Του Ηλία Μαγκλίνη
Καθώς ανατέλλει το 2014, έχουμε αφήσει πίσω μας την εποχή της ευμάρειας και των επίπλαστων θριάμβων, έννοιες όπως «άνεργος», «απλήρωτος», «άστεγος», «χρέη», «ανέχεια» βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη και παρότι οι αριθμοί στα λογιστικά βιβλία παρηγορούν ορισμένους, στην καθημερινή ζωή η θολούρα και η αβεβαιότητα παραμένουν. Τι πρέπει και τι μπορεί να κάνουμε από δω και πέρα; Επ’ αυτού ρωτήσαμε κάποιους ανθρώπους με ειδικό βάρος στον τομέα του ο καθένας, που δίνουν τη δική τους εκδοχή του πώς φαντάζονται ή πώς θα ήθελαν να είναι η Ελλάδα το 2021.
Το 1921, εκατό χρόνια ακριβώς από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, η χώρα βρισκόταν σε μια πολύ κρίσιμη ιστορική καμπή. Για την ακρίβεια, μολονότι προερχόταν από μια ολόκληρη δεκαετία θριάμβων (στρατιωτικών και μη), εξωστρέφειας και ταχέος εκσυγχρονισμού, απείχε ελάχιστο χρόνο από την καταστροφή, η οποία επήλθε, ως γνωστόν, το 1922. Σχεδόν εκατό χρόνια από τότε, και σχεδόν διακόσια από το 1821, η χώρα βιώνει και πάλι μια δύσκολη συνθήκη. Καθώς ανατέλλει το 2014, έχουμε αφήσει πίσω μας την εποχή της ευμάρειας και των επίπλαστων θριάμβων, έννοιες όπως «άνεργος», «απλήρωτος», «άστεγος», «χρέη», «ανέχεια» βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη και παρότι οι αριθμοί στα λογιστικά βιβλία παρηγορούν ορισμένους, στην πραγματική, καθημερινή ζωή η θολούρα και η αβεβαιότητα παραμένουν, η οδύνη και η αγωνία περισσεύουν. Τι πρέπει και τι μπορεί να κάνουμε από δω και πέρα; Απέχουμε επτά μόλις χρόνια από τη συμπλήρωση των διακοσίων ετών από τον χρόνο της Εθνεγερσίας. Πόσο θα έχει αλλάξει τότε η Ελλάδα; Πώς μπορεί να κάνει έστω και μερικά βήματα μπροστά; Επ’ αυτού ρωτήσαμε κάποιους ανθρώπους με ειδικό βάρος στον τομέα του ο καθένας, Ελληνες και ξένους, μάχιμους και βετεράνους. Ζητήσαμε να μας δώσουν μια δική τους εκδοχή του πώς φαντάζονται ή πώς θα ήθελαν να είναι η Ελλάδα κατά το σωτήριον έτος 2021. Επτά χρόνια δεν είναι πολλά. Δεν είναι και λίγα όμως προκειμένου να αποτολμήσουμε το βήμα μπροστά. Οχι όμως μόνον η δοκιμαζόμενη κοινωνία αλλά, πρωτίστως, η ελληνική πολιτική τάξη.

Ορθά οργανωμένη καθολική παιδεία

του Kωνσταντίνου Ι. Δεσποτόπουλου, ιστορικού και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών
Tο ερώτημα, πώς βλέπω την Eλλάδα του 2021, διακόσια χρόνια ύστερα από το 1821, δηλαδή από την έναρξη της απελευθερωτικής επαναστάσεως του ελληνικού έθνους, δεν επιδέχεται απάντηση με βεβαιότητα και με ακρίβεια. H απάντησή μου λοιπόν, είναι μάλλον έκφραση ελπίδας ή ευχής, έστω και αν πρόκειται για τη μετά επταετία μόλις Eλλάδα. Kαι ιδού η απάντησή μου:

Tο έδαφος του κράτους Eλλάς, που είχε από το 1832 πέντε προσαυξήσεις, το 1864, το 1881, το 1913, το 1923 και το 1947, δεν εμφανίζει πιθανότητα μεταβολής: ούτε προς ελάττωση, εφόσον τουλάχιστον δεν παραμεληθεί τυχόν η μέριμνα για την προς άμυνά του επάρκεια των Eνόπλων Δυνάμεων ούτε προς επαύξησή του, ύστερα από την προσάρτηση της Δωδεκανήσου, επιτευγμένη και με προσωπική μου συμβολή, πιστεύω (βλέπε σελ. 112-114 του βιβλίου μου Aναπολήσεις B΄, 2006, εκδόσεις Παπαζήση).

Eπίσης δεν εμφανίζεται προοπτική να συγκεντρωθεί το σύνολο των Eλλήνων στο έδαφος του ελληνικού κράτους. Θα υπάρχουν όπως και το 2021 κατάλοιπα σπουδαίων του Aποδήμου Eλληνισμού κραταιού άλλοτε και πολλαπλά ευεργετικού για την Eλλάδα ως ανεξάρτητο κράτος, και όχι μόνο οικονομικά. Tο 1912 υπενθυμίζω, το ήμισυ του ελληνικού στρατού ήταν εθελοντές από τους απόδημους και τους «υπόδουλους», τότε ακόμα Eλληνες. Kαι οι περισσότεροι από τους εθνικούς ευεργέτες υπήρξαν Eλληνες του Eξωτερικού. Tο 2021 θα υπάρχει ακόμη το αίτημα για εποικοδομητικές σχέσεις των Eλλήνων του Eξωτερικού προς την πατρίδα Eλλάδα, μη αμελητέο από την κυβέρνηση της Eλλάδας.

Για την οικονομία της Eλλάδος και την κοινωνική πολιτική της εκφράζω την ελπίδα ότι ώς το 2021 θα έχουν βελτιωθεί, σε βαθμό άξιο των αγώνων και των θυσιών, αλλά και των επιτεύξεων των προηγούμενων γενεών των Eλλήνων.

Ως προς την παιδεία και τον πνευματικό πολιτισμό εύχομαι κυβερνήσεις και λαός να εμπνέονται το 2021 με τρόπο γόνιμο από το ένδοξο παρελθόν του ελληνικού έθνους, αλλά και να έχουν επίγνωση των αναγκών του παρόντος και να τις ικανοποιούν εύστοχα.

Eπί Kαποδίστρια υπενθυμίζω είχαν ιδρυθεί δύο χιλιάδες αλληλοδιδακτικά σχολεία για την υπερνίκηση της τότε αγραμματοσύνης μεγάλου μέρους του ελληνικού λαού. Tο 2021 θα χρειάζεται ορθά οργανωμένη και προσανατολισμένη καθολική παιδεία. Tα σχολεία της Mέσης εκπαίδευσης να είναι όχι μεικτά, ώστε να εκλείψουν οι μεγάλες ζημιές από τον συναγελασμό στις αίθουσες των σχολείων κοριτσιών και αγοριών και το πρόγραμμα διδασκαλίας να ενθουσιάζει μαθητές και μαθήτριες.

Περισυλλογή, ωρίμανση, αλλαγή νοοτροπίας

Tου Εμμανουήλ Κριαρά, φιλόλογου και συγγραφέα
Με την πείρα την αποκτημένη κατά τη διάρκεια της μακράς ζωής μου και με τη γνώση σημαντικών γεγονότων του δέκατου ένατου αιώνα, μπορώ να απαντήσω ως εξής στην ερώτησή σας.

Οι λόγιοί μας κατά πλειονότητα δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν την εσφαλμένη κατεύθυνση προς άκρατο θαυμασμό του αρχαίου πολιτισμού με τον καθαρευουσιανισμό που ανέπτυξαν στον χώρο της παιδείας μας και την παραγνώριση μιας καλύτερα οργανωμένης εκπαίδευσης και παιδείας του ελληνικού λαού. Μόνο σπουδαστές των δύο αιώνων μπόρεσαν με ατομική, περισσότερο, προσπάθεια να βγουν από τον κανόνα. Ο πόλεμος πολλών λογίων έως το 1976 εναντίον της δημοτικής γλώσσας μαρτυρεί την αλήθεια του λόγου μου.

Σήμερα ο τόπος μας βρίσκεται σε δεινή θέση. Για το ξεπέρασμά της θα χρειαστούν χρόνια περισυλλογής, ωρίμανσης, αλλαγής νοοτροπίας διοίκησης και διοικουμένων σε σημαντικό βαθμό – πράγμα για το οποίο θα χρειαστούν προσπάθειες που θέλω να ελπίζω ότι θα τις καταβάλει ο τόπος μας στη διάρκεια των χρόνων που θα ακολουθήσουν έως το 2021.

Υπογραμμίζω ότι η εκπαίδευση και η παιδεία μας έχουν καταρρακωθεί τα τελευταία χρόνια. Αποδοκιμάζω απολύτως και απεργίες εκπαιδευτικών και φοιτητών και μαθητών και καταλήψεις διοικητικών χώρων και χώρων διδασκαλίας. Το έργο, το καθήκον του δασκάλου είναι κάτι διαφορετικό. Φυσικά και το κράτος πρέπει να συναισθάνεται το καθήκον του έναντι των εκπαιδευτικών.

Η εκπαίδευσή μας χρειάζεται βασική μεταρρύθμιση και στον καταρτισμό προβλημάτων ύλης και στην κατανομή μαθημάτων κατά σχολεία και τάξεις και στη χρησιμοποίηση ειδικών καθηγητών σε θέματα μετεκπαίδευσης εκπαιδευτικών, καθώς και στον χώρο του διοικητικού προσωπικού.

Μόνο με αυτές τις προοπτικές πρέπει να ελπίζομε ότι θα οδηγηθούμε σε ένα ευχάριστο 2021. Απαραίτητη η δράση και η αισιοδοξία. Τελικά θα πρόσθετα ακόμη, να καταπολεμήσουμε τη γραφειοκρατία και να αλλάξομε το πολιτικό σύστημα.

Σαν μια πελώρια βιβλιοθήκη…

του Γιάννη Τροχόπουλου
Για να μιλήσουμε χρειάζεται να αντικρίσουμε την πραγματικότητα, να βάλουμε τους εαυτούς μας δίπλα, όχι σε απόσταση ασφαλείας, με αυτούς που πραγματικά υποφέρουν. Ισως με αυτό τον τρόπο να μπορώ να μιλήσω για την αυριανή μέρα και με περισσότερη ασφάλεια για το πώς θα ήθελα να είναι η Ελλάδα το 2021. Οσο πιο μακρινό χρειάζεται να είναι το όραμα τόσο περισσότερο αισιόδοξος, μα ταυτόχρονα ρεαλιστικός, μπορώ να γίνω ιδίως για τις νεότερες γενιές τις οποίες καταφέραμε να φορτώσουμε με ένα δυσβάσταχτο χρέος.

Ο πρότερος βίος μου επιτρέπει να αυθαιρετήσω και να φαντασθώ την Ελλάδα του 2021 σαν μια πελώρια βιβλιοθήκη. Τη μεγαλύτερη, σε αυτήν την περίπτωση, βιβλιοθήκη στον κόσμο. Μια βιβλιοθήκη που θα περικλείει όλη τη σοφία, αλλά και τη δημιουργικότητα της νέας γενιάς. Θα έπρεπε ίσως να είναι και λίγο διδακτική και να έδινε οδηγίες με τους ανθρώπους που θα μας εξυπηρετούσαν για το πώς π.χ. θα μπορούσαμε όλοι μαζί να συμφιλιώσουμε μια ευημερούσα οικονομία με μια καλή και αλληλέγγυα κοινωνία. Δεν θα ήθελα σε καμία περίπτωση, πάντως, αυτή η μεγάλη βιβλιοθήκη και ταυτόχρονα η Ελλάδα το 2021 να είναι βαρετή. Θα με ενοχλούσε αφάνταστα να μην μπορώ να νιώθω έκπληξη, ενδιαφέρον ή περιέργεια γι’ αυτά που συμβαίνουν ή πρόκειται να συμβούν. Αν, τέλος, μπορούσα να πάω πίσω τον χρόνο, θα ήθελα πραγματικά να δω το 2021 μέσα από τη φωνή ενός ανδρόγυνου που στις 29.11.62 θυμόταν: «Κατεβήκαμε απ’ τα βουνά και πήγαμε στα χωριά μας. Τίποτε δεν βρήκαμε. Ολα ήτανε καμένα και ρημαγμένα. Ψυχές και άψυχα χαθήκανε όλα. Οι εκκλησίες μας μόνο σταθήκανε ορθές. Κάτσαμε λίγες μέρες στα ερείπια και μας έδωσαν οι Τούρκοι τζαντάρμες και φύγαμε όλοι για τη Σαμψούντα. Κατευθείαν πήγαμε και μείναμε εκεί δύο μήνες για να μπορέσουμε να μπούμε σε πλοίο να φύγουμε. Μας μπαρκάρανε σε τούρκικο καράβι και πήγαμε Σταμπούλ. Εκεί δεν κάτσαμε καθόλου, Αλλάξαμε πλοίο, μπήκαμε σ’ ένα ρούσικο και ήρθαμε Ελλάδα. Μας βγάλανε στο Καραμπουρνού στη Θεσσαλονίκη. Μείναμε δέκα μέρες σε μία εκκλησία μέσα κι από κεί μας σηκώσανε και μας φέρανε εδώ στο Βαθύλακκο». **

Ο κ. Γιάννης Τροχόπουλος είναι γενικός διευθυντής και διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. 
** «Η Εξοδος», τόμος Γ΄, Μαρτυρίες από τις Επαρχίες του Μεσόγειου Πόντου, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών

Καθημερινή