Γράφει ο Σάι Γκαλ, tovima.com

Από την Αθήνα ως τη Λευκωσία, από τις Βρυξέλλες ως τους διαδρόμους του ΝΑΤΟ, η Ευρώπη είναι προσηλωμένη στη Μόσχα: στα τανκς στο Ντονμπάς, στο αέριο στο Βερολίνο, στις κυβερνοεπιθέσεις στο Ταλίν. Μια βαθύτερη πρόκληση όμως βρίσκεται εντός: ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ και υποψήφιο κράτος-μέλος της ΕΕ, του οποίου ο έλεγχος στη μετανάστευση, την ενέργεια και την άμυνα ξεπερνά πλέον εκείνον του Κρεμλίνου. Η πραγματική γραμμή του μετώπου είναι ελληνική και κυπριακή.

Η αντίθεση πολιτικής είναι κραυγαλέα. Η ΕΕ έχει υιοθετήσει δεκαεννέα πακέτα κυρώσεων κατά της Ρωσίας —το πιο πρόσφατο (23 Οκτωβρίου 2025) απαγορεύει το ρωσικό LNG και ενισχύει τους περιορισμούς στη «σκιώδη ναυτιλία». Εναντίον της Τουρκίας, η αντίδραση είναι ως επί το πλείστον συμβολική. Το 2022, η Αθήνα κατέγραψε 11.258 παραβιάσεις του εναέριου χώρου, συμπεριλαμβανομένων 234 υπερπτήσεων κατοικημένων νησιών, και 1.581 παραβιάσεις χωρικών υδάτων —περίπου τριάντα την ημέρα. Ακόμη και μετά τη μείωση στις 1.172 το 2023, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τρεις εισβολές ημερησίως. Αντίθετα, το ΝΑΤΟ κατέγραψε περίπου 300 αναχαιτίσεις ρωσικών αεροσκαφών το 2023, κυρίως σε διεθνή εναέρια ζώνη· παραβιάσεις συνόρων, όπως ένα MiG-31 που εισήλθε στην Εσθονία τον περασμένο Σεπτέμβριο, παραμένουν σπάνιες.

Η Ρωσία απομονωμένη για τους πολέμους της· η Τουρκία ανεκτή λόγω της επιρροής της.

Η τουρκική επιρροή στηρίζεται σε έξι μοχλούς που η Ρωσία δεν διαθέτει:

• ένα βέτο στο ΝΑΤΟ που μπορεί να καθυστερήσει τον σχεδιασμό για τη Βαλτική και τις Νορδικές χώρες·
• έναν έλεγχο της μετανάστευσης μέσω της συμφωνίας ΕΕ–Τουρκίας του 2016
• τον έλεγχο του TurkStream, του τελευταίου ενεργού αγωγού ρωσικού φυσικού αερίου προς την ΕΕ·
• εξαγωγές αμυντικού υλικού που συνδέουν Ευρωπαίους αγοραστές με την τουρκική βιομηχανία·
• κρατικά υποστηριζόμενα δίκτυα DİTİB που επηρεάζουν μουσουλμανικές κοινότητες σε βασικά κράτη-μέλη·
• και ελεύθερα περάσματα που χρησιμοποιούν κυρωμένοι δρώντες από το Ιράν έως τους Χούθι.

Η Μόσχα εξαναγκάζει απ’ έξω· η Άγκυρα χειραγωγεί από μέσα. Αν η Ρωσία χρησιμοποιεί πυραύλους, η Τουρκία χρησιμοποιεί αγορές, λιμάνια και ψήφους.

Εν τω μεταξύ, η Κύπρος παραμένει κατεχόμενη κατά 37%, με 40.000 Τούρκους στρατιώτες και UAVs από το Γκετζιτκαλέ να επιχειρούν εντός του εναέριου χώρου της ΕΕ, ενώ η παράνομη γεώτρηση συνεχίζεται παρά το πλαίσιο κυρώσεων της ΕΕ του 2019· τα Bayraktar TB2 που πετούν εκεί είναι του ίδιου τύπου με αυτά που διαθέτουν πλέον κράτη-μέλη της ΕΕ όπως η Πολωνία και πιο πρόσφατα η Κροατία —ένας παράλογος βρόχος εφοδιασμού που συνδέει την Ευρώπη με συστήματα που επιτηρούν το ίδιο της το έδαφος.

Στη θάλασσα, υποβρύχια τύπου Type-214 γερμανικού σχεδιασμού εντάχθηκαν στην τουρκική υπηρεσία το 2024, δίνοντας στην Άγκυρα πλεονέκτημα απόκρυψης στο Αιγαίο, ενώ το Βερολίνο κηρύττει αυτοσυγκράτηση. Η Ευρώπη τιμωρεί τη Ρωσία για πυρηνικό τυχοδιωκτισμό, όμως το Άκκουγιου —κατασκευασμένο από τη Rosatom στις τουρκικές ακτές της Μεσογείου— προχωρά, αφού οι δυτικοί προμηθευτές απέσυραν κρίσιμα εξαρτήματα, αναγκάζοντας την Τουρκία και τη Ρωσία να στραφούν στην Κίνα· η έναρξη λειτουργίας μετατίθεται πέραν του 2025. Η Τουρκία αγόρασε το S-400, αποβλήθηκε από το πρόγραμμα F-35, όμως εξασφάλισε εκσυγχρονισμό F-16. Σε κλίμακα και συχνότητα, η τουρκική πίεση στην ευρωπαϊκή επικράτεια ξεπερνά πλέον τη ρωσική στο βαλτικό μέτωπο —μια ευρωπαϊκή αντιστροφή αποτυπωμένη σε μία φράση.

Στα είκοσι τρία κράτη-μέλη της ΕΕ που ανήκουν και στο ΝΑΤΟ, η αντίληψη της απειλής είναι κατακερματισμένη. Η ανατολική πτέρυγα —Πολωνία, οι τρεις Βαλτικές, Φινλανδία, Σουηδία— αντιμετωπίζει τη Ρωσία ως υπαρξιακή απειλή, δαπανώντας έως και 4,5% του ΑΕΠ για άμυνα και αγοράζοντας τουρκικά drones με ωφελιμιστικό πνεύμα. Η κεντρική και δυτική Ευρώπη —Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο— μιλούν δυνατά κατά της Μόσχας αλλά προχωρούν προσεκτικά με την Άγκυρα. Το Βερολίνο συν-κατασκευάζει υποβρύχια· το Παρίσι αναβιώνει το SAMP/T· η Μαδρίτη διατηρεί πυροβολαρχία Patriot στην Τουρκία από το 2015 και, μέσω της Navantia, συνεργάζεται στα προγράμματα TCG Anadolu και HÜRJET του 2025, εντασσόμενη στις τουρκικές ναυπηγικές και αεροναυτικές αλυσίδες. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία διατηρούν ρωσικό αέριο και φλερτάρουν με την Άγκυρα. Η πρόσφατη σύνοδος του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών υπογράμμισε την απόκλιση: ο Βίκτορ Όρμπαν παρέστη ως παρατηρητής, επαινώντας την «γέφυρα» Τουρκία, ενώ ο Ερσίν Τατάρ —ηγέτης του κατεχόμενου βόρειου τμήματος της Κύπρου— παρουσιάστηκε ως αρχηγός κράτους, μια σχεδόν ντε φάκτο αναγνώριση μιας οντότητας που η ΕΕ θεωρεί παράνομη.

Το πρόγραμμα SAFE αποτυπώνει το δίλημμα.

Ξεκίνησε τον Μάιο του 2025, με προϋπολογισμό 150 δισ. ευρώ για κοινές αμυντικές προμήθειες (65% ευρωπαϊκό περιεχόμενο, χωρίς έλεγχο από τρίτες χώρες). Δεκαεννέα κράτη έχουν αιτηθεί 127 δισ. ευρώ, με εθνικά σχέδια που πρέπει να κατατεθούν ως τις 30 Νοεμβρίου.

Η Επιτροπή επιβεβαίωσε το ενδιαφέρον της Τουρκίας, αλλά σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά —για τους οποίους το Συμβούλιο εξουσιοδότησε διαπραγματεύσεις— δεν υπάρχει εντολή για την Άγκυρα. Η Ελλάδα και η Κύπρος χάραξαν κόκκινη γραμμή: «μια δύναμη κατοχής δεν μπορεί να αντλεί κεφάλαια της ΕΕ για την άμυνα». Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι η θέση αυτή είναι «τυπικά υιοθετημένη», ενώ ο Πρωθυπουργός Μητσοτάκης προειδοποίησε ότι, όσο η Τουρκία διατηρεί το casus belli στο Αιγαίο, «η συμμετοχή της στο SAFE είναι εκτός συζήτησης».

Κι όμως, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε κάλεσε τις Βρυξέλλες να μην υψώσουν «βιομηχανικά τείχη» απέναντι σε μη κράτη-μέλη, επιμένοντας ότι «η Ρωσία παραμένει η μακροπρόθεσμη απειλή του ΝΑΤΟ». Ένας ηγέτης στρατιωτικής συμμαχίας που πιέζει μια πολιτική ένωση να ανταμείψει ένα κράτος που κατέχει ευρωπαϊκό έδαφος: ελάχιστες εικόνες περιγράφουν καλύτερα την ευρωπαϊκή αντιστροφή.

Μέχρι και 35% κάθε έργου SAFE μπορεί ακόμη να περιλαμβάνει μη ευρωπαϊκούς προμηθευτές μέσω διμερών εγκρίσεων. Η Άγκυρα πιέζει για «ευνοϊκούς όρους», με τη δημόσια στήριξη του Βερολίνου. Ωστόσο, το Άρθρο 16 δίνει στην Επιτροπή την εξουσία να αποκλείει κάθε κράτος που απειλεί μέλος της Ένωσης. Το SAFE δημιουργήθηκε για να τερματίσει την εξάρτηση από Μόσχα, Πεκίνο και Ουάσιγκτον —όχι για να την αναπαράγει με την Άγκυρα.

Όταν η Ρωσία χρησιμοποιεί την ενέργεια ως όπλο, η Ευρώπη την καταδικάζει· όταν το κάνει η Τουρκία μέσω του TurkStream ή του μεταναστευτικού μοχλού, ονομάζεται «εταιρική σχέση». Η ρωσική RT έχει απαγορευθεί σε όλη την ΕΕ, αλλά τα τουρκικά κρατικά μέσα και τα δίκτυα επιρροής της λειτουργούν χωρίς έλεγχο. Η Ευρώπη τιμωρεί τον ορατό εισβολέα και ανέχεται τον οικείο γείτονα —μέχρι ο εσωτερικός κίνδυνος να ξεπεράσει τον εξωτερικό.

Το πρόβλημα της Ευρώπης δεν είναι το δίκαιο, αλλά η βούληση.

Το Άρθρο 42(7) —το ισοδύναμο του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, δεσμευτικό και όχι προαιρετικό— γράφτηκε για τέτοιες στιγμές. Κι όμως, η Ένωση το επαναλαμβάνει τελετουργικά και ενεργεί σαν να μην υπάρχει.

Οι Βρυξέλλες επιβάλλουν κυρώσεις στη Μόσχα μέσα σε ώρες, αλλά αποφεύγουν να αποκαλέσουν την Άγκυρα αυτό που είναι —ένα κράτος που κατέχει ευρωπαϊκό έδαφος. Αν η Ευρώπη δεν μπορεί να προστατεύσει τα δικά της, η κυριαρχία της είναι ψευδαίσθηση. Η πραγματική δοκιμασία δεν βρίσκεται στο Καλίνινγκραντ, αλλά στις ίδιες τις πρωτεύουσες της Ευρώπης.