Γράφει ο Παράσχος Ανδρούτσος

Άλλοι υπέστησαν τρομερά βασανιστήρια, φυλακίσεις και εκτοπισμούς

Όταν εισήλθαν οι Βούλγαροι στην Ροδόπη το 1941 εγκαταστάθηκαν σε όλα τα σπίτια των χριστιανών Ελλήνων στα χωριά και στην Κομοτηνή. Η πρώτη τους έννοια ήταν με κάθε τρόπο η εξόντωση τους ή η εκβουλγαροποίησή τους. Τότε πολλοί έφυγαν με την θέλησή τους πέρα από την Αν. Μακεδονία και την Θράκη και άλλους τους φυλάκισαν ή τους απέλασαν. Όσοι απέμειναν σηκώνανε τον σταυρό του μαρτυρίου, όπως και οι ιερείς που δεχόταν τους εξευτελισμούς και τις απειλές να εγκαταλείψουν το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως να υπαχθούν στην Βουλγαρική Εξαρχεία και να ψάλουν στις εκκλησίες στην βουλγαρική γλώσσα. Επειδή όμως οι ιερείς δεν δέχονταν υπέφεραν τα πάνδεινα, ξύλο, φυλακίσεις και βασανιστήρια μέχρι το θάνατο.

Από το 1940 μέχρι το 1945 ο αριθμός των νεκρών κληρικών από τους κατακτητές σε όλη την χώρα ανέρχεται σε 235. Από αυτούς οι 58 από την Αν. Μακεδονία και την Θράκη. Για τους θανάτους των 4 ιερέων μαρτύρων που απεβίωσαν μετά από φριχτά βασανιστήρια από τους Βουλγάρους και ανήκαν στην Μητρόπολη Μαρωνείας και
Κομοτηνής έχουμε αναφερθεί παλαιότερα σε δύο γραπτά μας για τις βουλγαρικά θηριωδίες στην Ροδόπη και είναι οι εξής: 1) Ο ιερέας Δημήτριος Καβάζης εφημέριος Κρωβύλης, 2) ο ιερέας Θεόδωρος Παπαδόπουλος εφημέριος Αιγείρου, 3) ο ιερέας Βαγιάννης Εμμανουηλίδης εφημέριος Συκορράχης και 4) ο ιερέας Γιώργος Βουλγαράκης εφημέριος Νέας Αδριανής.

Για τους μάρτυρες αυτούς της Ορθοδοξίας η Μητρόπολη μας ανήγειρε ηρώο που βρίσκεται στον χώρο της Αγίας Σοφίας, καθώς επίσης τελείται και μνημόσυνο κάθε χρόνο προς τιμή τους. Για την μαρτυρία των κακοποιηθέντων κληρικών της μητρόπολής μας από τους Βουλγάρους θα αναφερθούμε παρακάτω περιληπτικά αλλιώς χρειάζεται ένας ολόκληρος τόμος.

Έτσι αμέσως με την εγκατάστασή τους οι βουλγαρικές αρχές απελαύνουν στην εκτός κατοχής τους Ελλάδα τον μητροπολίτη Βασίλειο Κωνσταντίνου που είχε εκλεγεί τον Μάρτιο του 1941 Μητροπολίτης για να μείνει ακέφαλη η Μητρόπολη. Καθ’ όλη την διάρκεια της κατοχής τους μέχρι το 1944, τοποθετούν ως μητροπολίτη τον Βούλγαρο εξαρχικό μητροπολίτη φιλιππουπόλεως Κύριλλο, αυτός ήταν τόσο ικανός που αργότερα έφτασε στο αξίωμα του Πατριάρχη της Βουλγαρικής Εκκλησίας.

Οι ιερείς της μητρόπολης μας που υπέφεραν τα πάνδεινα κατά την περίοδο της Βουλγαρικής Κατοχής 1941-1944 είναι οι εξής:

1) Ιερέας Νικόλαος Ζήσης, εφημέριος Μέσης, Παγουρίων, εξορίσθηκε επί επταμήνου στη Βουλγαρία από 1/12/1942 μέχρι 27/7/1944 κατόπιν καταδικάσθηκε ως κατάσκοπος δήθεν των Άγγλων  από το Στρατοδικείο σε φυλάκιση 12 ετών και έξι μηνών κατά στην εξορία του οι Βούλγαροι κατέσχεσαν όλη την περιουσία του.

2) Ιερέας Νικόλαος Θεοδωρίδης, εφημέριος Γρατινής. Αυτός αρνήθηκε να μάθει και να λειτουργεί στην βουλγαρική. Έτσι τον έπαυσαν μη έχοντας τα προς το ζην, υπέφερε τα πάνδεινα. Πολλές φορές τον ξυλοκοπούσαν. Συνεπλάκη πολλές φορές με τον Βούλγαρο ιερέα του χωριού γιατί δεν του παρέδιδε τα διάφορα εκκλησιαστικά ιερά σκεύη, όσα δε από αυτά τα βρήκε στην εκκλησία τα πούλησε. Δύο χωροφύλακες μια ημέρα τον ξυλοκόπησαν άγρια γιατί χαιρέτησε τον εγκάθετο Βούλγαρο πρόεδρο του χωριού στα ελληνικά. Το καλοκαίρι του 1944 δύο στρατιώτες τον ξυλοκόπησαν άγρια με τους υποκοπάνους των όπλων τους και τον έκλεισαν στο κρατητήριο, όπου και δραπέτευσε. Έκτοτε κρυβόταν στα βουνά, όπου έχασε και τα λογικά του.

3) Ιερέας Λάμπρος Θεολογίδης, εφημέριος Κοσμίου. Απειλήθηκε πολλές φορές με εξορία από τις βουλγαρικές αρχές αν δεν προσχωρούσε στο Σχίσμα. Τον θεωρούσαν μάλιστα ως υπεύθυνο γιατί οι Κοσμιώτες δεν γραφόταν Βούλγαροι. Ο κλητήρας της Κοινότητας για να τρομοκρατήσει τους χωρικούς, τον έσυρε από την γενειάδα του παρουσία των συγχωριανών του. Στην Αλεξανδρούπολη πάλι τον ξυλοφόρτωσαν οι Βούλγαροι. Επίσης κατά τον πόλεμο του 1913 και κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οδηγήθηκε ως όμηρος στην Βουλγαρία μαζί με άλλους πρόκριτους της Ροδόπης.

4) Ιερέας Ζαφείρης Καραγκιοζάκης, εφημέριος Παραδημής. Ξυλοκοπήθηκε απάνθρωπα από τους Βουλγάρους.

5) Ιερέας Κωνσταντίνος Λαφτσής, εφημέριος Νέας Καλλίστης. Ενώ βρισκόταν σε καφενείο στο Λοφάριο διαμαρτυρήθηκε γιατί ένας Βούλγαρος έβριζε την Ελλάδα. Αμέσως οι Βούλγαροι τον συνέλαβαν και τον ξυλοφόρτωσαν μέχρι που έπεσε αναίσθητος κι άρχισε να βγάζει αίμα από το στόμα του, τόσο πολύ ήταν το ξύλο που για να ξεπρηστεί τον τύλιξαν επί μια εβδομάδα με δέρματα προβάτων. Μετά 15 ημέρες τον απέλασαν σαν αγγλόφιλο στην ελεύθερη Ελλάδα.

6) Ιερέας Δημήτριος Μάρρος, εφημέριος Μεσσούνης. Τα παθήματα του ιερέως αυτού είναι ανεκδιήγητα. Συνελήφθη την 17-3-1943 ότι δήθεν ασκούσε προπαγάνδα κατά των Βουλγάρων. Εδάρη σκληρότατα, τον καταξέσχισαν τα ράσα του και το καλυμμαύχιον του, τον εξύβρισαν άγρια και τον πέταξαν έξω από την αστυνομία πιστεύοντας ότι πέθανε. Τα γένια του τα ξερίζωσαν τρίχα προς τρίχα. Οι πόνοι και οι φωνές του λόγω του ξύλου ήταν τόσο δυνατοί, ώστε οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού μαζεύτηκαν έξω από την αστυνομία.

7) Ιερέας Μηνάς Μηνόπουλος, εφημέριος Καλλιθέας

Κομοτηνής. Επειδή δίπλα στο χωριό αυτό υπήρχε ένα τμήμα του βουλγαρικού στρατού. Οι στρατιώτες τον ανάγκαζαν να τους προμηθεύει με τα αναγκαία τρόφιμα που αν κάποιες φορές δεν τα έβρισκε τον “πλήρωναν” καταλλήλως. Είδε πολλές φορές αυτούς τους στρατιώτες να δέρνουν με τα ρόπαλα ιερείς, όπως και τον Κωνσταντίνο Λαφτσή, που τους μετέφερε ημιθανείς από το ξύλο στα σπίτια τους.

8) Ιερέας Αθανάσιος Παπακωνσταντίνου, εφημέριος μητροπολιτικού ναού Κομοτηνής. Δεν τους παρέδωσε το ραδιόφωνο του που μάθαινε τα νέα και ενημέρωνε τους Έλληνες. Γι’ αυτό τον λόγο συνέλαβαν τον 17 ετών γιο του Ελευθέριο την 23-2-1943 επειδή ενημέρωσε τους Έλληνες ότι η Ελλάς πάλι θα απελευθερωθεί από τον δυνάστη, τον έδειραν άγρια και καταδικάστηκε από το βουλγάρικο Στρατοδικείο σε φυλάκιση 6 ετών και 8 μηνών. Την 6-6-1943 συνελήφθη και ο ιερέας πατέρας του Αθανάσιος, τον έδερναν και τον έβριζαν μερόνυχτα ολόκληρα κλείνοντας τον στην φυλακή επί τρεις μήνες.

9) Ιερέας Βασίλειος Παρασχάκης, εφημέριος Ιάσμου. Τον διέταξαν να ιερουργεί στην εκκλησία του χωριού μαζί με Βούλγαρο ιερέα στην βουλγαρική γλώσσα. Επειδή αυτός αρνήθηκε να συμμορφωθεί δηλώνοντας τους ότι είναι Έλληνας και δεν μπορεί να υποκριθεί ότι είναι Βούλγαρος, τον κάλεσε ο Βούλγαρος δήμαρχος στην Κοινότητα, όπου με άγριες βρισιές, τον έσυραν από την γενειάδα του, τον γρονθοκόπησαν και τον πέταξαν έξω με τις κλωτσιές. Αμέσως τον πέταξαν έξω από το σπίτι του και τα παιδιά του από τα σπίτια τους, ώστε σε λίγες ημέρες η ηλικιωμένη σύζυγός του αφού έπαθε βαρύ νευρικό κλονισμό απεβίωσε μετά ένα μήνα. Τέλος τον έδιωξαν από τον  Ίασμο, αυτός τότε κατέφυγε στους Αμαξάδες όπου παρέμεινε εκεί μέχρι την απελευθέρωση.

10) Ιερέας Γαβριήλ Φαρασόπουλος, εφημέριος Ιασίου Σαπών. Τις πρώτες ημέρες της εισβολής Βούλγαροι στρατιώτες πολιόρκησαν το σπίτι του για να τον συλλάβουν. Επειδή όμως δεν τον βρήκαν, λεηλάτησαν τα πάντα. Κατόπιν τον έδιωξαν από το σπίτι του εγκαθιστώντας μέσα μια οικογένεια Βουλγάρων, αναγκάσθηκε τότε να εγκατασταθεί σε αχυρώνα του χωριού. Την 24-3-1943 τον έδειραν άσχημα μέχρι να ματώσει για να τον αναγκάσουν να ομολογήσει ότι είχε όπλα και μοίραζε χρήματα που του τα παρέδωσε αγγλικό υποβρύχιο. Αμέσως τον έθεσαν σε απομόνωση απαγορεύοντας του να έχει επαφή με άλλους. Τα μεσάνυκτα της 10-4-1944 συνελήφθη και οδηγήθηκε στην Κομοτηνή όπου και φυλακίσθηκε. Καθ’ οδόν, ως και τις πρώτες ημέρες, τον έδερναν πρωί, μεσημέρι και βράδυ. Την 3-7-1944 καταδικάσθηκε από το Στρατοδικείο σε θάνατο με την κατηγορία ότι τροφοδοτούσε αγγλικές αποστολές.
Η ποινή του μετετράπη σε ισόβια δεσμά. Την 8-8-1944 μεταφέρθηκε μαζί με άλλους κατάδικους στις φυλακές Χασκόβου Βουλγαρίας. Την 9-9-1944 αποφυλακίσθηκε. Η ιστορία αυτού του ήρωα ιερέα είναι τόσο μεγάλη που έχει γραφεί και σε βιβλίο.
11) Ιερέας Βασίλειος Χατζηπαρασκευάς, εφημέριος Μαρώνειας. Τον Ιούνιο του 1941 προσήχθη βιαίως στην αστυνομία της Ξυλαγανής, όπου και τον έδειραν. Δύο φορές λεηλάτησαν το σπίτι του. Την 8-1-1942 εστάλη στην εξορία στην Βουλγαρία μέσα στα χιόνια, ενώ καθ’ οδόν τον έδερναν, ήταν πεινασμένος, άυπνος και τον απειλούσαν ότι θα τον τουφεκίσουν. Συνεπεία αυτών κλονίσθηκε η υγεία του και τον μετέφεραν αργότερα στην Αθήνα για θεραπεία.
12) Ιερέας Παύλος Χρηστίδης, εφημέριος Ξυλαγανής. Την τρίτη μέρα από την εισβολή των Βουλγάρων, δύο στρατιώτες όταν τον συνάντησαν στον δρόμο του Ιμέρου να επιστρέφρει στο χωριό του, τον συνέλαβαν, τον έβρισαν και θα τον σκότωναν αν δεν περνούσαν τυχαία μερικοί συγχωριανοί του. Τακτικά τον πετροβολούσαν οι Βούλγαροι και τα παιδιά τους.

Εκτός των ανωτέρω ιερέων εξεδιώχθησαν οι κάτωθι ιερείς:
1) Βεζυρόπουλος Νικόλοας εφημέριος

Κομοτηνής.
2) Καλλέργης Καλλίνικος εφημέριος Πόρπης.
3) Κωνσταντινίδης Γεώργιος εφημέριος Κομοτηνής.
4) Λυκούδης Κωνσταντίνος εφημέριος Πρωτάτου.
5) Μακαριώτης Ιωαννίκιος εφημέριος Σαπών.
6) Παπανικολάου Δημήτριος εφημέριος Κομοτηνής.
7) Ιεροδιάκονος Τσιμόπουλος Γεώργιος εφημέριος Κομοτηνής.
8) Χατζηδήμου Κυριάκος εφημέριος Αράτου.

Ο κλήρος της Ροδόπης όπως και οι υπόλοιποι πολίτες δοκιμάσθηκαν σκληρά όπως φαίνεται από τα λίγα μαρτύρια που γράψαμε περιληπτικά ανωτέρω. Θα μπορούσε να γραφεί αναλυτικά ένας τόμος. Αλλά έστω και αυτά που γράψαμε μπορεί να σχηματιστεί μια εικόνα από τον αναγνώστη για τον τραγικό ρόλο που έπαιξε ο κλήρος της Ροδόπης από τους έποικους κατά την διάρκεια της Βουλγαρικής Κατοχής.

Όλα τα ανωτέρω γεγονότα τα γράψαμε προς ενημέρωση και μόνο των αναγνωστών να μάθουν την ιστορική αλήθεια και τίποτα περισσότερο. Αυτό και μόνο αυτό να μείνει στο μυαλό μας και όχι το μίσος. Ειρήνη ημίν.

Πηγές

“Μάρτυρες κληρικοί 1941-1945” –

Αθ. Παπαευγενίου Αθήνα 1945