Την τελευταία περίοδο, στην περιοχή της Φλώρινας ήρθε στην επικαιρότητα το θέμα των σλαβόφωνων τραγουδιών που ακούγονται σε τοπικά πανηγύρια, προκαλώντας αντιδράσεις και συζητήσεις για την εθνική ταυτότητα και τη δημοσιοποίησή τους.

Το ζήτημα προέκυψε έντονα στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, όταν η βόρεια Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο διεργασιών που στόχευαν τη δημιουργία μιας πολυεθνικής οντότητας στην περιοχή, της «Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας», ως αντίβαρο στις βουλγαρικές επιδιώξεις και για την αποτροπή ενσωμάτωσης περιοχών στο βουλγαρικό κράτος.

Αυτή η γεωπολιτική πίεση «επισκέφθηκε» αργότερα και την Ελλάδα, μέσω της χρήσης της γλώσσας στα λαϊκά πανηγύρια ως μέσου πολιτισμικής και εθνοτικής διεκδίκησης.

Σύμφωνα με όσους καταγγέλλουν, η χρήση της γλώσσας αυτής στα πανηγύρια, δημιουργεί έντονους προβληματισμούς, καθώς θεωρείται προσπάθεια ανάδειξης διαφορετικής «μακεδονικής» ταυτότητας, που δεν αντανακλά τη σύνθετη εθνική και πολιτισμική πραγματικότητα της περιοχής.

Τα τελευταία χρόνια στη Φλώρινα έχει αναδειχθεί ένα ευαίσθητο «εθνικής ταυτότητας» ζήτημα: καλέσματα ορχηστρών από την γείτονα, για να συμμετάσχουν σε τοπικά πανηγύρια, εν μέσω συζητήσεων για την πολιτιστική προπαγάνδα που συνοδεύει τα σλαβόφωνα τραγούδια τους.

1. Μουσική συνεργασία ή πολιτική πρόθεση;

Μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών, η πρόσκληση μουσικών συγκροτημάτων από τα Σκόπια σε ελληνικά πανηγύρια ήταν θεσμικά πιο εύκολη. Όμως, για κάποιους, αυτή η «πολιτιστική ανταλλαγή» συνοδεύτηκε από μη επίσημη προπαγάνδα, με τραγούδια που επιχειρούν να ενισχύσουν μια “μακεδονική” ταυτότητα, ακόμη και με φράσεις όπως …«τα αδέρφια μας περιμένουν την Ένωση», όπου «ένωση» εννοείται η μελλοντική εξαιρετικά ασαφής προσέγγιση με τη «Μακεδονία» των Σκοπίων – «Μακεδονία του Αιγαίου».

2. Σλαβόφωνα τραγούδια σε πανηγύρια, μήνυμα ή απλή παράδοση;

Κάποιοι κάτοικοι της Φλώρινας εξαρχής έβλεπαν το θέμα ως πολιτιστική εκδήλωση. Όμως η συμμετοχή μπάντας από τα Σκόπια συνοδεύτηκε από σιωπηλά συνθήματα και καλέσματα, όπως «για την Ένωση» και «για την Μακεδονία μας».

Με αναζητήσεις σε βίντεο που αναρτώνται στα Σκόπια από τα ελληνικά πανηγύρια, εμφανίζονται σχόλια κάτω όπου:

• Εμπνεόμενοι από το, ήρθε η ώρα!» και  τα αδέρφια περιμένουν», υπονοούν κάτι άλλο από την πολιτιστική σύμπραξη.

• Εμφανίζεται υπαινιγμός για την «εθνική συνείδηση» που ενισχύεται μέσω των τραγουδιών.

• Άλλα σχόλια αναφέρουν υπαινιγμούς για τη «μακεδονική ταυτότητα» στη Δυτική Μακεδονία, όπως:  Ήρθε η ώρα που οι Μακεδόνες εκεί θα παλέψουν» και πολλά άλλα.

3. Ιστορικό υπόβαθρο, από το ’90 έως σήμερα

Το ζήτημα δεν είναι καινούργιο, η ανησυχία για εκμετάλλευση της πολιτιστικής παράδοσης παραμένει από τη δεκαετία του 1990:

• Κυρίως, μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, στα Σκόπια αναπτύχθηκε αφήγημα αυτόνομης «μακεδονικής» ταυτότητας.

• Η Ελλάδα αντέδρασε πολιτικά και συμβολικά, καθώς φοβόταν μια μαλακή, αλλά ουσιαστική αναγνώριση.

• Σήμερα, παρά τα θεσμικά μέτρα της Συμφωνίας των Πρεσπών, το θέμα επανήλθε μέσα από τον πολιτιστικό χώρο.

Το γεγονός ότι καλούνται ορχήστρες από την γείτονα να «κατεβαίνει στα χωριά» με τραγούδια στα σλαβικά και ενίοτε συνθήματα υπέρ ενοποίησης ενισχύει τους προβληματισμούς για το αν ο πολιτισμός χρησιμοποιείται ως δούρειος ίππος.

Συχνά ακούγονται φωνές που υποστηρίζουν ότι η γλώσσα και τα τραγούδια που διατηρούμε ζωντανά σήμερα προέρχονται απευθείας από τους παππούδες μας. Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά σε γλωσσικά ιδιώματα όπως τα αρβανίτικα, τα ποντιακά και τα βλάχικα. Πρόκειται για παραλλαγές της ελληνικής γλώσσας, με τα ποντιακά να ξεχωρίζουν ως μια από τις πιο κοντινές μορφές στην αρχαία ελληνική, μαζί με τα κυπριακά, που ακολουθούν.

Ωστόσο, το γεγονός αυτό προκαλεί και ερωτήματα, καθώς υπάρχει η πιθανότητα να εκμεταλλευτεί κανείς αυτήν την πολιτισμική κληρονομιά. Παρά το ότι τα παραδοσιακά αυτά ακούσματα προσφέρουν μια ξεχωριστή αυθεντικότητα και συναισθηματική φόρτιση, που δύσκολα αντικαθίσταται από απλή μουσική, δεν λείπουν φωνές που επισημαίνουν την ύπαρξη πολιτικής προπαγάνδας από μεριάς αυτονομιστικών κινημάτων της γείτονας χώρας.

Η παράδοση και η γλώσσα, λοιπόν, παραμένουν μια ευαίσθητη πολιτιστική κληρονομιά, που χρήζει σεβασμού αλλά και προσοχής απέναντι στις επιδιώξεις που μπορεί να κρύβονται πίσω από την προβολή τους.

Μακεδονία: Οι τρεις μεγάλες προσπάθειες ένωσης με την Ελλάδα και τα σενάρια τεχνητής αυτονόμησης

Η Μακεδονία υπήρξε ιστορικά πεδίο έντονων εθνικών ανταγωνισμών, εξεγέρσεων και διεκδικήσεων. Από το τέλος της Οθωμανικής κυριαρχίας έως τον 20ό αιώνα, καταγράφηκαν τουλάχιστον τρεις μεγάλες απόπειρες των Μακεδόνων να ενωθούν με το εθνικό κορμό της Ελλάδας, αλλά και αντιφατικά σενάρια “αυτονόμησης” από βαλκανικούς και αργότερα κομμουνιστικούς κύκλους, που απείλησαν σοβαρά τη γεωπολιτική σταθερότητα της περιοχής.

Γλωσσική-εθνοτική πραγματικότητα

Οι τρεις κύριες προσπάθειες απελευθέρωσης της Μακεδονίας στο τέλος του 19ου και αρχές 20ού αιώνα ανέδειξαν τον αγώνα πολλών Ελλήνων, ακόμη και με ελληνική συνείδηση που δεν γνώριζαν την ελληνική γλώσσα. Παράδειγμα αποτελεί ο Παύλος Μελάς και ο καπετάν Κώτας, ο οποίος παρά την άγνοια της ελληνικής, εξέφρασε την ελληνική του πίστη στα σλαβικά. Αυτό συνέβη γιατί στην περιοχή δεν υπήρχαν τότε ελληνικά σχολεία, ενώ το βουλγαρικό κομιτάτο προωθούσε τη βουλγαρική γλώσσα μέσω σχολείων.

Το ελληνικό κράτος, λόγω της τότε οθωμανικής κυριαρχίας, απέφευγε να στείλει επίσημους δασκάλους, προωθώντας κυρίως κρυφά τη διδασκαλία της ελληνικής, ώστε να υποστηρίξει την ελληνική συνείδηση στην περιοχή. Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1912 και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος, ιδρύθηκαν ελληνικά σχολεία που χρειάστηκαν σχεδόν δύο γενιές για να επιτευχθεί η εκτενής εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας στους κατοίκους.

Η ύπαρξη του σλαβικού ιδιώματος στην περιοχή αποτελεί μια γλωσσική πραγματικότητα, ωστόσο δεν συνιστά «μακεδονική γλώσσα», αλλά σλαβική διάλεκτο, που διατηρήθηκε κυρίως στους μεγαλύτερους ηλικιακά και στις νεότερες γενιές ως πολιτισμικό ακουστικό στοιχείο. Μάλιστα, πολλά τραγούδια και μουσικές έχουν ρίζες σε αυτό το ιδίωμα, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής παράδοσης, αν και δεν πρέπει να συγχέεται με εθνική ταυτότητα.

Παράλληλα, στην περιοχή της Βόρειας Ελλάδας δεν υφίσταται αναγνωρισμένη μακεδονική μειονότητα. Η ύπαρξη πολιτικών σχημάτων όπως το τουρκικό ΚΙΕΦ, που υπερασπίζονται την «μακεδονική μειονότητα», δημιουργεί προβλήματα και προπαγανδιστικές εντάσεις που επιδεινώνουν τις τοπικές και διεθνείς σχέσεις. Το ελληνικό κράτος οφείλει να διαφυλάξει την εθνική συνοχή και να αποτρέψει την αναπαραγωγή ανύπαρκτων μειονοτικών διεκδικήσεων.

1. Ο Μακεδονικός Αγώνας (1904–1908): Το πρώτο κύμα εθνικής αφύπνισης

Η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια των ελληνικών πληθυσμών της Μακεδονίας να αποτινάξουν την κυριαρχία του Σουλτάνου και να ενταχθούν στην Ελλάδα εκδηλώθηκε μέσα από τον Μακεδονικό Αγώνα, μεταξύ 1904 και 1908.

Αντιμέτωποι με τη βουλγαρική προπαγάνδα της Εξαρχίας και τις βίαιες ενέργειες των Κομιτατζήδων, Έλληνες αγωνιστές, πολλοί εθελοντές από την ελεύθερη Ελλάδα, (τρανταχτό παράδειγμα ο Παύλος Μελάς) μαζί με τους ντόπιους πληθυσμούς (πολλοί δεν γνώριζαν Ελληνικά), αγωνίστηκαν για τη διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας και παιδείας στη Μακεδονία, διεκδικώντας την ένταξή της στο ελληνικό κράτος. Η επιτυχία του Μακεδονικού Αγώνα άνοιξε τον δρόμο για τις εθνικές διεκδικήσεις στους Βαλκανικούς Πολέμους.

2. Η εξέγερση του Ίλιντεν (1903): Μια αποτυχημένη βουλγαρική απόπειρα αυτονόμησης

Προηγούμενη όμως από τον Μακεδονικό Αγώνα ήταν η Εξέγερση του Ίλιντεν, το 1903, που οργανώθηκε από την Εσωτερική Μακεδονική-Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (VMRO). Παρότι επικαλείτο την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον οθωμανικό ζυγό, στην πράξη αποτέλεσε μια καθαρά βουλγαρικής στόχευσης ενέργεια, με σκοπό τη δημιουργία μιας αυτόνομης πολιτείας που θα λειτουργούσε ως προθάλαμος για την ενσωμάτωσή της στη Βουλγαρία.

Η εξέγερση κατεστάλη αιματηρά από τα οθωμανικά στρατεύματα, ενώ παράλληλα αποξένωσε πολλούς χριστιανικούς πληθυσμούς (σλαβόφωνους και ελληνόφωνους), που αντιλαμβάνονταν πλέον ότι οι βουλγαρικές διεκδικήσεις στόχευαν στην εθνική αλλοτρίωση των τοπικών κοινωνιών.

3. Η Ένωση της Μακεδονίας με την Ελλάδα (1912–1913): Το ιστορικό τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας

Η τρίτη και πιο αποφασιστική πράξη του Μακεδονικού ζητήματος ήρθε με τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912–1913). Τα ελληνικά στρατεύματα απελευθέρωσαν τη Θεσσαλονίκη, τη Φλώρινα, την Κατερίνη και άλλες πόλεις της Μακεδονίας, ενσωματώνοντάς τις στον εθνικό κορμό. Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) επισημοποίησε την τελική ένταξη του μεγαλύτερου μέρους της γεωγραφικής Μακεδονίας στην Ελλάδα. Αυτή ήταν και η πρώτη και μοναδική, επιτυχής προσπάθεια ένταξης της περιοχής στην ελληνική επικράτεια.

Η “Μακεδονία των εργατών”: Το κομμουνιστικό αφήγημα και η πολιτική παγίδα

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου και ειδικά μετά τη Ρωσική Επανάσταση, ο βουλγαρικός εθνικισμός μεταμφιέστηκε σε κομμουνιστική ρητορική, υιοθετώντας τη θέση για τη δημιουργία μιας «Ανεξάρτητης Μακεδονίας» στο όνομα του διεθνισμού και του δικαιώματος των λαών στην αυτοδιάθεση.

Το σχέδιο αυτό βρήκε πρόσφορο έδαφος και σε κύκλους της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν), με συνέπεια η θέση αυτή να περάσει και στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ), το οποίο στα τέλη της δεκαετίας του 1920 υποστήριξε, έστω και προσωρινά, την ιδέα μιας ενιαίας και αυτόνομης “Μακεδονίας του λαού”. Πρόκειται για ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα κεφάλαια της ελληνικής αριστεράς, το οποίο εγκαταλείφθηκε επίσημα με το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου και τη συμμετοχή των Μακεδόνων στην εθνική αντίσταση.

Η ιδέα αυτή επανήλθε έμμεσα στον εμφύλιο πόλεμο, όταν το δημοκρατικό στρατό Ελλάδας, με την υποστήριξη της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, άφηνε ανοικτό το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας ανεξάρτητης Μακεδονικής κρατικής οντότητας, στα πρότυπα ενός βαλκανικού διχοτομικού μοντέλου, αντίστοιχου με αυτό που αργότερα είδαμε στην Κορέα. Ευτυχώς, το σχέδιο αυτό δεν ευδοκίμησε, αποτρέποντας μια μόνιμη εθνική πληγή και ένα πιθανό διαμελισμό του ελληνικού Βορρά.

Το  χωριό Bulkes του Τίτο και οι επιδιώξεις για μια «εργατική Μακεδονία»

Λίγο μετά τη λήξη του Εμφυλίου στην Ελλάδα και εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, δημιουργήθηκε στη Γιουγκοσλαβία ένα μοναδικό ιστορικό φαινόμενο: το χωριό Μπούλκες (ή Buljkes), κοντά στο Νόβι Σαντ. Εκεί, με πρωτοβουλία του καθεστώτος του Τίτο, συγκεντρώθηκαν περίπου 4.000 Έλληνες κομμουνιστές και μαχητές του δημοκρατικού στρατού. Το Μπούλκες λειτούργησε για λίγα χρόνια ως ένα είδος «μικρής Ελλάδας» μέσα στην Σερβία, (με τις ευλογίες φυσικά του Τίτο), με τοπική ελληνική διοίκηση, ελληνική γλώσσα, δικά του σχολεία, εφημερίδες και ακόμα και νομισματική μονάδα. Ήταν μια κοινότητα υπό καθαρά κομμουνιστική οργάνωση και πειραματική αυτοδιαχείριση.

Το εγχείρημα δεν ήταν μόνο ανθρωπιστικό ή ιδεολογικό. Αντιθέτως, αποτέλεσε μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για τη διεύρυνση της επιρροής της Γιουγκοσλαβίας στα Βαλκάνια. Το χωριό λειτουργούσε ως πρότυπο για το τι θα μπορούσε να εφαρμοστεί, σε περίπτωση κομμουνιστικής επικράτησης, και στη Βόρεια Ελλάδα. Η προσέγγιση αυτή ενίσχυσε την τότε ρητορική για μια «Μακεδονία της Εργατιάς», ανεξάρτητη και αυτόνομη, μακριά από τα εθνικά σύνορα των υπαρχόντων κρατών. Μάλιστα, αρκετοί κύκλοι του ΚΚΕ την περίοδο εκείνη έβλεπαν με θετικό μάτι ένα αντίστοιχο μοντέλο να εφαρμόζεται στη Δυτική Μακεδονία και τη Θράκη, υπό την επιρροή του Τίτο και την κάλυψη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.

Ωστόσο, η διάρρηξη των σχέσεων Τίτο–Στάλιν το 1948 και η αποδυνάμωση της σοβιετικής επιρροής στη Γιουγκοσλαβία απομόνωσε το Μπούλκες. Εσωτερικές εντάσεις, η αποχώρηση υποστηρικτών του Ζαχαριάδη, και οι γεωπολιτικές μεταβολές της εποχής οδήγησαν σύντομα στη διάλυση του χωριού. Το σχέδιο για μια «εργατική Μακεδονία» αποδείχθηκε τελικά ανεφάρμοστο, παραμένοντας ένα ιστορικό επεισόδιο που φωτίζει την έντονη ιδεολογική αντιπαράθεση στα Βαλκάνια και τις συγκρουόμενες οραματικές γεωγραφίες που εκτείνονταν πέρα από τα σύνορα των εθνών-κρατών.

Η περίπτωση του Μπούλκες, αποτελεί σήμερα ένα ξεχασμένο αλλά ιδιαίτερα σημαντικό κεφάλαιο, που αποκαλύπτει την προσπάθεια χειραγώγησης εθνοτικών ταυτοτήτων μέσω του διεθνιστικού κομμουνισμού. Εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό της Γιουγκοσλαβίας για την εξουδετέρωση της βουλγαρικής επιρροής στην περιοχή της Μακεδονίας, προωθώντας μια νέα ταυτότητα, η οποία θα λειτουργούσε ως δορυφόρος της Βελιγράδιου. Ένα όραμα που σήμερα βλέπουμε να αναβιώνει υπό νέες μορφές, με αιχμή του δόρατος τη μουσική, τον πολιτισμό και τη ”ήπια” προπαγάνδα σε πανηγύρια και κοινωνικές εκδηλώσεις στη Φλώρινα και αλλού.

Ο ρόλος των κομμουνιστών στην ιστορία της Μακεδονίας και τα χρόνια του Εμφυλίου

Η ιστορία της Μακεδονίας κατά τον 20ό αιώνα διαμορφώθηκε από τρεις βασικές προσπάθειες για ένωση ή αυτονομία, στις οποίες πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν διάφορες πολιτικές και εθνικές δυνάμεις, ανάμεσά τους και οι κομμουνιστές της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών. Από τις πρώτες απόπειρες των Μακεδόνων να ενωθούν με την Ελλάδα, μέσω επαναστατικών κινημάτων και ανταρτοπολέμων, μέχρι την αποτυχημένη εκστρατεία του Ίλιντεν, αλλά και τη βουλγαρική κομμουνιστική προσπάθεια για τη δημιουργία μιας «εργατικής Μακεδονίας», η περιοχή βρέθηκε στο επίκεντρο έντονων γεωπολιτικών και ιδεολογικών συγκρούσεων.

Ιδιαίτερα καθοριστική υπήρξε η δράση των κομμουνιστών την περίοδο του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949), όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) επιδίωξε όχι μόνο την ανατροπή της αστικής κυβέρνησης αλλά και την ουσιαστική αλλαγή του εδαφικού χάρτη. Στο συνέδριο του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που έλαβε χώρα στο Στρασβούργο το 1947, ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ, Μιλτιάδης Πορφυρογένης, αποκάλυψε ξεκάθαρα τις προθέσεις του κόμματος. Δήλωσε ότι η αντίδραση, τόσο η ξένη όσο και η εγχώρια, έθετε εμπόδια στη δημιουργία μίας «ελεύθερης Ελλάδας» με κυβέρνηση που θα είχε ως έδρα τη Θεσσαλονίκη, δηλαδή στην ουσία το διαμελισμό της χώρας. Το σχέδιο προέβλεπε τη διχοτόμηση της Ελλάδας και τη δημιουργία βόρειου κομμουνιστικού κράτους, κατά τα πρότυπα των διαχωρισμών που συνέβησαν στη Βόρεια και Νότια Κορέα ή στο Βιετνάμ.

Η επίσημη απόφαση διάσπασης του ελληνικού κράτους αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα για την κομμουνιστική ηγεσία, η οποία προσπάθησε να στηρίξει στρατιωτικά αυτή την επιλογή. Το σχέδιο Λίμνερ, που εκπονήθηκε από το αρχηγείο των ανταρτών, προέβλεπε την κατάληψη της Θεσσαλονίκης υπό την ηγεσία του αρχιστράτηγου Μάρκου Βαφιάδη. Ωστόσο, οι στρατιωτικοί συσχετισμοί και η πολιτική δυναμική της εποχής καθιστούσαν το σχέδιο αδύνατο στην υλοποίηση και πολιτικά ανέφικτο, αποδεικνύοντας τις αντιφάσεις και τα όρια του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα.

Παράλληλα, οι κομμουνιστές της Βουλγαρίας έπαιξαν επίσης ενεργό ρόλο, υποστηρίζοντας την ιδέα μιας αυτόνομης ή ανεξάρτητης Μακεδονίας, υπό κομμουνιστική ηγεμονία, με τη δικαιολογία της προάσπισης των «δικαιωμάτων του λαού και της εργατιάς». Αυτό το όραμα έφτασε να υιοθετηθεί και από τμήματα του Ελληνικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που επιδίωκαν τη δημιουργία μιας «εργατικής Μακεδονίας», ανάλογης με τις σημερινές δύο Κορέες, όπως προανέφερα, μία βόρεια και μια νότια. Η ιδέα αυτή, όμως, δεν καρποφόρησε και το εγχείρημα έμεινε ανεκπλήρωτο, αποτυπώνοντας την έντονη σύγκρουση ανάμεσα στα εθνικά κράτη και τα διεθνιστικά κομμουνιστικά κινήματα στην ταραγμένη εκείνη περίοδο.

Εν κατακλείδι

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν πως δεν έχουμε την πολυτέλεια να αντιμετωπίζουμε ελαφρά τη σημασία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Ιδίως σε περιοχές με ιστορικές ευαισθησίες και γεωπολιτική βαρύτητα, η γνώση της ιστορίας και των πραγματικών γεγονότων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαμόρφωση συνείδησης και αντίστασης απέναντι σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης ή παραποίησης.

Η γλώσσα, τα τραγούδια και τα ήθη που πέρασαν από γενιά σε γενιά δεν είναι απλώς στοιχεία παράδοσης, είναι φορείς ταυτότητας, ιστορίας και συλλογικής μνήμης. Γι’ αυτό και απαιτείται προσοχή, υπευθυνότητα και κατανόηση του ευρύτερου πλαισίου. Όταν αυτά τα στοιχεία εργαλοποιούνται, είτε για πολιτική σκοπιμότητα είτε για την καλλιέργεια αυτονομιστικών αφηγημάτων, τότε το ζήτημα παύει να είναι μόνο πολιτιστικό και γίνεται βαθύτατα πολιτικό.

Η προστασία της πολιτιστικής μας συνέχειας δεν σημαίνει απομόνωση ή εχθρότητα προς το διαφορετικό. Αντίθετα, σημαίνει επίγνωση του ποιοι είμαστε, πού βρισκόμαστε και πώς μπορούμε να σταθούμε με αξιοπρέπεια στον σύγχρονο κόσμο, χωρίς να παρασυρόμαστε από επιφανειακές αφηγήσεις και χωρίς να αγνοούμε τα ιστορικά διδάγματα που οι ευαίσθητες αυτές περιοχές κουβαλούν.

ΥΓ: Ας μην το ξεχνάμε: πολλοί από εμάς καταγόμαστε από ανθρώπους που γεννήθηκαν ως Οθωμανοί υπήκοοι και πέθαναν ως Έλληνες πολίτες. Μέσα σε μια ζωή έζησαν πολέμους, προσφυγιά, ανταλλαγές πληθυσμών, ανατροπές καθεστώτων και την ίδια την οικοδόμηση του ελληνικού κράτους. Αυτή η μετάβαση δεν ήταν μόνο γεωπολιτική, ήταν βαθιά υπαρξιακή. Και η μνήμη τους, η γλώσσα τους, τα τραγούδια και οι παραδόσεις τους αποτελούν κομμάτια αυτής της δύσκολης αλλά υπερήφανης διαδρομής. Σε αυτόν τον ιστορικό καθρέφτη καλούμαστε να κοιταχτούμε, με νηφαλιότητα αλλά και με ΙΣΤΟΡΙΚΗ ευθύνη.

Αυτή την Παρασκευή στις “Αντιθέσεις” μια μεγάλη συζήτηση γύρω από την έννοια “πολιτικό κενό” σε σχέση με τις ραγδαίες γεωπολιτικές- γεωοικονομικές- τεχνολογικές και κοινωνικές αναδιατάξεις, στην παγκόσμια- ευρωπαϊκή αλλά και Ελληνική πραγματικότητα

Οι ραγδαίες εξελίξεις της ανοιχτής πολεμικής σύγκρουσης και οι προεκτάσεις της , μετά την αιφνιδιαστική μαζική επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν

Το πολιτικό κενό εκφράζεται μόνο μέσα από την ατονία των θεσμών και την δυσλειτουργία του πολιτικού συστήματος ή πρόκειται για κάτι πιο βαθύ – κοινωνικά και ως εκ τούτου πολιτιστικά βαθύ;

Ο τεχνοκόσμος, το “αφήγημα ” των μετακοινωνιών και τα ανοιχτά ερωτήματα προκλήσεις για τις κοινωνίες , όταν ο δημόσιος χώρος περιορίζεται σε ιδιωτική χρήση …

Τι σηματοδοτεί ο εσωτερικός “υβριδικός εμφύλιος” στις ΗΠΑ για την υπερδύναμη αλλά και όλο τον κόσμο , υπάρχει αντιστοίχιση στην Ευρώπη ;

Πως εξηγείται η αδυναμία της κοινωνίας να διατυπώσει συγκροτημένες προτάσεις για τα προβλήματα του παρόντος και τον σχεδιασμό του μέλλοντος

Μια ανησυχητική εικόνα: Η υποχώρηση της Δύσης στις παγκόσμιες ισορροπίες. Η υποχώρηση της Ευρώπης στο ίδιο πλαίσιο. Η υποχώρηση της Ελλάδας μέσα στην Ευρώπη.

Γιατί το «κενό» γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνο όταν συμβαίνει σε ζώνες στρατηγικού ενδιαφέροντος που πολλές δυνάμεις γειτονικές ή μη εποφθαλμιούν για την βελτίωση των δικών τους θέσεων και συμφερόντων;

Η θέση και η σχέση της Ελλάδας σε ένα κόσμο με βίαιους μετασχηματισμούς , το “κλειδί” της Ανατολικής Μεσογείου και οι κρίσιμες μεταβλητές σε Αιγαίο και Κύπρο

Κι ακόμη :

Αλλάζει η ουσία και η μορφή του πολέμου; Τι σημαίνει τεχνική καινοτομία στον πόλεμο;

Τι σημαίνει «κοινωνική» καινοτομία στον πόλεμο – πώς συνδυάζεται με την τεχνική αντίστοιχη.

Με τι θα συγκρίναμε την σημερινή πυρηνική εκδοχή του πολέμου; Κινούμαστε σε έναν πόλεμο χωρίς όρια και «πολιτικούς» στόχους;

Ποια τα «νέα» χαρακτηριστικά των πολέμων σε Ουκρανία, Παλαιστίνη – με ποιες καταστάσεις του παρελθόντος θα τα συγκρίναμε;

Στο στούντιο των “Αντιθέσεων” ο Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας Γιώργος Μαργαρίτης , με αφορμή και το νέο του βιβλίο “Μία πολιτική ιστορία του πολέμου

Στην εκπομπή καταθέτουν την οπτική τους οι :

Ανδρέας Μαζαράκης , οικονομολόγος αναλυτής και ραδιοφωνικός παραγωγός της εκπομπής τομή στο ραδιόφωνο , “Ο ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ ” στα parapolitika.gr 90.1 fm

Δημήτρης Σκουτέρης ,πολιτικός επιστήμονας – αναλυτής

Δημήτρης Διακομιχάλης , πρώην Δήμαρχος Καλύμνου , γεωπολιτικός αναλυτής

Βασίλης Λύκος , Δρ. Ολοκληρωμένης Περιβαλλοντικής Διαχείρισης του Πανεπιστημίου Κρήτης

📺 “ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ” με τον Γιώργο Σαχίνη στην ΚΡΗΤΗ TV

Γράφει ο Μιχάλης Ψύλος, Ναυτεμπορική

Στο προάστιο Ραμάτ Γκαν του Τελ Αβίβ τα ερείπια κάποιων κτιρίων μοιάζουν με κομμάτια που έχουν πέσει από μια άλλη πραγματικότητα. Πρόκειται για τα απομεινάρια από τις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις, που προκάλεσαν τον θάνατο τουλάχιστον τριών ανθρώπων στο προάστιο.
Η ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ορλί Νόι σχολιάζει: «Τα κατεστραμμένα κτίρια στο Ραμάτ Γκαν αλλά και στο Τελ Αβίβ, οι κρατήρες και τα σύννεφα σκόνης, είναι τα ίδια με αυτά που βλέπουμε στη Γάζα, αν και σε ασύγκριτη μικρότερη κλίμακα καταστροφής. Αυτές οι εικόνες πρέπει να μας αφυπνίσουν από την παραληρηματική φαντασίωση ότι είμαστε άτρωτοι σε όλα, ότι μπορούμε να επιβιώσουμε σε αυτήν την περιοχή μόνο χάρη στην ωμή βία, στα όπλα μας».

«Έχουμε γίνει …πρώτη γραμμή του πολέμου, μετά από τόσες πολλές συγκρούσεις», λένε οι κάτοικοι.

Ο γνωστός Ισραηλινός συγγραφέας Ετγκάρ Κερέτ γράφει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Αυτοί οι ιρανικοί πύραυλοι μου υπενθυμίζουν ότι παράλληλα με τον άχρηστο και σκληρό πόλεμο στον οποίο ο Νετανιάχου συνεχίζει να μας σέρνει στη Γάζα, υπάρχουν και άλλοι πόλεμοι εναντίον πραγματικών και ισχυρών εχθρών που απειλούν την ύπαρξή μας. Και καθώς συγκεντρωνόμαστε στην μπροστινή μας πόρτα, η οποία τρέμει από τον θόρυβο των εκρήξεων, ελπίζουμε ότι όπως ξέραμε πάντα πώς να κερδίζουμε τους πολέμους που πρέπει να κερδίσουμε, ίσως τελικά μάθουμε να βάλουμε τέλος σε εκείνους που, εκτός από το να σκοτώνουν, δεν μας επιτρέπουν να προοδεύσουμε με κανέναν τρόπο».

Οι ιρανικοί πύραυλοι έχουν διαπεράσει την ισραηλινή άμυνα με σχετική ευκολία, προκαλώντας τεράστιες υλικές ζημιές, 13 νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και μια πολύ πιο σοβαρή ψυχολογική και στρατηγική κατάρρευση: αυτήν της αξιοπιστίας του άτρωτου Ισραήλ.

Ο Σιδερένιος Θόλος

Στον νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή, η πραγματική είδηση ​​δεν είναι ότι το Ισραήλ έπληξε δεκάδες στόχους στο Ιράν, αλλά ότι δεν μπορεί πλέον να αμυνθεί αποτελεσματικά απέναντι στην Τεχεράνη.

Μια ιστορική αλλαγή συντελείται στη Μέση Ανατολή: για πρώτη φορά από τη γέννησή του, το Κράτος του Ισραήλ εμφανίζεται πραγματικά ευάλωτο σε αμυντικό επίπεδο.

Παρά τις διαβεβαιώσεις πολλών δυτικών μέσων ενημέρωσης, η πραγματικότητα δείχνει μια πολύ διαφορετική εικόνα: το ισραηλινό αντιαεροπορικό αμυντικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένου του πολυδιαφημισμένου Σιδερένιου Θόλου, έχει διαπεραστεί από τους ιρανικούς πυραύλους νέας γενιάς.

Πολλά είναι τα ερωτήματα σχετικά με την πραγματική αποτελεσματικότητα της αντιπυραυλικής ασπίδας του εβραϊκού κράτους. Ο ένας στους τέσσερις πυραύλους που εκτόξευσε το Ιράν, διαπέρασε τον υποτιθέμενο άτρωτο Σιδερένιο Θόλο (Kippat Barzel ). Ενα αμυντικό σύστημα που αναπτύχθηκε από την Rafael Advanced Defense Systems σε συνεργασία με την Israel Aerospace Industries και χρηματοδοτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δηλωμένος στόχος του είναι η αναχαίτιση πυραύλων μικρής εμβέλειας και βλημάτων πυροβολικού σε ακτίνα περίπου 70 χλμ. Από την εισαγωγή του το 2011, ο Σιδερένιος Θόλος έχει διαφημιστεί ως θρίαμβος της ισραηλινής στρατιωτικής τεχνολογίας, ικανός να εξουδετερώσει χιλιάδες πυραύλους που εκτοξεύονταν από τη Γάζα.

Ωστόσο, η αφήγηση αυτή συχνά αγνοεί μια βασική διάκριση: Ο Σιδερένιος Θόλος είναι αποτελεσματικός μόνο έναντι σχετικά απλών απειλών, όπως οι πύραυλοι Qassam ή Grad, οι οποίοι δεν διαθέτουν συστήματα καθοδήγησης και έχουν προβλέψιμες τροχιές. Εναντίον βαλλιστικών πυραύλων, κρουζ ή υπερηχητικών, ο Σιδερένιος Θόλος απλά δεν έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί.

Η Σφεντόνα του Δαβίδ και το Βέλος

Αντιμέτωπο με πιο εξελιγμένες απειλές, το Ισραήλ έχει σταδιακά κατασκευάσει ένα πολυεπίπεδο αμυντικό σύστημα που περιλαμβάνει:

-Τη Σφεντόνα του Δαυίδ: Σχεδιασμένη για την αναχαίτιση πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς (70-300 χλμ.) και προηγμένων πυραύλων κρουζ. Ωστόσο, αυτό το σύστημα έχει επίσης δείξει περιορισμούς στην ικανότητά του να διακρίνει ταυτόχρονες απειλές.

-Βέλος 2 και Βέλος 3: Δύο συστήματα αχεδιασμένα για την αναχαίτιση βαλλιστικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, που εκτοξεύονται κυρίως από την Υεμένη ή το Ιράν. Το Βέλος 3 έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις πιο προηγμένες τεχνολογίες, αλλά τα πραγματικά δεδομένα αναχαίτισης είναι απόρρητα και οι δημόσιες δοκιμές δεν αντιπροσωπεύουν πολύπλοκα σενάρια πολέμου.

Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης ιρανικής επίθεσης – μιας συντονισμένης επίθεσης που περιλάμβανε μη επανδρωμένα αεροσκάφη Shahed, βαλλιστικούς πυραύλους και πυραύλους κρουζ – η αμυντική αρχιτεκτονική του Ισραήλ δυσκολεύτηκε να αντέξει το πλήγμα.

Μερικοί πύραυλοι αναχαιτίστηκαν χάρη στην αποφασιστική υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία, αλλά άλλοι έπληξαν πολιτικούς στόχους και ευαίσθητες υποδομές. Ένας ισραηλινός σκοτώθηκε τότε. Και όχι λόγω έλλειψης άμυνας, αλλά της αποτυχίας της.

Το πιο ανησυχητικό γεγονός δεν είναι τόσο η μερική αποτυχία του Σιδερένιου Θόλου, όσο το ότι ακόμη και με την αμερικανική στρατιωτική και τεχνολογική υποστήριξη, το Ισραήλ δεν μπορεί να προστατευθεί πλήρως από μια καλά συντονισμένη πυραυλική επίθεση. Αν αυτό ισχύει για το Τελ Αβίβ – μία από τις πιο στρατιωτικά οχυρωμένες πόλεις στον κόσμο – τι θα μπορούσε να συμβεί σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, σε περίπτωση επίθεσης από μια άλλη δύναμη;

Το Ισραήλ έχει υποστεί ένα πολύ σκληρό πλήγμα. Η ασπίδα δεν έχει καταρρεύσει, αλλά έχει δείξει βαθιές ρωγμές.