Ενώ η Κύπρος τελεί υπό κατοχή και αντιμετωπίζει καθημερινά την τουρκική απειλή είναι επί του παρόντος εκτός της Πρωτοβουλίας για την Ευρωπαϊκή Εναέρια Ασπίδα (European Sky Shield Initiative ESSI), που είχε ξεκινήσει από τη Γερμανία το 2022, μετά την επίθεση της Ρωσίας σε βάρος της Ουκρανίας. Λίαν προσφάτως, όταν η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επανεξελέγη, εξήγησε ότι η Κοινή Ευρωπαϊκή Ασπίδα Αεράμυνας είναι στην ατζέντα της με στόχο την υλοποίησή της. Και συμβαίνει αυτό, παρά τα προβλήματα που υπάρχουν επί του θέματος εντός της ΕΕ και τα οποία εγείρονται από τη Γαλλία, κυρίως, και μετά από την Ιταλία και την Ισπανία, που επί του παρόντος μένουν εκτός λόγω των δικών τους εθνικών συμφερόντων. Αυτό σημαίνει τη λειτουργία και τα κέρδη των δικών τους πολεμικών βιομηχανιών ως προς τα συστήματα, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την Ευρωπαϊκή Εναέρια Ασπίδα. Η αλήθεια της μη συμμετοχής τους είναι ότι το γαλλο-ιταλικό σύστημα SAMP-T εξαιρείται από το ESSI.

• Γιατί Γάλλοι και Ιταλοί προβάλλουν ενστάσεις
• Πώς η ευρωπαϊκή αεράμυνα έχει ισραηλινό χαρακτήρα
• Τα εμπάργκο κατά της Τουρκίας και η πολεμική της βιομηχανία

Γερμανική πρωτοβουλία

Αρχικά, η πρωτοβουλία της Γερμανίας υπεγράφη από 17 χώρες, όπως είναι η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ουγγαρία, η Εσθονία, η Λετονία, η Φινλανδία, η Σλοβενία, η Σλοβακία, η Εσθονία, η Ρουμανία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Βουλγαρία, η Νορβηγία, η Δανία και η Σουηδία. Αργότερα, προσχώρησαν οι ουδέτερες σε σχέση με το ΝΑΤΟ χώρες της Αυστρίας και της Ελβετίας. Εν συνεχεία ενσωματώθηκαν τον Φεβρουάριο η Ελλάδα με την Τουρκία, χωρίς, όμως, την Κύπρο να ενεργεί αναλόγως, παραμένοντας στο στρατόπεδο της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας. Είναι, δε, γνωστή η συναφής πρωτοβουλία των Μητσοτάκη – Ντουσκ για την Κοινή Ευρωπαϊκή Αεράμυνα, που είναι πλέον στα πλάνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όμως δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την προσπάθεια, η οποία έχει ξεκινήσει και είναι εκ των πραγμάτων συνδεδεμένη με το ΝΑΤΟ και θεσμικά, ως προς τις Συνθήκες της ΕΕ, αλλά και πρακτικά. Το γεγονός αυτό έφερε και την Πολωνία εντός του κλαμπ των χωρών της ESSI.

Ζώνες αεράμυνας και Τεχνητή Νοημοσύνη

Η Ασπίδα της Ευρωπαϊκής Αεράμυνας έχει τέσσερεις βασικές ζώνες, και περιλαμβάνει πυραυλικά συστήματα μικρού βεληνεκούς, όπως τα Skyranger 30, μεσαίου βεληνεκούς, όπως τα IRIS-T, μεγάλου βεληνεκούς, όπως τα MIM-104 Patriot και πολύ μεγάλου βεληνεκούς, όπως τα ισραηλινά Arrow 3 (εξωατμοσφαιρικά), που αμύνονται πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς. Οι Γερμανοί ήταν ιδιαίτερα ανήσυχοι μετά την επίθεση της Ρωσίας σε βάρος της Ουκρανίας και ειδικότερα την απειλή που δέχονται μέσω του Καλίνιγκραντ, όπου η Μόσχα διαθέτει υπερηχητικούς πυραύλους, οι οποίοι σε χρόνο ρεκόρ μπορούν να κτυπήσουν στο Βερολίνο. Σε αυτά προστίθενται τα νέα πολεμικά όπλα, όπως αυτά προκύπτουν μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence). Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα λεγόμενα αυτόνομα όπλα (autonomous weapons) και περιφερόμενα πυρομαχικά (loitering weapons), που αλλάζουν πλέον τις ταχύτητες και τον χαρακτήρα του πολέμου, αφού ενεργούν προγραμματισμένα και κτυπούν στόχους χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, με τη μορφή «μηχανών καμικάζι». Τέτοια, ισραηλινής κατασκευής και προέλευσης, δηλαδή «drone καμικάζι», είχαν χρησιμοποιηθεί από το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ σε βάρος αρμάτων μάχης και μονάδων πυροβολικού με τρομερή επιτυχία, αλλάζοντας ριζικά τα ισοζύγια δυνάμεων. Ανάλογα οπλικά συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης χρησιμοποιούνται στον πόλεμο της Ουκρανίας και στη Γάζα από τους Ισραηλινούς. Ο «Σιδηρούς θόλος» (Iron Dome) του Ισραήλ συνιστά ένα ολοκληρωμένο σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης, που ενεργεί κατά τρόπο αυτόνομο και σε συνεργασία με τον κυβερνοχώρο (cyberspace), τους δορυφόρους και αντιβαλλιστικά συστήματα μικρού, μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς. Έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία της τάξης του 95% για την απόκρουση της ιρανικής επίθεσης του περασμένου Απριλίου, που διεξήχθη με drones και πυραύλους.

Γαλλικές ενστάσεις… και συμφέροντα

Κάτι ανάλογο με το μοντέλο του Ισραήλ οραματίστηκε και η Γερμανία για την ίδια και την Ευρώπη, είτε τα κράτη της ανήκουν στο ΝΑΤΟ είτε όχι. Η συντριπτική πλειοψηφία ανήκουν στη Συμμαχία, ακόμη και εκείνα, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, που δεν μπήκαν στο παιχνίδι της Ευρωπαϊκής Εναέριας Ασπίδας και η οποία υιοθετείται πλέον από την ίδια την ΕΕ. Το θέμα για τις χώρες που είναι εκτός αφορά πολύ περισσότερο τις δικές τους πολεμικές βιομηχανίες και τα κέρδη που θέλουν να έχουν και πολύ λιγότερο επί της ουσίας. Εγείρουν, δε, το ζήτημα για τη μείωση της απεξάρτησης της Ευρώπης από την αμερικανική και την ισραηλινή πολεμική βιομηχανία και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής, την οποία εντάσσουν στο πλαίσιο κοινών προγραμμάτων, που είναι συναφή με τη διάθεση κονδυλίων και την έρευνα και τεχνολογία.

Ελλάδα, Τουρκία και Ισραήλ

Επί τη βάσει των ανωτέρω είναι που συμβαίνουν εξελίξεις με ερωτηματικά και οι οποίες θα πρέπει να απασχολούν:

Πρώτο, η Ελλάδα προσχωρεί στην ESSI μαζί με την Τουρκία και η Κύπρος είναι έξω. Γιατί; Ήταν απόφαση της κυπριακής Κυβέρνησης; Ρωτήσαμε το Υπουργείο Άμυνας, χωρίς να υπάρξει απάντηση. Πώς συντονίζονται Αθήνα και Λευκωσία όταν, όπως τονίζουν, υπάρχει κοινή άμυνα; Δεύτερο, θα μπορούσε να ισχυριστεί η Λευκωσία ότι έμεινε εκτός επειδή στην Πρωτοβουλία για την Ευρωπαϊκή Εναέρια Ασπίδα συμμετείχαν αρχικά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ και ότι η Γαλλία, με την οποία έχουμε καλές αμυντικές σχέσεις και είναι ένας από τους προμηθευτές μας στα οπλικά συστήματα, έμεινε εκτός. Αυτοί οι ισχυρισμοί καταρρίπτονται, διότι κράτη που είναι ουδέτερα, όπως η Αυστρία και η Ελβετία, έχουν ήδη προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Ασπίδα στον Αέρα. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει παραγγείλει από το Ισραήλ σύστημα αεράμυνας, που αποτελεί τμήμα του «Σιδηρού Θόλου». Εφόσον οι Ευρωπαίοι, και δη οι Γερμανοί, αλλά και το όλο οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Αεράμυνας περιλαμβάνει οπλικά συστήματα από το Ισραήλ, η Κύπρος γιατί να είναι εκτός; Γιατί τονίζεται αυτό; Διότι τα συστήματα που θα πάρει από το Ισραήλ θα είναι συμβατά με εκείνα της υπόλοιπης Ευρωπαϊκής Αεράμυνας ως εκ της φύσεως και της προελεύσεώς τους.

Κοινή πολεμική βιομηχανία

Πέραν των ανωτέρω, θα πρέπει να μας προβληματίσει το εξής: Εάν προχωρήσει η κοινή πολεμική βιομηχανία της Ευρώπης, η Τουρκία θα έχει πλεονέκτημα και θα αξιώσει συμμετοχή. Για δυο λόγους. Ο ένας είναι η προσχώρησή της στην ESSI, άρα ακόμη και αν υπάρξει μια μορφή μετεξέλιξης λόγω της πρωτοβουλίας, που αναλαμβάνει η ΕΕ, κανείς δεν θα την πετάξει έξω. Ο άλλος είναι ότι η Τουρκία διαθέτει τη δική της πολεμική βιομηχανία, χωρίς να συμβαίνει το ίδιο με την Κύπρο κα την Ελλάδα. Άρα, αντί να γίνεται λόγος για την επιβολή εμπάργκο στρατιωτικού υλικού σε βάρος της Τουρκίας ένεκα της κατοχής της Κύπρου, η Άγκυρα θα απαιτεί συμμετοχή σε νέα προγράμματα αεράμυνας, που θα ανήκουν στην ΕΕ. Και το φοβερό είναι ότι, επί του παρόντος, η Τουρκία, που κατέχει και απειλεί την Κύπρο, έχει προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Εναέρια Ασπίδα, ενώ εμείς είμαστε εκτός! Δεν καλυπτόμαστε από την Ευρώπη. Και ποιος θα μας καλύψει; Η κοντινή Τουρκία με τα drones της από το Λευκόνοικο ή με τα περιφερόμενα πυρομαχικά που διαθέτει και τα προγραμματίζει να δρουν δίκην καμικάζι σε βάρος στόχων της Εθνικής Φρουράς;

Επί των ανωτέρω θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής: Η Τουρκία, λόγω της κρίσης στη Μέση Ανατολή, χρησιμοποιεί την Χεζμπολάχ, με την οποία έχει σχέσεις, για να απειλεί την Κύπρο. Στόχος της είναι, μεταξύ άλλων, να ματαιώσει τις αγορές τόσο του συστήματος αεράμυνας όσο και των αρμάτων μάχης «Markava». Οι απειλές της Άγκυρας και της Χεζμπολάχ για συνεργασία με Κύπρου – Ισραήλ εξουδετερώνονται με τη συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Εναέρια Ασπίδα. Γιατί; Διότι, εκ των πραγμάτων, η τέταρτη ζώνη αεράμυνας θα καλύπτεται από ισραηλινά συστήματα. Ήδη η Γερμανία έχει παραγγείλει σύστημα «Iron Dome» από το Ισραήλ, ενώ στα οπλικά συστήματα που θα χρησιμοποιηθούν για την Ευρωπαϊκή Αεράμυνα περιλαμβάνονται τα “Arrow 3”. Υπό αυτές τις συνθήκες, πώς η Τουρκία μπορεί να θεωρεί ότι η αγορά από μέρους της Κύπρου ισραηλινών και δη συστημάτων αεράμυνας είναι απαράδεκτη και απειλή για την ίδια, που μπορεί μάλιστα να επιφέρει τιμωρία, όταν ολόκληρο το σύστημα της νέας Ευρωπαϊκής Αεράμυνας περιλαμβάνει τα αντίστοιχα ισραηλινά οπλικά συστήματα; Και αυτό συμβαίνει ανεξαρτήτως εάν η Άγκυρα συμμετέχει στην ESSI. Εξάλλου, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει δικαίωμα χρήσης του άρθρου 51 του Χάρτη του ΟΗΕ περί της αυτοάμυνας εφόσον τελεί υπό κατοχή, που παραπέμπει στο 42,7 των Συνθηκών της ΕΕ και στη στήριξή μας ακόμη και στρατιωτικά από τα κράτη – μέλη της Ένωσης σε περίπτωση εξωτερικής επίθεσης. Μια θέση, που διατυπώθηκε δημόσια από την Επιτροπή όταν ο Νασράλα είχε απειλήσει την Κυπριακή Δημοκρατία για τις όποιες σχέσεις της με το Ισραήλ.

Ο κοινός συντονισμός

Ο Πρόεδρος έχει αναφερθεί σε τολμηρές αποφάσεις λίαν συντόμως στο Κυπριακό, το οποίο, βεβαίως, είναι πρόβλημα εισβολής και κατοχής, καθώς και ασφάλειας. Χωρίς να καλύπτει τα νώτα του πώς θα πάει σε συνομιλίες για να επιτύχει κάτι θετικό, όταν η Τουρκία θεωρεί ότι η Κύπρος, είτε επιλυθεί είτε όχι το Κυπριακό, τελεί υπό τον δικό της έλεγχο ασφάλειας; Εφόσον αυτή έχει προχωρήσει σε βήμα μπροστά με την προσχώρηση στην ESSI αποκτά άλλο ένα πλεονέκτημα, ενώ ακόμη η Κύπρος συζητά εάν και πώς θα συμμετάσχει, τη στιγμή κατά την οποία η Ελλάδα έχει ήδη ενταχθεί. Όχι δόγμα δεν υπάρχει, αλλά ως φαίνεται ούτε καν συντονισμός.

Ο χάρτης μιλά από μόνος του και παρουσιάζει τις χώρες οι οποίες έχουν προχωρήσει και έχουν ενταχθεί στο «European Sky Shield Initiative». Η Κύπρος παραμένει κολλημένη στον προθάλαμο, παρότι θα έπρεπε λογικά να ήταν από τις πρώτες χώρες ένταξης λόγω της τουρκικής κατοχής και συνεχούς απειλής, καθώς και των κενών που παρουσιάζει στο σύστημα της αεράμυνάς της.

Ο χάρτης αυτός αποτυπώνει τις ρωσικές δυνάμεις στο καντόνι του Καλίνιγκραντ. Από εκεί απειλούνται άμεσα τόσο η Γερμανία όσο και η Πολωνία, καθώς και άλλες χώρες με σύγχρονα οπλικά συστήματα, όπως είναι οι υπερηχητικοί πύραυλοι, που λόγω εγγύτητας και ταχύτητας μπορούν να κτυπούν σε χρόνο ρεκόρ. Η επίθεση της Ρωσίας σε βάρος της Ουκρανίας σήμανε συναγερμό και για τις βαλτικές χώρες, αλλά κυρίως για τη Γερμανία και την Πολωνία. Το Βερολίνο προχώρησε σε συμφωνία για την αγορά από το Ισραήλ συστήματος ανάλογου με το «Iron dome» και ηγήθηκε της πρωτοβουλίας για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Εναέριας Ασπίδας, στην οποία, όμως, η Κύπρος δεν έχει ακόμη ενταχθεί, παρότι το έπραξαν από κοινού Ελλάδα και Τουρκία, χέρι – χέρι.

Ο χάρτης αποτυπώνει αεροδρόμια και λιμάνια των κατοχικών δυνάμεων του Αττίλα και ταυτοχρόνως εκείνα των ελεύθερων περιοχών. Στην ένθετη δορυφορική φωτογραφία εμφανίζεται το αεροδρόμιο του Λευκονοίκου, το οποίο αποτελεί πλέον βάση των τουρκικών drones, που συλλέγουν πληροφορίες τόσο στην Κύπρο όσο και στην ευρύτερη περιοχή. Πρόκειται για άλλη μια κίνηση των εναέριων και θαλάσσιων οδών, τις οποίες η Τουρκία θέλει να θέσει υπό τον έλεγχό της στο πλαίσιο της Γαλάζιας Πατρίδας. Ως εκ τούτου καθίσταται αναγκαία η ενίσχυση -και ο εκσυγχρονισμός- της αεράμυνας της Κύπρου.

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων