Γράφει ο Απόστολος Αποστολόπουλος

Μετά την Ουκρανία το Ιράν είναι ένα δεύτερο σημείο όπου παίζεται η τύχη του Κόσμου.

Όπως και στην Ουκρανία δεν υπάρχει άμεση ανάμιξη των τριών Μεγάλων Δυνάμεων (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία) αλλά ο ρόλος των ΗΠΑ είναι αποφασιστικός, υπέρ του Ισραήλ, ενώ Ρωσία -Κίνα περπατάνε πολύ προσεκτικά.

Όποιο και αν είναι το τελικό αποτέλεσμα δεν θα είναι «οριστικό». Ο νικητής δεν θα απολαμβάνει τα κέρδη του ήσυχος. Το Ισραήλ τοποθετήθηκε εκεί από τους Άγγλους για να αναστατώνει τους Άραβες και να ελέγχει την ευρύτερη περιοχή.

Το κάνει αποτελεσματικά. Αυτό είναι το «οριστικό» αποτέλεσμα της δημιουργίας του Ισραηλινού Κράτους. Μια «σταθερή αστάθεια» επί τουλάχιστον ένα αιώνα και είμαστε μόλις στην αρχή.

Η έκβαση του σημερινού αγώνα δεν είναι πιθανό να δώσει σαφή και οριστικό νικητή. Δηλαδή δεν μπορεί ταυτόχρονα να συνεχιστεί η απόπειρα Τραμπ για κοινή (αν και όχι ανέφελη) πορεία ΗΠΑ-Ρωσίας και να υπάρξει καταστροφική εξέλιξη για το Ιράν.

Η Ρωσία δεν μπορεί να αποδεχθεί συντριπτική ήττα ενός Σύμμαχου όπως το Ιράν, κάτι που θα πλήξει καίρια το κύρος της ως πρώτης τάξεως παγκόσμια Δύναμη, ικανής να προστατεύει τους φίλους και Συμμάχους.

Στόχος όσων επέβαλλαν σήμερα την σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν είναι ακριβώς να πλήξουν την προσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας. Όλα τα άλλα είναι συνεπαγόμενα και δευτερεύοντα.

Οι άμεσες, διμερείς, αιτίες της σύγκρουσης Ιράν-Ισραήλ είναι υπαρκτές και βάσιμες. Αλλά είναι υποκείμενες στα τοπικά και γενικότερα συμφέροντα των Μεγάλων Παικτών.

Ισραήλ και Ιράν θα προσαρμοστούν στα υπερκείμενα συμφέροντα ή θα πάμε σε άμεση, παγκόσμια Σύγκρουση.

Πέρα από τις στρατιωτικές και ενεργειακές υποδομές, το Ισραήλ έχει επίσης στοχεύσει βασικά πρόσωπα του ιρανικού καθεστώτος χάρη στις εξαιρετικές πληροφορίες του, σύμφωνα με τον Olivier Mas, πρώην μέλος της DGSE.

ΠΗΓΗ: Le Point

Μετάφραση: Μπάμπης Γ.Πετράκης

Ήταν σχεδόν πριν από ένα χρόνο. Στις 31 Ιουλίου 2024, ο ηγέτης της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε σκοτώθηκε μαζί με έναν από τους σωματοφύλακες του ενώ διέμενε σε ένα διαμέρισμα στην Τεχεράνη. Μια δολοφονία που κατέστη δυνατή χάρη στις πληροφορίες, από δορυφορικές εικόνες έως ανθρώπινες πηγές, στην καρδιά του καθεστώτος των μουλάδων. Το ίδιο σενάριο φαίνεται να επαναλαμβάνεται στις μαζικές επιθέσεις που το Ισραήλ προκαλεί στο Ιράν από την Παρασκευή 13 Ιουνίου και την έναρξη της Επιχείρησης Rising Lion. Συνολικά, σε διάστημα τριών ημερών, ο ισραηλινός στρατός ισχυρίζεται ότι η αεροπορία του έπληξε 170 στόχους και 720 στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Εκτός από αεροδρόμια, στρατιωτικές εγκαταστάσεις και ενεργειακές υποδομές, ισραηλινά αεροσκάφη έπληξαν θέσεις εξουσίας, καθώς και στελέχη του καθεστώτος. Από το βράδυ της Πέμπτης, αρκετά υψηλόβαθμα μέλη του ιρανικού στρατού και των Φρουρών της Επανάστασης σκοτώθηκαν. Ο πρώτος ήταν ο στρατηγός Μοχάμεντ Μπαγκέρι, αρχηγός του επιτελείου των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων από το 2016. Είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του προγράμματος βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν.

Ο Γκολάμ Αλί Ρασίντ ήταν επικεφαλής της Χατάμ αλ-Ανμπίγια, της Διοίκησης Έκτακτης Ανάγκης. Ο Χοσεΐν Σαλαμί, επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης από το 2019 και σκληροπυρηνική προσωπικότητα του καθεστώτος, σκοτώθηκε επίσης τις πρώτες ώρες της επίθεσης. Τρεις άλλοι ηγέτες των Πασνταράν, επικεφαλής αντίστοιχα της Αεροδιαστημικής Δύναμης, της επίλεκτης Δύναμης Κουντς και της υπηρεσίας πληροφοριών των Φρουρών, σκοτώθηκαν επίσης. Στοχοποιήθηκαν επίσης επιστήμονες που συμμετείχαν στο πυρηνικό πρόγραμμα.

Αυτός ο συστηματικός αποκεφαλισμός της αλυσίδας διοίκησης μοιάζει με αυτόν που πραγματοποιήθηκε λίγους μήνες νωρίτερα εναντίον της Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Για τον Olivier Mas, πρώην μέλος της Γενικής Διεύθυνσης Εξωτερικής Ασφάλειας (DGSE), οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών αξιοποιούν πλήρως τις τεχνολογικές τους εξελίξεις, ιδίως στην τεχνητή νοημοσύνη.

Le Point : Τους τελευταίους μήνες, έχουμε την εντύπωση ότι παρατηρούμε μια εκπληκτική συσσώρευση των ισραηλινών πληροφοριών και της δύναμης στόχευσης, κάτι που θα επιβεβαίωνε και αυτή η επιχείρηση “Rising Lion”. Ισχύει αυτό;

Είναι πράγματι εκπληκτικό. Το Ισραήλ διεξάγει μια πολύ ακριβή εκστρατεία εναντίον ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, αλλά όχι μόνο αυτό. Βλέπουμε στοχευμένες δολοφονίες επιστημόνων και αξιωματούχων των Φρουρών της Επανάστασης. Αυτό καταδεικνύει ένα εξαιρετικά ακριβές επίπεδο πληροφοριών, επειδή για να επιτευχθεί η στόχευση, πρέπει να γνωρίζετε ακριβώς πού βρίσκονται οι άνθρωποι σε μια δεδομένη στιγμή. Έχουμε δει αυτή την ακρίβεια σε δράση εναντίον της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και τώρα του Ιράν. Είναι σαν το Ισραήλ να διαβάζει ένα ανοιχτό βιβλίο.

Le Point : Αλλάζει αυτή η ακρίβεια πληροφοριών τον τρόπο με τον οποίο διεξάγει αεροπορικές επιδρομές ;

Φυσικά, είναι εκπληκτικό γιατί πάντα λέγεται ότι οι αεροπορικές εκστρατείες από μόνες τους δεν επαρκούν. Αλλά αυτό δεν είναι ημι-αδιάκριτος βομβαρδισμός όπως οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν στη Βαγδάτη. Στοχεύουμε άτομα και το σύστημα με πρωτοφανή ακρίβεια. Ο εναέριος φορέας γίνεται για άλλη μια φορά κρίσιμος χάρη σε αυτήν την εκπληκτικά ακριβή πληροφορία, στην οποία πιστεύω ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη παίζει βασικό ρόλο.

Le Point : Τι ρόλο παίζει η Τεχνητή Νοημοσύνη ;

Μπορεί να επιταχύνει τις διαδικασίες και να συντομεύσει τους βρόχους λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να εντοπίσει τη βέλτιστη στιγμή όταν πολλαπλοί στόχοι είναι ταυτόχρονα προσβάσιμοι. Όταν στοχεύει άτομα που κινούνται συνεχώς, αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο. Για σταθερές κατασκευές όπως εγκαταστάσεις, είναι διαφορετικό, αλλά για τους ανθρώπινους στόχους, η Τεχνητή Νοημοσύνη βοηθά στη διαχείριση αυτής της πολυπλοκότητας.

Le Point : Αλλά η ανθρώπινη νοημοσύνη εξακολουθεί να είναι πανταχού παρούσα, έτσι δεν είναι ;

Είναι πάντα ένα μείγμα. Η μηχανή λήψης αποφάσεων τροφοδοτείται από διαφορετικές πηγές πληροφοριών. Οι τεχνικές πηγές είναι σημαντικές, αλλά για να ξεγελάσετε τους υπολογιστές και να εντοπίσετε τους σωστούς στόχους, χρειάζεστε επίσης ανθρώπινη νοημοσύνη στο έδαφος. Όταν κάποιος εισέρχεται σε ένα κτίριο χωρίς το τηλέφωνό του, είναι εκτός εμβέλειας των τεχνικών μέσων. Εξ ου και η σημασία του να έχουμε «μάτια και αυτιά» επί τόπου.

Le Point : Πώς μπορούν οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες να στρατολογούν ανθρώπινες πηγές στο Ιράν ;

Πιθανότατα είναι ένας συνδυασμός χρημάτων και αντικαθεστωτικής ιδεολογίας. Μπορούν να βασιστούν σε άτομα που έχουν συγγενείς φυλακισμένους ή βασανισμένους. Πιθανότατα δεν υπάρχουν πολλοί φιλοϊσραηλινοί στο Ιράν, αλλά υπάρχουν αντίπαλοι του καθεστώτος που, σε συνδυασμό με τα χρήματα, μπορούν να στρατολογηθούν.

Le Point : Αντίθετα, οι ιρανικές μυστικές υπηρεσίες φαίνεται να είναι ανίκανες να αντιμετωπίσουν τις ισραηλινές ενέργειες…

Το Ιράν είναι εντελώς πίσω από την εποχή του. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της τεράστιας απώλειας της ψηφιακής επανάστασης. Οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες πατάνε φουλ γκάζι επειδή εμπλέκονται σε έναν πόλεμο για την επιβίωσή τους. Παίρνουν ρίσκα και προχωρούν πολύ πιο γρήγορα από τις άλλες.

Le Point : Είναι οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες οι πιο αποτελεσματικές στον κόσμο σήμερα;

Οι Αμερικανοί παραμένουν πολύ ισχυροί, αλλά το Ισραήλ είναι το μόνο δυτικό κράτος που εμπλέκεται άμεσα σε έναν πόλεμο, γεγονός που εξηγεί αυτή την πλήρη κινητοποίηση των πόρων του. Αυτό ίσως δημιουργεί το φαινόμενο του μεγεθυντικού φακού που κάνει τις δυνατότητές τους τόσο εντυπωσιακές.

Le Point : Ποιο ψυχολογικό αντίκτυπο έχουν αυτές οι στοχευμένες επιθέσεις στην ιρανική ηγεσία;

Είναι απόλυτος πανικός. Το βλέπουμε με τη Χεζμπολάχ, η οποία έχει μπλοκάρει εντελώς και δεν έχει αντιδράσει, παρόλο που το Ιράν έχει πληγεί όπως ποτέ άλλοτε. Η σιιτική συμμαχία δεν λειτουργεί. Υπάρχουν μάλιστα φήμες ότι ο αναπληρωτής του Ανώτατου Ηγέτη επικοινώνησε με τους Ρώσους για να προετοιμαστεί για μια πιθανή απόδραση, όπως έκανε ο Μπασάρ αλ Άσαντ πριν καταρρεύσει το καθεστώς του.

Στις 13 Ιουνίου 2025, το Ισραήλ εξαπολύει κύμα αεροπορικών επιδρομών εναντίον στρατιωτικών και πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Ιράν, με επίκεντρο το υπόγειο συγκρότημα εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου δηλώνει ότι η Τεχεράνη είναι «σε απόσταση μηνών, ίσως και εβδομάδων» από την παραγωγή μιας πυρηνικής βόμβας.

Το Ιράν, από την πλευρά του, απορρίπτει κάθε κατηγορία περί εξοπλισμού και κάνει λόγο για «ανεύθυνα χτυπήματα» σε «ειρηνικές εγκαταστάσεις». Ποια είναι όμως η αλήθεια; Ήταν πράγματι το Ιράν τόσο κοντά στο πυρηνικό όπλο; Ή πρόκειται για άλλη μία πράξη ενός γεωπολιτικού θεάτρου που διαρκεί δεκαετίες;

Το Project AMAD και η αλήθεια για το παρελθόν

Τα αρχεία που διέρρευσαν το 2018 από την ισραηλινή Μοσάντ αποκάλυψαν κάτι που πολλοί υποπτεύονταν: ότι τη δεκαετία του 1990, το Ιράν είχε εγκρίνει σχέδιο κατασκευής πέντε πυρηνικών όπλων και διενέργειας υπόγειας δοκιμής.

Το πρόγραμμα, γνωστό ως Project AMAD, είχε επίσημη πολιτική κάλυψη και είχε ήδη περάσει σε προχωρημένο στάδιο έως το 2003, οπότε και ανεστάλη. Η αναστολή του συνδέεται με την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν και την παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων εκατέρωθεν των ιρανικών συνόρων.

Ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Belfer Center του Χάρβαρντ και της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), μέρος της τεχνογνωσίας και των ομάδων του AMAD μεταφέρθηκε σε νέα σχήματα με πολιτική κάλυψη, όπως το SPND του Μόχσεν Φαχριζαντέχ, ο οποίος δολοφονήθηκε το 2020 – πιθανότατα από το Ισραήλ.

Το πυρηνικό πρόγραμμα μετά το 2015: από την ελπίδα στη διάλυση

Το 2015, η υπογραφή της πολυμερής συμφωνία JCPOA μεταξύ του Ιράν και των μεγάλων δυνάμεων περιόρισε δραστικά το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Η εμπλουτισμένη ποσότητα ουρανίου, το ποσοστό καθαρότητας, οι εγκαταστάσεις και οι φυγοκεντρητές ετέθησαν υπό αυστηρό έλεγχο της IAEA. Η συμφωνία επέτρεπε στο Ιράν να διατηρεί μόνο μικρές ποσότητες ουρανίου εμπλουτισμένου στο 3,67%.

Όμως το 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε μονομερώς τις ΗΠΑ από τη συμφωνία και επέβαλε νέες κυρώσεις. Το Ιράν απάντησε κλιμακώνοντας σταδιακά τις παραβιάσεις. Σήμερα, το Ιράν διαθέτει περίπου 400 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου στο 60% – μία «τεχνική ανάσα» από το 90% που απαιτείται για χρήση σε πυρηνικά όπλα. Η ποσότητα αυτή θα μπορούσε, θεωρητικά, να επαρκεί για εννέα βόμβες, σύμφωνα με την IAEA.

Ούτε διαψεύσεις ούτε αποδείξεις

Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι το Ιράν έχει πραγματοποιήσει τεχνικά άλματα, όπως την παραγωγή μεταλλικού ουρανίου και τον σχεδιασμό πυροδοτικών μηχανισμών. Ωστόσο, ούτε η IAEA ούτε οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει ενεργό πρόγραμμα κατασκευής όπλων.

Η Αμερικανίδα διευθύντρια Εθνικής Πληροφόρησης Τάλσι Γκάμπαρντ δήλωσε στο Κογκρέσο τον Μάρτιο ότι το Ιράν δεν κατασκευάζει αυτή τη στιγμή πυρηνικό όπλο, και ότι δεν υπάρχει έγκριση από τον ανώτατο ηγέτη Χαμενεΐ για επανεκκίνηση του στρατιωτικού σκέλους. Παραδέχτηκε όμως ότι υπάρχει «διάβρωση της μέχρι πρότινος ισχυρής απαγόρευσης περί συζήτησης των πυρηνικών όπλων στην ιρανική ελίτ».

Η ίδια η IAEA, σε πρόσφατη έκθεσή της, αναφέρει ότι δεν μπορεί να διαβεβαιώσει πως το ιρανικό πρόγραμμα είναι αποκλειστικά ειρηνικό, κυρίως λόγω της άρνησης του Ιράν να συνεργαστεί πλήρως στις έρευνες για παλιότερες δραστηριότητες.

Προληπτικό πλήγμα ή πολιτικός αντιπερισπασμός;

Η επίθεση της 13ης Ιουνίου χτύπησε κρίσιμες εγκαταστάσεις: το υπόγειο συγκρότημα της Νατάνζ, το ερευνητικό κέντρο στην Ισφαχάν, και –σύμφωνα με την Τεχεράνη– και το Φορντό. Η καταστροφή της μονάδας PFEP (που εμπλούτιζε ουράνιο στο 60%) θεωρείται σημαντικό πλήγμα, αλλά δεν είναι βέβαιο αν επηρεάστηκε το απόθεμα.

Αναλυτές, όπως η Kelsey Davenport της Arms Control Association, υποστηρίζουν ότι τα πλήγματα θα μπορούσαν να επιβραδύνουν το πρόγραμμα, αλλά δεν μπορούν να εξαλείψουν τη γνώση και τις υποδομές. «Το Ιράν μπορεί να ξαναχτίσει, ίσως πιο γρήγορα απ’ ό,τι στο παρελθόν», σημειώνει.

Παράλληλα, αρκετοί παρατηρητές εκτιμούν ότι στόχος του Νετανιάχου δεν ήταν μόνο η πυρηνική απειλή αλλά και η αποτροπή μιας ενδεχόμενης διπλωματικής προσέγγισης ΗΠΑ–Ιράν ή και η διάσωση της δικής του κυβέρνησης εν μέσω εσωτερικών πιέσεων.

Η πυρηνική αβεβαιότητα ως γεωπολιτικό εργαλείο

Το Ιράν έχει κρατήσει την πόρτα μισάνοιχτη προς την πυρηνική οδό. Δεν έχει ενεργό πρόγραμμα κατασκευής όπλου – τουλάχιστον σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες – αλλά έχει φροντίσει να διατηρεί γνώσεις, υλικό και επιλογές. Το Ισραήλ, εν μέσω μιας εκρηκτικής στρατηγικής αβεβαιότητας, επιλέγει την επιθετική αποτροπή, ενώ η Δύση χάνει την πρόσβαση και την επιρροή που είχε αποκτήσει με τη συμφωνία του 2015.

Όλα τα νέα γύρω από τη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν και η ανάλυσή τους στο liveblog της Ναυτεμπορικής.