Του Γιάννη Αποστολίδη*
 Μη μοι λέγε μη μελέτω… Διότι τα όσα συμβαίνουν στο Προσκύνημα της Παναγίας Σουμελά, θα ήταν αδιανόητα ακόμα και επί … τουρκοκρατίας!
 Άρθρο 5 εδ. β του Οθωμανικού Κανονισμού Περί Μοναστηρίων: << Εν ονόματι μοναστηρίου, εγκαταλελειμένου προ πολλών ετών και κατηρημωμένου, ούτε η Μεγάλη Εκκλησία, ούτε ο κατά τόπον αρχιερεύς δύναται να ονομάση ηγούμενον. Και επειδή δεν επιτρέπεται ίνα, δυνάμει του τίτλου τούτου δια ραδιουργιών λαμβανομένου, σφετερίζωνται αι μοναστηριακαί πρόσοδοι, ο ψιλώ ονόματι τοιούτος ηγούμενος ακυρούται>> (Βλ. Δ. Νικολαϊδη Οθωμανικοί Κώδικες, σελ. 2787, έκδοσις εν  Κωνσταντινουπόλει 1890).
Το καθεστώς διοίκησης και λειτουργίας του Σωματείου Παναγία Σουμελά (Θεσσαλονίκης) είναι, ως εκ του καταστατικού του, ανεξαρτήτως διοικούντων, φασιστικό. Δεδομένου δε ότι αυτό καθορίζει την διοίκηση του Προσκυνήματος Παναγία Σουμελά (ορίζει τα 6 από τα 11 μέλη της Επιτροπής Διοίκησης), επιτρέπει δυνητικά τόσο την δια ραδιουργιών και ψιλώ ονόματι κτήση ηγουμενικών και ηγεμονικών τίτλων όσο και τον σφετερισμό των μοναστηριακών προσόδων. Αλλά ενώ το Οθωμανικό Κράτος ακύρωνε τέτοιες καταστάσεις, το Ελληνικό Κράτος τις δημιουργεί, διότι επιτρέπει την εν κράτει κραταίωση  του καισαρισμού στην Εκκλησία, έκφανση του οποίου είναι και η δια του Κανονισμού αριθμ. 262/ 2014 της Ιεράς Συνόδου δημιουργία φασιστικής κατάστασης στο Προσκύνημα Παναγία Σουμελά.
 Με την αριθμ. 50/1952 απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου η Κοινότητα Καστανιάς Ημαθίας παραχώρησε στο Σωματείο Παναγία Σουμελά 500 στρέματα κοινοτικής έκτασης << δια την ίδρυσιν της ομωνύμου Μονής και των παραρτημάτων της>>. Βλέπει κανείς σήμερα στο Προσκύνημα Παναγία Σουμελά ασκητικές μορφές ανθρώπων << εγκαταλιμπανόντων τον κόσμον >>; Εκείνο που βλέπουμε είναι μια Παναγία περιφερόμενη κάθε λίγο και λιγάκι ανά τον κόσμον προς άγραν προσόδων, έκθετων, από τον Κανονισμό Διοίκησης, σε σφετεριμό και διαρπαγή, λόγω της κανονιστικά φασιστικής φύσεως του καθεστώτος του Προσκυνήματος – ως γνωστόν ο φασισμός συν τοις άλλοις εκτρέφει και την διαφθορά. Το σημερινό καταστατικό του Σωματείου Παναγία Σουμελά, όπως ισχύει τροποποιηθέν, μάλλον κακοποιηθέν το 2005, προβλέπει μεταξύ των σκοπών του << ενδιαφέρον, στοργή κα αγάπη >> για το Ιερό Ίδρυμα (νυν Προσκύνημα, Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου) της << Ιεράς Μονής Παναγίας Σουμελά >>. Αλλά μόνο << ψιλώ ονόματι >> είναι Μονή, Μοναστήρι η Παναγία Σουμελά, αφού το ιστορικό Μοναστήρι στον Πόντο είναι από αιώνος << εγκαταλελειμένον και κατηρημωμένον >> και η ανιστόρισή του στο Βέρμιο, με την έννοια του μοναχισμου και όχι των κτισμάτων, δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ, όσο τουλάχιστο διαρκεί το φασιστικό καθεστώς στο Σωματείο κα το Προκύνημα, αφού το καταστατικό του Σωματείου και ο Κανονισμός του Προσκυνήματος προβλέπουν πολλά και διάφορα αλλά όχι την ίδρυση Μονής, κανονικού Μοναστηριού, σκοπός για τον οποίο, όπως προανέφερα, παραχωρήθηκαν τα 500 στρέματα από την Κοινότητα Καστανιάς, όπως για τον ίδιο σκοπό παραδόθηκαν και η Ιερή Εικόνα και τα άλλα Ιερά Κειμήλια από το Βυζαντινό Μουσείο. Και μάλιστα η ματαίωση αυτού του σκοπού επιτρέπει την ανάκληση τόσο της παραχώρησης της έκτασης όσο και της παράδοσης των Κειμηλίων. Ο Κανονισμός του Προσκυνήματος προβλέπει και θέση ηγούμενου στην ανύπαρκτη Μονή της Παναγίας Σουμελά, και αυτό με κάνει να θυμηθώ με… νοσταλγία τον παραπάνω Οθωμανικό Κανονισμό, ο οποίος ξεπάστρευε τα μοναστήρια από τέτοιους << ηγούμενους >> και ηγεμόνες, ορίζοντας ορθά κοφτά ότι << ο ψιλώ ονόματι τοιούτος ηγούμενος ακυρούται >>, όπως πρέπει να ακυρωθεί και το φασιστικής έμπνευσης επιτροπάτο που κατά τον Κανονισμό Διοίκησης καθηγείται του Προσκυνήματος.
 Αλλά γιατί φασιστικό ανεβάζω και φασιστικό κατεβάζω το Καταστατικό του Σωματείου και τον Κανονισμό του Προσκυνήματος Παναγία Σουμελά; Για τους εξής λόγους, που ξαναέγραψα και ξαναγράφω αν και είναι απ’ τ’ άγραφα:
 α) Για να γίνει κανείς μέλος του Σωματείου Παναγία Σουμελά πρέπει να υπογράφουν την αίτησή του όχι δύο απλά μέλη του Σωματείου, όπως γίνεται παντού, αλλά δύο μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, όπου ίσχυε και θα ισχύει αείποτε η ενός ανδρός αρχή, κάποιου της οικογένειας Τανιμανίδη – ο ων, ο ην και ο ερχόμενος. Και αν γίνει καταρχήν δεκτή η αίτηση, παραμένει ο υποψήφιος επί τρία χρόνια δόκιμο μέλος, χωρίς δικαίωμα ψήφου, γίνεται δε τακτικό μέλος μετά τρία χρόνια επιτυχούς υπηρέτησης των σκοπών του Σωματείου, στην ουσία μετά τρία χρόνια αποδεδειγμένης υποταγής στους εκάστοτε κρατούντες, νυν στην οικογενειοκρατία των Τανιμανιδαίων, που εδώ και 60 χρόνια δυναστεύει στην Παναγία Σουμελά.
 β) Το Σωματείο ορίζει τα 6 από τα 11 μέλη της Επιτροπής Διοίκησης του Προσκυνήματος, μεταγγίζοντας έτσι σε αυτό τον φασισμό του, πράγμα που εκδηλώνεται στις εξής, για παράδειγμα, διατάξεις του αριθμ. 262/2014  Κανονισμού Διοίκησης του Προσκυνήματος: 1) Στο άρθρο 6 ορίζεται ότι αποκλείονται από το Κοινό των Ποντίων ( όργανο του Προσκυνήματος με συμβουλευτικό χαρακτήρα και με αρμοδιότητα να εκλέγει 2 από τα 11 μέλη της Επιτροπής Διοίκησης) οι πρόεδροι και οι γενικοί γραμματείς όσων σωματείων αντιτίθενται << αμέσως ή εμμέσως>> στο σημερινό τρόπο διοίκησης του Προσκυνήματος. Δηλαδή έτσι αποκλείονται από το Κοινό των Ποντίων τα 450 σωματεία της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδας, ΠΟΕ, διότι κατά το καταστατικό αυτής ένας από τους βασικούς σκοπούς της, και μάλιστα ο ιδρυτικός λόγος, είναι η αλλαγή του τρόπου διοίκησης της Παναγίας Σουμελά και επομένως τα σωματεία μέλη της ΠΟΕ εμμέσως, δια της ΠΟΕ, αντιτίθενται σε αυτόν τον τρόπο διοίκησης, άρα αποκλείονται από το Κοινό των Ποντίων. 2) Κατά το άρθρο 8 του Κανονισμού του Προσκυνήματος αποκλείεται από την Διοίκηση αυτού όποιος βρίσκεται σε δικαστική διαμάχη με το Προσκύνημα ή με το Σωματείο ή με την Εκκλησία της Ελλάδος ή την Μητρόπολη Βεροίας, έστω και αν αυτοί προκάλεσαν τη διαμάχη και έστω και αν ο αποκλειόμενος έχει όλου του κόσμου το δίκιο, έστω ακόμα και αν η επίδικη διαφορά είναι αστικού χαρακτήρα. Τέτοιος φασισμός! Και τονίζω ότι το 2014 με τροπολογία (μάλλον τρυπολογία για να τρουπώνουν ημέτεροι) στο Ν 590/77 (Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας) τα Προσκυνήματα κατέστησαν Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου – και, δυνάμει, ιδιωτικού συμφέροντος, αν κρίνω από τον Κανονισμό του Προσκυνήματος Παναγία Σουμελά.
 Ο μεγάλος γερμανός νομικός Iulius von Kircmann, αρνούμενος ότι η νομική είναι επιστήμη, έλεγε το 1848 ότι, Τι << επιστήμη >> είναι η νομική, αφού δυο τρεις λέξεις ν’ αλλάξει ο νομοθέτης, καταρρέουν ολόκληρες νομικές βιβλιοθήκες. Και πράγματι, δυο τρεις λέξεις, πολύ περισσότερο δυο τρεις νομικοί κανόνες, μπορούν να καθορίσουν όχι απλά  κάποιο τομέα του κοινωνικού βίου αλλά ολόκληρο το πολίτευμα μιας χώρας! Μην μας παραξενεύει λοιπόν το γεγονός ότι αυτές οι λίγες, μεταξύ πολλών, διατάξεις που παρέθεσα παραπάνω, καθορίζουν το καθεστώς του Σωματείου και του Προσκυνήματος Παναγία Σουμελά ως ακραία αντιδημοκρατικό, ήγουν φασιστικό.
 Από αυτήν την φασιστική φύση αυτού του καθεστώτος εκπορεύονται όλα τα δεινά που μαστίζουν τον οργανωμένο ποντιακό χώρο. Η Παναγία προώρισται εκ θεού να μεσιτεύει ανάμεσα στην αμαρτία και στο έλεος, να γκρεμίζει διαχωριστικά τείχη και να αποκαθιστά φιλία (Το μεσότοιχον της έχθρας καθελούσα, ειρήνην αντεισήξε – κατά το θεοτοκίο), ενώ η δική μας Παναγία, η Σουμελά, ανεγείρει η ίδια, δηλαδή οι δυνάστες της, μεσότοιχον έχθρας στον οργανωμένο ποντιακό χώρο.
  Προτιμώ εχθρικές δημοκρατίες παρά φιλικές τυραννίες.  Έτσι εξηγείται η απέχθειά μου για το καθεστώς της Παναγίας Σουμελά, διότι και φασιστικό είναι και εχθρικό, από τη φύση του, ανεξάρτητα από διοικούντες. Έτσι, ακόμα, εξηγείται και η θέση μου απέναντι σε όσους φορείς στρέφονται προς αυτό το καθεστώς, αντί να το αποστρέφονται. Και αυτοί οι φορείς είναι κυριότατα δύο, το Κράτος και η Εκκλησία.
 Και το μεν κράτος είναι αυτό που είναι.. Στο παρελθόν τάχθηκε με όλους τους θεσμούς του (Βουλή, Πρόεδρος της Δημοκρατίας – τότε ο αείμνηστος Κ. Στεφανόπουλος – Κυβέρνηση) υπέρ του αιτήματος της ΠΟΕ για αλλαγή του καθεστώτος της Παναγίας Σουμελά, αλλά υποχώρησε μπροστά στην αντίδραση της Εκκλησίας. Φαίνεται όμως ότι και εκείνη η υποστήριξη ήταν υποκριτική, διότι γενικά το κράτος “μας” δεν δίνει σημασία στα αιτήματα των ποντίων, ανεξάρτητα από κυβέρνηση… – όρα και επί της παρούσης την περίπτωση Φίλη. Εδώ, έφτασε αυτό το κράτος στο σημείο να αρνηθεί ουσιαστικά την ίδια την ελληνικότητα των αδελφών μας από την πρώην ΕΣΣΔ, όταν τους στέρησε, κατ’ απόλυτη εξαίρεση, την σύνταξη υπερηλίκου, καίτοι ως έλληνες πολίτες εδικαιούντο κατά το Σύνταγμα ίση μεταχείρηση. Και δεν θέλω να σκέφτομαι πόσες γριές μας πέθαναν από την απόλυτη ανέχεια… Αλλά για να έρθω στην Εκκλησία, ακούσατε ποτέ από τα χείλη του κ Ιερώνυμου, του Μακαριοτάτου Αρχιεπισκόπου Πάσης Ελλάδος αλλά όχι πάντων των ελλήνων, αφού εξαιρεί τους πόντιους, ακούσατε κάποιο λόγο συμπάθειας για αυτές τις γριές μας, γενικά για την φρικτή κατάσταση των παλιννοστούντων; Ακούσατε ποτέ μιά λέξη στήριξης του αιτήματος για αναγνώριση της Γενοκτονίας; Κάτι να πει και για τον κατατρεγμό της ιστορίας μας στα σχολικά βιβλία; Το μόνο που είδαμε από πλευράς του ήταν κατεβατά δικόγραφα στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την στήριξη του φασιστικού καθεστώτος στην Παναγία Σουμελά, το οποίο ο ίδιος με τον Κανονισμό 262/2014 οργάνωσε. Όταν στο παρελθόν τον επισκέφθηκε το ΔΣ της ΠΟΕ, η άκαρπη συζήτηση τελείωσε ως εξής: Ο Μακαριότατος έπρεπε να πάει σε μια προγραμματισμένη επίσκεψη. Και τι θα γίνει τελικά, Μακαριότατε, με την Παναγία Σουμελά; – ρωτά ο τότε πρόεδρος της ΠΟΕ. Ό,τι πει ο θεός – απαντά ο Μακαριότατος και φεύγει. Δυστυχώς, ο πρόεδρος, πιστός χριστιανός, δεν είχε την ετοιμότητα να του πει, Εντάξει, πηγαίνετε, Μακαριότατε, εκεί που είναι πάτε, εγώ θα περιμένω εδώ στο γραφείο σας τον Θεό να δω τι θα μας πεί για το θέμα, αλλοιώς το λόγο θα τον έχει ο διάολος… Θέλω να πω, μια κάποια καταληψούλα του Αρχιεπισκοπικού γραφείου τότε ακριβώς, καθόλου δεν θα έβλαπτε … Αν η στέρηση των 340 ευρώ από τις γριές μας δεν αποτράπηκε από τον οργανωμένο ποντιακό χώρο, αυτό οφείλεται στην αδυναμία του να επιβάλλει την ικανοποίηση γενικά των δίκαιων ποντιακών αιτημάτων, αδυναμία που οφείλεται στο διχασμό μας, που οφείλεται στην οικογενειοκρατία της Παναγίας Σουμελά, που οφείλεται στη στήριξη της Εκκλησίας. Λοιπόν, αν χάθηκε έστω και μια γριούλα μάνα ή καλομάνα μας από την πρώην ΕΣΣΔ λόγω της απόλυτης ένδειας, οφείλουμε ως τρισάγιο στην ψυχή της την μια ανένδοτη κατάληψη της Αρχιεπισκοπής! Ακραία θέση;Ναι, αλλά δυστυχώς αναγκαία. Για να αφήσει κατά μέρος ο κ Ιερώνυμος και την στάση Πόντιου Πιλάτου, ότι αρμόδια είναι η Μητρόπολη Βεροίας. Τον φασιστικό Κανονισμό της Παναγίας Σουμελά τον εισηγήθηκε η Μητρόπολη Βεροίας αλλά τον αποφάσισε η Ιερά Σύνοδος, διάβαζε ο Αρχιεπίσκοπος κ Ιερώνυμος.
 Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους σε Ολομέλεια είχε γνωμοδοτήσει ότι η Παναγία Σουμελά ανήκει κατά Νόμο στην εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας και συνεπώς αυτό έχει την αρμοδιότητα να καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας του Ιδρύματος και να διορίζει το Διοικητικό Συμβούλιο. Αντίθετα, το Συμβούλιο της Επικρατείας (σε Τμήμα) είχε αποφασίσει ότι ανήκει στην εποπτεία της Εκκλησίας και ότι συνεπώς αυτή διορίζει το Διοικητικό Συμβούλιο . Δηλαδή η Παναγία Σουμελά εκτός του ότι διχάζει τον ποντιακό χώρο, διχάζει και τους θεσμούς της Χώρας! Και τελικά δεν ανήκει ούτε στο Υπουργείο Παιδείας ούτε στην Εκκλησία ούτε στον ποντιακό λαό, παρά ανήκει στην οικογενειοκρατία, τη στιγμή μάλιστα που η ισότιμη, ας το πω έτσι, Παναγία της Τήνου ανήκει στον ίδιο το λαό της Τήνου, που διορίζει, δια των αυτοδιοικητικών εκπροσώπων του, τη Διοικητική Επιτροπή της (Νόμος 346/1977).
 Υπάρχουν πολλοί που, στην απελπισία τους, λένε ότι, ας αφήσουμε την Παναγία Σουμελά, ας δούμε τι γίνεται με τα άλλα θέματα του ποντιακού χώρου. Αυτό δεν είναι σωστό. Ξεχνούν οι πρεσβεύοντες αυτήν την άποψη ότι το καθεστώς της Παναγίας Σουμελά δια της ΠΟΠΣ, της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων και δια του ΠΑΣΠΕ, Παγκόσμιο Συμβούλιο Ποντιακού Ελληνισμού, που αμφότερα έλεγχε, αντέδρασε λυσσαλέα στην ίδρυση της ΠΟΕ και της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ποντίων Ελλήνων, ΔΙΣΥΠΕ, σέρνοντας και τις δύο οργανώσεις στα δικαστήρια. Και επειδή τελικά δεν απέτρεψε την ίδρυσή τους, εκείνη η λύσσα του βγάζει από τότε ολοένα περισσότερους και πιο μαύρους αφρούς…
 Η ποντιακή ταυτότητα θεσμικά προβαλλόμενη κατά βάση ορίζεται πνευματικά μεν από την Παναγία Σουμελά, κοσμικά δε από την ΠΟΕ. Αν ενωθεί το πνευματικό με το κοσμικό στοιχείο, ο ποντιακός χώρος μπορεί να γίνει μια πραγματικά ακατανίκητη δύναμη, επ’ ωφελεία πρώτα της ελληνικής πατρίδας. Αυτό πιστεύω. Κάποιος θα μπορούσε να κάνει και την σκέψη – αταίριαστη βέβαια σε δημοκράτες – ότι μετά τους Μωραίτες και τους Κρήτες, ήρθε ίσως η ώρα να περάσει το Κράτος στα χέρια των Ποντίων… , που τώρα είμαστε οι πεταμένοι του. Επί του παρόντος πάντως ας κοιμούνται ήσυχοι και οι Μωραίτες και οι Κρήτες, διότι αυτή η θεωρία, περί ενότητας του πνευματικού και του κοσμικού στοιχείου στον ποντιακό χώρο, το γε νυν έχον δεν είναι εφαρμόσιμη, αφού στην μεν Παναγία Σουμελά επικρατεί στυγνός φασισμός στην δε ΠΟΕ διαλυτική δημοκρατία.
 Ήμουν μέχρι τον περασμένο Φλεβάρη πρόεδρος στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης, μια τριετία. Έκανα, νομίζω, καλά τη δουλειά μου και γιαυτό θεώρησα ότι μπορώ να φύγω με ήσυχη τη συνείδηση ότι έκανα το καθήκον μου, και έφυγα. Μου λένε όμως ορισμένοι, Και τώρα τι κάνεις; Δεν οφελεί μόνο να γράφεις… Αλλά τι μπορώ να κάνω; Έχω πλοίο, δεν έχω θάλασσα…
*Ο Γιάννης Αποστολίδης είναι δικηγόρος και τέως πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης