Γράφει ο Δημήτρης Φούκας, Intelligence and Security

Ένα ζήτημα που δεν έχει αναλυθεί μέχρι τώρα εις βάθος είναι η περίπτωση Ελλήνων πρακτόρων στο παρελθόν και η έκβαση της αποστολής τους. Η παράδοση της Ελλάδας στη συλλογή πληροφοριών δεν είναι τόσο μεγάλη όσο άλλων χωρών. Εξ ου και η πρώτη οργανωμένη υπηρεσία (ΚΥΠ) ιδρύθηκε το 1953 κάτω από Αμερικανικό έλεγχο. Όμως αξίζει να αναφερθούν περιπτώσεις Ελλήνων πρακτόρων που έχουν συμβάλλει στις υπηρεσίες που ανήκαν. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Αντίσταση στις κατεχόμενες χώρες, που Έλληνες συμμετείχαν ενεργά, μεγάλες Υπηρεσίες Πληροφοριών (CIA-MI6-KGB-STAZI) αποτέλεσαν και ίσως αποτελούν ακόμα εργοδότες Ελλήνων υπαλλήλων τους.

1) Βασίλης Γιαννόπουλος :

Η ΚΥΠ-ΕΥΠ έχει ως τις μέρες απασχολήσει στελέχη με τεράστια προϋπηρεσία. Τέτοιο στέλεχος είναι ο Βασίλης Γιαννόπουλος, αντισυνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού που υπηρέτησε στην Τουρκία παρακολουθώντας κινήσεις και ασκήσεις του αντίστοιχου Τουρκικού. Είχε εισέλθει κρυφά σε άσκηση βγάζοντας φωτογραφία Τούρκου στρατηγού που κοιμόταν, καθώς και άλλα έγγραφα απόρρητα. Κινήθηκε με την κάλυψη ρακοσυλλέκτη με νοητική στέρηση. Παρακολουθούσε την 4η Στρατιά των Τούρκων στη Σμύρνη. Επίσης δημιούργησε δίκτυο πληροφοριών μεταξύ αντικαθεστωτικών για εύρεση αιχμαλώτων από την Κύπρο το 1974, εισερχόμενος στη φυλακή της Αμάσειας κρυφά. Εισερχόταν στην Τουρκία μέσω της θάλασσας κρυφά και έφευγε. Τελευταία επιχείρηση του ήταν το 1992.

2) Εμμανουήλ Χατζησάββας :

Επιχειρηματίας από τη Ρόδο, με επαφές επιχειρηματικές στην Τουρκία. Η στρατολόγηση του από την ΕΥΠ ήταν αποτέλεσμα της δύσκολης θέσης που βρέθηκε λόγω χρεών της οικογενειακής επιχείρησης που ο ίδιος διαχειριζόταν με τα αδέλφια του. Σύμφωνα με συνεντεύξεις του σε ραδιοφωνικό σταθμό και την ιστοσελίδα του greekcorruption.dk, είχε καταφέρει να ελέγχει το μητρώο του Τουρκικού Υπουργείου Εσωτερικών με όλα τα ονόματα και τα λοιπά στοιχεία των Τούρκων πολιτών και πολιτικών – στρατηγών. Τελικώς λόγω κάκιστης επιλογής της διοίκησης της ΕΥΠ και της Ελληνικής Κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου να διακόψει το δίκτυο του Χατζησάββα «για να μην επιδεινωθεί η σχέση με την Τουρκία», προδώθηκαν και συνελήφθησαν μέλη του δικτύου, ενώ ο Χατζησάββας ζει έκτοτε στη Δανία.

3) Σάββας Καλεντερίδης :

Ο πιο διάσημος Έλληνας κατάσκοπος των τελευταίων 20 ετών, κυρίως για την εμπλοκή του στο ζήτημα της σύλληψης του Οτσαλάν, που η ιστορία κατέδειξε πληθώρα κυβερνητικών σφαλμάτων, για τα οποία δεν υπάρχει δική του ευθύνη, μιας και δεν είχε ο ίδιος τη διεύθυνση της επιχείρησης διάσωσης του Κούρδου ηγέτη. Τεράστια επιτυχία του ήταν η στρατολόγηση αξιωματικών των Τουρκικών Δυνάμεων, ξεκινώντας από έναν πιλότο που παγίδευσε μέσω γυναίκας – μέλους της Υπηρεσίας στη Σμύρνη. Ο Τούρκος πιλότος αφού στρατολογείται μυεί στο δίκτυο κι άλλους στρατιωτικούς μεταφέροντας στην Κατεχάκη πολύτιμες πληροφορίες έως την αποκάλυψη του δικτύου από τη σύζυγο του πιλότου που στρατολόγησε.

4) Θέμης Καλαποθαράκος :

Γνωστό όνομα της «νύχτας», με προσωνυμία «ο Βασιλιάς της Παραλιακής», ενταγμένος στα δίχτυα της οργανωμένης εγκληματικότητας της Αθήνας. Πολλοί λίγοι ξέρουν την αξιοποίηση του από την ΕΥΠ για επιχείρηση της στη Βοσνία υπέρ του Σερβικού ενόπλου σώματος του Αρκάν ή «Τίγρη». Και το αφεντικό του Θέμης Παπαμάλης ως ειδικός στα εκρηκτικά συμμετείχε στο εγχείρημα. Πολλά από τα παιδιά του Σέρβου Αρκάν ζούσαν στην Αθήνα υπό την προστασία του Καλαποθαράκου λένε πληροφορίες. Η στρατολόγηση του έγινε στη Γερμανία, όπου κατέφυγε από φόβο σε αντίποινα της τοπικής Μαφίας.

5) Ηλίας Σταμπολίδης :

Πράκτορας της ΚΥΠ που παρακολουθούσε το ΚΚΕ καταφέρνοντας να ανέβει και στην κομματική ιεραρχία, ως κομματικός γραμματέας Θεσσαλονίκης. Εισήλθε στο κόμμα εντός Ελλάδος το 1968 εν μέσω Χούντας δήθεν για να βοηθήσει στην οργάνωση του και την αποφυγή διάσπασης. Τη δεκαετία του 1980 λέγεται πως τον πρόδωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου δίνοντας λίστα μελών που δίνανε πληροφορίες στις Αρχές στο Χαρίλαο Φλωράκη, γ.γ. του ΚΚΕ.

6) Έλληνες της CIA :

Γκας Αβράκωτος : Ελληνο-αμερικανός πράκτορας της CIA. Χειρίστηκε πολύ σοβαρές περιπτώσεις όπως την προμήθεια όπλων στους Ταλιμπάν κατά των Ρώσων και το πραξικόπημα της Χούντας το 1974 κατά του Μακαρίου με σκοτεινό ρόλο.

William Basil : Άλλος πολύ σημαντικός Πράκτορας, ο οποίος ενεπλάκη στο σκάνδαλο των υποκλοπών της Vodafone το 2004. Υπηρετών με την κάλυψη του υπαλλήλου της Πρεσβείας των ΗΠΑ είχε στήσει παράνομο λογισμικό παρακολούθησης τηλεφώνων υποτίθεται για την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων, που είχε αξιοποιηθεί για την παρακολούθηση πολιτικών εν Ελλάδι. Είχε επίσης κι άλλη δραστηριότητα στην Ελλάδα, όπως στρατολόγηση πηγών για τη 17Ν και διεύθυνση της επιχείρησης «Δίκτυ» για την εκκένωση εκρηκτικών από την Πρεσβεία του Ιράκ χάρη σε 2 πηγές του εντός της. Εκπαιδεύει νέους πράκτορες στη λεγόμενη «Φάρμα» στις ΗΠΑ.

John Kiriakou : Τέως στόχος της 17Ν στην Αθήνα, με μεγάλη δραστηριότητα κατά της οργάνωσης συγκεντρώνοντας πληροφορίες και κάνοντας στρατολόγηση πηγών. Επίσης στο Αφγανιστάν οργάνωσε τη σύλληψη του Νο2 της Αλ Κάιντα Abu Zubaida.

Τομ Καραμεσίνης : Ιδρυτής της ΚΥΠ Ελλάδας, σταθμάρχης της CIA επί πολλά χρόνια, οργανωτής της επιχείρησης «Κόκκινη Προβιά» και μετά σταθμάρχης της CIA σε πολλά σημεία του κόσμου.

Υπάρχει και πλήθος ονομάτων Ελλήνων που συμμετείχαν σε αποτυχημένες επιχειρήσεις:

• Ο Νίκος Μπελογιάννης το 1949 πέρασε τα σύνορα ως πράκτορας της KGB για συλλογή πληροφοριών και μετάδοση τους μέσω ασυρμάτου στη Ρουμανία. Η Ασφάλεια βρήκε τον ασύρματο και καταδίκασε σε θάνατο τον Μπελογιάννη κι άλλους του δικτύου.

• Ο Νίκος Ακριβογιάννης εκτελέστηκε από το καθεστώς του Χότζα ως πράκτορας της Ελλάδας, όταν έπεσε στην Αλβανία με το αεροσκάφος του.

• Πιο πρόσφατη είναι η υπόθεση του Steve Lalas που μετέφερε πληροφορίες στα κεντρικά της ΕΥΠ από το ΝΑΤΟ και πληροφορίες λένε πως αποκαλύφθηκε από Έλληνα πολιτικό.

Χρήσιμα συμπεράσματα: Οι επιτυχίες που καταγράφονται από Έλληνες πράκτορες είναι πολλές. Εμπόδιο στην όλη δραστηριότητα αποτέλεσε όσον αφορά την ΚΥΠ η πολιτική ηγεσία, η οποία «πρόδωσε» πολλάκις δίκτυα κατασκοπείας λόγω της προκατάληψης – κατάλοιπου εκ της Χούντας του 1957. Καλό θα ήταν αρμόδια Υπουργεία εν Ελλάδι να μελετήσουν παρόμοιες περιπτώσεις σαν τις παραπάνω, ώστε να λειτουργήσουν και στη χώρα ικανές υπηρεσίες και δίκτυα πληροφόρησης υπέρ της στο εξωτερικό.

Μια ευχάριστη έκπληξη για το γράφοντα ήταν η πρόσκληση του σεβασμιωτάτου κ. Κυρίλλου να βρεθώ στην Μητρόπολη του Ζάγκρεμπ και της Λιουμπλιάνας, για την Ανάσταση. Η επίσκεψη μου συνδυάστηκε και με αρκετές άλλες δραστηριότητες στο χώρο των γραμμάτων και της επιστήμης.

Γράφει ο Θεοφάνης Μαλκίδης

Ήταν 1η Μαΐου του 1944, ακριβώς ογδόντα χρόνια πριν, όταν οι Γερμανοί κατακτητές, διέπρατταν ένα ακόμη (δυστυχώς ατιμώρητο μέχρι σήμερα) μαζικό έγκλημα. Η εκτέλεση στην Καισαριανή, των διακοσίων Ελλήνων πατριωτών, κρατούμενων στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, αποτελεί μία ακόμη κηλίδα, μία ακόμη βάρβαρη πράξη των κατακτητών, για την οποία μέχρι σήμερα δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη.

Η εκτέλεση των διακοσίων Ελλήνων έχει και μία πολύ ιδιαίτερη παράμετρο, που αποδεικνύει για ακόμη μία φορά, το μεγαλείο της αντίστασης στους κατακτητές και τους ελληνόφωνους συνεργάτες τους, καθώς και το ήθος των ανθρώπων που θυσίασαν τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας μας. Η κορύφωση του δράματος της εκτέλεσης έγινε με την πράξη ενός από τους κρατούμενους, του Ναπολέοντα Σουκατζίδη.

Ο Ναπολέων Σουκατζίδης γεννήθηκε στην Προύσα το 1909 από γονείς Ποντιακής καταγωγής. Μετά τη Γενοκτονία από τον ατιμώρητο Κεμαλισμό από την οποία διασώθηκε η οικογένειά του και αυτός, εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Αρκαλοχωρίου του νομού Ηρακλείου Κρήτης, αλλά έμελλε να δολοφονηθεί από το Ναζισμό.

Εκεί τελείωσε την Μέση Εμπορική Σχολή και εργαζόταν ως λογιστής, ενώ γνώριζε καλά την αγγλική, ρωσική, γερμανική, γαλλική και τουρκική γλώσσα, ενώ είχε και συγγραφικό έργο. Κατά την διάρκεια της κατοχής συνελήφθη και κρατήθηκε στις φυλακές των Τρικάλων, της Λάρισας και από τον Σεπτέμβριο του 1943 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου.

Εκεί οι Γερμανοί τον χρησιμοποίησαν ως διερμηνέα και το όνομά του ήταν μεταξύ των διακοσίων Ελλήνων που επρόκειτο να εκτελεστούν στην Αθήνα, ως αντίποινα για την επίθεση και την εκτέλεση του διοικητή της 41ης Γερμανικής Μεραρχίας Οχυρών Υποστράτηγου Φραντς Κρεχ, στην περιοχή των Μολάων Λακωνίας. Ο διοικητής του στρατοπέδου συγκέντρωσης Χαϊδαρίου Καρλ Φίσερ, όταν ο Σουκατζίδης διάβασε και το δικό του όνομα στην λίστα των μελλοθάνατων του είπε να παραμείνει στην θέση του.

Τότε ο Σουκατζίδης τον ρώτησε αν θα εκτελούσαν κάποιον άλλο αντί για τον ίδιο και όταν ο Φίσερ απάντησε ότι έχει εντολή να εκτελέσει 200 από τους κρατουμένους, ο Σουκατζίδης αρνήθηκε να εκτελεστεί κάποιος άλλος στην δική του θέση και ο ίδιος να σωθεί και έτσι δολοφονήθηκε με τους υπόλοιπους 199 κρατούμενους του Χαϊδαρίου την Πρωτομαγιά του 1944.

Το κομβόι των μελλοθανάτων αποτελούταν από δέκα φορτηγά. Στη διαδρομή από το Χαϊδάρι μέχρι την Καισαριανή, οι κρατούμενοι έγραφαν σημειώματα και τα πετούσαν στο δρόμο. Παραλήπτες ήταν η μάνα, ο πατέρας, τα αδέλφια, οι αγαπημένοι τους άνθρωποι και οι συναγωνιστές τους. Οι περαστικοί που τα έβρισκαν ανέλαβαν τον ρόλο του ταχυδρόμου για να μεταφέρουν τις ειδήσεις….

Το «τελευταίο σημείωμα» του Σουκατζίδη, προς τους δικούς του ανθρώπους, ήταν στην πραγματικότητα τρία:

Το ένα προς τον πατέρα του στο οποίο έγραφε τα εξής: «Πατερούλη, πάω για εκτέλεση, να ‘σαι περήφανος για το μονάκριβο γιο σου. Ν’ αγαπάς και να λατρεύεις την κορούλα σου και την αδερφούλα μου, κι οι δυο τους μεγάλοι άνθρωποι. Γεια, γεια πατερούλη».

Το δεύτερο στην αρραβωνιαστικιά του, Χαρά Λιουδάκη: «Η τελευταία μου σκέψη μαζί σου. Θα θελα να σε κάνω ευτυχισμένη. Να βρεις σύντροφο της ζωής σου άξιο σου και άξιο μου. Κάτι ενθύμια θα σου τα δώσει ο Ζήσης».

Το τρίτο και τελευταίο στην κουνιάδα του Μαρία Λιουδάκη: «Αδελφούλα μου, πάω για εκτέλεση. Σε λάτρευα πολύ, όσο λάτρευα και τη γυναίκα μου. Δεν μπόρεσα να σας κάνω ευτυχισμένες. Λίγη αγάπη στον μπαμπά όσο θα ζει. Γεια σου, γεια σου λατρευτή μου αδελφούλα. Ναπολέων, 1-5-44»

Όταν ο Σουκατζίδης και οι υπόλοιποι 199, έφτασαν στην Καισαριανή οι Γερμανοί τους χώρισαν σε ομάδες των είκοσι. Ο Σουκατζίδης ήταν το νούμερο 71, αλλά επέλεξε να μείνει στην τελευταία 20αδα για να συνεχίσει μέχρι την ύστατη στιγμή να εκτελεί χρέη διερμηνέα. Και αυτό ίσως ήταν ακόμα πιο δύσκολη και ηρωική απόφαση από την προηγούμενη, γιατί οι είκοσι που εκτελούνταν μεταφέρονταν στα γερμανικά φορτηγά από τους είκοσι επόμενους!

Λίγο μετά τις 10 το πρωί της 1ης Μαΐου του 1944, οι Γερμανοί είχαν ολοκληρώσει το έργο τους. Οι διακόσιοι εκτελεσθέντες στην Καισαριανής μεταφέρθηκαν στο Γ’ νεκροταφείο, σε ομαδικούς τάφους. Λέγεται πως μια νεαρή κοπέλα στο Μετς υπέστη καρδιακό επεισόδιο όταν είδε το αίμα που έτρεχε, από τα γερμανικά φορτηγά που μετέφεραν τους νεκρούς, και έβαφε τους δρόμους.

Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, γράφοντας για το Χαϊδάρι στις επαρχίες της Αθήνας (1975), αφιέρωσε μια παράγραφο στον Ναπολέοντα Σουκατζίδη και τους υπόλοιπους εκτελεσθέντες στην Καισαριανή σημειώνοντας τα ακόλουθα:

«Κάθε που περνάω απ’ το Χαϊδάρι, θυμάμαι τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Εσύ, βέβαια, δεν μπορείς να καταλάβεις τι σημαίνει αυτό το όνομα. Όχι μόνο γιατί είσαι εικοσιδύο χρόνων. Αλλά και διότι δεν έχεις διαβάσει Κορνάρο – “δεν μου πάει”, μούλεγες τις προάλλες. Λοιπόν ο Σουκατζίδης, στα χρόνια της Κατοχής (…) κλείστηκε στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου (…) Ένα πρωί, οι Γερμανοί είπανε να εκτελέσουν (διακόσιους) πατριώτες. (…) μέσα στους διακόσιους ήταν και ο Σουκατζίδης. Έλα όμως που ο άντρας αυτός ήταν μορφωμένος, ήξερε γερμανικά και οι Ναζί τον θαυμάζανε… Πάει ο διοικητής του στρατοπέδου, τον βρίσκει, του λέει “το και το, θα σε βγάλω απ’ τον κατάλογο και στη θέση σου θα βάλω κάποιον άλλο”. “Δεν γίνεται”, του λέει ο Σουκατζίδης. “Τι θα πει δεν γίνεται;”. “Θα πει, πως αν θες να με γλιτώσεις, θα εκτελέσεις 199. Στη θέση μου δε θα εκτελεστεί άλλος”. Ο Γερμανός τόρριξε στο παρακάλι. Ο άλλος, ούτε συζήτηση. Φινάλε: Ο Σουκατζίδης εκτελέσθηκε.

Σκέφτομαι, λοιπόν, τον Σουκατζίδη που πέθανε για μια λευτεριά, που δεν είδαμε ακόμα, σκέφτομαι τους πατριώτες που πότισαν με το αίμα τους αυτό το χώμα, για να δει καλύτερες μέρες τούτος ο τόπος, χωρίς νάχει γίνει τίποτα, και με πιάνει μια λύσσα και τρελλαίνομαι κι έτσι τρελλός και ξαναμμένος, κάθομαι και γράφω – ίδιος άνθρωπος με το ταμπούρλο, σαν του Λειβαδίτη, που σηκώνει τον κόσμο απ’ τον σαματά. Κατάλαβες;» .

Αναφορά στον Ναπολέοντα Σουκατζίδη γίνεται και στο έργο του Πόντιου συγγραφέα Δημήτρη Ψαθά «Αντίσταση», ως εξής:

«Κι εκεί στο Χαϊδάρι… Διακόσια ονόματα φωνάζει ο στρατοπεδάρχης. Οι Ακροναυπλιώτες. Άνθρωποι που λιώσαν στα μπουντρούμια και τις εξορίες της τετάρτης Αυγούστου, που δεμένους χειροπόδαρα τους άφησε στον Γερμανό.

-Ναπολέων Σουκατζίδης!
Βγαίνει κι ο Ναπολέων. Και ο στρατοπεδάρχης κομπιάζει μπροστά σ’ αυτόν τον ήρωα που μιλά εφτά γλώσσες και δέχεται μέσα στο Χαϊδάρι με θεϊκή γαλήνη τα μαρτύρια και κρατά στις καρδιές των μαρτύρων αναμμένη τη φλόγα της ελπίδας και του αγώνα.

-Όχι εσύ, Ναπολέων!

-Γιατί όχι εγώ; -Εσύ δεν θα τουφεκιστείς.

-Και πόσους θα τουφεκίσεις, αν εξαιρεθώ εγώ; -Διακόσιους.

-Όχι. Δεν δέχομαι κανένας να μ’ αντικαταστήσει. Είμ’ Έλληνας!
Επιμένει ο στρατοπεδάρχης. Αλύγιστος ο Ναπολέων. Και βγαίνουν έξω απ’ τον σωρό οι διακόσιοι και στήνουνε χορό: Έχε γεια, καημένε κόσμε, έχε γεια, γλυκειά ζωή! Βλέπει ο Γερμανός στρατοπεδάρχης τούτους τους διακόσιους που απάνω τους βαραίνει ο ίσκιος του θανάτου να χορεύουν, να τραγουδούν και ν’ αποχαιρετάνε τους συντρόφους τους -σαστίζει. Τι είναι τούτο δω; Αντηχεί ο αέρας από αντάρα αντρίκια:

-Έχετε γεια, παιδιά.

-Ζήτω η Ελλάδα!

-Σαν άντρες θα πάμε!
Και τους ανεβάζουν στ’ αυτοκίνητο -σωρό. Κι είναι πρωτομαγιά. Κι είναι γλυκός ο πρωινός αέρας, ολόχρυση η αυγή κι ο Υμηττός κεντιέται με χρυσάφι. Κι εκεί στο σφαγείο στήνονται τα πολυβόλα για το μεγάλο μακελειό. Μαζί θα πέσει κι ο Ναπολέων, που ένα «ναι» να ‘λεγε του Γερμανού είχε γλυτώσει (…)

-Ποιοι ήσαν; Ποτέ δεν έδωσαν κατάλογο των ονομάτων τους οι Γερμανοί. Μαθαίνουμε μερικούς. Ωστόσο στη ματωμένη ιστορία της Αντίστασης του Έθνους πέρασαν όλοι μ’ ένα όνομα μέσα στη μνήμη και την καρδιά του πονεμένου αυτού λαού. Οι Διακόσιοι της Πρωτομαγιάς. Βουβή και πικραμένη τους κλαίει η αγωνιζόμενη Αθήνα. Οι Διακόσιοι Άγιοι που μαρτύρησαν μαζί -κοντά σ’ άλλους χιλιάδες- σε τούτο τον υπέρτατο αγώνα για την τιμή και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου».

Υ. Γ.1 Ο Ναπολέων Σουκατζίδης είναι το κεντρικό πρόσωπο της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη «Το τελευταίο σημείωμα», όπου την βραδιά πριν την εκτέλεση, κυριαρχούν η ποντιακή και η κρητική μουσική, οι περήφανοι χοροί των Ποντίων και των Κρητών.

Υ.Γ.2. Ο αείμνηστος Μιχάλης Χαραλαμπίδης, ο πρωταγωνιστής της ανάδειξης της Γενοκτονίας των προγόνων μας όταν έθεσε το ζήτημα αναφερόμενος στις ομοιότητες Κεμαλισμού και Ναζισμού, μίλησε από το μνημείο της Γενοκτονίας στο Χαϊδάρι. Ήταν η συμβολική αρχή για πολλά και σημαντικά που έγιναν μετά και θα συνεχίζουν να γίνονται την επόμενη περίοδο, στη συνεχή προσπάθεια για την ιστορική αλήθεια.

Ας είναι αιωνία η μνήμη των Ελλήνων που έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα για την ελευθερία και για την Ανά(σ)ταση του έθνους μας, ενώ σε εμάς ελάχιστη συμβολή μας, θα πρέπει να είναι η συνεχή πράξη μας για τη δικαίωση και τη δικαιοσύνη !