Γράφει ο Ταμέρ Τσιλινγκίρ, Pontos Gerçek

Ποιος είναι ο Χιζίρ Πασάρ;

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Πιρ Σουλτάν Αμπντάλ έστειλε έναν από τους νέους που είχε κοντά του, τον Χιζίρ, στην Κωνσταντινούπολη για να μορφωθεί. Εκείνος έλαβε κρατική εκπαίδευση, σπούδασε σε μεντρεσέ (σ.σ. μουσουλμανικά ιεροδιδασκαλία0 και τελικά διορίστηκε διοικητής (βαλής) στη Σεβάστεια. Όταν όμως επέστρεψε, είδε τον Πιρ Σουλτάν Αμπντάλ, ο οποίος έχαιρε μεγάλης αγάπης από τον λαό και μέσα από την ποίησή του ζητούσε ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη, ως απειλή. Έτσι ο Χιζίρ Πασά, εκπροσωπώντας την εξουσία, αποφάσισε την εκτέλεση του ίδιου του δασκάλου του, του Πιρ Σουλτάν.

Το γεγονός αυτό άφησε βαθιά ίχνη στην λαϊκή κουλτούρα. Ο Πιρ Σουλτάν Αμπντάλ μνημονεύεται ως η φωνή της συνείδησης του λαού, της διεκδίκησης δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης, ενώ ο Χιζίρ Πασά συνδέθηκε με την υποταγή στην εξουσία, την προδοσία χάριν αξιωμάτων και την καταπίεση.

• Δικαιοσύνη – Τυραννία: Ο Πιρ Σουλτάν συμβολίζει την επιθυμία του λαού για δικαιώματα και ελευθερίες, ενώ ο Χιζίρ Πασά την καταπιεστική όψη της κρατικής εξουσίας.

• Πίστη – Προδοσία: Ο Πιρ Σουλτάν δεν παραιτήθηκε ποτέ από τις αξίες του, ενώ ο Χιζίρ Πασά γύρισε την πλάτη στον δάσκαλό του και στον λαό του για χάρη αξιωμάτων.

• Σύγκρουση Λαού – Κράτους: Το γεγονός συμβολίζει την ένταση ανάμεσα σε κυβερνώντες και κυβερνώμενους κατά την οθωμανική περίοδο.

Οι “Χιζίρ Πασάδες του Πόντου”: Ζήτημα Ταυτότητας, Εξουσίας και Πίστης

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, οι πολιτικές και κοινωνικές μεταβολές που συνέβησαν σε διάφορες περιοχές της Ανατολίας αποτυπώθηκαν και στη λαϊκή μνήμη μέσα από ισχυρές μεταφορές. Μία από αυτές είναι η αντίθεση Πιρ Σουλτάν Αμπντάλ – Χιζίρ Πασά. Ο Πιρ Σουλτάν αντιπροσωπεύει τη φωνή της συνείδησης και της διεκδίκησης, ενώ ο Χιζίρ Πασά συμβολίζει την αφοσίωση στην εξουσία και το πρόσωπο της καταπίεσης. Αυτή η αντίθεση δεν περιορίζεται σε ένα ιστορικό γεγονός, αλλά φανερώνει και την ένταση ανάμεσα στη διαφύλαξη των κοινωνικών αξιών και την υποταγή στην εξουσία.

Στο πλαίσιο αυτό, η πολιτική στάση μέρους των εξισλαμισμένων Ρωμιών του Πόντου κατά την περίοδο της Δημοκρατίας μπορεί να περιγραφεί με τον όρο “οι Χιζίρ Πασάδες του Πόντου”. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε εκείνους που, παρά την ιδιαίτερη καταγωγή τους, κράτησαν αποστάσεις από το παρελθόν τους και υπερασπίστηκαν με τον πιο σκληρό τρόπο την επίσημη κρατική ιδεολογία.

Παραδείγματα:

• Τοπικοί πολιτικοί και γραφειοκράτες: Από τη δεκαετία του 1960 και μετά, σε διάφορες πόλεις και κωμοπόλεις του Πόντου, πολιτικοί γνωστής ρωμαίικης καταγωγής τοποθετήθηκαν στις πρώτες γραμμές της εθνικιστικο-συντηρητικής παράταξης, σε πλήρη σύμπλευση με το κράτος.

• Η γραφειοκρατία της ασφάλειας: Ορισμένοι αξιωματικοί ή αστυνομικοί εξισλαμισμένων ποντιακών οικογενειών κράτησαν σκληρή στάση απέναντι στοπικό αριστερό κίνημα, σε αιτήματα εθνοτικής ταυτότητας ή απέναντι σε αντιπολιτευόμενες ομάδες, με αποτέλεσμα να θεωρηθούν από τον λαό ως “Χιζίρ Πασά”.

• Φιγούρες των ΜΜΕ: Δημοσιογράφοι και συγγραφείς που απέκρυπταν την καταγωγή τους και υπερασπίζονταν με έντονο τρόπο κρατικο-εθνικιστικό λόγο επίσης χαρακτηρίστηκαν με αυτή τη μεταφορά.

Το φαινόμενο αυτό δείχνει στην πραγματικότητα ένα πρόβλημα πίστης: από τη μία, η αφοσίωση στο παρελθόν και στην κοινότητα· από την άλλη, η εγγύτητα στην εξουσία και η μέριμνα για αξιώματα. Η επιλογή μερίδας των εξισλαμισμένων Ρωμιών να υιοθετήσουν τον κρατικο-εθνικιστικό λόγο στην αναζήτηση κοινωνικής νομιμοποίησης, τους καθιστά “Χιζίρ Πασάδες του Πόντου”.

Τελικά, η έκφραση αυτή δεν αφορά μόνο μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, αλλά λειτουργεί ως συμβολική περιγραφή κάθε ανθρώπου που εγκαταλείπει την ταυτότητα και τις αξίες του για να σταθεί στο πλευρό της εξουσίας.

Οι Μεταμοντέρνοι Χιζίρ Πασάδες του Πόντου

Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν εκείνοι που υποτίθεται στέκονται απέναντι στην καταπίεση που υπέστησαν οι Πόντιοι Ρωμιοί, αλλά στην πραγματικότητα εκφέρουν λόγο που ικανοποιεί την εξουσία. Για να δείξουν “δεν είμαι σαν αυτούς”, επιδιώκουν επαίνους του τύπου “από σένα προδότης δεν βγαίνει, είσαι δικός μας”.

Αυτοί οι Χιζίρ Πασάδες αποφεύγουν να μιλήσουν για γενοκτονία και προτιμούν να αναφέρονται σε αμοιβαία προβλήματα των λαών στη Συνθήκη Ανταλλαγής Πληθυσμών. Σήμερα προσπαθούν να δημιουργήσουν σύγχυση με ερωτήματα όπως:

«Το ζήτημα δεν είναι αν η κατηγορία περί γενοκτονίας είναι αληθινή ή ψεύτικη, αλλά ότι η ημερομηνία που έχει ανακηρυχθεί είναι λανθασμένη. Δεν είναι ιστορικό και επικοινωνιακό σφάλμα να υποβαθμίζουμε το εθνικό σύμβολο της 19ης Μαΐου – την έναρξη της αντίστασης των Τούρκων ενάντια στην κατοχή των τελευταίων εδαφών τους – ώστε να περάσει ο ισχυρισμός της γενοκτονίας;»

Η 19η Μαΐου

Η ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως εθνικής γιορτής θεσμοθετήθηκε με νόμο το 1938. Ως τότε, οι ιδρυτές της Δημοκρατίας γιόρταζαν την 23η Ιουλίου ως Ημέρα της Ελευθερίας. Αργότερα, γράφοντας μια νέα εκδοχή της ιστορίας, “ανακάλυψαν” έναν φανταστικό πόλεμο ανεξαρτησίας.

Το να δείχνει κανείς “σεβασμό” σε αυτή την κατασκευασμένη αφήγηση της ιστορίας ταιριάζει απόλυτα στους Μεταμοντέρνους Χιζίρ Πασάδες μας.