Του Stephen Mihm

Καθώς οι φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις στα κολέγια και τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ εξαπλώνονται, ορισμένοι σχολιαστές συγκρίνουν τα τρέχοντα γεγονότα με τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Είναι μια δελεαστική αναλογία: Διαδηλώσεις σε μια παλαιότερη εποχή, που συχνά χαρακτηρίζονταν από βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία, με το ίδιο πράγμα να λαμβάνει χώρα και σήμερα. Η ιστορία απλώς επαναλαμβάνεται.

Σύγχυση των διαδηλώσεων

Όχι, οι πρόσφατες διαδηλώσεις δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με ό,τι συνέβη τη δεκαετία του 1960, όταν συνεχείς, μαζικές διαδηλώσεις – με τη βοήθεια μιας τρομερής συμμαχίας όλο και πιο ριζοσπαστικών ακτιβιστικών ομάδων – έφεραν αναταραχή σε κολέγια και πανεπιστήμια σε όλες τις ΗΠΑ για σχεδόν 10 χρόνια. Η σύγχυση των διαδηλώσεων μερικών εβδομάδων με τα γεγονότα μιας ολόκληρης δεκαετίας δεν αποτελεί μόνο μια κακή ιστορία, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει σε άσκοπη τραγωδία.

Οι φοιτητικές διαδηλώσεις της δεκαετίας του 1960 ξεκίνησαν αναμφισβήτητα εκτός πανεπιστημιούπολης μια δεκαετία νωρίτερα, όταν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ και άλλοι μαύροι ηγέτες ξεκίνησαν το Κίνημα Πολιτικών Δικαιωμάτων. Οι προσπάθειές τους, οι οποίες κυμαίνονταν από μποϊκοτάζ μέχρι πορείες και εγγραφές ψηφοφόρων, προσέλκυσαν έντονη, βίαιη αντίσταση στο Νότο.

Το 1960, τέσσερις μαύροι φοιτητές του Γεωπονικού και Τεχνικού Κολλεγίου της Βόρειας Καρολίνας κάθισαν σε έναν πάγκο για φαγητό στο Γκρίνσμπορο. Η αξιοπρεπής, μη βίαιη αντίστασή τους στον διαχωρισμό έδωσε το έναυσμα για πολλές ακόμη διαδηλώσεις μαύρων και λευκών φοιτητών σε όλο τον Νότο. Την ίδια χρονιά, οι ηγέτες αυτών των διαδηλώσεων ίδρυσαν μια νέα οργάνωση: την Επιτροπή Μη Βίαιου Συντονισμού Φοιτητών, ή SNCC.

Η SNCC διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση του διαχωρισμού και του ρατσισμού στις αρχές της δεκαετίας, με αποκορύφωμα το περίφημο Καλοκαίρι της Ελευθερίας στο Μισισιπή το 1964, όταν στρατολόγησε εκατοντάδες λευκούς φοιτητές από ελίτ σχολεία του Βορρά για να έρθουν στο Νότο και να συμμετάσχουν σε εκστρατείες εγγραφής ψηφοφόρων. Αυτοί οι ακτιβιστές επέστρεψαν στην πανεπιστημιούπολη ριζοσπαστικοποιημένοι από την εμπειρία αυτή.

Εκείνη την εποχή, τα κολέγια και τα πανεπιστήμια υιοθέτησαν το δόγμα του in loco parentis, σύμφωνα με το οποίο οι φοιτητές ήταν ανήλικοι και δεν είχαν τα συνταγματικά δικαιώματα που είχαν οι ενήλικες. Αυτή η λογική υπαγόρευε τα πάντα, από τους κώδικες ενδυμασίας των πανεπιστημίων μέχρι τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας και τους περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου.

Το UC Berkeley δεν διέφερε, απαγορεύοντας στους φοιτητές την πολιτική δραστηριότητα. Όταν οι βετεράνοι του Mississippi Freedom Summer επέστρεψαν στην πανεπιστημιούπολη το φθινόπωρο του 1964 ελπίζοντας να στρατολογήσουν περισσότερους φοιτητές για τον σκοπό τους, ήρθαν αμέσως σε σύγκρουση με τους διοικητικούς υπαλλήλους του πανεπιστημίου. Μια αδέξια απόπειρα σύλληψης ενός φοιτητή επειδή μοίραζε πολιτικά φυλλάδια γρήγορα μετατράπηκε σε μια σταυροφορία σε όλο το πανεπιστήμιο κατά της ιδεολογίας του loco parentis.

Αυτό που έγινε γνωστό ως Κίνημα για τον Ελεύθερο Λόγο δανείστηκε την τακτική και τη ρητορική του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα, προβαίνονταν σε πολιτική ανυπακοή. Σε μια χαρακτηριστική ομιλία του, ο Μάριο Σάβιο, ένας από τους ηγέτες του, δήλωσε: “Το περασμένο καλοκαίρι πήγα στο Μισισιπή για να συμμετάσχω στον αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα. Αυτό το φθινόπωρο συμμετέχω σε μια άλλη φάση του ίδιου αγώνα, αυτή τη φορά στο Μπέρκλεϊ”.

Το κίνημα εξαπλώθηκε γρήγορα πέρα από το Μπέρκλεϊ σε περίπου το ένα τέταρτο των πανεπιστημιουπόλεων της χώρας. Σε όλα αυτά τα μέρη, τα πανεπιστήμια τελικά ενέδωσαν στα αιτήματα των φοιτητών, υποχωρώντας από τις απαγορεύσεις της πολιτικής δραστηριότητας και εγκαταλείποντας τις προσπάθειες ρύθμισης της ιδιωτικής ζωής των φοιτητών. Καθώς οι περιορισμοί χαλάρωναν, πολλοί φοιτητές ενστερνίζονταν τους σεξουαλικούς πειραματισμούς, τα ναρκωτικά και άλλες συμπεριφορές που έσπαγαν τα ταμπού και που έμελλε να καθορίσουν τη λεγόμενη αντικουλτούρα.

Το 1965, ο πρόεδρος Λύντον Τζόνσον άρχισε να βομβαρδίζει το Βόρειο Βιετνάμ και τελικά διέθεσε αμερικανικά στρατεύματα. Εκείνη την εποχή, μια μικρή αλλά ολοένα και πιο σημαντική οργάνωση – οι Φοιτητές για μια Δημοκρατική Κοινωνία ή SDS – άρχισε να αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στην οργάνωση αντιπολεμικών διαδηλώσεων. Στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, στο Μπέρκλεϊ και σε δεκάδες άλλα πανεπιστήμια, τμήματα της SDS και καθηγητές άρχισαν να οργανώνουν “διδασκαλίες” που αποτελούνταν από διαλέξεις και συζητήσεις στην τάξη για τον πόλεμο του Βιετνάμ, προσελκύοντας δεκάδες χιλιάδες φοιτητές.

Όπως υποστήριξε ο ιστορικός Ρόμπερτ Κόχεν, αυτές οι “πρόβες” για το ευρύτερο αντιπολεμικό κίνημα δανείστηκαν και πάλι πολλές από τις μεθόδους του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα. Και καθώς η κυβέρνηση άρχισε να επιστρατεύει άνδρες για να πολεμήσουν στο Βιετνάμ, οι φοιτητές στα πανεπιστήμια όλης της χώρας ριζοσπαστικοποιήθηκαν όλο και περισσότερο, θεωρώντας τους εαυτούς τους ως μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου κινήματος που ξεπερνούσε κάθε μεμονωμένο ζήτημα.

Αυτή ήταν η νέα αριστερά: Ένας εκτεταμένος συνασπισμός ακτιβιστών αφιερωμένος στη μετασχηματιστική κοινωνική αλλαγή στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Οι στόχοι της οργής τους αντανακλούσαν τη φιλοδοξία τους: Η Dow Chemical, ο πρόεδρος Τζόνσον, διοικητές πανεπιστημίων, πανεπιστημιακά εργαστήρια που χρηματοδοτούνταν από αμυντικά δολάρια, η CIA, η AFL-CIO, οι σεξιστικές προσλήψεις και κάθε άλλος θεσμός ή πρακτική που θεωρούνταν συνένοχος στην αδικία – είτε στο Βιετνάμ, είτε στον αμερικανικό Νότο, ή ακόμα και στον εταιρικό χώρο εργασίας.

Βία

Μέχρι το 1967, οι συγκρούσεις μεταξύ των φοιτητών και των αρχών γίνονταν όλο και πιο βίαιες. Τον Οκτώβριο εκείνης της χρονιάς 10.000 φοιτητές από το Μπέρκλεϊ και άλλες πανεπιστημιουπόλεις ήρθαν σε σύγκρουση με 2.000 αστυνομικούς σε μια συμπλοκή που εξαπλώθηκε σε πάνω από 20 οικοδομικά τετράγωνα.

Μέχρι το 1968, η Επιθετική επιχείρηση Τετ (σ.σ. Η επίθεση Τετ ήταν μια μεγάλη κλιμάκωση και μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές εκστρατείες του πολέμου του Βιετνάμ), καθώς και η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και οι ταραχές που ακολούθησαν, έθεσαν τις βάσεις για μερικές από τις πιο δραματικές συγκρούσεις στις πανεπιστημιουπόλεις την άνοιξη του ίδιου έτους. Στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, οι φοιτητές του SDS κατέλαβαν πολλά κτίρια, πολεμώντας την αστυνομία. Εκατοντάδες άλλα πανεπιστήμια ακολούθησαν το παράδειγμά τους. Μέχρι το τέλος του έτους, οι διαδηλώσεις γίνονταν όλο και πιο βίαιες. Στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν, οι φοιτητές έβαλαν φωτιά σε ένα κτίριο της πανεπιστημιούπολης καθώς και σε ένα Γραφείο Επιλεκτικής Υπηρεσίας.

Οι διαδηλώσεις αυτές συνεχίστηκαν με αμείωτο ρυθμό και το επόμενο έτος. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 1969, τουλάχιστον 9.000 διαδηλώσεις ξέσπασαν σε πάνω από 230 πανεπιστημιουπόλεις σε όλη τη χώρα, με το ένα πέμπτο από αυτές να καταλήγει σε εμπρησμούς, καταστροφές περιουσίας και περιστασιακά σε βομβιστικές επιθέσεις. Σε αυτό το σημείο, επίσης, το παρακλάδι του SDS, γνωστό ως Weathermen, είχε αφιερωθεί στον ένοπλο αγώνα, όπως και οι ηγέτες του κινήματος Black Power.

Οι διοικητικοί υπάλληλοι των πανεπιστημίων υπερέβαλαν όλο και περισσότερο στην προσπάθειά τους να περιορίσουν αυτή τη μαχητικότητα, επιτρέποντας στην αστυνομία να ξυλοκοπεί αδιακρίτως φοιτητές και καθηγητές σε σχεδόν καθημερινές συγκρούσεις. Αυτές έφτασαν σε συμβολικό τέλος το 1970, όταν οι διαδηλώσεις κατά της πολιτικής του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον για το Βιετνάμ κορυφώθηκαν σε μια διαβόητη σύγκρουση στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κεντ στο Οχάιο. Εκεί, στις 3 Μαΐου, μέλη της Εθνοφρουράς που βρίσκονταν αντιμέτωπα με ένα εξαγριωμένο πλήθος φοιτητών πυροβόλησαν στο πλήθος, σκοτώνοντας τέσσερα άτομα. Σε απάντηση, οι φοιτητές διαδήλωσαν σε όλες τις ΗΠΑ, αναγκάζοντας σχεδόν 1.000 πανεπιστήμια και κολέγια να κλείσουν μέχρι το επόμενο φθινόπωρο.

Σήμερα

Αυτό μας φέρνει στις σημερινές διαδηλώσεις. Στη δική μας εποχή, τα κινήματα διαδηλώσεων δεν έχουν γενικά τη δύναμη της ευρείας βάσης, του επαναστατικού αγώνα της δεκαετίας του 1960. Ωστόσο, πολλά πανεπιστήμια αντιδρούν σε αυτές τις διαδηλώσεις – που κρατούν λίγο μόλις πάνω από μήνα – σαν να βρίσκονται και πάλι στο 1970, με χρόνια διαδηλώσεων πίσω τους και εκατομμύρια φοιτητές να απειλούν να εισβάλουν στις πανεπιστημιουπόλεις της χώρας.

Πρόκειται για μια υπερβολική αντίδραση που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε απρόβλεπτες συνέπειες. Πράγματι, υπάρχουν ήδη ενδείξεις για κάτι τέτοιο, καθώς κυκλοφορούν βίντεο με αθώους παρευρισκόμενους που κακοποιήθηκαν από την αστυνομία και ενδείξεις ότι το Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα επέτρεψε σε ελεύθερους σκοπευτές της αστυνομίας να εγκατασταθούν στις στέγες των κτιρίων της πανεπιστημιούπολης. Το UCLA επέτρεψε σε μέλη της τοπικής αστυνομίας να χρησιμοποιήσουν σφαίρες από καουτσούκ για να διαλύσουν τις διαδηλώσεις.

Αυτού του είδους η κλιμάκωση θα έχει πολύ άσχημη κατάληξη. Προτού τα πανεπιστημιακά συμβούλια και οι διοικητικοί υπάλληλοι προχωρήσουν πολύ περισσότερο, ίσως θελήσουν να σκεφτούν ότι όσο ενοχλητικοί και αν φαίνονται οι σημερινοί διαδηλωτές, η πρόκληση που αποτελούν ωχριά σε σύγκριση με όσα έχουν αντιμετωπίσει τα κολέγια και τα πανεπιστήμια στο παρελθόν. Πρόκειται για μια πραγματικότητα που καλό θα ήταν να σκεφτούν αυτό το καλοκαίρι, προτού οι φοιτητές επιστρέψουν το φθινόπωρο – και προτού τα ιδρύματά τους καταλήξουν, όπως το Kent State, να γίνουν συνώνυμο της τραγωδίας στις πανεπιστημιουπόλεις.

Πηγή: Bloomberg