Γράφει η Βασιλική Σιούτη, Lifo

Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗ στην Αίγυπτο, παρότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θέλει να διαταράξει τις στενές σχέσεις που έχει μαζί της, επιβεβαίωσε στην πράξη την κρίσιμη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ιστορική Μονή του Σινά, της οποίας το ιδιοκτησιακό καθεστώς αμφισβητείται μετά από 15 αιώνες λειτουργίας. Σύμφωνα με τον νομικό εκπρόσωπο της Μονής, η πρόσφατη δικαστική απόφαση αναφέρει ότι από τις 71 εκτάσεις της οι 25 πρέπει να περάσουν στο αιγυπτιακό κράτος, ενώ για τις  υπόλοιπες 46 μιλά μόνο για αναγνώριση χρήσης.

Η αιγυπτιακή κυβέρνηση επιμένει να αναφέρεται στη δέσμευσή της για τη διατήρηση μόνο του θρησκευτικού καθεστώτος της Μονής της Αγίας Αικατερίνης και όχι του ιδιοκτησιακού, δηλώνοντας ότι η δικαστική απόφαση είναι στο ίδιο πλαίσιο με όσα είπε ο Πρόεδρος Αλ-Σίσι κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα στις 7 Μαΐου. Όσοι γνωρίζουν την Αίγυπτο, ξέρουν ότι δύσκολα μια τέτοια απόφαση θα μπορούσε να είναι σε αντίθετο πνεύμα με του Προέδρου, η κυβέρνηση, ωστόσο, υποστήριζε μέχρι πρότινος ότι με τη μεσολάβησή της το θέμα αυτό είχε λυθεί με έναν εξωδικαστικό συμβιβασμό που είχε προωθήσει και στον οποίο ο Αιγύπτιος Πρόεδρος συμφώνησε κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα.

Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης φυλάσσει εντός της σπουδαίους πολιτιστικούς θησαυρούς αιώνων, θεωρείται η παλαιότερη χριστιανική μονή στον κόσμο και κατοικείται αδιάλειπτα χωρίς να έχει καταστραφεί ποτέ, κι ας βρίσκεται δίπλα στην πιο πολύπαθη περιοχή, κοντά στα σύνορα με το Ισραήλ και τη Γάζα.

Αν, όμως, αυτό που έλεγε η ελληνική κυβέρνηση ισχύει πράγματι, τότε γιατί η αιγυπτιακή κυβέρνηση αρνείται σήμερα να δεσμευτεί στην υπεράσπιση των περιουσιακών δικαιωμάτων της Μονής; Στα Ιεροσόλυμα, πριν από μερικά χρόνια, είχε ξεσπάσει τεράστιο σκάνδαλο για την πώληση ακίνητης περιουσίας του Πατριαρχείου στο ισραηλινό Δημόσιο και εδώ οι αιγυπτιακές αρχές επιχειρούν να περάσουν στην κυριότητα του κράτους ακίνητα της Μονής που κατέχει και αξιοποιεί επί αιώνες, χωρίς τα οποία κινδυνεύει η επιβίωσή της στο μέλλον.

Το μυστήριο παραμένει, καθώς η κυβέρνηση από τη μια υποστηρίζει ότι οι αιγυπτιακές αρχές είχαν δεχθεί την πρότασή της για αναγνώριση της κυριότητας και των 71 ακινήτων της Μονής, από την άλλη αρνείται ότι η αιγυπτιακή κυβέρνηση την άδειασε. Δεν γίνεται όμως να συμβαίνουν και τα δύο.

Το ιστορικό

Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης, που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα από τον Ιουστινιανό στις παρυφές του όρους Σινά και φυλάσσει εντός της σπουδαίους πολιτιστικούς θησαυρούς αιώνων, θεωρείται η παλαιότερη χριστιανική μονή στον κόσμο και κατοικείται αδιάλειπτα χωρίς να έχει καταστραφεί ποτέ κι ας βρίσκεται δίπλα στην πιο πολύπαθη περιοχή, κοντά στα σύνορα με το Ισραήλ και τη Γάζα. Η απόσταση από το Ισραήλ είναι μόλις 150 χιλιόμετρα, ενώ από τη Γάζα απέχει περίπου 200.

Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, τη Χερσόνησο του Σινά, όπου βρίσκεται η Μονή, είχε καταλάβει το Ισραήλ, μέχρι το 1982 που η Αίγυπτος ανέκτησε ξανά την περιοχή. Η Μονή είχε κλείσει μόνο για ένα μικρό διάστημα τον Σεπτέμβριο του 2013, μετά από μια σειρά επιθετικών ενεργειών κατά χριστιανικών ιδρυμάτων, όταν στην κυβέρνηση της Αιγύπτου βρισκόταν ο Μοχάμεντ Μόρσι που ανήκε στους «Αδελφούς Μουσουλμάνους» και στην περιοχή δρούσαν ομάδες του ISIS. Τότε ξεκίνησε και η έμπρακτη αμφισβήτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Μονής με αγωγές ισλαμιστών εναντίον της.

Σήμερα, μετά από αιώνες παρουσίας της Μονής στη Χερσόνησο του Σινά, η οποία βρισκόταν εκεί πριν ιδρυθεί το κράτος της Αιγύπτου, η πρόσφατη δικαστική απόφαση της αιγυπτιακής Δικαιοσύνης αλλάζει για πρώτη φορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς και αφαιρεί από τη Μονή την ακίνητη περιουσία της – η αξιοποίηση της οποίας ήταν αυτή που τη συντηρούσε οικονομικά όλα αυτά τα χρόνια. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση η δικαστική απόφαση για τη Μονή να εκδόθηκε εν αγνοία του Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι ή παρά τη θέλησή του.

Τι συνέβη, λοιπόν, και βγήκε μια τέτοια επιθετική απόφαση κατά της Μονής, αφού οι σχέσεις της ελληνικής κυβέρνησης με την αιγυπτιακή χαρακτηρίζονταν ως άριστες μέχρι πριν από λίγες μέρες; Πιάστηκε η κυβέρνηση στον ύπνο, όπως λένε κάποιοι στην αντιπολίτευση, ή εξαπάτησε τον Κυριάκο Μητσοτάκη ο στρατηγός Σίσι, όπως αφήνουν να εννοηθεί ορισμένοι κυβερνητικοί; Ας δούμε τα δεδομένα και τα γεγονότα που φωτίζουν κάθε υπόθεση, ακόμα και όταν κάποια μυστήρια παραμένουν άλυτα.

Ο Πρόεδρος Σίσι και οι ελληνικές κυβερνήσεις

Ο Αμπντέλ Φατάχ Σαΐντ Χουσεΐν Χαλίλ αλ-Σίσι, όπως είναι το πλήρες όνομά του, αν και σχεδόν όλοι τον αποκαλούν στρατηγό Σίσι, ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Αιγύπτου το 2014, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα που έριξε τον ισλαμιστή Μοχάμεντ Μόρσι, και στο οποίο πρωταγωνίστησε ως επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων. Η κυβέρνησή του είναι μια αυταρχική κυβέρνηση που δέχεται πολλές επικρίσεις για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς πολλοί πολιτικοί αντίπαλοι, διαφωνούντες και ακτιβιστές βρίσκονται στις φυλακές και οι εκλογικές διαδικασίες (που του έχουν δώσει ποσοστά 97% και 89,6%) αμφισβητούνται, παρότι τυπικά είναι εκλεγμένος και διαθέτει τη λαϊκή υποστήριξη μέρους του πληθυσμού που τον βλέπει ως εγγυητή της σταθερότητας μετά το χάος που έφερε η Αραβική Άνοιξη και στην Αίγυπτο.

Τα τελευταία χρόνια όλοι οι Έλληνες πρωθυπουργοί, από τον Αντώνη Σαμαρά μέχρι τον Αλέξη Τσίπρα και τον Κυριάκο Μητσοτάκη, έχουν ενισχύσει τη σχέση τους με την κυβέρνηση της Αιγύπτου σε πολλά επίπεδα και τη χαρακτηρίζουν ως στρατηγικής σημασίας για τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο, παρά την κριτική που έχουν δεχθεί για τη στήριξη που δίνουν, και εντός της Ε.Ε., σε ένα αυταρχικό καθεστώς που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Συμφωνία για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) που έγινε το 2020 και το έργο GREGY (Greece–Egypt Interconnector) της υποθαλάσσιας ηλεκτρικής διασύνδεσης που θα μεταφέρει πράσινη ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές (ηλιακή και αιολική) από την Αίγυπτο στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας είναι δύο από τα αποτελέσματα των στενών ελληνοαιγυπτιακών σχέσεων.

Το έργο της υποθαλάσσιας ηλεκτρικής διασύνδεσης, που είναι αυτό που απασχολεί κυρίως τις συζητήσεις των δύο κυβερνήσεων, αποτελεί μέρος και της ευρύτερης στρατηγικής της Ε.Ε. για την ενεργειακή μετάβαση, καθώς θεωρείται ότι θα μειώσει την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, και το συνολικό κόστος του εκτιμάται στα 4,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Η ενέργεια που θα μεταφέρεται θα παράγεται από μονάδες ανανεώσιμων πηγών που θα κατασκευαστούν στην Αίγυπτο και το έργο αυτό το έχει αναλάβει η εταιρεία Elica Mediterranean Interconnector S.M.S.A., μέλος του Ομίλου Κοπελούζου.

Η επίσκεψη Αλ Σίσι στην Αθήνα και οι δηλώσεις για τη Μονή Σινά

Πριν από έναν μήνα ο Πρόεδρος Σίσι επισκέφτηκε την Αθήνα και στο επίκεντρο των συζητήσεων είχε βρεθεί πάλι το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης.

Μητσοτάκης και Σίσι είχαν συναντηθεί ξανά στο Κάιρο τον Ιανουάριο του 2025, ενώ και τον Μάρτιο ο πρωθυπουργός είχε επισκεφθεί το Κάιρο μαζί με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και άλλους ηγέτες της Ε.Ε. προκειμένου να υπογραφεί η Συμφωνία Στρατηγικής και Εταιρικής Σχέσης Ε.Ε.-Αιγύπτου, για την οποία η ελληνική κυβέρνηση είχε πρωτοστατήσει.

Στην επίσκεψη του Προέδρου της Αιγύπτου στις 7 Μαΐου στην Αθήνα ο Κυριάκος Μητσοτάκης καλωσόρισε «τον πολύ καλό φίλο Πρόεδρο Αλ Σίσι» και μίλησε για τη «μεγάλη προοπτική των σχέσεων Ελλάδος και Αιγύπτου». Στις κοινές δηλώσεις που έγιναν μετά τη συνάντηση, ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε δημόσια στο θέμα της Μονής Σινά, αλλά τότε σχεδόν κανείς δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία (πλην των άμεσα ενδιαφερόμενων), καθώς δεν ήταν ευρύτερα γνωστό το παρασκήνιο που υπήρχε γύρω από τη δικαστική υπόθεση.

«… Και επιτρέψτε μου εδώ, κ. Πρόεδρε, να κάνω μία ξεχωριστή αναφορά στη Μονή Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ένα σπάνιο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς, το οποίο συνδέει τις δύο χώρες μας. Θέλω να σας ευχαριστήσω ιδιαίτερα για το προσωπικό σας ενδιαφέρον –το τονίζω, το προσωπικό σας ενδιαφέρον– το οποίο έχετε επιδείξει για την προστασία της Μονής και του ελληνορθόδοξου χαρακτήρα της», είχε πει τότε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου είχε τονίσει τότε στις δικές του δηλώσεις πόσο σημαντική ήταν η υποστήριξη της Ελλάδας, ειδικά στην Ευρώπη, σε μια δύσκολη περίοδο που η Αίγυπτος είχε ανάγκη από φίλους και ότι αυτό δεν θα το ξεχάσει ποτέ. Αμέσως μετά αναφέρθηκε κι εκείνος στο θέμα της Μονής της Αγίας Αικατερίνης, αφιερώνοντας μάλιστα πολύ περισσότερο χρόνο από τον Έλληνα πρωθυπουργό στο ζήτημα αυτό.

Ο Αλ Σίσι υποστήριξε ότι η κυβέρνησή του πιστεύει στην πολυφωνία, όχι μόνο στα λόγια αλλά και με έργα, και ότι θυμώνει όταν ακούει να λένε τα αντίθετα, τα οποία δεν ισχύουν. «Πρέπει να υπάρχουν χώροι λατρείας και για τους μουσουλμάνους και για τους χριστιανούς», είπε. Ανέφερε, μάλιστα, ότι κάποια στιγμή αγχώθηκε με το θέμα της Μονής Σινά, ανησυχώντας ότι μπορεί να δηλητηρίαζε χωρίς λόγο τις σχέσεις των δύο χωρών, καθώς είναι ευαίσθητο. «Εμείς είμαστε πολύ χαρούμενοι που η Αγία Αικατερίνη βρίσκεται στα δικά μας εδάφη και λέω σε όλους όσοι μας επισκέπτονται να πάνε να τη δουν» είπε, επισημαίνοντας ότι μπορούσε και να μη μιλήσει για το θέμα αυτό, αλλά ήθελε να το κάνει.

Σε κανένα σημείο της μακράς ομιλίας του για τη Μονή, ωστόσο, δεν έθιξε το ιδιοκτησιακό ζήτημα, που ήταν το επίδικο. Έμοιαζε να απαντά μόνο στο αν θα επιτρέψει τη συνέχιση της λειτουργίας της Μονής που λειτουργεί εκεί επί δεκαπέντε αιώνες, όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος.

Ο θρησκευτικός χαρακτήρας της Μονής δεν έχει αμφισβητηθεί από την κυβέρνηση Σίσι, οπότε σε αυτό που είπε ήταν όντως ειλικρινής, αλλά το ζήτημα που απασχολεί είναι το ιδιοκτησιακό και όχι η θρησκευτική λειτουργία, που όντως δεν απειλήθηκε.

«Μακροπρόθεσμα, όμως, απειλείται και αυτή», υποστηρίζει έμπειρος διπλωμάτης που γνωρίζει το θέμα, «καθώς, αν της αφαιρεθεί η ακίνητη περιουσία, οι πόροι και τα έσοδα, η Μονή δεν θα μπορέσει να υποστηρίξει τη συνέχιση της λειτουργίας της και θα την αναγκάσουν να κλείσει», αναφέρει.

Ο εξωδικαστικός συμβιβασμός

«Δεκαπέντε αιώνες τώρα δεν αμφισβητήθηκε ποτέ το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής και αυτό συμβαίνει τώρα, αισθανόμαστε προδομένοι», λένε οι μοναχοί της αδελφότητας του Σινά που ήλπιζαν πως η διμερής συμφωνία, με την υποστήριξη της ελληνικής κυβέρνησης, θα έβαζε τέλος στις όποιες βλέψεις υφαρπαγής της περιουσίας της Μονής και θα διασφάλιζε τα δικαιώματά της.

Ο αρχιμανδρίτης Πορφύριος Φραγκάκος, εκπρόσωπος της Μονής Σινά στην Ελλάδα, αναφέρει ότι το 2010 ένας απόστρατος φονταμενταλιστής προσέφυγε στη Δικαιοσύνη με 71 αστικές αγωγές, με τις οποίες ζητούσε την κατάσχεση της περιουσίας της Μονής και την απέλαση των μοναχών. Η δίκη έγινε όταν στην εξουσία ήταν ακόμα οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» και η πρωτόδικη απόφαση βγήκε σε βάρος της Μονής, η οποία άσκησε έφεση. Πρόκειται για την έφεση που δικάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα μετά από πολλές αναβολές, εκδίδοντας την απόφαση που τόσο καιρό οι μοναχοί του Σινά προσπαθούσαν να ανατρέψουν.

Τον Δεκέμβριο του 2024, σύμφωνα με τον αρχιμανδρίτη Πορφύριο Φραγκάκο, συγκροτήθηκε μια διμερής επιτροπή από τη Μονή και εκπροσώπους του αιγυπτιακού κράτους, προκειμένου να γίνει διαπραγμάτευση που θα κατέληγε σε εξωδικαστικό συμβιβασμό. Η επιτροπή αυτή κατέληξε σε ένα συμφωνητικό που, όπως λένε οι μοναχοί, αλλά και κυβερνητικά στελέχη, έβαζε τέλος στις διεκδικήσεις σε βάρος της Μονής και θα σταματούσε τις δίκες. «Τότε ξεκίνησε μια διαδικασία για να συλλεγούν οι υπογραφές υπουργών και του κυβερνήτη Νότιου Σινά που θα εκπροσωπούσε το αιγυπτιακό κράτος, ενώ από την πλευρά της Μονής θα υπέγραφε ο αρχιεπίσκοπος Δαμιανός» (σ.σ οποίος βρίσκεται στη θέση αυτή από το 1973).

Ο εκπρόσωπος της Μονής Σινά στην Αθήνα θεωρεί ότι επί αυτού του εξωδικαστικού συμβιβασμού είχε μιλήσει ο Σίσι στην Αθήνα, τον περασμένο μήνα όταν είπε ότι γνωρίζει τις δεσμεύσεις του και διαβεβαίωσε ότι δεν κινδυνεύει η Μονή. Έτσι, όταν στις 28 Μαΐου συνεδρίασε το δικαστήριο της Ισμαηλίας και εξέδωσε την απόφαση, οι μοναχοί είχαν καθησυχαστεί ότι η δίκη δεν θα γινόταν, επειδή θα δινόταν πάλι αναβολή, «μέχρι να συλλεγούν όλες οι υπογραφές», όπως νόμιζαν.

«Αντ’ αυτού, είχαμε την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου, το περιεχόμενο της οποίας ήταν εντελώς αντίθετο με όσα είχαν συμφωνηθεί, καθώς παίρνει την περιουσία της Μονής και την κάνει κρατική, αφήνοντας τους μοναχούς να νέμονται μόνο κάποια από τα 71 ακίνητα, χωρίς να έχουν δικαίωμα κυριότητας» λένε, υποστηρίζοντας πως δεν τους δόθηκε ποτέ καμία εξήγηση γιατί εξεδόθη αυτή η απόφαση, ενώ ήταν σε εξέλιξη ο εξωδικαστικός συμβιβασμός, και δηλώνοντας ότι νιώθουν εξαπατημένοι. «Ακούσαμε την αιγυπτιακή κυβέρνηση να λέει ότι είναι ικανοποιημένη από την απόφαση, γιατί δεν θα διασαλευτεί το θρησκευτικό καθεστώς στη Μονή Σινά. Δεν ήταν αυτό που δίκασε το δικαστήριο όμως, ούτε χρειαζόταν αυτή η διευκρίνιση», ήταν το σχόλιο του αρχιμανδρίτη Πορφύριου. «Αυτό βγήκε γιατί κάτι έπρεπε να ειπωθεί».

Σύμφωνα με τη Μονή Σινά, το συμφωνητικό ανέφερε ρητά τον τερματισμό της δικαστικής διαμάχης μέσω του διακανονισμού, αλλά διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι αναφερόταν και «στην ικανότητα του κράτους να υλοποιήσει τα αναπτυξιακά σχέδιά του στην περιοχή».

Στο πρώτο άρθρο του συμφωνητικού, που δημοσίευσε η εφημερίδα «Καθημερινή», σημειώνεται ότι «Η εγγραφή της περιοχής της Αγίας Αικατερίνης στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 2002, μαζί με το συνημμένο έγγραφο που περιλαμβάνει τα οικόπεδα, εκκλησίες και κτίρια που σχετίζονται με το Μοναστήρι, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παρούσας συμφωνίας, συμπληρώνει και ερμηνεύει τους όρους της». Και το τρίτο άρθρο αναφέρει για το ιδιοκτησιακό πως: «Τα μέρη συμφωνούν ότι, σύμφωνα με την εγγραφή του Μοναστηριού της Αγίας Αικατερίνης στη Λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς, το Μοναστήρι, τα κτίριά του, τα οικόπεδά του, οι εκκλησίες και τα συναφή κτίρια που αναφέρονται στο συνημμένο και υπογεγραμμένο έγγραφο από τα μέρη αποτελούν ιδιοκτησία του Μοναστηριού που ανήκει στο Ελληνορθόδοξο Δόγμα».

Ο νομικός σύμβουλος της Μονής Σινά, Χρήστος Κομπιλίρης, ανέφερε ότι την προσπάθεια εξωδικαστικού συμβιβασμού συντόνισε από την πλευρά της Ελλάδας ο γενικός γραμματέας Θρησκευμάτων, Γιώργος Καλαντζής, με τη συμμετοχή στελεχών του υπουργείου Εξωτερικών και του υπουργείου Πολιτισμού. Ο ίδιος είπε ότι τα 25 από τα 71 ακίνητα της Μονής με την απόφαση του Εφετείου της Ισμαηλίας περνάνε απευθείας στο αιγυπτιακό κράτος, με το σκεπτικό ότι δεν παρουσιάστηκαν τίτλοι. Ο αντίλογος είναι ότι πρόκειται για ιδιοκτησίες από την εποχή του Ιουστινιανού που δεν αμφισβητήθηκαν ποτέ και για τις οποίες κανένας άλλος από αυτούς που τις διεκδικούν, κράτος και ιδιώτες, δεν έχουν τίτλους ή οποιαδήποτε σχέση.

Στις συγκεκριμένες εκτάσεις περιλαμβάνονται οι μεγάλοι κήποι που βρίσκονται έξω από τα τείχη της Μονής και την τροφοδοτούν, οι πηγές νερού και αρχαίοι ελαιώνες από τους οποίους η Μονή βγάζει το λάδι της, αλλά και θρησκευτικά μνημεία όπως η σπηλιά του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακος.

Η απόφαση της 28ης Μαΐου και το χρονικό των αντιδράσεων

Η απόφαση του Εφετείου της Ισμαηλίας στις 28 Μαΐου μπορεί να αιφνιδίασε την αδελφότητα της Μονής, αλλα η κυβέρνηση αρχικά φάνηκε να θεωρεί ότι δεν υπήρχε κάποιο ζήτημα και κυβερνητικά στελέχη ανέφεραν ότι έβρισκαν τις δηλώσεις της αιγυπτιακής προεδρίας ικανοποιητικές.

Η πρώτη πολύ έντονη αποδοκιμασία κατά της απόφασης της Αιγύπτου ήρθε από τον σχεδόν πάντα χαμηλών τόνων Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, με μια αιχμηρή ανακοίνωση που δεν περίμενε η κυβέρνηση, την ώρα που προσπαθούσε να κρατήσει το θέμα αυτό χαμηλά.

«Ύστερα από τη χθεσινή σκανδαλώδη απόφαση βίαιης καταπάτησης των ανθρωπίνων και δη των θρησκευτικών ελευθεριών που εξέδωσαν οι δικαστικές αρχές της Αιγύπτου, το παλαιότερο παγκοσμίως Ορθόδοξο Χριστιανικό Μνημείο, η Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Θεοβάδιστου Όρους Σινά, εισέρχεται σε μια μεγάλη δοκιμασία, που παραπέμπει σε άλλες, σκοτεινές εποχές…» ανέφερε ο Αρχιεπίσκοπος στην ανακοίνωσή του, κατακεραυνώνοντας την αιγυπτιακή κυβέρνηση «που αποφάσισε, παρά τις περί του αντιθέτου πρόσφατες δεσμεύσεις του Αιγύπτιου Προέδρου προς τον Έλληνα πρωθυπουργό, να καταλύσει κάθε έννοια δικαίου…».

«Η περιουσία της Μονής υφαρπάζεται και δημεύεται και ο πνευματικός αυτός Φάρος της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού αντιμετωπίζει πλέον ζήτημα πραγματικής επιβίωσης», υποστήριξε, κάνοντας έκκληση στον Κυριάκο Μητσοτάκη να παρέμβει: «Καταδικάζω απερίφραστα κάθε προσπάθεια αλλαγής του καθεστώτος που επί 15 αιώνες ισχύει στην εν λόγω περιοχή και απευθύνω έκκληση προς την υπεύθυνη Ελληνική Κυβέρνηση και προσωπικά προς τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να ενεργήσει άμεσα τα δέοντα, ούτως ώστε να επανέλθει η κανονική και νόμιμη τάξη και να μην καταργηθεί ουσιαστικά η Ιερά Μονή…».

Ο Αρχιεπίσκοπος, στην ιδιαίτερα συναισθηματικά φορτισμένη ανακοίνωσή του, αναφέρθηκε μέχρι και σε νέα άλωση. «Δεν θέλω και δεν μπορώ να πιστέψω, τέλος, πως σήμερα ο Ελληνισμός και η Ορθοδοξία βιώνουν μία ακόμη ιστορική “άλωση”. Αυτό δεν μπορούμε να το επιτρέψουμε», κατέληξε και είναι βέβαιο ότι η ανακοίνωση αυτή, μαζί και με του Οικουμενικού Πατριάρχη που ακολούθησε, άλλαξε τη στάση που είχε κρατήσει αρχικά η κυβέρνηση.

Η ανακοίνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου χαρακτηρίζει κι αυτή οδυνηρή έκπληξη τη δικαστική απόφαση που «έθεσεν εν αμφιβόλω το από αιώνων κρατούν ιδιοκτησιακόν καθεστώς της ιστορικής Ιεράς Μονής του Σινά, αναγνωρίζον κατ’ ουσίαν εις την εκείσε μοναστικήν αδελφότητα μόνον δικαίωμα χρήσεως επί των περιουσιακών στοιχείων αυτής» και κάνει έκκληση προς την αιγυπτιακή κυβέρνηση να βρει τον ενδεδειγμένο τρόπο για να διατηρηθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς (status quo) της Ιεράς Μονής, «το οποίον εσεβάσθη ιδιαιτέρως και διεσφάλισε προνομιακώς επί αιώνας και το Ισλάμ».

Η πρώτη αντίδραση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν εξαιρετικά ήπια και απλώς ανέφερε ότι οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Αιγύπτου είχαν εργαστεί για μια συμφωνία «που να διασφαλίζει τον ιερό Ελληνορθόδοξο χαρακτήρα της περιοχής». Έλεγε επίσης πως είναι σε αναμονή της αποστολής της απόφασης για να την εξετάσουν και ότι ο υπουργός Εξωτερικών επικοινώνησε αμέσως με τον υπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου και κατέστησε σαφές ότι «δεν υπάρχει κανένα περιθώριο να αποκλίνουμε από την κοινή κατανόηση των δύο πλευρών, η οποία εκφράστηκε από τους ηγέτες των δύο χωρών στο πλαίσιο του πρόσφατου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας στην Αθήνα».

Η δήλωση της προεδρίας της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου έλεγε κι αυτή περίπου τα ίδια, καθώς ανέφερε ότι «επαναλαμβάνει την πλήρη δέσμευσή της στη διατήρηση του μοναδικού και ιερού θρησκευτικού καθεστώτος της Μονής της Αγίας Αικατερίνης», επισημαίνοντας ότι η πρόσφατη δικαστική απόφαση «εδραιώνει αυτό το καθεστώς, ευθυγραμμιζόμενη με τα σημεία που τόνισε ο Πρόεδρος Ελ-Σίσι κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα στις 7 Μαΐου».

Με την ανακοίνωση αυτή η Προεδρία της Αιγύπτου ουσιαστικά κατέστησε σαφές ότι η δέσμευσή της αφορά μόνο το θρησκευτικό καθεστώς και όχι το ιδιοκτησιακό ζήτημα, καθώς και ότι συμφωνεί με τη δικαστική απόφαση, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει ότι αυτό ακριβώς ήταν και το πνεύμα των δηλώσεων Σίσι στην Αθήνα.

Πράγματι, όσον αφορά τις δημόσιες δηλώσεις του Αιγύπτιου Προέδρου στην Αθήνα, δεν υπήρξε καμία αναφορά του στο ιδιοκτησιακό. Οπότε το μυστήριο εδώ είναι πώς γίνεται για ένα ζήτημα που συζητήθηκε από δύο μέρη να λέει άλλα η μία πλευρά και άλλα η άλλη.

Πώς γίνεται, δηλαδή, ο πρωθυπουργός να κατάλαβε ότι η δέσμευση Σίσι αφορούσε και το ιδιοκτησιακό, αν αυτό δεν αναφέρθηκε ρητά ούτε στην ιδιωτική συζήτησή τους, ή, αν αναφέρθηκε, πώς γίνεται ο Πρόεδρος της Αιγύπτου σήμερα να το παραβλέπει; Είναι η ελληνική πλευρά που δεν κατάλαβε ή η αιγυπτιακή που «την έφερε» στην ελληνική κυβέρνηση, όπως νομίζουν οι μοναχοί του Σινά;

Το θέμα της Μονής στην Ευρωβουλή και η σύνδεσή του με την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση

Έντονες ήταν και οι αντιδράσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης που κατηγόρησαν την κυβέρνηση για ολιγωρία, ενώ το θέμα έφτασε και στην Ευρωβουλή, με τον Νίκο Φαραντούρη να ζητά την αναστολή της εκταμίευσης των 4 δισεκατομμυρίων προς την Αίγυπτο, αν αλλάξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής. Σε δηλώσεις του στη LiFO o Έλληνας ευρωβουλευτής και μέλος της Επιτροπής Προϋπολογισμού επισημαίνει ότι οι εξελίξεις στην Αίγυπτο είναι εξαιρετικά ανησυχητικές, «αφού ανοίγει ο δρόμος για τη διάλυση του ελληνορθόδοξου μοναστικού κέντρου του όρους Σινά».

«Εάν η απόφαση αυτή εφαρμοστεί, το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής θα αλλάξει, η περιουσία της θα περιέλθει στο αιγυπτιακό Δημόσιο και οι μοναχοί συν τω χρόνω θα εκδιωχθούν», υποστηρίζει. Ο ευρωβουλευτής και καθηγητής του Ευρωπαϊκού Δικαίου τονίζει μάλιστα ότι «η εξέλιξη αυτή αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των θρησκευτικών δικαιωμάτων στην Αίγυπτο και ταυτόχρονα απειλή εναντίον ενός από τα σημαντικότερα λατρευτικά, ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία της ανθρωπότητας, της αρχαιότερης Μονής με αδιάλειπτη λειτουργία από το 456 μ.Χ.».

Όπως, όμως επισημαίνει, «σύμφωνα με τη σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αλλά και σύμφωνα με τους όρους Μνημονίου Συνεργασίας Ε.Ε. – Αιγύπτου για την εκταμίευση των δόσεων εξετάζεται η πρόοδος της Αιγύπτου στον σεβασμό των δημοκρατικών μηχανισμών, του κράτους δικαίου και της εγγύησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». «Ως εκ τούτου, ζητώ τόσο απ’ όλους τους συναδέλφους μου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως νομοθέτες όσο και απ’ την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως θεματοφύλακα του ευρωπαϊκού δικαίου και των διεθνών συμφωνιών να αναλάβουν δράση» λέει και δηλώνει ότι θα επιμείνει σε αυτό.

Κατεπείγουσα συζήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο για τη Μονή Σινά ζητά με αίτημά του και ο αντιπρόεδρος της Σοσιαλιστικής Ομάδας, Γιάννης Μανιάτης, προκειμένου να συζητηθεί η απόφαση του αιγυπτιακού δικαστηρίου, που θεωρεί κι εκείνος ότι θέτει σε κινδυνο τη λειτουργία και τη βιωσιμότητα της αρχαιότερης χριστιανικής μονής.

Η αντιπολίτευση καταγγέλλει, η κυβέρνηση μιλά για εργαλειοποίηση

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, δήλωσε ότι «ξεσηκώθηκε όλη η ορθοδοξία και η κυβέρνηση απαντά αλαζονικά ότι υπερβάλλουμε», ενώ αναρωτήθηκε τι έκανε όταν εντόπισε την πολύ μεγάλη κωλυσιεργία από την πλευρά της Αιγύπτου και όταν επιτροπή της Βουλής επισκέφθηκε τη Μονή Σινά και ενημερώθηκε επισήμως ότι δεν είχε υπογραφεί ακόμη αυτή η συμφωνία.

«Βγαίνει η αντιπολίτευση τη μέρα που μάθαμε τις αρνητικές εξελίξεις και η απάντηση της κυβέρνησης είναι: “υπερβάλλετε”. Υπερβάλλει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών; Είχε υπερβολές στην ανακοίνωσή του ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος;». Υποστήριξε, επίσης, ότι, παρά τις αρχικές διαψεύσεις της κυβέρνησης, αν δεν υπήρχε πρόβλημα, δεν θα έστελνε αποστολή η κυβέρνηση στην Αίγυπτο για να πάει σε εκ νέου διαπραγματεύσεις».

Ο Στέφανος Κασσελάκης έσπευσε να επισκεφτεί τη Μονή Σινά, απ’ όπου έκανε αναρτήσεις στα σόσιαλ μίντια, και ζήτησε να δοθούν «τα πρακτικά της συνάντησης του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, ώστε να διαπιστώσουμε τι συζητήθηκε».

Η αντίδραση, ωστόσο, που ενόχλησε ή και ανησύχησε περισσότερο το Μέγαρο Μαξίμου ήταν εκείνη του Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος έσπευσε να κάνει μια καταγγελτική δήλωση, καθώς γνωρίζουν ότι υπάρχει ένα κοινό στη Νέα Δημοκρατία που έχει ιδιαίτερη ευαισθησία γι’ αυτά τα ζητήματα. Στην κυβέρνηση, όμως, όλες αυτές τις μέρες μιλούσαν για επιχείρηση εργαλειοποίησης από την αντιπολίτευση, η οποία «πήγε κουβά μέσα από τις ανακοινώσεις της προεδρίας της Δημοκρατίας της Αιγύπτου και του υπουργείου Εξωτερικών και εξέθεσαν τους λαϊκιστές που υιοθετούν άκριτα κατηγορίες εναντίον της κυβέρνησης», ανέφερε στη LiFO κυβερνητικό στέλεχος.

To υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου χαρακτήρισε ψευδείς τους ισχυρισμούς ότι η απόφαση αφορά κατάσχεση της Μονής και των εκτάσεών της και σε σχετική ερώτηση απάντησε ότι με βάση τη δικαστική απόφαση οι μοναχοί της Μονής εξακολουθούν να επιτρέπεται να τη χρησιμοποιούν, όπως και τους θρησκευτικούς και αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, αλλά δεν διέψευσε ότι η κυριότητα της ακίνητης περιουσίας της Μονής περνάει στο αιγυπτιακό κράτος.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει αποφύγει να κατηγορήσει την κυβέρνηση Σίσι και αυτό που λέει είναι ότι «οι επίσημες ανακοινώσεις της αιγυπτιακής πλευράς είναι στη σωστή κατεύθυνση», συνεχίζοντας την προσπάθεια για την επίλυση του ζητήματος με σκοπό «τη θωράκιση του λατρευτικού και ελληνορθόδοξου χαρακτήρα της Μονής». Το γεγονός όμως ότι ο πρωθυπουργός έστειλε τελικά στην Αίγυπτο τον υπουργό Εξωτερικών και όχι κάποια επιτροπή φανερώνει ότι οι πιέσεις που δέχθηκε, ειδικά από την Εκκλησία, υποχρέωσαν την κυβέρνηση να ασχοληθεί με το θέμα που αρχικά υποβάθμισε σε υψηλό επίπεδο.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Γιώργος Γεραπετρίτης επέστρεψε με άδεια χέρια από την Αίγυπτο και ο ίδιος παραδέχθηκε για πρώτη φορά, έστω έμμεσα, ότι τα δικαιώματα της Μονής Σινά δεν είναι κατοχυρωμένα και ότι θα εργαστούν γι’ αυτό. Οι δηλώσεις του Αιγύπτιου υπουργού Εξωτερικών μετά τη συνάντησή τους άλλωστε δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας, καθώς και αυτήν τη φορά αρνήθηκε να δεσμευτεί για το περιουσιακό ζήτημα της Μονής και περιορίστηκε στη θρησκευτική λειτουργία μόνο.

Το αίνιγμα, ωστόσο, για το αν ο Αλ Σίσι είχε συμφωνήσει πράγματι με το κείμενο του εξωδικαστικού συμβιβασμού κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα και αν ναι, τότε γιατί αθέτησε συμφωνία, μόνο η κυβέρνηση μπορεί να το λύσει και για την ώρα δεν το έχει κάνει.