Βλέπει τα οφέλη της να αυξάνονται. Το ίδιο όμως συμβαίνει με τους κινδύνους. Και εδώ είναι που επενδύει ο Τραμπ. Ότι, δηλαδή, οι ΗΠΑ είναι αυτές που θα προσφέρουν ασφάλεια στη Γροιλανδία είτε την αγοράσουν κανονικά είτε διά της πλαγίας οδού… Τώρα τι μπορεί να πει κάποιος για τους Ευρωπαίους; Αδύναμοι και ως ΕΕ και ως κράτη περιμένουν τις αποφάσεις και δη τους δασμούς του Τραμπ. Κείται μακράν η Γροιλανδία…

Δεν θα πρέπει να θεωρείται τυχαίο ότι ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, παρουσιάζει περιπτώσεις στο διεθνή χώρο, όπου περιοχές που ήταν μέρος στην επικράτεια μιας χώρας, αποσχίσθηκαν και ανεξαρτητοπήθηκαν. Οι αναφορές του στο Νότιο Σουδάν και το Ανατολικό Τιμούρ, που έγιναν και δημόσια κατά τη διάρκεια της πρόσφατης παράνομης επίσκεψης του στα κατεχόμενα, εντάσσονται στην προσπάθεια αναγνώρισης του κατοχικού καθεστώτος. Οι περιπτώσεις αυτές, αν και δεν μπορούν να θεωρηθούν προηγούμενο για την Κύπρο, καθώς καμία σχέση δεν έχουν, έτυχαν επεξεργασίας από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και χρησιμοποιούνται ως παράδειγμα σε επαφές με τρίτους.

Είναι σαφές πως η Άγκυρα συστηματικά και μεθοδικά προωθεί τη θέση της για αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας και ίσου διεθνούς καθεστώτος.

Γράφει ο Κώστας Βενιζέλος, Φιλελεύθερος

Με το βλέμμα στραμμένο σε ένα νέο αδιέξοδο και στη διαχείριση της επόμενης ημέρας, η τουρκική πλευρά διαμορφώνει την τακτική της ενόψει της κινητικότητας που σημειώνεται στο Κυπριακό. Η Άγκυρα εργάζεται ήδη για δράσεις οι οποίες θα ακολουθήσουν της άτυπης Πενταμερούς, που χρονικά τοποθετείται τον ερχόμενο Μάρτιο. Επικεντρώνεται πρωτίστως σε μια βασική επιδίωξη, που διαχρονικά τίθεται και αφορά το καθεστώς της τουρκοκυπριακής πλευράς σε περίπτωση νέου αδιεξόδου.

Είναι σαφές πως η κατοχική πλευρά θα εντείνει ακόμη περισσότερο τις προσπάθειες αναβάθμισης της αποσχιστικής οντότητας, ασκώντας πίεση προς φιλικές στην Άγκυρα χώρες να κάνουν κινήσεις προς την κατεύθυνση αυτή. Αν και το ενδεχόμενο αναγνώρισης δεν φαντάζει εφικτό, εκείνο που επιδιώκει η Άγκυρα είναι όπως το σενάριο αυτό μπει «στις ράγες» και να συζητηθεί.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η Άγκυρα προετοιμάζει το έδαφος προτάσσοντας ένα αφήγημα που παραπέμπει στις αλλεπάλληλες αποτυχημένες προσπάθειες, φορτώνοντας το αδιέξοδο στη Λευκωσία, ενώ υποδεικνύει πιεστικά τις λεγόμενες πραγματικότητες επί του εδάφους.

Δεν θα πρέπει να θεωρείται τυχαίο ότι ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, παρουσιάζει περιπτώσεις στο διεθνή χώρο, όπου περιοχές που ήταν μέρος στην επικράτεια μιας χώρας, αποσχίσθηκαν και ανεξαρτητοπήθηκαν. Οι αναφορές του στο Νότιο Σουδάν και το Ανατολικό Τιμούρ, που έγιναν και δημόσια κατά τη διάρκεια της πρόσφατης παράνομης επίσκεψης του στα κατεχόμενα, εντάσσονται στην προσπάθεια αναγνώρισης του κατοχικού καθεστώτος. Οι περιπτώσεις αυτές, αν και δεν μπορούν να θεωρηθούν προηγούμενο για την Κύπρο, καθώς καμία σχέση δεν έχουν, έτυχαν επεξεργασίας από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και χρησιμοποιούνται ως παράδειγμα σε επαφές με τρίτους.

Είναι σαφές πως η Άγκυρα συστηματικά και μεθοδικά προωθεί τη θέση της για αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας και ίσου διεθνούς καθεστώτος. Οι θέσεις αυτές κατατέθηκαν στο τραπέζι της άτυπης Πενταμερούς, που πραγματοποιήθηκε 27-29 Απριλίου του 2021 στη Γενεύη, με έγγραφο του Τατάρ. Στο έγγραφο έξι σημείων μεταξύ άλλων, σημειωνόταν ότι «οι διαπραγματεύσεις θα επικεντρωθούν στη μελλοντική σχέση μεταξύ των δύο ανεξάρτητων κρατών…». Ούτε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ ούτε η ελληνοκυπριακή πλευρά είχαν ζητήσει, τότε, την απόσυρσή του εγγράφου γι αυτό και παρέμεινε έκτοτε στις όποιες συζητήσεις και η Τουρκία θεωρεί πως «νομιμοποιείται» να θέτει στην ατζέντα τα ζητήματα αυτά.

Η Λευκωσία, από την πλευρά της, επιχειρεί- αν και γνωρίζει τις δυσκολίες- να σπάσει το αδιέξοδο θέλοντας να λειτουργήσει η όποια διαδικασία αποτρεπτικά. Δημιουργεί συμμαχίες με διεθνείς παίκτες με στόχο να αποτραπεί η τουρκική προσπάθεια αναβάθμισης του ψευδοκράτους. Έχει κινητοποιήσει την Ε.Ε., κρατά ενήμερη την Κομισιόν, μιλά με τους Αμερικανούς. Παράλληλα, αξιοποιεί τις εξελίξεις και προσπαθεί να κεφαλαιοποιήσει το ρόλο που διαδραματίζει και τις σχέσεις που αναπτύσσει. Κι αυτό στο βαθμό, που μπορεί όλα αυτά να εξισορροπήσουν την τουρκική «επέλαση» στην περιοχή και κυρίως στη Συρία. Περαιτέρω, η Κυπριακή Δημοκρατία παρακολουθεί από κοντά και το θέμα που προβλήθηκε για σύναψη συμφωνίας καθορισμού θαλάσσιων συνόρων Τουρκίας- Συρίας και όπως τόνιζαν αρμόδιες πηγές, δεν υπάρχει εφησυχασμός παρά τις διαβεβαιώσεις που δίνονται.

Ενημερωμένες πηγές σημείωναν πως η Λευκωσία επιδιώκει επανέναρξη μιας διαδικασίας και συντήρηση της, πρόταξη της ουσίας και αποτροπή υλοποίησης των τουρκικών σχεδιασμών σε σχέση με το καθεστώς των κατεχομένων.

Τα οδοφράγματα

Η αυριανή συνάντηση του Προέδρου Χριστοδουλίδη με τον κατοχικό ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, θα επικεντρωθεί στο ενδεχόμενο διάνοιξης νέων διόδων ένθεν κακείθεν της κατοχικής γραμμής. Είναι σαφές πως υπάρχουν διαφωνίες καθώς η κατοχική δύναμη απορρίπτει το ενδεχόμενο διάνοιξης οδοφραγμάτων σε Κόκκινα και Πυρόι, που προτείνει η Κυπριακή Δημοκρατία και ζητά λειτουργία ενός στη Μια Μηλιά. Η Λευκωσία δεν αναμένεται να προβεί σε μονομερή κίνηση ικανοποιώντας τον Τατάρ και θα επιμένει στα δυο που προτείνει. Υπάρχει, βέβαια, ένα ενδεχόμενο να ανοίξει μια δίοδος στην παλιά πόλη της Λευκωσίας, στην παλιά αγορά, στη οδός Λιδίνης. Θα είναι δίοδος για πεζούς. Αυτό το θέμα αναδεικνύεται κυρίως από τον λεγόμενο δήμαρχο της κατεχόμενης Λευκωσίας.

Στην αυριανή συνάντηση δεν αποκλείεται να τεθούν κι άλλα ζητήματα, με στόχο να αποφευχθεί με… πανηγυρικό τρόπο η αποτυχία. Κι αυτό ενόψει και της καθόδου της Αναπληρώτριας Γ.Γ. του ΟΗΕ, Ρόζμαρι Ντι Κάρλο, το Φεβρουάριο στο νησί. Το να γίνουν κάποια μικρά βήματα στην αυριανή συνάντηση ή έστω να παραμείνει ανοικτό παράθυρο για το μέλλον θεωρείται λογικό. Η κ. Ντι Κάρλο έρχεται και για τα θέματα των οδοφραγμάτων αλλά και για να προετοιμάσει την άτυπη Πενταμερή.

Διπλωματική «επίθεση» της Λευκωσίας στην Αφρική

Μια μεγάλη προσπάθεια, μια διπλωματική «επίθεση» διαρκείας, στην Αφρική έχει σχεδιάσει το υπουργείο Εξωτερικών για το 2025. Στο πλαίσιο αυτό έχει διαμορφωθεί ένας οδικός χάρτης, που περιλαμβάνει μια σειρά δράσεις.

1. Θα προχωρήσει, σε πρώτη φάση, στην λειτουργία διπλωματικών αποστολών σε δυο τουλάχιστον χώρες ενώ θα πάρει από την αρχή το νήμα με τους επίτιμους πρόξενους της Κυπριακής Δημοκρατίας, που υπάρχουν σε αρκετές αφρικανικές χώρες. Στόχος η αναβάθμιση της παρουσίας και το «φρεσκάρισμα» των προξένων.

2. Θα δημιουργήσει Τμήμα Αφρικής στο ΥΠΕΞ, με τον επικεφαλής να έχει και ρόλο περιοδεύοντος πρέσβη. Κι αυτό παράλληλα με την ενεργοποίηση του προσωπικού απεσταλμένου για την αφρικανική ήπειρο.

3. Ο υπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κόμπος, θα πραγματοποιήσει στοχευμένες επισκέψεις, περιοδείες, σε αφρικανικά κράτη, στο πλαίσιο μιας μεγάλης προσπάθειας για αναβαθμισμένη παρουσία στην αφρικανική ήπειρο.

4. Η απόφαση της κυβέρνησης είναι η αναβάθμιση της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας. Το κονδύλι των 4 εκατομμυρίων ευρώ θα αυξηθεί σε 5,8 εκατ. ευρώ. Ο σχεδιασμός στηρίζεται στη λογική της ήπιας διπλωματίας, που αφορά την ενίσχυση ανθρωπιστικών δράσεων. Το κοινοτικό κέντρο υγείας στη Ραμάλα της Παλαιστίνης, που κατασκευάσθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία και εγκαινιάσθηκε πρόσφατα από τον υπουργό Εξωτερικών, θα αποτελέσει το πρότυπο για έργα υποδομής και στην Αφρική.

Παράλληλα, η Κυπριακή Δημοκρατία θα ενισχύσει τις σχέσεις και τα κανάλια επικοινωνίας με Ορθόδοξες αποστολές ενώ ταυτόχρονα θα βοηθήσει και τις δράσεις τους. Οι θρησκευτικές αποστολές πραγματοποιούν μεγάλο πνευματικό και φιλανθρωπικό έργο, ασκώντας επιρροή στις κοινωνίες αυτές.

Στο πλαίσιο των επαφών και των επισκέψεων, θα υπάρξει από το υπουργείο Εξωτερικών ενημέρωση για την παράνομη λειτουργία πανεπιστημίων στα κατεχόμενα, αν και οι πληροφορίες αναφέρουν πως ο αριθμός φοιτητών από αυτές τις χώρες έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, θα προβάλλονται τα κυπριακά πανεπιστήμια, ώστε να προσελκύσουν φοιτητές.

Είναι σαφές πως η παρουσία της Κυπριακής Δημοκρατίας σε αυτή τη μεγάλη ήπειρο κρίνεται αναγκαία για ευνόητους λόγους, που έχουν να κάνουν, μεταξύ άλλων και την έντονη παρουσία της κατοχικής Τουρκίας.

Η Άγκυρα στέλνει και στρατιώτες αλλά και μηχανικούς, επιστήμονες, ιμάμηδες και εκπαιδευτικούς. Στέλνει, όμως και τηλεοπτικές παραγωγές. Οι τουρκικές παραγωγές σε ταινίες είναι στην πρώτη γραμμή σε αφρικανικές χώρες και έχουν και επιτυχία στο πεδίο της τηλεθέασης.

Οι δραστηριότητες της Άγκυρας έχουν επεκταθεί μέσα κι από διάφορους Οργανισμούς, όπως είναι το ΤΙΚΑ ( Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού), το οποίο ως γνωστό παρέχει αναπτυξιακή βοήθεια προς τρίτες χώρες ( σ.σ. δραστηριοποιείται και στα κατεχόμενα). Στη μεγάλη εικόνα και η Υπηρεσία Αντιμετώπισης Καταστροφών όπως και μια σειρά «εργαλεία», που αφορούν την εκπαίδευση ( σχολεία, εκπαιδευτικοί), τη διάδοση του τουρκικού πολιτισμού (γλώσσα και τέχνη) αλλά και θρησκείας. Σε διπλωματικό επίπεδο, τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι τουρκικές πρεσβείες σε αφρικανικές χώρες. Έχουν φθάσει τις 44.