Στα ”Απομνημονεύματά” του και στο ”Χρονικό του Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59” που φέρει την υπογραφή του,  ο Γεώργιος Γρίβας (γνωστός με το ψευδώνυμο ”Διγενής”) κατηγορεί ξεκάθαρα τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ’ (πρώτο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1960, έτος Ανεξαρτησίας της) αποδίδοντάς του ευθύνες για τους κακούς χειρισμούς και τα προσκόμματα που προέβαλε κατά την περίοδο της ένοπλης δράσης της ΕΟΚΑ Β’ (1971-’74) – στον βωμό της Ένωσης Κύπρου-Ελλάδας – και για τις ευθύνες του στις προηγηθείσες Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου (Φεβρουάριος 1959), τις οποίες υπέγραψε τότε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής (λόγος για τον οποίο τον κατηγόρησε με δριμύτητα ο Γρίβας ένα μήνα μετά, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα).

   Όμως αν είχε δίκιο ο Κύπριος στρατηγός στην πρώτη περίπτωση (γιατί ήταν γνωστή η διαφορά του με τον Μακάριο, που πίστευε ότι η Ένωση μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με τη διπλωματία και όχι με τη βία), στη δεύτερη δεν το είχε. Και δεν το είχε γιατί οι διαπραγματεύσεις του ’58 για το Κυπριακό, που κατέληξαν στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου το ’59, έγιναν από τον Καραμανλή (που ενεργούσε ως εντολοδόχος των Κυπρίων) και όχι από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου.

   Φυσικά οι επαφές Καραμανλή-Μακαρίου ήταν δεδομένες (τέσσερις αναφέρονται από τον Δεκέμβριο του ’58 μέχρι τον Φεβρουάριο του ’59, με οδηγίες του τελευταίου προς αντιμετώπιση της ουσίας των Συμφωνιών και των προβλημάτων συντονισμού μεταξύ Αθήνας-Λευκωσίας).

   Αλλά οι εκφράσεις γνώμης του Αρχιεπισκόπου κατά τις διαπραγματεύσεις δεν μπορούσαν να υποκαταστήσουν την παρουσία του υπέρ της Κύπρου, καθώς η βασική πολιτική πραγματικότητα των διαπραγματεύσεων ήταν ιδιόμορφη και δεν επιδεχόταν αλλαγές (πολύ περισσότερο όταν η Βρετανία ήταν φιλικά διακείμενη προς τηνΤουρκία…).

   Η τελική αποδοχή – μ’ άλλα λόγια – εκ μέρους του των Συμφωνιών, δεν έγινε ελαφρά τη καρδία, αλλά με την επίγνωση ότι δε συνέφερε την Κύπρο η ολική απόρριψη των Συμφωνιών. Ο ίδιος, άλλωστε, είχε εκφράσει ανοιχτά τους ενδοιασμούς του μιλώντας στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, ενώ αργότερα υπεραμύνθηκε πολλές φορές της επιλογής του να τις δεχτεί λέγοντας ότι ήταν προτιμότερες από το καταστροφικό ”σχέδιο συνεταιρισμού” (μεταξύ των δύο κοινοτήτων της Κύπρου). (Ευάνθη Χατζηβασιλείου: το Κυπριακό Ζήτημα).

   Έτσι δε δικαιολογείται, σε καμιά περίπτωση, το πραξικόπημα που προετοίμασε ο Γρίβας τον Αύγουστο του ’59 προωθώντας όπλα στην Μεγαλόνησο σε μυστικές ομάδες συνεργατών του, για να εξοντωθεί ο Μακάριος και να αποτραπεί η εφαρμογή των εθνικά επιζήμιων, πράγματι, Συμφωνιών για την Κύπρο.

   Οι διχαστές και κινηματίες ποτέ δεν γίνονται αποδεκτοί από τον λαό και γι’ αυτό ο θρυλικός Γρίβας του απελευθερωτικού αγώνα κατά των Άγγλων κατακτητών ξέπεσε έκτοτε (με ευθύνη και των υπονομευτών της ενότητας συνεργατών του) στα μάτια πολλών συμπατριωτών του μ’ αυτή του την κίνηση, την οποία ακολούθησε σωρεία παρόμοιων λαθών που σκίασαν την αγωνιστική και πατριωτική συνεισφορά του.

    Έτσι εξηγείται η μεταστροφή των Κυπρίων υπέρ του Μακάριου εκείνη την περίοδο (χωρίς να υποτιμάται και η προπαγάνδα των ”Μακαρικών” του φιλοκυβερνητικού Κυπριακού Πρακτορείου). Οι Κύπριοι στην πλειοψηφία τους, πάντως, ήθελαν τους εκπροσώπους της Ένωσης ενωμένους απέναντι στους εχθρούς του Κυπριακού Ελληνισμού και αγανακτούσαν με τους ”Γριβικούς” συνωμότες που έπαιζαν, άθελά τους, το παιχνίδι των τελευταίων  κυκλοφορώντας κατάλογον προγραφομένων υπό τον τίτλον ”Το σκότιον περιβάλλον του Αρχιεπισκόπου”...

   Με τα δεδομένα αυτά, επόμενο ήταν να αποτύχει παταγωδώς η συνωμοσία των ενόπλων κατά του Μακάριου, αφού ήρθαν στο φως τα σχέδιά τους να συλλάβουν τους πιστούς σε αυτόν και, ”πλαστογραφώντας” τη λαϊκή θέληση, να επιβάλλουν στη θέση του τον Μητροπολίτη Κερύνειας Κυπριανό και να φέρουν πίσω στην Κύπρο από την Αθήνα τους συνωμότες. Τους συνωμότες που δεν υπολόγισαν την έγκαιρη ενημέρωση του Μακάριου για τις κινήσεις τους, την πλήρη στήριξη του υπουργικού συμβουλίου σ’ αυτόν και την απόφασή του να εφαρμόσει τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου.

   Ένα μήνα μετά, τον Σεπτέμβριο του ’59, έγινε η συνάντηση του Μακάριου με τον Γρίβα στη Ρόδο. ”’Ηρθησαν όλαι αι διαφοραί και παρεξηγήσεις”, έλεγε η ανακοίνωση που έβγαλαν. Αλλά ήταν όλα προσχηματικά. Η ”ανακωχή μεταξύ τους υποτροπίασε και ο Μακάριος (αμυνόμενος ενώπιον του λαού για τη συνεχιζόμενη φαγωμάρα) ομολόγησε απογοητευμένος: ”Ο Γρίβας ζημιώνει τον Διγενή”… (Σπύρος Παπαγεωργίου: ”Μακάριος, πορεία δια πυρός και σιδήρου”- [σ.σ: ο συγγραφέας ήταν άνθρωπος του Γρίβα, κυβερνητικός εκπρόσωπος της κυβέρνησης Σαμψών, διορισμένου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας από τους Ελλαδίτες Πραξικοπηματίες της 15ης Ιουλίου 1974 υπό τον Ιωαννίδη, που εξόρισαν τον Μακάριο…).

   Απ’ το 1959 μέχρι το ’64, εντωμεταξύ, επικρατούσε κλίμα καχυποψίας και έντασης μεταξύ των δύο κοινοτήτων της Κύπρου. Έντασης που κορυφώθηκε με τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 με θύματα 364 Τουρκοκύπριους και 174 Ελληνοκύπριους.

   Η ρήξη Γρίβα-Μακάριου έγινε πάλι πρωτοσέλιδο, όταν ο στρατηγός – με την άφιξή του στην Κύπρο τον Ιούνιο του ’64 μαζί με εκατοντάδες Κύπριους φοιτητές τους οποίους είχε εκπαιδεύσει για την άμυνά της στην Αθήνα) – κάλεσε Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριους να συσκεφτούν για το παρόν και το μέλλον της Κύπρου.

   Ο Μακάριος, υπό την πίεση του λαού που έδειχνε πάλι εμπιστοσύνη στον Γρίβα, του ανέθεσε την Ανώτερη Στρατιωτική διοίκηση Άμυνας της Κύπρου (ΑΣΔΑΚ), η οποία καταργήθηκε όμως τον Δεκέμβριο του 1967 (βλ. ανάκληση της Ελληνικής Μεραρχίας από την Κύπρο), μετά τις… απονενοημένες επιχειρήσεις του στρατηγού και της Ελληνικής Μεραρχίας στην Κοφίνου τον Νοέμβριο με θύματα 25 Τούρκους και έναν Έλληνα (αφορμή στον Τούρκο, για να προετοιμάσει την εισβολή του ’74)…

   Όμως ο Γρίβας, αν και διωγμένος από την Κύπρο μαζί με την Ελληνική Μεραρχία (φύλακα-άγγελο του νησιού, που είχε συγκροτήσει το ’64 και αποστείλει εκεί ο Έλληνας πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου υπό τη διοίκησή του), δεν το έβαλε κάτω.

   Η γέννηση και η δράση του παράνομου ”Εθνικού Μετώπου” (1969-’70) αυτό προδίδει, εν μέσω σφοδρών κατηγοριών του στρατηγού με παραλήπτη τον Μακάριο, τον οποίο κατηγορούσε ως ”ανθενωτικό” και ”εθνικό μειοδότη” (Σπύρος Παπαγεωργίου: ”Μακάριος, πορεία δια πυρός και σιδήρου”).

   Σαν συνέχεια της παράνομης εκείνης οργάνωσης, ο Γρίβας – στρατολογώντας παλιούς αγωνιστές της ΕΟΚΑ και νέους οπαδούς της – ίδρυσε το 1971 (τρία χρόνια πριν απ’ την πτώση της ελληνικής Χούντας) την ΕΟΚΑ Β’, η οποία ανέπτυξε εγκληματική δραστηριότητα (πολιτικές δολοφονίες που αποσκοπούσαν στη διάλυση του κράτους) με το σκεπτικό ότι μόνο η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα καθιστούσε εφικτή την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα (Ν. Κρανιδιώτης: ”Το Κυπριακό πρόβλημα 1960-1974”).

   Ο κυπριακός λαός – υπό τη σκιά της βουλιμικής Τουρκίας – έβλεπε έντρομος τους υπερασπιστές του Αγώνα για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα να αλληλοσπαράσσονται και να μετατρέπονται από ακρίτες του Κυπριακού Ελληνισμού σε σύμβολα του διχασμού του…

Κρινιώ Καλογερίδου