Του *Κωνσταντίνου Μπαλωμένου

Ο Κινέζος Στρατηγός Σουν Τσου ανέφερε: «Αν γνωρίζεις τον εχθρό σου και γνωρίζεις και τον εαυτό σου, δεν χρειάζεται να φοβάσαι το αποτέλεσμα εκατό μαχών.

Εάν γνωρίζεις τον εαυτό σου αλλά όχι τον εχθρό σου, για κάθε νίκη που θα κερδίσεις θα υποστείς και μια ήττα. Αν δεν γνωρίζεις ούτε τον εχθρό ούτε τον εαυτό σου, θα υποκύψεις σε όλες τις μάχες»

Υπό το πλαίσιο αυτό, το παρόν άρθρο θα επιδιώξει να αναλύσει την τουρκική εξωτερική πολιτική σε σχέση με τις τρέχουσες γεωπολιτικές εξελίξεις προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα, για τις κινήσεις της Τουρκίας και το αν η λεγόμενη (από πολλούς στο εσωτερικό της Ελλάδας) γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας είναι πραγματική ή αποτελεί έναν ακόμη προπαγανδιστικό μύθο της Τουρκίας που οφείλεται σε συγκυριακές συμπτώσεις.

Για την αξιοπιστία και εγκυρότητα της εν λόγω ερευνητικής και αναλυτικής διαδικασίας, θα αξιοποιηθούν στοιχεία και πληροφορίες από έναν πρωταγωνιστή της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, τον Χακάν Φιντάν.

Συγκεκριμένα, ο Χακάν Φιντάν μόλις ανέλαβε τα ηνία της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής το 2023, έγραψε ένα άρθρο με τίτλο: «Turkish Foreign Policy at the Turn of the “Century of Türkiye”: Challenges, Vision, Objectives, and Transformation» για να περιγράψει τους στόχους της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής κατά την έναρξη του «Αιώνα της Τουρκίας» [βλέπε: Insight Türkiye, Vol. 25, No. 3 (2023)].

Στο άρθρο αυτό, σε σχέση με το όραμα για την Τουρκία ως Περιφερειακό, Δημιουργικό και Μετασχηματιστικό Παράγοντα ο κ. Φιντάν αναφέρει: «Η Τουρκία αναδεικνύεται και πάλι ως μια δύναμη του καλού, αναλαμβάνοντας έναν ενισχυμένο ρόλο ευθύνης στη διεθνή σκηνή. Ξεχωρίζει ως επιλυτής προβλημάτων, βελτιωτής του συστήματος και μετασχηματιστικός παράγοντας στην περιοχή και στις διεθνείς υποθέσεις, στο μεταίχμιο του “Αιώνα της Τουρκίας”.

Το διεθνές σύστημα, όπως το οραματίζεται η Τουρκία, εξελίσσεται πέρα από την παραδοσιακή έννοια μιας διεθνούς τάξης που καθορίζεται από πόλους ισχύος – είτε μονοπολικότητα, είτε διπολικότητα, είτε πολυπολικότητα. Η Τουρκία επιδιώκει να συμβάλει στη δημιουργία ενός πιο συμπεριληπτικού, αποτελεσματικού, δίκαιου και ασφαλούς διεθνούς συστήματος, ικανού να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες παγκόσμιες και περιφερειακές προκλήσεις· ενός ανθεκτικού συστήματος που θα βασίζεται στην αλληλεγγύη και όχι στην αντιπαλότητα.

Αυτό είναι ένα δύσκολο έργο, που απαιτεί στρατηγική υπομονή και αταλάντευτη αποφασιστικότητα. Η Τουρκία, με τη σταθερή πολιτική της βούληση και τις αυξανόμενες δυνατότητές της, είναι σε ισχυρή θέση για να γίνει ένας από τους αρχιτέκτονες ενός τέτοιου νέου διεθνούς συστήματος. Η αναζήτηση της Τουρκίας για μια πιο δίκαιη, συμπεριληπτική και ασφαλή παγκόσμια τάξη πηγάζει από τις αρχές της δικαιοσύνης και της συνείδησης, που είναι βαθιά ριζωμένες στον αιώνιο πολιτισμό και την ταυτότητα του τουρκικού λαού και αντανακλώνται αντίστοιχα στην εθνική εξωτερική πολιτική.

Η Τουρκία είναι έτοιμη να συνεργαστεί με άλλα κράτη για την υπεράσπιση κοινών αξιών και την εκπλήρωση κοινών ευθυνών στην οικοδόμηση ενός διεθνούς συστήματος που δίνει έμφαση στην ανθρώπινη ευημερία, αντιμετωπίζει τις οικονομικές ανισότητες και προάγει την παγκόσμια ειρήνη, ασφάλεια, σταθερότητα και ευημερία».

Επίσης, σε σχέση με τους κύριους στόχους της Τουρκικής Εξωτερικής Πολιτικής, ο Τούρκος ΥΠΕΞ στο ίδιο άρθρο, επισήμανε την αναγκαιότητα μιας ολιστικής και ολοκληρωμένης στρατηγικής, όπου θεμελιώδη σημεία της αποτελούν η εδραίωση της ειρήνης και ασφάλειας στην περιοχή μας, η περαιτέρω θεσμοθέτηση των εξωτερικών σχέσεων της Τουρκίας σε δομική βάση, η ανάπτυξη ενός περιβάλλοντος ευημερίας και η προώθηση των παγκόσμιων στόχων της Τουρκίας.

Ειδικότερα, ανέφερε ότι οι κύριοι στόχοι της Τουρκικής Εξωτερικής Πολιτικής είναι:

1. Η συμβολή της Τουρκίας στην Ειρήνη και Ασφάλεια στην Περιοχή και η Δημιουργία Νέων Μοντέλων Συνεργασίας για (α) την εξάλειψη των απειλών και την αντιμετώπιση προκλήσεων και (β) την αξιοποίηση ευκαιριών για την ανάπτυξη περιφερειακών οικονομικών και πολιτικών μοντέλων συνεργασίας.
2. Η περαιτέρω Θεσμική Θωράκιση των Εξωτερικών Σχέσεων σε δομική βάση μέσω της ενίσχυσης των υφιστάμενων στρατηγικών σχέσεων και τη δημιουργία νέων [π.χ. ο Οργανισμός Τουρκικών Κρατών (OTS), όπου επιδιώκει να προωθήσει την πολιτιστική κληρονομιά του τουρκικού πολιτισμού και ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC), όπου επιδιώκει τη συνεργασία με τις μουσουλμανικές χώρες για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης].
3. Η Ανάπτυξη ενός Περιβάλλοντος Ευημερίας (ο στόχος να γίνει η Τουρκία μία από τις 10 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, θα διευρύνει και θα εμβαθύνει τις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις της παγκοσμίως και επιπλέον, θα ενισχύσει όχι μόνο την ευημερία του τουρκικού λαού, αλλά και των γειτόνων, φίλων και εταίρων της παγκοσμίως).
4. Η Προώθηση Παγκόσμιων Στόχων μέσω της ενίσχυσης των πολιτικών της Τουρκίας σε πολλές περιοχές του κόσμου και της συνεισφοράς της στην επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων.
Αξιολογώντας τα ανωτέρω και εστιάζοντας στη συνεχή προσπάθεια της Τουρκίας να αυξήσει την επιρροή της στο διεθνές σύστημα, αξιοποιώντας τη γεωστρατηγική της θέση, τις οικονομικές και στρατιωτικές της δυνατότητες, αλλά και μέσω της εκδήλωσης μιας πιο ενεργητικής και επιθετικής εξωτερικής πολιτικής, συμπεραίνεται ότι αντικειμενικός στόχος της Υψηλής Στρατηγικής της Τουρκίας είναι η ανάδειξη και εδραίωσή της ως μεσαίας δύναμης στο περιφερειακό σύστημα της ευρύτερης περιοχής μας (Βαλκάνια, Καύκασος, Ανατολική Μεσόγειος, Μέση Ανατολή και Βόρειο Αφρική).

Η έννοια της «μεσαίας δύναμης» στις διεθνείς σχέσεις σχετίζεται με κράτη που δεν ανήκουν στις υπερδυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία), αλλά διαθέτουν σημαντική οικονομική, στρατιωτική ή πολιτική δύναμη για να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις και να επηρεάζουν περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα.

Συγκεκριμένα, οι μεσαίες δυνάμεις επιδιώκουν να προωθήσουν την πολυμερή συνεργασία μέσω διεθνών οργανισμών (π.χ. ΟΗΕ, ΠΟΕ, ΟΑΣΕ κ.λπ.), να ασκήσουν διπλωματική επιρροή με συμμαχίες, οικονομική βοήθεια και μεσολάβηση σε διακρατικές συγκρούσεις και τέλος, επιδιώκουν να προωθήσουν την περιφερειακή σταθερότητα αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο σε περιφερειακές κρίσεις.
Υπό το ανωτέρω πρίσμα, η Τουρκία είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει κάνει σημαντικά βήματα, ώστε να αυξήσει τη γεωπολιτική της αξία και να αναδειχθεί ως μια σημαντική μεσαία δύναμη στη διεθνή πολιτική.

Ειδικότερα, αξιοποιεί αποτελεσματικά τους υλικούς και άυλους εθνικούς της πόρους, ώστε να εξασφαλίσει περιθώρια κινήσεων στη διεθνή κοινότητα, διαθέτει τη δυνατότητα να διαπραγματεύεται και σε κάποιο βαθμό να αντιστέκεται στις πολιτικές των μεγάλων δυνάμεων και επίσης, δεδομένου ότι δεν έχει την ικανότητα να ενεργεί αυτόνομα, επιδιώκει να ασκήσει επιρροή εντός περιφερειακών συλλογικών οργάνων και διεθνών οργανισμών.