Γράφει η Νικολέτα Πετανίδου, Ναυτεμπορική

Μπορεί για παραπάνω από μία δεκαετία οι σχέσεις Τουρκίας – Αιγύπτου να ήταν τεταμένες, με τον Ταγίπ Ερντογάν να αποκαλεί τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αλ – Σισι «δικτάτορα», ωστόσο από την στιγμή που εξομαλύνθηκαν η Άγκυρα ποντάρει στην περεταίρω και βαθύτερη συνεργασία των δύο κρατών.

Χαρακτηριστική είναι η προσπάθεια που καταβάλει η Άγκυρα -ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες- να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο σε έναν γεωγραφικό χώρο που έχει μετατραπεί σε μία σε μια «σκακιέρα» όπου ενέργεια, εμπόριο, διπλωματία και ασφάλεια βρίσκονται στο επίκεντρο. Στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σε αυτή τη σκακιέρα η Ελλάδα προσπαθεί να διατηρήσει τις συμμαχίες της, με την Αίγυπτο αλλά και τη Λιβύη να δημιουργούν νέα δεδομένα σε μία εκ των πραγμάτων δύσκολη εξίσωση.

Η ελληνο-αιγυπτιακή ΑΟΖ

Τούρκοι αναλυτές χαρακτηρίζουν ως «νομικά αμφιλεγόμενη» την κίνηση της Ελλάδας να προχωρήσει στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, καθώς όπως υποστηρίζουν «η Ελλάδα προσπάθησε να προωθήσει έναν χάρτη που εξυπηρετούσε κυρίως τα δικά της συμφέροντα, διευρύνοντας υπερβολικά τις αξιώσεις της, εφαρμόζοντας την αρχή ότι τα νησιά δημιουργούν πλήρεις θαλάσσιες ζώνες».

Επικαλούνται, ταυτόχρονα, την ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία που υπεγράφη το 2020 και αποτυπώνεται στον ΘΧΣ, σχολιάζοντας πως το αποτέλεσμα δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες της Αθήνας και πως το Κάιρο δεν έδωσε στην Αθήνα όλες τις παράνομες παραχωρήσεις που ζητούσε.

Αντίθετα, όπως υποστηρίζουν, η Τουρκία πρότεινε μια πιο συμφέρουσα και «νομικά» τεκμηριωμένη πρόταση, η οποία περιλάμβανε θαλάσσια περιοχή τριπλάσια από το μέγεθος της Κύπρου – πολύ μεγαλύτερη από αυτή που πρόσφερε η Ελλάδα.

«Η πρόταση τράβηξε την προσοχή της Αιγύπτου, η οποία διατήρησε μια μερική συμφωνία με την Ελλάδα και ταυτόχρονα άφησε ανοιχτούς τους διαύλους με την Τουρκία», αναφέρει δημοσίευμα στον τουρκικό Τύπο.

Η ρηματική διακοίνωση της Αιγύπτου στην Ελλάδα

Την ίδια στιγμή η Αίγυπτος απέστειλε ρηματική διακοίνωση στην Ελλάδα τον Ιούλιο, με την οποία αμφισβητεί τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο, με αφορμή την δημοσίευση του χάρτη με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό.

Στη ρηματική διακοίνωση αναφέρεται, μεταξύ άλλων, πως «ορισμένες περιοχές που ορίζονται στον ‘Ελληνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό’ (…) επικαλύπτονται με το πεδίο εφαρμογής της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου στη Μεσόγειο Θάλασσα», με το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας να απαντά πως πρόκειται για αναμενόμενη αντίδραση γειτονικού κράτους, μέσω συνήθους διπλωματικής αλληλογραφίας, με το οποίο εκκρεμεί οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών.

Σύσφιξη σχέσεων

Παράλληλα, στο παρασκήνιο το τοπίο βάρυνε και με τον εμφύλιο στη Λιβύη.

Η Αίγυπτος και η Τουρκία στήριζαν αντίπαλα στρατόπεδα, με το Κάιρο να υποστηρίζει τον στρατηγό Χαφτάρ και την Άγκυρα την κυβέρνηση της Τρίπολης με την οποία υπέγραψε το παράνομο και ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο αντίθετο με το Δίκαιο της Θάλασσας που συνηθίζει να επικαλείται κατά το δοκούν η Άγκυρα.

Σήμερα, όμως, η εικόνα έχει αλλάξει: η Τουρκία έχει πλέον συμφωνίες και με τις δύο πλευρές της Λιβύης, έχει αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις με την Αίγυπτο και δεν αποκλείεται να βάλει στόχο την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.

Ο «ρόλος» του Ισραήλ

Μεταξύ των όσων διαδραματίζονται, κρίσιμη θεωρείται και η στάση των κρατών απέναντι στο Ισραήλ.

Τούρκοι αναλυτέ θεωρούν πως η (όποια) επιφυλακτικότητα της Αιγύπτου απέναντι στην Ελλάδα σχετίζεται και με τη σύσφιξη των σχέσεων Ισραήλ–Ελλάδας, κάτι που προκαλεί ανησυχία στο Κάιρο και δείχνει ότι ένα τρίγωνο Ισραήλ–Ελλάδας–Αιγύπτου μπορεί να μην είναι βιώσιμο στο μέλλον.

Άλλωστε είναι εμφανές πως ο πόλεμος Ισραήλ–Χαμάς αλλάζει τους… υπολογισμούς.

Η διεθνής κοινότητα φαίνεται διχασμένη ως προς τη στάση της απέναντι στο Ισραήλ και στο κατά πόσο θα βρεθεί «κοινός τόπος» για να επιβληθούν κυρώσεις και εμπορικοί αποκλεισμοί.

Κάτι που η Άγκυρα θεωρεί πως θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την Αίγυπτο, ως εταίρο στις εξαγωγές ισραηλινού αερίου.

Παράλληλα, οι επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα έχουν μειώσει την κίνηση στη Διώρυγα του Σουέζ, μειώνοντας τα έσοδα της Αιγύπτου και επιδεινώνοντας την οικονομική της κρίση.

Για τον λόγο αυτό η Άγκυρα θεωρεί πως αποτελεί σωτήρια λύση για την Αίγυπτο και πως  χρειάζεται μια μακροπρόθεσμη, νόμιμη και ασφαλή συνεργασία, την οποία μπορεί να προσφέρει μια θαλάσσια συμφωνία με την Τουρκία.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά δημοσίευμα της Daily Sabah, «μια συμφωνία συνεργασίας με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο προσφέρει πολλά περισσότερα στην Αίγυπτο από την Ελλάδα, αλλά και μια εναλλακτική απέναντι στο αβέβαιο μπλοκ της Δύσης και του Ισραήλ» και συνεχίζει πως «αν η Αίγυπτος επιλέξει την Τουρκία έναντι της Ελλάδας για μια νέα θαλάσσια συμφωνία, μπορεί να εξασφαλίσει κεντρική θέση στον τομέα της ενέργειας και του εμπορίου».

Αμυντικό «δέλεαρ»

Πέρα από την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, φαίνεται ότι η Τουρκία προσπαθεί να δελεάσει την Αίγυπτο και στον τομέα της άμυνας.

Διεθνή μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι η Αίγυπτος βρίσκεται ένα βήμα πριν την ένταξή της στο στρατηγικό σχέδιο της Τουρκίας για την ανάπτυξη του μαχητικού αεροσκάφους stealth KAAN.

Αιγυπτιακές πηγές δήλωσαν στην The Arab Weekly ότι, «με την υποχώρηση των ιρανικών σχεδίων και την κυριαρχία των ισραηλινών προγραμμάτων, η αξιοποίηση της τουρκικής τεχνογνωσίας σε μαχητικά stealth και προηγμένα drones είναι απαραίτητη. Πολλές μεγάλες δυνάμεις δεν παρέχουν ανοιχτή τεχνική πρόσβαση. Ακόμη και η Κίνα, έχει θετική διάθεση απέναντι στην Αίγυπτο, παραμένει επιφυλακτική στη μεταφορά συγκεκριμένων αεροσκαφών ή αμυντικών συστημάτων, όπως ακριβώς κάνει και η Τουρκία με τις ΗΠΑ».

Οι ίδιες πηγές πρόσθεσαν ότι η εν λόγω συνεργασία Αιγύπτου – Τουρκίας έχει και πολιτικούς στόχους.

«Σκοπός της είναι να κλείσει το κεφάλαιο των προηγούμενων διαφωνιών, επιτρέποντας συντονισμένες προσπάθειες επίλυσης περιφερειακών ζητημάτων με τρόπους που εξυπηρετούν και τις δύο πλευρές. Η πρωτοβουλία αυτή σηματοδοτεί επίσης τη δυνατότητα σχηματισμού ενός ευρύτερου περιφερειακού αμυντικού σχεδίου, που ενδεχομένως θα περιλαμβάνει και άλλα αραβικά κράτη σε συλλογικές ρυθμίσεις ασφαλείας», ανέφεραν χαρακτηριστικά.

Επιπρόσθετα και τοTactical Report, που εξειδικεύεται σε θέματα άμυνας ανέφερε πως το ενδιαφέρον της Αιγύπτου για το KAAN εκδηλώθηκε κατά την επίσκεψη του Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι στην Άγκυρα τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους.

Ακολούθως, αντιπροσωπεία της Αιγυπτιακής Πολεμικής Αεροπορίας επισκέφθηκε την Τουρκία για να εξετάσει τις γραμμές παραγωγής, ενώ τον Μάιο, ο Αιγύπτιος Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατηγός Άχμαντ Χαλίφα επισκέφθηκε την Άγκυρα.

Η επίσκεψη επικεντρώθηκε στη διεύρυνση της στρατιωτικής συνεργασίας σε εκπαίδευση, μεταφορά τεχνογνωσίας και ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων, με τις δύο πλευρές να εκφράζουν φιλοδοξίες για περαιτέρω επέκταση της συνεργασίας σε πολλαπλά πεδία στο άμεσο μέλλον.

Μνημόνιο Συνεργασίας Τουρκίας-Αιγύπτου

Στο πλαίσιο αυτό πληροφορίες αναφέρουν πως πριν το τέλος του 2025 αναμένεται ότι θα υπογραφεί μνημόνιο κατανόησης μεταξύ Καΐρου – Άγκυρας που θα επικυρώνει τη συμμετοχή της Αιγύπτου στο πρόγραμμα KAAN.

Συμπερασματικά η επαναπροσέγγιση Τουρκίας – Αιγύπτου, η στρατιωτική συνεργασία που διαφαίνεται, αλλά και οι ανοιχτοί δίαυλοι με το Ισραήλ και την Ελλάδα, δημιουργούν ένα πλέγμα ισορροπιών που διαρκώς επανακαθορίζεται.

Το αν η Αίγυπτος θα στραφεί προς την Άγκυρα ή θα διατηρήσει τις παραγωγικές της σχέσεις με την Αθήνα, θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα για τις μελλοντικές εξελίξεις.

Σε κάθε περίπτωση, πάγια θέση της Ελλάδας είναι η διασφάλιση των εθνικών της συμφερόντων ειδικά σε ένα περιβάλλον που μεταβάλλεται ταχύτατα.