Α. Η ανάγκη ενίσχυσης της στρατιωτικής κουλτούρας στις γυναίκες της Κύπρου

Η Κυπριακή Δημοκρατία, ως μικρό κράτος με συνεχιζόμενες απειλές ασφαλείας και γεωπολιτικές προκλήσεις, οφείλει να επενδύσει στη συλλογική άμυνα και την ενεργό συμμετοχή όλων των πολιτών. Μέχρι σήμερα, η στρατιωτική θητεία έχει εμπεδωθεί ως υποχρέωση σχεδόν αποκλειστικά για τους άνδρες, ενώ η συμμετοχή των γυναικών παραμένει περιορισμένη και σε εθελοντική βάση. Αυτό το γεγονός αντανακλά όχι μόνο θεσμικές επιλογές του παρελθόντος, αλλά και μια βαθύτερη κοινωνική πραγματικότητα: την απουσία μιας «στρατιωτικής κουλτούρας» που να περιλαμβάνει ισότιμα τις γυναίκες.

Η έλλειψη αυτής της κουλτούρας έχει ιστορικές και κοινωνικές ρίζες. Η κυπριακή κοινωνία, επηρεασμένη από πατριαρχικά πρότυπα και την παραδοσιακή διάκριση των φύλων στους ρόλους, δεν προώθησε μέχρι σήμερα την ιδέα ότι η γυναίκα μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην εθνική άμυνα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι περισσότερες νέες γυναίκες δεν ενημερώνονται επαρκώς για τις δυνατότητες, τα οφέλη και τη σημασία της στρατιωτικής υπηρεσίας.

Ωστόσο, σε μια εποχή που οι έννοιες της ισότητας των φύλων και της συλλογικής ευθύνης αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους της σύγχρονης δημοκρατίας, η απουσία των γυναικών από τη στρατιωτική πραγματικότητα της Κύπρου δημιουργεί κενά τόσο στην ισονομία όσο και στην εθνική ασφάλεια. Η συμμετοχή των γυναικών δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως «συμβολική», αλλά ως ουσιαστική συνεισφορά στη στρατιωτική ετοιμότητα και στην κοινωνική συνοχή.

Η πολιτεία έχει, συνεπώς, καθήκον να αναλάβει ενεργό ρόλο στην καλλιέργεια μιας νέας αντίληψης. Αυτό προϋποθέτει:

• Εκπαίδευση και ενημέρωση: Οι νέες γυναίκες πρέπει να κατανοήσουν ότι η στρατιωτική υπηρεσία δεν αποτελεί μόνο πράξη καθήκοντος, αλλά και ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη, εκπαίδευση σε δεξιότητες ηγεσίας, πειθαρχίας και συνεργασίας.
• Προώθηση της ισότητας: Η ένταξη των γυναικών στον στρατό θα ενισχύσει την αντίληψη της ουσιαστικής ισότητας, αποδεικνύοντας ότι η άμυνα της πατρίδας είναι κοινή ευθύνη όλων των πολιτών.
• Θεσμικά κίνητρα: Η πολιτεία μπορεί να υιοθετήσει πρακτικές που θα καθιστούν την υπηρεσία πιο ελκυστική, όπως σύνδεση με επαγγελματικές ευκαιρίες, πανεπιστημιακές διευκολύνσεις ή αναγνώριση δεξιοτήτων.
• Συμβολισμός και κοινωνική αλλαγή: Η ενεργή παρουσία των γυναικών στον στρατό θα λειτουργήσει ως συμβολική αλλά και πραγματική τομή στην κοινωνική αντίληψη περί φύλου και άμυνας, αποδεικνύοντας ότι η ισότητα δεν περιορίζεται σε θεωρητικό επίπεδο.

Β. Ο ρόλος της Πολιτείας στην ενημέρωση και διαμόρφωση επιλογών θητείας για τις γυναίκες

Η συζήτηση για τη γυναικεία παρουσία στον στρατό δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς την ενεργή παρέμβαση της Πολιτείας. Το κράτος έχει την ευθύνη να παρουσιάσει στις νέες γυναίκες με σαφήνεια τι είναι ο στρατός, ποιοι είναι οι σκοποί του και πώς η υπηρεσία σε αυτόν μπορεί να ενισχύσει τόσο την προσωπική τους πορεία όσο και την εθνική άμυνα.

Η έννοια του στρατού, ιδιαίτερα σε κοινωνίες όπου η γυναικεία θητεία δεν αποτελεί παράδοση, συχνά συγχέεται με σκληρά στερεότυπα και παρανοήσεις. Η Πολιτεία οφείλει να αποσαφηνίσει ότι η στρατιωτική εμπειρία δεν ταυτίζεται μόνο με την πολεμική προπαρασκευή, αλλά εμπεριέχει και εκπαίδευση σε τομείς όπως η οργάνωση, η τεχνολογία, η υγειονομική μέριμνα, η διοίκηση και η πολιτική προστασία.

Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, μπορούν να αξιοποιηθούν συγκεκριμένοι μηχανισμοί:

• Ενημερωτικές καμπάνιες που εξηγούν με πρακτικά παραδείγματα το περιεχόμενο και τις προοπτικές της θητείας.
• Συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα, ώστε το σχολείο να λειτουργήσει ως χώρος πρώτης γνωριμίας με τη στρατιωτική πραγματικότητα.
• Δημιουργία πλαισίου διαλόγου με οργανώσεις νέων και γυναικείους φορείς, που θα επιτρέψει τη διαμόρφωση θητείας πιο κοντά στις ανάγκες της κοινωνίας.

Παράλληλα, η Πολιτεία χρειάζεται να προτείνει πολλαπλές μορφές θητείας, ώστε οι γυναίκες να μπορούν να επιλέγουν ανάλογα με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους. Μια τέτοια ευελιξία θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

• Στρατιωτική εκπαίδευση μικρής διάρκειας, εστιασμένη σε βασικές δεξιότητες ασφάλειας και πολιτικής προστασίας.
• Θεματικές κατευθύνσεις (π.χ. τεχνολογία, κυβερνοάμυνα, ιατρική υποστήριξη), που συνδέονται με τις ανάγκες ενός σύγχρονου στρατού.
• Υβριδικά μοντέλα, όπου η γυναίκα συνδυάζει περιορισμένη θητεία με μελλοντική ένταξη σε εφεδρικά σώματα ή σε προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης.

Με αυτόν τον τρόπο, η ένταξη των γυναικών στον στρατό δεν παρουσιάζεται ως μονοδιάστατη υποχρέωση, αλλά ως πλαίσιο επιλογών που ανταποκρίνεται στις σημερινές κοινωνικές συνθήκες. Η Πολιτεία, με τη σωστή ενημέρωση και την παροχή εναλλακτικών, μπορεί να καλλιεργήσει μια νέα γενιά πολιτών – ανδρών και γυναικών – που θα αντιμετωπίζουν την άμυνα ως κοινή και συνειδητή ευθύνη.

Γ. Η στρατηγική σημασία της γυναικείας συμμετοχής στην άμυνα μιας κατεχόμενης Κύπρου

Η Κύπρος, ως χώρα που εξακολουθεί να βιώνει την πραγματικότητα της κατοχής και της μόνιμης στρατιωτικής απειλής, δεν έχει την πολυτέλεια να αφήνει εκτός της άμυνας της το μισό του πληθυσμού. Η συμμετοχή των γυναικών στον στρατό και στη γενικότερη αμυντική προετοιμασία δεν είναι μόνο ζήτημα ισότητας, αλλά και επιβίωσης. Η εθνική ασφάλεια απαιτεί συλλογική κινητοποίηση, και η ενεργός παρουσία των γυναικών σε όλες τις ηλικιακές βαθμίδες αποτελεί στρατηγικό πλεονέκτημα.

·        Γυναίκες 18–30 ετών

Η ηλικιακή αυτή ομάδα είναι η πλέον κατάλληλη για υποχρεωτική ή συστηματική στρατιωτική θητεία, λόγω της σωματικής αντοχής και της δυνατότητας εκπαίδευσης σε απαιτητικά στρατιωτικά καθήκοντα. Η ένταξη των νέων γυναικών στον στρατό από τα 18 τους έτη θα διασφαλίσει ότι θα αποκτήσουν βασικές γνώσεις μάχης, οπλοχειρίας, πρώτων βοηθειών και τακτικής συνεργασίας. Η παρουσία τους δεν ενισχύει μόνο την επιχειρησιακή δύναμη της Εθνικής Φρουράς, αλλά στέλνει και ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα ενότητας και αποφασιστικότητας σε μια κατεχόμενη πατρίδα.

·        Γυναίκες 30–50 ετών

Για αυτή την κατηγορία, η Πολιτεία θα μπορούσε να καθιερώσει βραχυχρόνια στρατιωτική εκπαίδευση ή περιοδικά σεμινάρια σε κρίσιμα αντικείμενα, όπως χρήση ατομικού οπλισμού, πρώτες βοήθειες, επιβίωση σε συνθήκες πολέμου και υποστήριξη στρατιωτικών μονάδων. Με αυτόν τον τρόπο, οι γυναίκες που έχουν ήδη οικογενειακές ή επαγγελματικές υποχρεώσεις δεν επιβαρύνονται με μακρά θητεία, αλλά παραμένουν ενήμερες και προετοιμασμένες για κάθε έκτακτη ανάγκη. Η περιοδική ανανέωση της εκπαίδευσης (ανά δύο ή τρία χρόνια) θα εξασφαλίζει ότι οι γνώσεις τους παραμένουν επικαιροποιημένες.

·        Γυναίκες 50–65 ετών

Η συμβολή αυτής της ηλικιακής ομάδας είναι καίρια στο πλαίσιο της Πολιτικής Άμυνας. Οι γυναίκες 50–65 μπορούν να εκπαιδευτούν σε καθήκοντα όπως:

• διαχείριση κρίσεων και πολιτικής προστασίας,
• παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας,
• οργάνωση εκκενώσεων,
• ψυχολογική στήριξη αμάχων,
• στήριξη δικτύων επικοινωνίας και εφοδιασμού.

Η Πολιτική Άμυνα δεν αποτελεί «παθητικό» ρόλο αντιθέτως, διασφαλίζει ότι σε περίπτωση πολέμου ή καταστροφής, η κοινωνία μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί με συνοχή και ανθεκτικότητα. Η ένταξη των γυναικών σε αυτό το πολυεπίπεδο σύστημα –μάχιμη θητεία στις νεότερες ηλικίες, περιοδική στρατιωτική εκπαίδευση στη μέση ηλικία και ενεργός ρόλος στην Πολιτική Άμυνα στις μεγαλύτερες ηλικίες– θα θωρακίσει την Κύπρο απέναντι σε κάθε απειλή. Ταυτόχρονα, θα εμπεδώσει την αντίληψη ότι η άμυνα της πατρίδας είναι κοινό καθήκον όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως φύλου ή ηλικίας.

Δ. Από την ανακοίνωση στην πράξη: Η ανάγκη ολοκληρωμένης πολιτικής

Η μέχρι τώρα στάση του Υπουργείου Άμυνας και της Εθνικής Φρουράς δείχνει μια αναμονή: περιορίστηκαν σε μια γενική ανακοίνωση ότι οι γυναίκες θα μπορούν να υπηρετήσουν στον στρατό. Όμως, σε μια χώρα που δεν έχει ιστορική παράδοση γυναικείας θητείας, η απλή ανακοίνωση δεν αρκεί. Αντίθετα, υπάρχει ανάγκη για μια ολιστική στρατηγική προσέγγιση, που θα ενημερώνει, θα εκπαιδεύει και θα πείθει τις νέες γυναίκες ότι η ένταξή τους στο στράτευμα είναι μια θετική και ωφέλιμη εμπειρία.

Η Πολιτεία μπορεί να ξεκινήσει με σεμινάρια στα σχολεία, όπου θα παρουσιάζεται ο ρόλος της άμυνας, οι δυνατότητες των γυναικών στον στρατό και τα προσωπικά οφέλη της θητείας. Παράλληλα, μέσα από εκστρατείες ενημέρωσης και ανοιχτές δράσεις, οι νεαρές θα αποκτούν μια πιο ρεαλιστική εικόνα για τη στρατιωτική ζωή αλλά και την πολιτική κατάσταση που μας περιβάλει μιας και ο παράγοντας κατοχή δεν μπορεί να παραμένει μόνο στα βιβλία της ιστορίας και σε δηλώσεις καταδίκης. Οι νεότερες ειδικά γενιές πρέπει να έχουν πλήρη κατανόηση του τι έπεται και να είναι έτοιμες να ανταπεξέλθουν και στην ειρήνη και στον πόλεμο μιας και το οικονομικό και πολιτικό βόλεμα πια δεν έχει απήχηση στην κοινωνία και το αν θα σωθεί το νησί αφορά όλους μας πλέον.

Ωστόσο, για να γίνει η στράτευση πραγματικά ελκυστική, η Πολιτεία πρέπει να προσφέρει συγκεκριμένα κίνητρα, τα οποία θα συνδέουν τη θητεία με το μέλλον των νέων γυναικών. Μια τέτοια δέσμη μέτρων θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

·        Μείωση διδάκτρων ή υποτροφίες σε πανεπιστήμια για τις καλύτερες οπλίτριες

Το μέτρο αυτό συνδέει τη στρατιωτική θητεία με την ακαδημαϊκή πορεία. Αν οι γυναίκες γνωρίζουν ότι η καλή απόδοση στον στρατό μπορεί να μειώσει το οικονομικό βάρος των σπουδών τους ή να τους ανοίξει τον δρόμο για υποτροφίες, θα το δουν ως κίνητρο να υπηρετήσουν με συνέπεια και υψηλό επίπεδο. Έτσι, η Πολιτεία επενδύει ταυτόχρονα στην άμυνα και στην παιδεία.

·        Μονιμοποίηση στο στράτευμα ή στον δημόσιο τομέα για όσες το επιθυμούν

Η θητεία μπορεί να αποτελέσει «διάδρομο» για μόνιμη απασχόληση. Όσες γυναίκες διαπιστώσουν ότι έχουν κλίση στη στρατιωτική ζωή θα μπορούν να μονιμοποιηθούν στον στρατό. Παράλληλα, για όσες προτιμήσουν τον δημόσιο τομέα, η προτεραιότητα πρόσληψης θα λειτουργήσει ως επιπλέον κίνητρο.

·        Δωρεάν κατάψυξη ωαρίων ή βοήθεια σε μελλοντικές κυήσεις

Το δημογραφικό αποτελεί μείζον ζήτημα για την Κύπρο. Η Πολιτεία μπορεί να συνδέσει τη θητεία με μέτρα στήριξης της μητρότητας. Έτσι, η γυναίκα δεν θα αισθάνεται ότι χάνει πολύτιμο χρόνο αναπαραγωγικής ηλικίας στον στρατό, αλλά ότι το κράτος τη στηρίζει για μελλοντική τεκνοποίηση.

·        Πέντε μέρες παραπάνω άδεια για όσες μπουν στον ιδιωτικό τομέα

Η επιπλέον άδεια λειτουργεί ως μικρή αλλά ουσιαστική «ανταμοιβή», που θα κάνει τη στρατιωτική θητεία να μεταφράζεται σε πρακτικό όφελος στην καθημερινή εργασιακή ζωή.

·        Δωρεάν εκμάθηση ξένων γλωσσών

Κατά τη διάρκεια της θητείας, οι γυναίκες μπορούν να μάθουν γλώσσες στρατηγικής σημασίας για την Κύπρο, όπως τουρκικά, αραβικά, εβραϊκά, γαλλικά ή κινεζικά. Το μέτρο αυτό ενισχύει ταυτόχρονα την αμυντική ικανότητα (πληροφορίες, διπλωματία, διεθνείς συνεργασίες) και τις επαγγελματικές δεξιότητες των νέων γυναικών.

·        Μείωση δια βίου 10% σε αεροπορικά εισιτήρια

Ένα μόνιμο οικονομικό κίνητρο που αναγνωρίζει τη συνεισφορά των γυναικών στην άμυνα. Ενισχύει το αίσθημα ότι η Πολιτεία δεν ξεχνά τη θυσία τους και τους επιστρέφει κάτι χειροπιαστό και μια επένδυση για να γνωρίσουν τον κόσμο.

·        Μείωση επιτοκίων ή ευκολότερος δανεισμός (στεγαστικά, αυτοκίνητο)

Οι νέες γυναίκες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη στέγαση και στην οικονομική ανεξαρτησία. Η Πολιτεία μπορεί να συνδέσει τη θητεία με ευνοϊκούς όρους δανεισμού (στεγαστικό/ αυτοκίνητο), δίνοντας έτσι και μια έμμεση ώθηση στην οικονομία και στη δημογραφική πολιτική.

·        Δωρεάν είσοδος σε πολιτισμό και αναψυχή (θέατρα, σινεμά, εστιατόρια)

Η συμμετοχή στον στρατό δεν χρειάζεται να θεωρείται «στεγνή υποχρέωση». Με τέτοιου είδους μέτρα, η Πολιτεία δείχνει ότι αναγνωρίζει την κοινωνική προσφορά και προσφέρει ανταλλάγματα που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής.

·        Φοίτηση σε πανεπιστήμια για όσες παραμείνουν στον στρατό

Το μέτρο αυτό δίνει προοπτική καριέρας. Οι γυναίκες που θα επιλέξουν τη μόνιμη στρατιωτική υπηρεσία θα μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους με κρατική κάλυψη, αποκτώντας ακαδημαϊκή γνώση που θα συνδέεται με στρατιωτική ή πολιτική σταδιοδρομία.

·        Εκπτώσεις σε υπηρεσίες υγείας και ομορφιάς (δια βίου)

Μπορεί να φαίνεται «δευτερεύον», αλλά στην πραγματικότητα εντάσσεται σε μια λογική βελτίωσης της καθημερινότητας και παροχής προνομίων που κάνουν τη στράτευση πιο θελκτική, και ωθούν μια γυναίκα να φροντίζει τον εαυτό της.

Με αυτό το πλέγμα μέτρων, η Πολιτεία δεν απλώς καλεί τις γυναίκες να υπηρετήσουν, αλλά τους προσφέρει μια συνολική πρόταση ζωής που συνδυάζει:

·        εθνική προσφορά,

·        προσωπική ανάπτυξη,

·        κοινωνική αναγνώριση,

·        και οικονομικά/εκπαιδευτικά οφέλη.

Ε. Η γυναικεία θητεία ως εθνική ανάγκη

Η ένταξη των γυναικών στη στρατιωτική θητεία δεν είναι απλώς ζήτημα ισότητας, αλλά ζήτημα εθνικής στρατηγικής. Σε μια κατεχόμενη πατρίδα, η απόφαση αυτή θα δείξει προς τα έξω ότι η Κύπρος δεν επαναπαύεται, αλλά κινητοποιεί ολόκληρο τον πληθυσμό της για την άμυνα.

Διεθνώς, θα εκληφθεί ως σοβαρή επένδυση στην ασφάλεια και στην κοινωνική συνοχή, ενώ για την Τουρκία θα είναι σαφές μήνυμα αποτροπής: ότι απέναντί της δεν έχει μόνο έναν περιορισμένο αριθμό ανδρών, αλλά έναν ολόκληρο λαό ενωμένο και εκπαιδευμένο.

Με αυτόν τον τρόπο, η Κύπρος θα ενισχύσει την αξιοπιστία της, την αποτρεπτική της δύναμη και την εικόνα της ως κράτος που, παρά την κατοχή, είναι έτοιμο να υπερασπιστεί την ελευθερία του.

Sigmalive.com