Η δημιουργία της διαστημικής βάσης είναι μια καλή εξέλιξη, αλλά για να επιτύχει τους στόχους της, η Τουρκία πρέπει να διαθέσει περισσότερους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους για να υλοποιήσει ένα ολοκληρωμένο διαστημικό πρόγραμμα.

Η Τουρκία διαθέτει την τεχνολογική ικανότητα και τις γεωπολιτικές διασυνδέσεις για να προωθήσει το διαστημικό της πρόγραμμα, αλλά για να σημειώσει πραγματική πρόοδο θα χρειαστεί να ενισχύσει τον προϋπολογισμό της, να φέρει νέους εγχώριους ενδιαφερόμενους και να δεσμεύσει διεθνείς φίλους για να υποστηρίξουν τα σχέδιά της, τα οποία περιλαμβάνουν μια βάση στη Σομαλία για την εκτόξευση πυραύλων και δορυφόρων.

Οι αναφορές σχετικά με τα σχέδια της Τουρκίας για διαστημικό λιμάνι στη Σομαλία άρχισαν να προσελκύουν την προσοχή τους τελευταίους μήνες, αφού το πρόγραμμα έγινε πρωτοσέλιδο διεθνώς, μεταξύ άλλων στο Bloomberg και στο Economist.

Οι ειδικοί που μίλησαν στο Al-Monitor υπογράμμισαν ότι αν και το διαστημικό πρόγραμμα της Τουρκίας βρίσκεται στο σωστό δρόμο, χρειάζονται περισσότερα χρήματα και εκπαίδευση για να φτάσει τη Βραζιλία, την Κίνα, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ινδία και την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες – τους παίκτες με τους οποίους φιλοδοξεί να ενταχθεί στη μεγάλη κατηγορία. Η Τουρκία πρέπει επίσης να συνεργαστεί με έθνη που δεν έχουν εξερευνήσει το διάστημα αλλά χρειάζονται πρόσβαση σε αυτό.

Το πρόγραμμα της Τουρκίας

Μετά την εκτόξευση των ξένων κατασκευασμένων επικοινωνιακών δορυφόρων Turksat τη δεκαετία του 1990, η Τουρκία άρχισε να εντοπίζει την παραγωγή και τη λειτουργία των διαστημικών ωφέλιμων φορτίων της, αξιοποιώντας τις αναπτυσσόμενες αμυντικές βιομηχανίες και τις δημόσιες υπηρεσίες της.

Για μεγάλο μέρος της δεκαετίας του 2000 και του 2010, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέφερε την ανάγκη να δημιουργηθεί μια εθνική διαστημική οντότητα, και το 2018 ιδρύθηκε τελικά ο Τουρκικός Οργανισμός Διαστήματος (TUA). Τρία χρόνια αργότερα, το 2021, ο Ερντογάν ανακοίνωσε ένα δεκαετές διαστημικό πρόγραμμα με στόχο την εκτόξευση ενός οχήματος στο φεγγάρι έως το 2023, ενώ θα ακολουθήσει η αποστολή αστροναυτών στο διάστημα και η κατασκευή ενός διαστημικού λιμένα, μεταξύ άλλων στόχων.

Το 2024, ο Άλπερ Γκεζεράβτσι και ο Τούβα Τσιχανγκίρ Ατασεβέρ έγιναν οι πρώτοι αστροναύτες της Τουρκίας, όταν συμμετείχαν σε αποστολές της αμερικανικής εταιρείας Axiom Space και της βρετανοαμερικανικής Virgin Galactic. Η αποστολή του σεληνιακού ανιχνευτή καθυστέρησε μέχρι το 2026 – ο ανιχνευτής παρέμεινε σε εξέλιξη το 2023 – αλλά το διαστημικό λιμάνι στη Σομαλία έχει έκτοτε ξεκινήσει.

Ένας Τούρκος εμπειρογνώμονας της αεροδιαστημικής βιομηχανίας που μίλησε στο Al-Monitor υπό τον όρο της ανωνυμίας τόνισε τους βασικούς παίκτες στις διαστημικές προσπάθειες της Τουρκίας.

Το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Ερευνητικό Ίδρυμα της Τουρκίας (TUBITAK), το οποίο έχει διαδραματίσει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη αμυντικών πλατφορμών, έχει επίσης δημιουργήσει δορυφόρους επικοινωνιών και επίγειας παρατήρησης μέσω του Ερευνητικού Ινστιτούτου Διαστημικών Τεχνολογιών (TUBITAK Space). Η Turkish Aerospace Industries (TUSAS), ο κατασκευαστής του μαχητικού αεροσκάφους 5ης γενιάς MMU Kaan, έχει επίσης συμβάλει στην κατασκευή δορυφορικών συστημάτων.

Ο εμπειρογνώμονας δήλωσε στο Al-Monitor: «Συνηθίζαμε να εκτοξεύουμε από τη Γαλλική Γουιάνα, την Κίνα, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ στο παρελθόν, αλλά μόλις το διαστημικό λιμάνι στη Σομαλία είναι έτοιμο, τα οχήματα μεταφοράς της ROKETSAN θα τοποθετούν τους δορυφόρους και τους αστροναύτες μας στο διάστημα».

Η ROKETSAN είναι ο εθνικός κατασκευαστής πυραύλων της Τουρκίας. Ομοίως, ο “γίγαντας” των στρατιωτικών ηλεκτρονικών ASELSAN παράγει εξαρτήματα και λογισμικό για τους δορυφόρους.

Όταν ρωτήθηκε γιατί η Τουρκία επέλεξε τη Σομαλία για το σχεδιαζόμενο διαστημικό λιμάνι, ο εμπειρογνώμονας είπε: «Δεδομένου ότι η περιστροφή της Γης είναι ταχύτερη στον ισημερινό, η εκτόξευση από τη Σομαλία θα μας επιτρέψει να παραδώσουμε τα ωφέλιμα φορτία μας πιο αποτελεσματικά».

Στη συνέχεια ο εμπειρογνώμονας αστειεύτηκε: «Συνειδητοποιήσαμε ότι τυχόν αποτυχημένες εκτοξεύσεις από την πατρίδα μπορεί να προσγειωθούν ως συντρίμμια σε γειτονικές χώρες, αλλά αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα αν οι αποτυχημένες εκτοξεύσεις προσγειωθούν στη μέση του Ινδικού Ωκεανού. Θέλουμε να κάνουμε φίλους με το διαστημικό μας πρόγραμμα, όχι εχθρούς».

Πρόσθετοι πόροι, περισσότεροι φίλοι, καλύτερο όραμα

Ο Φατίχ Τσεϊλάν, συνταξιούχος Τούρκος διπλωμάτης και πρώην πρέσβης στο ΝΑΤΟ, πιστεύει ότι η Τουρκία πρέπει να θέσει τους πόρους, τους ενδιαφερόμενους φορείς, τους φίλους και ένα προοδευτικό όραμα στο επίκεντρο των διαστημικών φιλοδοξιών της.

Σε άρθρο του στην ιστοσελίδα Panorama της 1ης Φεβρουαρίου, ο Τσεϊλάν υποστήριξε ότι η Άγκυρα θα πρέπει να διαθέσει περισσότερα κονδύλια, καθώς και να εκπαιδεύσει και να απασχολήσει πιο εξειδικευμένο προσωπικό στην TUA και σε άλλους οργανισμούς ενδιαφερομένων, αν θέλει να φτάσει στο επίπεδο της Κίνας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ινδίας, της Ιαπωνίας, της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Σε μια συνέντευξη που ακολούθησε στο Al-Monitor, ο Τσεϊλάν επεσήμανε τη δημόσια κριτική ότι οι αμυντικές βιομηχανίες και το διαστημικό πρόγραμμα μπορεί να αποτελούν πολυτέλεια για μια χώρα που ταλανίζεται από υψηλό πληθωρισμό και υψηλή ανεργία. Ένα κοινό παράπονο, σημείωσε, είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν μετά βίας να αντέξουν οικονομικά τα τρόφιμα, οπότε γιατί η κυβέρνηση χρηματοδοτεί τέτοια προγράμματα; Ο Τσεϊλάν πιστεύει ότι το πρόγραμμα έχει αρκετές ευκαιρίες να προσφέρει.

«Καταλαβαίνω αυτό το συναίσθημα, αλλά το διάστημα δεν είναι μόνο διάστημα. Είναι μια ευρεία ομπρέλα που καλύπτει ένα πλήθος νέων και αναδυόμενων τεχνολογιών – επικοινωνίες, μεταφορές, ηλεκτρονικά και ναι, γεωργία – και μια χώρα που επενδύει σε αυτές θα αυξήσει τη δημόσια ευημερία», δήλωσε. «Αν δεν επωφεληθείς από αυτές, τότε πραγματικά μπορεί να μην μπορείς να διαθέτεις καθόλου τρόφιμα».

Ο Τσεϊλάν πρόσθεσε ότι ακόμη και τα παγκόσμιας κλάσης μη επανδρωμένα αεροσκάφη της TUSAS και της Baykar, τα οποία έχουν κατακτήσει το 66% των παγκόσμιων αγορών, χρειάζονται διαστημικούς δορυφόρους για την εκτέλεση των αποστολών τους.

Για το σκοπό αυτό, ο Τσεϊλάν ζητά δραστική αύξηση του προϋπολογισμού της Τουρκίας για το διάστημα. Το 2025, ο προϋπολογισμός για τη διαστημική έρευνα και ανάπτυξη ανέρχεται σε 140 εκατομμύρια δολάρια, ενώ ο ιστότοπος της τουρκικής Προεδρίας τοποθετεί τον προϋπολογισμό της TUA για το 2025 στα 64 εκατομμύρια δολάρια (2,34 δισεκατομμύρια λίρες), σύμφωνα με άρθρο του Economist της 6ης Φεβρουαρίου.

Οι αριθμοί αυτοί είναι αξιοθρήνητοι σε σύγκριση με τον συνολικό αμυντικό προϋπολογισμό, ακόμη και για τα δεδομένα της Τουρκίας. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο συνολικός προϋπολογισμός για την άμυνα και την ασφάλεια για το 2025 θα είναι περίπου 45 δισεκατομμύρια δολάρια.

Ενώ σχεδόν 100.000 άνθρωποι πιστεύεται ότι απασχολούνται άμεσα σε ιδιωτικές και κρατικές αμυντικές εταιρείες, σύμφωνα με τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, η TUA εκτιμάται ότι έχει μόνο μερικές εκατοντάδες υπαλλήλους.

Εν τω μεταξύ, δήλωσε ο Τσεϊλάν, οι συνδυασμένοι προϋπολογισμοί των κορυφαίων χωρών στο διάστημα ανέρχονται σε περίπου 70 δισεκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων σχεδόν τα μισά διατίθενται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα άρθρο της 20ής Φεβρουαρίου στη φιλοκυβερνητική εφημερίδα Daily Sabah εκτιμά τη συνολική αξία της διαστημικής οικονομίας σε 546 δισεκατομμύρια δολάρια.

Δεδομένου ότι η Τουρκία δεν είναι σε θέση να μοιράσει δισεκατομμύρια χωρίς να διαταράξει τη βραχυπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη, ο Τσεϊλάν υποστηρίζει «ένα εμπροσθοβαρές όραμα» που βελτιώνει τον συντονισμό μεταξύ των κρατικών υπηρεσιών, όπως η TUA και η TUBITAK, και εμπλέκει νέους ενδιαφερόμενους φορείς, όπως ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, πανεπιστήμια και ιδιωτικές εταιρείες, για να ξεπεραστούν οι ελλείψεις προσωπικού και χρηματοδότησης.

Υποστηρίζει επίσης την προσέγγιση διεθνών φορέων, σημειώνοντας: «Η Τουρκία επωφελείται ήδη από επιστημονικά προγράμματα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, οπότε θα πρέπει να τοποθετηθεί ως βασικός συντελεστής των διαστημικών προσπαθειών, τόσο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ όσο και στις σχέσεις της με την ΕΕ».

Ο εμπειρογνώμονας της αεροδιαστημικής βιομηχανίας πρότεινε η Τουρκία να προσφέρει κίνητρα σε φιλικές χώρες – για παράδειγμα, στην Αίγυπτο, την Ινδονησία, το Πακιστάν, την Πολωνία, το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία, την Ουκρανία τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς και σε άλλους εταίρους από την Ασία και την Αφρική – να εκτοξεύουν τα ωφέλιμα φορτία τους χρησιμοποιώντας την τεχνολογία της και το διαστημικό λιμάνι στη Σομαλία.

Ιδιωτική επιχείρηση, πολιτικοί πονοκέφαλοι

Ο ιδιωτικός τομέας της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του Baykar, του κορυφαίου κατασκευαστή μη επανδρωμένων αεροσκαφών, θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις φιλοδοξίες της Τουρκίας στο διάστημα. Η Baykar, μέσω της νέας θυγατρικής της, Fergani Space -που πήρε το όνομά της από τον μουσουλμάνο αστρονόμο και πολυμαθή Αλ Φαργκάνι του 9ου αιώνα- σχεδιάζει να εκτοξεύσει δορυφόρους παγκόσμιου εντοπισμού θέσης (GPS) χρησιμοποιώντας πυραύλους που αναπτύσσει η ίδια.

Μια ανησυχία στους τουρκικούς αμυντικούς κύκλους είναι ότι σε μια μελλοντική σύγκρουση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσαν να αρνηθούν στην Τουρκία την πρόσβαση στην υποδομή GPS τους, υπονομεύοντας τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Η μεγαλύτερη ανησυχία μεταξύ των Τούρκων εμπειρογνωμόνων είναι ότι οι εσωτερικές πολιτικές διαμάχες θα μπορούσαν να βλάψουν το διαστημικό πρόγραμμα.

Ο εμπειρογνώμονας της αεροδιαστημικής βιομηχανίας, ο οποίος στο παρελθόν έχει επικρίνει την Baykar για την αντίληψη ότι ξεπέρασε την TUSAS στο χώρο των μη επανδρωμένων αεροσκαφών χάρη στις πολιτικές της διασυνδέσεις -ο πρόεδρος της Baykar Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ είναι γαμπρός του Ερντογάν- μίλησε για την υπεράσπιση της Fergani Space.

«Η Baykar και η Fergani κάνουν καλά πράγματα με αυτή την επιχείρηση GPS και πυραύλων και δεν θέλω οι ανούσιες πολιτικές συζητήσεις της χώρας να εκτροχιάσουν το έργο τους», δήλωσε ο εμπειρογνώμονας.

Πολλοί επικριτές ισχυρίζονται ότι η επιτυχία της Baykar προέρχεται αποκλειστικά από την υποστήριξη του Ερντογάν, αλλά δεν μπορούν να εξηγήσουν γιατί περισσότερες από 30 χώρες θα αγόραζαν τα δοκιμασμένα στη μάχη μη επανδρωμένα αεροσκάφη της εταιρείας ή γιατί ενδιαφέρονται για τις διασυνδέσεις του προέδρου της με τον Ερντογάν.

Ένας εμπειρογνώμονας της αμυντικής βιομηχανίας που μίλησε επίσης στο Al-Monitor υπό τον όρο της ανωνυμίας παραπονέθηκε για τους πολιτικούς που θέτουν στόχους σύμφωνα με το ημερολόγιο των εκλογών και στη συνέχεια τους καθυστερούν λόγω της τεχνικής πραγματικότητας. Έφερε το παράδειγμα της αποστολής του σεληνιακού ανιχνευτή που ανακοίνωσε ο Ερντογάν το 2021, δηλώνοντας: «Δεν το κάναμε το 2023 και δεν είμαι σίγουρος αν μπορούμε πραγματικά να εκτοξεύσουμε αυτό το ωφέλιμο φορτίο μέχρι το 2026».

Πιστεύει επίσης ότι αυτό που ορισμένοι θεωρούν ως προσπάθειες ξένων χωρών να αρνηθούν στην Τουρκία μια θέση στο διάστημα και η συγκαταβατική στάση τους απέναντι στο τουρκικό διαστημικό πρόγραμμα μπορεί να καλύψει τις εσωτερικές διαμάχες. Είπε ότι ο ίδιος και πολλοί συνάδελφοί του θεωρούν το άρθρο του Economist ένα δηκτικό χτύπημα, που υποτιμά τις προσπάθειές τους και αντικατοπτρίζει το πώς βλέπουν την Τουρκία ορισμένοι πολιτικοί και σχολιαστές στη Δύση. «Αλλά εμείς θα γελάσουμε τελευταίοι», πρόσθεσε.

Πηγή: Al Monitor