Γράφει ο Παντελής Σαββίδης

Η δειλή επανεμφάνιση του ευρωπαϊκού κοσμικού ρεύματος στην Τουρκία, με αφορμή τη φυλάκιση του Ιμάμογλου, συνιστά μια εξέλιξη που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη – ούτε να αγνοηθεί από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο αρθρογράφος και πρώην πρέσβης Selim Kuneralp, μέσω του ιστολογίου Serbestiyet, έδωσε πρόσφατα τη δική του ερμηνεία για τη στρατηγική καμπή στην τουρκική εξωτερική πολιτική.

Το άρθρο του αποτυπώνει ξεκάθαρα τη βαθιά ανησυχία ενός μέρους της τουρκικής ελίτ για την κατεύθυνση που έχει πάρει η χώρα. Ο Kuneralp δεν είναι τυχαίος: έχει διατελέσει πρέσβης και εκπρόσωπος της Άγκυρας σε σημαντικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς, ενώ η φωνή του –αν και συχνά αποσιωπάται από τα κυρίαρχα μέσα της Τουρκίας– διατηρεί επιρροή στον στοχαστικό πυρήνα της τουρκικής διπλωματίας. Η παρέμβασή του είναι ενδεικτική της αναζήτησης εναλλακτικής πορείας, μακριά από το ασιατικό αφήγημα που κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια.

Στην καρδιά του προβληματισμού του βρίσκεται η πλήρης αποτυχία της πολιτικής των δύο κρατών στην Κύπρο. Η απόφαση των κρατών της Κεντρικής Ασίας να αναγνωρίσουν επισήμως την Κυπριακή Δημοκρατία –είτε με άνοιγμα πρεσβειών είτε με αποστολή διαπιστευμένων διπλωματών– συνιστά, για την Άγκυρα, μια γεωπολιτική ήττα σε πολλαπλά επίπεδα.

Μιχάλης Ιγνατίου στη Hellas Journal: Απολαυστικό το χουνέρι της Λευκωσίας στον Ερντογάν

Η «ήττα της Σαμαρκάνδης», όπως την αποκαλεί ειρωνικά ο Kuneralp, επιβεβαιώνει πως το αφήγημα της «ΤΔΒΚ» ως ανεξάρτητου κρατικού σχηματισμού είναι πολιτικά και νομικά ανεφάρμοστο – και διεθνώς απορριπτέο.

Σε αντίθεση με τις επισημάνσεις του αρθρογράφου βρίσκονται οι δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, το όνομα του οποίου έχει εμπλακεί σε ένα σκάνδαλο στα κατεχόμενα που, ίσως, απειλήσει τη καρέκλα του.

«Δεν θα επιτρέψουμε κανένα μονομερές βήμα ή τετελεσμένο γεγονός στην Κύπρο, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο», δήλωσε ο Φιντάν. Και επέμεινε πως «το εξαντλημένο μοντέλο της ομοσπονδίας δεν βρίσκεται πλέον στο τραπέζι». Οι εξελίξεις του επόμενου διαστήματος θα δείξουν αν η Τουρκία θα μπορέσει να υποστηρίξει την πολιτική αυτή.

Η ευρωπαϊκή λογική βασίζεται στη διαπραγμάτευση και τη συνεννόηση με βάση τους διεθνείς κανόνες. Η Τουρκία, αντίθετα, έχει οικοδομήσει την εξωτερική της πολιτική γύρω από την αρχή του «ό,τι διεκδικώ, μου ανήκει» – μια λογική μηδενικού αθροίσματος, όπου κάθε υποχώρηση θεωρείται ήττα. Αυτή η αντίληψη, ωστόσο, αρχίζει να υπονομεύεται τόσο από εξωτερικές εξελίξεις όσο και από εσωτερικές πιέσεις.

Οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή μεταβάλλονται ραγδαία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ανασύρει μνήμες της σοβιετικής επιθετικότητας στις χώρες της Κεντρικής Ασίας, ιδίως στις δημοκρατίες με σημαντικές ρωσικές μειονότητες. Ο φόβος ότι η Ρωσία θα μπορούσε να επιχειρήσει ανάλογες “επαναπροσεγγίσεις” –με πρόσχημα την προστασία των ρωσικών πληθυσμών– έχει ωθήσει τις χώρες αυτές σε στενότερη συνεργασία με την ΕΕ, παρακάμπτοντας τόσο τη Μόσχα όσο και την Άγκυρα.

Ούτε τα οικονομικά ανταλλάγματα, όπως τα 12 δισ. ευρώ που υποσχέθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση για την ενίσχυση του Διακαυκάσιου διαδρόμου, φαίνεται να ήταν ο βασικός μοχλός αυτής της στροφής. Ο Kuneralp υποστηρίζει πως η βασική αιτία είναι στρατηγική: η ανάγκη ασφάλειας απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα. Και σε αυτό το σκηνικό, η Τουρκία χάνει έδαφος, καθώς θεωρείται πλέον μη προβλέψιμος παίκτης – κάτι που δυσχεραίνει τις δικές της επιδιώξεις, ακόμα και σε παραδοσιακά φιλικές ζώνες επιρροής.

Παράλληλα, η εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία δείχνει σημάδια σοβαρής φθοράς. Η οικονομία βρίσκεται σε παρατεταμένη κρίση, το κυβερνών κόμμα βλέπει τις δημοσκοπήσεις να το φέρνουν πίσω από την αντιπολίτευση, ενώ η σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου και η διαρκής σύγκρουση ανάμεσα στα κεφάλαια των παραλίων και της βαθιάς Ανατολής αποκαλύπτουν ένα βαθύτερο ρήγμα στην κοινωνική συνοχή. Ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, μέχρι πρότινος πανίσχυρος, φαίνεται πλέον να βρίσκεται υπό πίεση, λόγω του σκανδάλου με τις κασέτες στα Κατεχόμενα – σκάνδαλο που αγγίζει τις σχέσεις Άγκυρας–Τουρκοκυπρίων.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το ευρωπαϊκό ρεύμα δεν είναι απλώς μια εσωτερική ροπή – είναι και ένας δυνητικός διπλωματικός διάδρομος για έξοδο από την κρίση. Η Ελλάδα, στο πλαίσιο αυτό, έχει συμφέρον να ενθαρρύνει μια τέτοια κατεύθυνση. Μια Τουρκία που λειτουργεί με βάση τους ευρωπαϊκούς κανόνες είναι, αν μη τι άλλο, διαπραγματεύσιμη. Ακόμα κι αν η πλήρης ένταξη στην ΕΕ μοιάζει απίθανη, η μερική θεσμική προσέγγιση μπορεί να συνδεθεί με συγκεκριμένα ανταλλάγματα – οικονομικά, εμπορικά ή ενεργειακά.

Στην Ανατολική Μεσόγειο, η κατάσταση παραμένει τεταμένη, με το σενάριο ενός ελεγχόμενου ελληνοτουρκικού επεισοδίου να παραμένει στο τραπέζι για να παρέμβουν κυρίαρχα οι αμερικανικές εταιρείες. Να εκμεταλλευτούν τους υδρογονάνθρακες και να διανείμουν οι ίδιες μέρος των κερδών στα μέρη. Είναι το σενάριο Ζαπορίζια. Όπως είναι γνωστόν ο Τραμπ πρότεινε να ελέγξουν τον πυρηνικό σταθμό αμερικανικές εταιρείες και να διανείμουν ενέργεια σε Ουκρανία και Ρωσία.

Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι το Κυπριακό. Η επάνοδος στη λογική της ομοσπονδίας –με βάση τα ψηφίσματα του ΟΗΕ– φαίνεται σήμερα πιο ρεαλιστική. Όχι γιατί η Τουρκία άλλαξε στρατηγική, αλλά γιατί το κόστος της εμμονής στην πολιτική των δύο κρατών γίνεται πια μη διαχειρίσιμο.

Η διεθνής απομόνωση της «ΤΔΒΚ» είναι σχεδόν απόλυτη – ακόμη και το Αζερμπαϊτζάν αποφεύγει την αναγνώριση. Ούτε πτήσεις, ούτε εμπορικές συμφωνίες, ούτε πολιτική ισοτιμία.

Η «λύση δύο κρατών» έχει καταστεί τοξική, όχι μόνο για τους Ελληνοκύπριους, αλλά και για τους ίδιους τους Τουρκοκυπρίους που βλέπουν τη ζωή τους να παραμένει σε αδιέξοδο.

Ο ευρωπαϊσμός στην Τουρκία, με όλη τη δυσπιστία που τον συνοδεύει, είναι η μόνη εναλλακτική που μπορεί να επαναφέρει κάποιας μορφής κανονικότητα. Η «ήττα της Σαμαρκάνδης» μπορεί να αποδειχθεί η απαρχή ενός νέου ρεαλισμού.

Λευκωσία και Αθήνα από τον Αύγουστο του 1974, αφού η Τουρκία ολοκλήρωσε απρόσκοπτα, χωρίς καμία αντίδραση από την Ελλάδα και τον Αττίλα-2, δεν αμφισβήτησαν επί της ουσίας την παράνομη κατοχή της Τουρκίας στο 37% του νησιού.

Γράφει ο Σάββας Καλεντερίδης

Οι μόνοι που επιχείρησαν πρακτικά να το αμφισβητήσουν, ήταν οι χαροκαμένες γυναίκες της Κύπρου και οι ψυχωμένοι μοτοσυκλετιστές.

Οι γυναίκες της Κύπρου, μέσα από το γυναικείο αντικατοχικό κίνημα που δημιούργησαν μετά την τουρκική εισβολή του 1974, προσπάθησαν από το 1975 μέχρι το 1989, μέσα από συντονισμένες ειρηνικές πορείες να αναλάβουν έναν ιδιαίτερο αγώνα κατά της κατοχής με στόχο την κατάργηση των συρματομπλεγμάτων του Αττίλα.

Όσον αφορά τους μοτοσυκλετιστές, η Κυπριακή Ομοσπονδία Μοτοσυκλέτας (ΚΟΜ), τον Αύγουστο του 1996, μετά την δυναμική αντικατοχική πορεία με μοτοσυκλέτες που οργάνωσε το καλοκαίρι του 1995, αποφάσισε να διευρύνει το χαρακτήρα της πορείας καλώντας να συμμετάσχει και η Πανευρωπαϊκή Ομοσπονδία Μοτοσυκλετιστών (FEM). Ήταν η πρώτη φορά από το 1974, που μια ομάδα πολιτών επιχείρησε να δώσει μια ευρωπαϊκή διάσταση στον αντικατοχικό αγώνα της Κύπρου.

Οι μοτοσυκλετιστές υιοθέτησαν το σύνθημα «Για έναν κόσμο χωρίς σύνορα-ζήσε ελεύθερα-οδήγησε ελεύθερα» και όρισαν ως συμβολική αφετηρία της πορείας το πρώην διχοτομημένο και νυν ενωμένο Βερολίνο. Πάντως οι μοτοσυκλετιστές είχαν την πολιτική ευφυία να θέσουν σε όλες τις ευρωπαϊκές ομοσπονδίες το ζήτημα της εφαρμογής των ψηφισμάτων του ΟΗΕ για την Κύπρο με έμφαση στο δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης. Το εγχείρημα ήταν δύσκολο, αλλά η ΚΟΜ κατόρθωσε με την οικονομική συνδρομή της Εκκλησίας της Κύπρου, άλλων χορηγών αλλά και του ίδιου του λαού της Κύπρου που αγόρασε χιλιάδες κουπόνια ενίσχυσης της πορείας, να οργανώσει την πορεία «Βερολίνο-Κερύνεια 2-11 Αυγούστου 1996». Το εγχείρημα εκείνο προδόθηκε, διασπάστηκε και κατέληξε στη Δερύνεια και την θυσία των Ισαάκ και Σολωμού.

Πάντως τότε η πρωτοβουλία των μοτοσυκλετιστών προβλημάτισε τα μάλα την τουρκική κυβέρνηση, η οποία κινητοποίησε τους παραστρατιωτικούς μηχανισμούς των Γκρίζων Λύκων, ναύλωσε αεροσκάφη, τους μετέφερε στην Κύπρο και τους έβαλε ως εμπροσθοφυλακή για να δείξει ότι «πολίτες αντιμετωπίζουν πολίτες», με τον τρόπο που το έκαναν στη Δερύνεια.

Το 2025, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Γεώργιος, σε μήνυμά του προς τους πιστούς, με την ευκαιρία της εορτής του Πάσχα, μετά το καθαρά θρησκευτικό μήνυμα, αναφέρει:

«…Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά,

Ούτε και φέτος, δυστυχώς, μπορούμε οι Έλληνες της Κύπρου να αφεθούμε πλήρως στη χαρά της Ανάστασης. Ο Τούρκος δυνάστης κρατά καθηλωμένη στον σταυρό, για 51 τώρα χρόνια, την πατρίδα μας. Άννες και Καιάφες πολλοί. Πιλάτοι περισσότεροι να νίπτουν τα χέρια τους, προσποιούμενοι ουδετερότητα μπροστά στην κατάφωρη αδικία που μας γίνεται. Όσο κι αν όλα αυτά μας ταλαιπωρούν, δεν μας απογοητεύουν, ούτε και μας αποθαρρύνουν. Θα έρθει η μέρα και για της πατρίδας μας τη λύτρωση. Όπως “ου κατέσχε τύμβος αυτοζωίαν”, όπως δεν μπόρεσε ο τάφος να κρατήσει τον Χριστό που ήταν η αυτοζωή, ούτε η αδικία θα επικρατήσει για πάντα του δικαίου. Θα πρέπει, όμως, κι εμείς, να προγραμματίσουμε νηφάλια και σωστά τον αγώνα και τις διεκδικήσεις μας.

»Η Τουρκία κατάφερε να μας παρασύρει να βλέπουμε την επίλυση του προβλήματός μας από τη δική της οπτική γωνία και κάτω από τη δική της προοπτική. Εκμεταλλευόμενη την απροθυμία, ίσως, και την αδυναμία του ΟΗΕ να την πιέσει για δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού και την τακτική του να τηρεί ίσες αποστάσεις μεταξύ θύματος και θύτη, θέτει διαρκώς νέες απαιτήσεις. Τελευταία, μάλιστα, παρουσίασε τη συγκατάνευσή της να παρακαθήσει στις συνομιλίες ως υποχώρηση και απαιτεί, ως εκ τούτου, νέες υποχωρήσεις από μας ως απόδειξη θέλησης για λύση.

»Επιδιώκοντας “ήρεμα νερά” και προσποιούμενη την ειρηνοποιό, προκειμένου να επιτύχει στις επιδιώξεις της στην Ευρώπη, για απόκτηση ακόμα και ρόλου στην Ευρωάμυνα και στην Ευρωασφάλεια, ύστερα από 51 χρόνια στυγνής κατοχής και καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας, μας παρέσυρε να συζητούμε για τα περιτειχίσματα των κοιμητηρίων, για το περιβάλλον, για φωτοβολταικά πάρκα στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός, ως μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Κερδίζει χρόνο επιδιώκοντας πραγματοποίηση των νέων στόχων της. “Διυλίζει τον κώνωπα”, έχοντας αμετάθετο στόχο την κατάληψη και τουρκοποίηση όλης της Κύπρου.

»Τούρκοι και διεθνής παράγοντας προσπαθούν να μας πείσουν ότι μπροστά μας βρίσκεται η τελευταία ευκαιρία. Μας θέτουν μπροστά στο εκβιαστικό δίλημμα να αποδεκτούμε τις νέες απαιτήσεις της κατοχικής δύναμης, αφού δεν έχουμε περιθώριο βελτίωσης της κατάστασης.

Ουσιαστικά μας προτείνουν τρόπους εθνικής αυτοκτονίας.

»Η διαπίστωση αυτή είναι δυσάρεστη και τραγική και θα πρέπει να μας αφυπνίσει και να μας ενδυναμώσει στον αγώνα για διασφάλιση του μέλλοντος του Ελληνισμού στην Κύπρο. Σήμερα προβάλλει η ανάγκη εθνικής περισυλλογής όσον ποτέ άλλοτε. Στην κατάσταση που φτάσαμε δεν υπάρχουν περιθώρια άλλων υποχωρήσεων. Η πείρα, εξάλλου, μας διδάσκει ότι ουδεμία υποχώρησή μας θα θέσει φραγμό στους επεκτατικούς προγραμματισμούς της Τουρκίας.

»Ως Ελληνισμός έχουμε μια μακρά πορεία σ’ αυτόν τον τόπο. Στη γενιά μας έλαχε να σηκώσουμε το βάρος της ιστορικής αυτής στιγμής. Δεν έχουμε ούτε την πιο μικρή δικαιολογία για περαιτέρω υποχωρήσεις. Μπροστά μας βρίσκεται πιά ξεκάθαρος ο κίνδυνος του ξεριζωμού μας από τη γη των πατέρων μας. Ούτε και δικαιούμαστε να παραμείνουμε αδρανείς, γιατί δεν μας παρέχεται άλλη δυνατότητα από τους ισχυρούς.

»Στη μακραίωνη Ιστορία μας περάσαμε πολύ χειρότερα και αντέξαμε. Θα αντέξουμε με τη βοήθεια του Θεού κι αυτόν τον Γολγοθά, γνωρίζοντας ότι μετά τη σταύρωση ακολουθεί η Ανάσταση.

»Επαναλαμβάνουμε και πάλι ότι οφείλουμε με σταθερότητα και αταλάντευτα να διεκδικήσουμε και για τον λαό μας ο,τι απολαμβάνουν όλοι οι άλλοι πολίτες της Ενωμένης Ευρώπης. Μόνο έτσι θα επιβιώσουμε στη γη των πατέρων μας.

Ελλάδα και Κύπρος και ο απανταχού της γης Ελληνισμός πρέπει να αναλάβουμε σύντονες προσπάθειες, για εκδίωξη του Τούρκου εισβολέα και απελευθέρωση της πατρίδας μας.

»Με τη σκέψη στραμμένη και στης πατρίδας την Ανάσταση, απευθύνουμε προς όλους τον αναστάσιμο χαιρετισμό Χριστός Ανέστη»!

Χαιρετίζουμε ιδιαίτερα, με πατρική αγάπη, όλους τους εμπερίστατους· τους συγγενείς των πεσόντων και των αγνοουμένων μας, τους εγκλωβισμένους, τους πρόσφυγες και τους ασθενείς.

Επαναλαμβάνουμε προς όλους το μεγάλο μήνυμα της σημερινής μέρας, ότι οι θλίψεις και οι ταλαιπωρίες είναι προσωρινές. Η δύναμη του κακού και των αντίθεων δυνάμεων είναι παροδική. Κύριος του κόσμου και της ζωής μας είναι ο Αναστάς εκ νεκρών Χριστός, ο αληθινός Θεός ημών.

Αυτώ η δόξα και το Κράτος εις τους αιώνας. Αμήν!

Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, Άγιον Πάσχα 2025».

Όπως μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης, ο Αρχιεπίσκοπος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την πορεία του Κυπριακού και θέτει ευθέως το θέμα της απελευθέρωσης του νησιού από τη συνεχιζόμενη επί 50 χρόνια παράνομη κατοχή του νησιού.

Την Πέμπτη 24 Απριλίου, ο αρχιπλοίαχος Ζεκί Ακτούρκ, εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Αμύνης, απαντά στον Αρχιεπίσκοπο ως εξής:

«Οι δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου της Κύπρου θα πρέπει να αξιολογηθούν μαζί με την εξέλιξη της ίδρυσης μιας νέας τρομοκρατικής οργάνωσης που βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη τις τελευταίες εβδομάδες. Οι τελευταίες δηλώσεις αποτελούν μια από τις πιο σαφείς εκδηλώσεις της μεροληπτικής, φανατικής και προκλητικής νοοτροπίας που έχει προκαλέσει αδιέξοδο στο νησί της Κύπρου μέχρι σήμερα. Αυτή η νοοτροπία, η οποία αγνοεί τα ιστορικά γεγονότα και διαστρεβλώνει την τρέχουσα κατάσταση και την παρουσία της Τουρκίας στο νησί της Κύπρου, αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ειρήνη, τον διάλογο και μια εποικοδομητική προσέγγιση.»

Η ανακοίνωση του Τούρκου εκπροσώπου του υπουργείου Αμύνης, που στη συνέχεια αραδιάζει τα παρανοϊκά επιχειρήματα της Τουρκίας, αποτελεί ζωντανή απόδειξη ότι η Τουρκία φοβάται τις φωνές που αναφέρονται στην απελευθέρωση του νησιού.

Αν θέλουμε να πετύχουμε μια μόνιμη και δίκαιη λύση στην Κύπρο, ένας είναι ο δρόμος, το δόγμα της απελευθέρωσης του νησιού. Μόνο όταν το επεξεργαστεί προσεκτικά η Αθήνα, όπως έχει ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ως εγγυήτρια δύναμη, αλλά και η Λεκυωσία, θα εξισορροπήσουμε το πλεονέκτημα που έχει η Τουρκία κατέχοντας το 37% με τη δύναμη των όπλων και υπό τον φόβο μιας ήττας, θα υποχρεωθεί η Τουρκία να δεχτεί μια κανονική λύση στο Κυπριακό.

Η απελευθέρωση είναι μονόδρομος για τη λύτρωση Ελλήνων και Τουρκοκυπρίων, ενώ η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία μονόδρομος για την καταστροφή αμφοτέρων.

Δείτε την εκπομπή του Σάββα Καλεντερίδη για το θέμα:

Στον χάρτη με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό που εξέδωσε η Ελλάδα μετά τις πιέσεις που είχε από την Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρεται ο γνωστός για τις κατευναστικές του θέσεις  καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, Χρήστος Ροζάκης, σε άρθρο στην “Καθημερινή” με τίτλο “Πρόσκληση για διαπραγματεύσεις”.

Στο κείμενο ισχυρίζεται, ότι η κατάσταση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο είναι πιο περίπλοκη, καθώς η Ελλάδα βρίσκεται σε μια γεωγραφική περιοχή όπου οι θαλάσσιες ζώνες επηρεάζονται από τις διεκδικήσεις της Τουρκίας. Η Ελλάδα δεν μπορεί να προβεί σε μονομερή οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ λόγω αυτής της γεωπολιτικής στενότητας και των αντιρρήσεων της Τουρκίας. Ο ΘΧΣ, λοιπόν, λειτουργεί περισσότερο ως μια «πρόσκληση για διαπραγμάτευση» με την Τουρκία, προκειμένου να επιλυθούν οι διαφορές μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου. Μεταφέρει, δε, ότι υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τη ρεαλιστικότητα των ελληνικών διεκδικήσεων, ιδίως στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η πρόταση για πλήρη αποκλεισμό της Τουρκίας από το Αιγαίο δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες και τις διεθνείς εξελίξεις. Επιπλέον, η πλήρης επήρεια του Καστελλορίζου στην Ανατολική Μεσόγειο έχει προκαλέσει αντιπαραθέσεις, καθώς αγνοεί τη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου που υπογραμμίζει τη σημασία του μήκους των αντικείμενων ακτών στην οριοθέτηση.

Με άλλα λόγια μεταφέρει όσα λέει η τουρκική πλευρά, υποστηρίζοντας τις θέσεις της Άγκυρας, ότι ο ΘΧΣ αποτελεί έναν χάρτη διεκδικήσεων από πλευράς της Ελλάδας!!! Τον χαρακτηρίζει ως «ευρηματική απεικόνιση των ελληνικών διεκδικήσεων, χωρίς έννομα αποτελέσματα».

Η Ελλάδα έχει αναφαίρετο δικαίωμα να ανακηρύξει ΑΟΖ και να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ. χωρίς να διαπραγματευτεί με την Τουρκία, η οποία νιώθει εγκλωβισμένη από τα σύνορα που της επιβλήθηκαν από τη συνθήκη της Λωζάνης.

Αναλυτικά το άρθρο Ροζάκη:

Ο χάρτης για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) που κατατέθηκε από την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχει μια μακρά ιστορία αναβολών και παλινδρομήσεων. Επρεπε να είχε κατατεθεί έως τις 31 Μαρτίου 2021, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Ενωσης, αλλά καθυστέρησε γιατί ήταν κρίσιμη η παρουσία του για τις ελληνοτουρκικές διαφορές της Ελλάδας με την Τουρκία. Χρειάστηκε μια καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (υπόθεση C-128/24) και μια διαβεβαίωση από την Ενωση, ότι η κατάθεση δεν απαιτεί προηγούμενη οριοθέτηση, για να πεισθεί η Ελλάδα να προσκομίσει τον χάρτη.

Ο ΘΧΣ περιέχει σημεία όπου η Ελλάδα έχει σαφώς οριοθετήσει τις θαλάσσιες ζώνες της με τρίτα κράτη (η περίπτωση της συμφωνίας Ελλάδας – Ιταλίας, όπου τα δύο κράτη συμφώνησαν, το 2020, να μετατρέψουν τη συμφωνία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του 1977 σε γενική συμφωνία θαλασσίων ζωνών, με βάση την οποία η Ελλάδα υστερογενώς επεξέτεινε την αιγιαλίτιδα ζώνη της περιοχής στα 12 ν.μ. και πολύ πρόσφατα ανακήρυξε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη [ΑΟΖ] στην ίδια περιοχή, και η περίπτωση της συμφωνίας μερικής οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, η οποία αγγίζει ανατολικά τον 28ο μεσημβρινό, που είναι και η αρχή των διεκδικήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ τέμνεται σε ορισμένα σημεία με την οριοθέτηση που προέκυψε από το memοrandum Τουρκίας – Λιβύης, το οποίο δεν αναγνωρίζει η Ελλάδα ως έγκυρο). Να επισημανθεί ότι τόσο στο Ιόνιο όσο και στο Αιγαίο οι δύο συμφωνίες δίνουν μερική επήρεια στις ακτές ορισμένων εμπλεκομένων στην οριοθέτηση νησιών. Ενώ περιέχει και σημεία όπου δεν έχει επιτευχθεί έως σήμερα οριοθέτηση και που αφορούν κυρίως μια συμφωνία με την Τουρκία για να πραγματοποιηθεί.

Για να δούμε τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις πρέπει να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα του ΘΧΣ σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας: σύμφωνα με αυτό, για την υφαλοκρηπίδα κάθε παράκτιο κράτος έχει το δικαίωμα να οριοθετήσει μονομερώς την υφαλοκρηπίδα του, καθώς το δικαίωμα αυτό προκύπτει ipso facto και an initio από το γεγονός ότι το παράκτιο κράτος έχει ακτές στη θάλασσα. Το ίδιο συμβαίνει και με την ΑΟΖ, η οποία είναι sui generis θαλάσσια ζώνη, με συνολικές και κάθετες δικαιοδοσίες στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αλλά αυτή η μονομερής δυνατότητα του παράκτιου κράτους αίρεται όταν το κράτος βρίσκεται σε θαλάσσια περιοχή όπου η στενότητα του χώρου δεν επιτρέπει την πλήρη ανάπτυξη του δικαιώματος (δηλ. τα 200 ν.μ. από την ακτή), λόγω της ύπαρξης ενός άλλου κράτους, αντικείμενου ή παρακείμενου σε αυτό. Τότε, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, και σύμφωνα με τα άρθρα 73 και 84 της Σύμβασης του ’82 για το Δίκαιο της Θάλασσας, που έχει αποκτήσει και εθιμική ισχύ, για να αποκτήσεις δικαίωμα υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ πρέπει προηγουμένως να οριοθετήσεις με το αντικείμενο ή παρακείμενο κράτος με συμφωνία, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, και το τελικό αποτέλεσμα της συμφωνίας να αποδίδει μια ευθύδικη λύση. Ως το σημείο που θα έχει επιτευχθεί μια συμφωνία, τα κράτη που έχουν αντικείμενες ή παρακείμενες ακτές δεν έχουν δικαιώματα υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ παρά μόνον διεκδικήσεις.

Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός στο σκέλος του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου αποτελεί απλώς ένα χάρτη διεκδικήσεων των απώτατων ορίων της Ελλάδας στις περιοχές αυτές.

Η Ελλάδα, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο, έχει μια στενότητα χώρου που δεν επιτρέπει μια μονομερή οριοθέτηση – κήρυξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Είμαστε δέσμιοι των τουρκικών διαθέσεων, που φαίνεται πως η Τουρκία δεν είναι έτοιμη να συμβιβαστεί με μια επίλυση της μοναδικής, «καθ’ ημάς», διαφοράς της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου και αντιστοίχως της ΑΟΖ. Το εφεύρημα του νόμου 4011/2011 δεν διευκολύνει ιδιαίτερα τα πράγματα, γιατί αν δεχθούμε καταχρηστικά ότι το «ελλείψει συμφωνίας» σημαίνει έλλειψη συμφωνίας, ακόμα και στην περίπτωση που δεν επιχειρήθηκαν καθόλου διαπραγματεύσεις για την επίτευξη οριοθέτησης –πράγμα που μας φέρνει σε πλήρη αντίθεση με τα σχετικά άρθρα της Σύμβασης και τη διεθνή νομολογία–, η μονομερής οριοθέτηση δεν παράγει νόμιμα αποτελέσματα και οι διεκδικήσεις παραμένουν χωρίς να αποκτούν τη φύση του δικαιώματος.

Συνεπώς ο ΘΧΣ, στο σκέλος του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, είναι απλώς μια ευρηματική απεικόνιση των ελληνικών διεκδικήσεων, χωρίς έννομα αποτελέσματα. Και αποτελεί απλώς ένα χάρτη διεκδικήσεων των απώτατων ορίων της Ελλάδας στις περιοχές αυτές. Ή, καλύτερα –κάτι που και το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών δέχεται–, μια πρόσκληση για διαπραγμάτευση με την Τουρκία για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο, το μόνο διεθνές όργανο που μπορεί, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία του σε επίλυση θαλασσίων διαφορών, να δώσει μια σαφή και τελεσίδικη λύση στο χρονίζον πρόβλημα της οριοθέτησης.

Πάντως, δύο παρατηρήσεις έχουμε για τα απώτατα όρια που διεκδικούμε: πρώτον, ότι η ρύθμιση στο Αιγαίο δεν μοιάζει ρεαλιστική, καθώς επανερχόμαστε σε μια λύση πλήρους αποκλεισμού της Τουρκίας στη θάλασσα αυτή. Πράγματι, αυτή υπήρξε η πρόταση του νομικού συμβούλου του υπουργείου Εξωτερικών, αείμνηστου καθηγητή Κ. Οικονομίδη, που θα ήταν εύλογο να έχει ξεπεραστεί, με τον χρόνο, από διαφορετικές διεκδικήσεις, που θα έδιναν, τουλάχιστον στο Βόρειο Αιγαίο, κάποια δικαιώματα στην Τουρκία. Αυτός ο αποκλεισμός προσομοιάζει στον αποκλεισμό που επιδιώκει η Ελλάδα με την πρόθεση να διευρύνει τα εξωτερικά όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης της στα 12 ν.μ. Δεύτερον, στην Ανατολική Μεσόγειο, η πλήρης επήρεια του συμπλέγματος του Καστελλορίζου οδηγεί σε ακραία αποτελέσματα, δηλ. στην πλήρη αγνόηση της νομολογίας του Διεθνούς Δικαστηρίου, για την οποία το μήκος των αντικείμενων ακτών παίζει πρωταρχικό ρόλο στην οριοθέτηση. Κι αν αυτό είναι αλήθεια, πώς επιτυγχάνεται το ευθύδικο αποτέλεσμα με την ελληνική πρόταση, σε ένα περιβάλλον που οι τουρκικές ακτές είναι πολύ ευρύτερες από τις ακτές του Καστελλορίζου; Νομίζω ότι μια πιο μετριοπαθής σχέση των ακτών θα έκανε τις ελληνικές προτάσεις πιο αξιόπιστες, τόσο όσον αφορά το Αιγαίο Πέλαγος όσο και την Ανατολική Μεσόγειο. Και πάντως, ανεξαρτήτως του πώς θα παρουσιαστούν οι ελληνικές διεκδικήσεις στις διαπραγματεύσεις ή στο Διεθνές Δικαστήριο, παραμένει ισχυρό το επιχείρημα ότι ο προτεινόμενος χάρτης παρουσιάζει τα απώτατα όρια υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ και ότι δεν αποκλείεται μετριοπαθέστερες λύσεις να επικρατήσουν.