Ακολουθήστε μας

Γενικά θέματα

Η Λαμπρή και τα Λαμπροήμερα στον Πόντο

Δημοσιεύτηκε στις

Η Λαμπρή και τα Λαμπροήμερα στον Πόντο
Η Λαμπρή και τα Λαμπροήμερα στον Πόντο
γράφει η Μυροφόρα Ε. Ευσταθιάδου, Υποψήφια Διδάκτωρ Λαογραφίας Ε.Κ.Π.Α.
Στις
περιπτώσεις που ο Ελληνισμός βρίσκεται εκτός των συνόρων της σημερινής
Ελλάδας, κάθε εορτή επιτείνει το νόημά της. Οι θρησκευτικές εορτές
βιώνονται και ως εθνικές, ενδυναμώνοντας έτσι το συνεκτικό δεσμό της
κοινότητας. Ταυτόχρονα, όμως, πραγματοποιούνται και κάποιες κοινωνικές
«αποκαταστάσεις», που κατευνάζουν τα ανθρώπινα πάθη και εξισορροπούν την
κοινή διαβίωση. Οι μαλωμένοι μονιάζουν και το θρησκευτικό μήνυμα του
θείου δράματος βρίσκει εμπράγματη εφαρμογή.

Η Λαμπρή, όπως
ονόμαζαν το Πάσχα στον Πόντο (ή τα Λαμπροήμερα, οι τρεις πρώτες μέρες
του Πάσχα), είχε ιδιαίτερη σημασία και για τους Έλληνες του Πόντου,
καθώς συνδέεται άμεσα με ένα ζήτημα που απασχολεί προαιώνια τον άνθρωπο,
το θάνατο και την προσδοκία της Ανάστασης. Συγκλονίζει τον Πόντιο λαϊκό
ποιητή το θείο δράμα, το οποίο ταυτίζεται με την ίδια την ύπαρξη του
ανθρώπου. Εξίσου συγκλονιστική είναι και η θέση της Παναγίας ως μάνα που
βλέπει το παιδί της να υποφέρει. «Το μοιρολόι της Παναγίας», ένας
χαρακτηριστικός δημοτικός θρήνος, που συναντάται στις παραδόσεις
ολόκληρου του Ελληνισμού, διασώζεται σε τρεις παραλλαγές και στην
ποντιακή παράδοση. Η σύνδεση της κοσμικής με τη θρησκευτική παράδοση
δημιουργεί μια ποιητική διήγηση που βρίσκεται πολύ κοντά στις
πεποιθήσεις του λαού. Ο λαϊκός άνθρωπος απεχθάνεται τους προδότες του
Ιησού:

Σήμερον μαύρος ουρανός, σήμερον μαύρη μέρα
σήμερον έβαλαν βουλήν οι άνομοι Εβραίοι
οι άνομοι και τα σκυλιά κι οι τρισκαταραμένοι
σήμερον επαρέδωκαν τον πάντων Βασιλέαν.
Ένας Υιός Μονογενής, κι Ατός έν΄καρφωμένος!
Ένας Υιός Μονογενής, κι Ατός έν΄σταυρωμένος!

Στις Ποντιακές παραλλαγές του μοιρολογιού της Παναγίας, ακούγοντας
τα πάθη του Χριστού, η Μάνα Παναγία λυγίζει, «λιγοθυμά και ρούζει».
Λιποθυμά τρεις φορές και τη συνεφέρουν  με ροδόνερο, το «ροδόσταγμαν».
Σε άλλες παραλλαγές παρακαλεί αυτόν που κατασκευάζει τα καρφιά που θα
καρφώσουν  τον Υιό της να τα φτιάξει λεπτά, ενώ σε άλλες παρακαλεί το
Σταυρό να χαμηλώσει:

Σταυρέ μ΄  για κλίστ΄ και χαμελά, Σταυρέ μου, κλίσου κάτω!
Σαν έστεσεν τα χέρια Της, εκλίστεν ο Σταυρός Της!

Οι εικόνες των παραλλαγών του μοιρολογιού της Παναγίας αποδίδονται
στο κείμενο με τρόπο συγκλονιστικό. Έχει ιδιαίτερη σημασία η ποιητική
αξία του κειμένου και όχι η ιστορική αξιοπιστία. Ο Πόντιος λαϊκός
ποιητής εντάσσει την εκκλησιαστική παράδοση στην ποίησή του.  Με την
Ανάσταση του Κυρίου στο τέλος των παραλλαγών, ζωή και θάνατος
συμβαδίζουν, χωρίς να γίνεται διαχωρισμός τί είναι «ζωντανότερο».

Το μοιρολόι της Παναγίας αφορά, ίσως, τη λογία ποντιακή παράδοση, η
οποία δεν είναι η μοναδική φορά που ασχολείται με το θείο δράμα. Στα
Χριστουγεννιάτικα ποντιακά κάλαντα, εξιστορείται ολόκληρη η ζωή του
Χριστού και γίνεται ιδιαίτερος λόγος στα πάθη Του:
…ασ΄ ακρεντικά κι ασ΄σήν καρδίαν, αίμαν έσταξεν, χολήν ΄κ εφάνθεν,
ούμπαν έσταξεν και μύρος έτον, μύρος έτον και μυρωδία…

Ας έρθουμε, όμως, στον πραγματικό φορέα των εθίμων της Λαμπρής,
δηλαδή στο λαό. Δε θα αναφερθώ στο νόημα της νηστείας, που είναι το ίδιο
σ΄ολόκληρο το χριστιανικό κόσμο, αλλά σε κάποια ιδιαίτερα έθιμα που
γίνονταν από παράδοση στον Πόντο, τα οποία μπορεί σήμερα να φαίνονται σε
κάποιους γραφικά, διατηρούσαν όμως τότε το κύρος που τους έδινε η πίστη
του λαού.

Ένα έθιμο που συνδέεται, λοιπόν, με τη Σαρακοστή στον
Πόντο, είναι ο «κουκαράς». Σε μια πατάτα ή σ΄ένα κρεμμύδι, κάρφωναν επτά
φτερά, όσες και οι εβδομάδες της νηστείας και κρεμούσαν την κατασκευή
αυτή από το ταβάνι. Κάθε Κυριακή, έβγαζαν και ένα φτερό, κατασκευάζοντας
έτσι ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο. Η επιρροή του κουκαρά στα παιδιά είναι
ιδιαίτερη, καθώς το φτερωτό αυτό σκιάχτρο έπαιρνε φανταστικές διαστάσεις
στα μάτια τους. Λειτουργούσε αποτρεπτικά, όχι μόνο για να μη
«μαντζιρίζ’νε», να μην χαλάσουν τη νηστεία δηλαδή, αλλά και για να είναι
φρόνιμα τα παιδιά καθ΄όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής. Με την παρουσία
ενός τρομακτικού κατασκευάσματος πάνω από το κεφάλι τους, που πολλές
φορές κουνιόταν κι από τον αέρα, είχε εξασφαλιστεί η ποθητή ησυχία στο
σπίτι για σαράντα ημέρες, από τις παιδικές αταξίες και έριδες. «Θα τρώει
σε ο κουκαράς», υπενθύμιζαν στο παιδί σε περίπτωση παρεκτροπής. Το
Μεγάλο Σάββατο, κρυφά από τα παιδιά, γινόταν η «αποκαθήλωση» του
κουκαρά, ο οποίος θα ερχόταν και πάλι την επόμενη χρονιά.

Η
Σαρακοστή, κατά τα άλλα, κυλούσε όπως και στις υπόλοιπες περιοχές του
Ελληνισμού. Οι πιστοί εξομολογούνταν, ακόμη και στα πιο απόμακρα μέρη
του Πόντου, για να μεταλάβουν τη Λαμπρή. Οι Σανταίοι, για παράδειγμα,
εξομολογούνταν στον πνευματικό που όριζε η Παναγία Σουμελά. Οι
Φιλόπτωχες Αδελφότητες και οι Μητροπόλεις του Πόντου βοηθούσαν, με
απόλυτη εχεμύθεια, τις φτωχές οικογένειες, και οι νοικοκυρές μοίραζαν
«λαβάσια» (φουρνόπιτες), για τις ψυχές των πεθαμένων. Εξασφαλιζόταν,
έτσι, η ισότιμη συμμετοχή όλων στο πνεύμα των εορτών, επιβεβαιώνοντας
για άλλη μια φορά τη δημοκρατικότητα της παραδοσιακής κοινωνίας.

Το
Σάββατο του Λαζάρου (ή σε κάποιες περιοχές του Πόντου τη Μεγάλη
Πέμπτη), οι νοικοκυρές κατασκεύαζαν τα λεγόμενα «κερκέλια», ένα είδος
κουλουριού. Οι ερμηνείες που δίδονται από το λαό είναι ποικίλες, με την
επικρατέστερη να θέλει το Λάζαρο να ζητά «κερκέλ΄», μετά την Ανάστασή
του. Των Βαΐων, τα παιδιά έψαλλαν «Βάγια, βάγια το βαΐ, τρώ΄με οψάρια
και χαψίν (γαύρο) και τ΄απάν την Κερεκήν, τρώ΄με κόκκινον ωβόν/τρώμε
βούτορον, τυρίν», αναλόγως την επιθυμία, αλλά και τη διαθεσιμότητα.

Η
Μεγάλη Εβδομάδα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον φτάνοντας στη Μεγάλη Πέμπτη.
Γιατί έβαφαν τα αυγά; Τί λένε οι παραδόσεις των Ποντίων; Υπήρχε σε
κάποιες περιοχές μια προφορική παράδοση που θυμίζει τα μισοτηγανισμένα
ψάρια στο Μπαλουκλί που ξανάπεσαν στο νερό. Λέει, λοιπόν, η παράδοση
(περιοχή Σουρμένων) πως κάποτε μια Εβραιοπούλα πήγαινε να πουλήσει αυγά.
Άκουσε πως αναστήθηκε ο Χριστός και δεν το πίστεψε. Ζήτησε να
κοκκινίσουν τα αυγά που είχε στο καλάθι της, αν η είδηση αληθεύει και
όντως κοκκίνισαν. Μια άλλη παράδοση λέει πως ο Χριστός στο Μυστικό
Δείπνο προσέφερε κόκκινα αυγά. Τα αυγά, τα λεγόμενα και «τορνίκια», τα
έβαφαν με κρεμμυδότσουφλα, οπότε και έπαιρναν καφετί χρώμα, με λάπατα
και έπαιρναν κίτρινο χρώμα ή με μελάνη και γίνονταν μωβ. Παράλληλα,
έφτιαχναν και τσουρέκια. Αυγά δεν έβαφαν και τσουρέκια δε ζύμωναν οι
πενθούντες. Φρόντιζαν, όμως, να τους προμηθεύσουν οι γείτονές τους.
Τσουρέκια και αυγά έδιναν και στους μουσουλμάνους, οι οποίοι ανταπέδιδαν
την προσφορά στο μπαϊράμι τους, δίνοντας στους χριστιανούς μπακλαβάδες
και άλλα γλυκίσματα.

Τη Μεγάλη Πέμπτη κάθε οικογένεια πήγαινε
στην εκκλησία ένα καλάθι με τόσα αυγά, όσα και τα μέλη της, συν δύο
ακόμη, ένα για το εικονοστάσι και ένα που ήταν «τ΄εφτωχού τ΄ωβόν». Στο
καλάθι έβαζαν και αλάτι, που το χρησιμοποιούσαν αργότερα για
«τ΄απολύμ΄», (είδος χορτόσουπας για τα ζώα) και  βαμβάκι, που έφτιαχναν
μ΄αυτό το «αποκάπνισμαν» (το κάπνιζαν με το θυμιατό και το ακουμπούσαν
στο μέτωπο του παιδιού που αρρώσταινε). «Τ΄ωβόν τη Πανα΄ΐας» το
τοποθετούσαν στο εικονοστάσι. Το καλάθι το άφηναν στο ιερό και το
έπαιρναν μετά την Ανάσταση. Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης επέστρεφαν στο
σπίτι κρατώντας αναμμένα κεριά.

Αξίζει να σημειωθεί πως τη Μεγάλη
Πέμπτη έρχονταν στην εκκλησία να ακούσουν τα Δώδεκα Ευαγγέλια και
μουσουλμάνες, κρυφά από τους άντρες τους. Χωρίς να είναι
κρυπτοχριστιανές, πίστευαν στις θεραπευτικές ιδιότητες του ακούσματος
των Δώδεκα Ευαγγελίων. Για να αποκλείσουν το ενδεχόμενο να τις δουν
καχύποπτα οι Χριστιανές γειτόνισσές τους, έλεγαν πρώτα σ΄αυτές «Gurban
olayim dininize, dilim kesilsin», δηλαδή θυσία να γίνω στην πίστη σου,
να μου κοπεί η γλώσσα (αν λέω ψέματα).

Η Μεγάλη Παρασκευή, η
ημέρα του Επιταφίου, είχε τον ίδιο πένθιμο χαρακτήρα, όπως και στις
υπόλοιπες περιοχές του Ελληνισμού. Τον Επιτάφιο στόλιζαν με πυξούς και
μυρτιές, που βρίσκονται σε αφθονία στον Πόντο. Κάτω από τον Επιτάφιο
περνούσαν τα κορίτσια τους και μουσουλμάνες. Η Μεγάλη Παρασκευή
συνδέεται και με το έθιμο της επίσκεψης στα μνήματα προσφιλών προσώπων
(σε κάποιες περιοχές του Πόντου αυτό γίνεται τη δεύτερη μέρα της Λαμπρής
και παίρνει πανηγυρικό χαρακτήρα). Τοποθετούν στο μνήμα κόκκινα αυγά
και κερνούν τους διαβάτες. Άλλωστε η ποντιακή παράδοση το επιτάσσει. Ο
νεκρός φέρεται να μιλά και να ζητά το χρέος από τους ζωντανούς:

Τα Φώτα θέλω το κερί σ΄
και τη Ψυχού (Ψυχοσάββατο) κοκκία (σιτάρι, κόλλυβα)
και τη Μεγάλ΄Παρασκευήν, ένα μαντήλι δάκρυα…

Αξίζει να σημειωθεί πως το έθιμο αυτό συνεχίζεται από τους Πόντιους
ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα (στο Κιλκίς τη Μεγάλη Παρασκευή και αλλού).
Σε χωριά της Κοζάνης πραγματοποιείται τη δεύτερη μέρα, με εντελώς,
όμως, διαφορετικό χαρακτήρα : η Ανάσταση του Χριστού υπενθυμίζει την
Ανάσταση όλων των νεκρών. Στρώνεται εορταστικό τραπέζι στα μνήματα και
με τη συνοδεία λύρας εορτάζεται, συμβολικά, η Ανάσταση όλων των
παρευρισκόμενων νεκρών. Το ίδιο συμβαίνει και σε πολλές άλλες περιοχές,
αλλά και στα Σούρμενα Αττικής την Κυριακή του Θωμά (η ημερομηνία
μεταφέρθηκε εν Ελλάδι).

Το Μεγάλο Σάββατο ήταν μια μέρα που
έπρεπε να γίνει «το άλλαγμαν», όλοι έκαναν μπάνιο, έβαζαν καθαρά και
πολλές φορές καινούργια ρούχα, άλλαζαν σεντόνια και έπεφταν νωρίς για
ύπνο. Η Ανάσταση δε γινόταν τα μεσάνυχτα, όπως σήμερα, αλλά στις 3 τα
ξημερώματα (συνήθεια που απαντάται και στους Βυζαντινούς). Όπου δεν
επιτρεπόταν να χτυπούν καμπάνες (γιατί υπήρχε και αυτή η απαγόρευση), ο
«ζαγκότζ΄», κάτι σαν νυχτοφύλακας ή ο καντηλανάφτης ή ο «πασβάντης»,
χτυπούσαν πόρτα-πόρτα σ΄όλα τα σπίτια του χωριού για να τους
ειδοποιήσουν ότι πλησιάζει η ώρα της Ανάστασης.

Η Αναστάσιμη
Λειτουργία γινόταν συνήθως στο προαύλιο της εκκλησίας ή στο προαύλιο
κάποιου παρεκκλησιού, έξω από το χωριό. Με το «Χριστός Ανέστη!» «Αληθώς
Ανέστη!», αναστατωνόταν το Σύμπαν!  Άρχιζε μια σειρά πυροβολισμών που
αντιλαλούσαν στα γύρω φαράγγια. Μια μάχη κανονική με «τζερτζιφελέκια»,
στεφάνια δηλαδή από φυσέκια που έριχναν διαδοχικά, αλλά και ρουκέτες,
που τις ονόμαζαν «τηλέγραφον». Συνηθιζόταν μάλιστα και στον Πόντο το
φαινόμενο του ρουκετοπόλεμου, όταν δύο ενορίες ήταν σε μικρή απόσταση
μεταξύ τους. Έπαιρναν οι δύο ομάδες την κατάλληλη θέση στα «κάστρα» ή
αλλιώς στα «ταπία» και ξεκινούσε η μονομαχία. Κατασκεύαζαν και ξύλινα
καράβια, γεμάτα από φυσέκια και τα άναβαν. Έριχναν ακόμη και
πυροτεχνήματα στον ουρανό, τα λεγόμενα «χαβά φουσέκια» ή «χαβανλία
φυσέκια» και γινόταν, όπως χαρακτηριστικά έλεγαν, «Ανάστα ο Θεός ».
Έτσι, με το σοβαρό επιχείρημα της θρησκευτικής εορτής, η Λαμπρή
μετατρεπόταν σε παλλαϊκή συγκέντρωση και εθνική γιορτή.

Κανείς
δεν έφευγε πριν την απόλυση της Εκκλησίας, δηλαδή πριν από την αυγή. Στο
τραπέζι, πριν το φαγητό, συνήθιζαν τη ρήση: «Ση Χριστού τ΄όνομαν και ση
διαβόλ΄την σπάσ΄». Δεν έτρωγαν μαγειρίτσα, ούτε αρνί, άλλωστε δε
συνήθιζαν να σφάζουν μικρά ζώα. Το τραπέζι της Λαμπρής έμοιαζε με το
χριστουγεννιάτικο: βραστή κότα, φούστορον (ομελέτα), κασέρι, παστουρμά
(συνηθιζόταν στην Τραπεζούντα, μόνο τη Λαμπρή) και κρασί (τα Λαμπροήμερα
δεν έπιναν συνήθως το τσίπουρο).

Ένα πολύ ενδιαφέρον έθιμο που
διατηρείται ακόμη και σήμερα σε κάποιες περιοχές (κυρίως από
Ατάπαζαρληδες Πόντιους), είναι οι αυγομαχίες. Ιδιαίτερος ήταν ο τρόπος
που προετοίμαζε ο καθένας τα αυγά με τα οποία θα διαγωνιστεί. Κάποιες
φορές ζέσταινε τη μύτη του αυγού στη στάχτη, για να δυναμώσει ή
τρυπούσαν το αυγό, το άδειαζαν και το γέμιζαν με πίσσα . Άλλες φορές
χρησιμοποιούσε και αυγό «ταϊγάνας», δηλαδή φραγκόκοτας. Η αναμέτρηση
κρατούσε τρεις μέρες και συνήθως ανακηρυσσόταν και επισήμως πρωταθλητής.
Σε κάποιες περιοχές του Πόντου, συνέχιζαν τις αυγομαχίες και του Αγίου
Γεωργίου, αν η Λαμπρή προηγείτο.

Μετά τη Διπλανάσταση, ξεκινούσαν
οι επισκέψεις (παρέες-παρέες) στα σπίτια. Το τραπέζι ήταν στρωμένο για
τον κάθε ενδεχόμενο επισκέπτη. Οι παρέες ξεκινούσαν από τα συγγενικά
σπίτια, κατόπιν τα φιλικά και δεν παρέλειπαν και τους πονεμένους, τους
πενθούντες. Τα παιδιά, καλωσορίζοντας την Άνοιξη και καρτερώντας τη
μετάβασή τους στα παρχάρια (βοσκότοπους), ξεκινούσαν τα παιχνίδια στη
φύση με τα σπασμένα αυγά, το «κύλισμαν», τη «νίμε». Όλοι, είχαν έναν
ξεχωριστό λόγο χαράς:

Σα τρία Λαμπροήμερα τα τέρτια όλια ανασπάλκουν…
Αποθαμέν΄πα χαίρουνταν, θ΄άφτ΄ν ατ΄ς πολλά κερία…
αμαρτωλοί πα χαίρουνταν, θα πά΄νε εσχωρίουν…
οι γεροντάδες χαίρουνταν, θα πά΄νε κοινωνίζ΄νε…

Αξίζει να σημειωθεί πως ένα όνειρο πολλών Ποντίων ήταν να γίνουν
«χατζήδες», να περπατήσουν δηλαδή από τον Πόντο μέχρι τα Ιεροσόλυμα και
να προσκυνήσουν τον Άγιο Τάφο. Πολλοί επέλεγαν να πραγματοποιήσουν αυτό
το προσκύνημα τη Λαμπρή, ύστερα από πολύμηνη προετοιμασία, ευχέλαια,
εξομολόγηση και ποικίλα έξοδα. Πολλοί Πόντιοι γίνονταν «χατζήδες» και
για το λόγο αυτό διατηρούν ακόμη πολλά ονόματα από την Αγία Γραφή
(Αβραάμ, Ισαάκ, Ιακώβ, Γεσθημανή, Μυροφόρα κ.ά.).

Έτσι, τα τρία
Λαμπροήμερα τα μαγαζιά των Ποντίων ήταν κλειστά. Αν αναλογιστεί κανείς
ότι, ιδίως στην Τραπεζούντα, μεγάλο μέρος των εμπορικών καταστημάτων
ήταν σε χέρια ελληνικά, όλη η πόλη βίωνε την αργία και την εορταστική
ατμόσφαιρα της Λαμπρής. Ήταν άλλωστε πολύ συνηθισμένη και η ευχή
«Χριστός Ανέστη-Αληθώς Ανέστη» και στα τουρκικά «Kristos
dirildi-Gerçekten dirildi».

Το «Χριστός Ανέστη» ακούστηκε για
πρώτη φορά στον Πόντο εννέα περίπου δεκαετίες μετά την ανταλλαγή,
Δεκαπενταύγουστο, όταν δόθηκε ειδική άδεια και επαναλειτούργησε η
Παναγία Σουμελά. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, φανερά
συγκινημένος, πήρε την πρωτοβουλία και έψαλλε: Χριστός Ανέστη εκ νεκρών,
θανάτῳ θάνατον πατήσας…

e-Pontos

Γενικά θέματα

Οδηγούν την Ουκρανία σε παράδοση!

Παρέμβαση του αντιστράτηγου ε.α. Ιωάννη Μπαλτζώη και προέδρου του ΕΛΙΣΜΕ στο BlueSky

Δημοσιεύτηκε

στις

Ιωάννης Μπαλτζώης: Αν θέλει να μας πιέσει η Τουρκία, θα το κάνει με το μεταναστευτικό. Άρα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, περισσότερο από πριν. Στην Ουκρανία ο Τραμπ θέλει την ειρήνη, αλλά το Κίεβο δεν συναινεί στην παράδοση εδαφών.

Είναι κυνικό αυτό, αλλά είναι η πραγματικότητα. Ο ηττημένος δεν μπορεί να επιβάλλει όρους. Το σχέδιο Ζελένσκι είναι για τη συνέχιση του πολέμου. Είναι σχέδιο αυτοχειρίας. Τί μέλλον θα έχει η χώρα όταν δεν υπάρχουν άνδρες να τεκτοποιήσουν επειδή τους στέλνουν στο μέτωπο.

Στο τέλος η Ουκρανία θα παραδοθεί άνευ όρων… Το σχέδιο Τραμπ προϋποθέτει την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικής και των επαρχιών του Ντονμπάς που κατέχουν οι ρωσικές δυνάμεις, η Ουκρανία δεν θα μπει στο ΝΑΤΟ και θα υπάρξει συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας στα ενεργειακά και μάλλον στον Αρκτικό Κύκλο.

Η Ευρώπη ζούσε σε ροζ συννεφάκι τόσα χρόνια. Εμείς ήμασταν η ισχυρότερη χώρα. Για να χτίσεις ευρωπαϊκό στρατό χρειάζεται πάνω από δέκα χρόνια.

Παρέμβαση του αντιστράτηγου ε.α. Ιωάννη Μπαλτζώη και προέδρου του ΕΛΙΣΜΕ στο BlueSky

Συνέχεια ανάγνωσης

Γενικά θέματα

Αμερικανικοί δασμοί και συμφωνία ΕΕ-Κίνα! Η νιοστή βλακεία των Ευρωπαίων;

Ένα άλλο harakiri της ΕΕ θα είναι εξαιρετικά βαρύ για τους κοινοτικούς λαούς.

Δημοσιεύτηκε

στις

Γράφει ο Κρεσέντζιο Σαντζίλιο

Όπως ξέρουμε, ο Τραμπ επέβαλε σημαντικούς δασμούς σε πολλά προϊόντα που οι ΗΠΑ εισάγουν από Ευρώπη και Ασία, κυρίως, αλλά και από άλλες χώρες της αμερικανικής ηπείρου.

Και όλοι θα θυμούνται τις εικόνες που έδειξαν οι τηλεοράσεις όλου του κόσμου με τον Αμερικανό πρόεδρο να επιδεικνύει ποικιλοτρόπως δημόσια τη «ταμπέλα» με ντους διαφορετικού ύψους δασμούς για κάθε χώρα, ένα είδος δημόσιας κήρυξης οικονομικού πολέμου προς εκείνες τις χώρες με τις οποίες το ισοζύγιο για τις ΗΠΑ είναι παθητικό, κάτι που ο Τραμπ επιδιώκει να διορθώσει μετατρέποντας το σε θετικό ή τουλάχιστον ισότιμο.

Από τότε βέβαια διάφορες υπήρξαν οι π0αλινωδίες του tycoon με μειώσεις δασμών, πάγωμα δασμών, αλλά και με σοβαρές αυξήσεις, ειδικά με τη Κίνα που είχε αντιδράσει με ανταπόδοση αυξήσεων.

Σήμερα ωστόσο δεν μπορούμε να πούμε πώς θα τελειώσει αυτή η «ιστορία αγρίων» την οποία ο Τραμπ άνοιξε με το έμπα της προεδρίας του και ποια θα είναι η συνέχεια στη παγκόσμια οικονομικο-εμπορική διαμάχη, προπαντός σε σχέση με την ΕΕ, στους κόλπους της οποίας ήδη υφέρπει η διχόνοια, και πάνω απ όλα με τη Κίνα την οποία οι περισσότεροι βλέπουν ως τη πιο επικίνδυνη απειλή να «καταβροχθίσει» τις δυτικές οικονομίες.

Παραινετικά πρέπει να αναγνωρίσουμε πως για τον Τραμπ η προεδρία του βρέθηκε (και βρίσκεται όπλο και πιο έντονα) μπροστά σε τρεις προκλήσεις που εξίσου με μεγάλα ποσοστά βλάπτουν τις ΗΠΑ και παράλληλα αποτελούν υπαρξιακή απειλή βαθιάς ύφεσης στα οικονομικά τους και κατά συνέπεια και στα στρατιωτικο-στρατηγικά δρώμενα της χώρας ανά τον κόσμο, τα οποία για τον Τραμπ έφτασαν σε υπερβολικό βαθμό έκτασης και επομένως δυσκολίας οικονομικής διαχείρισης χωρίς ανάλογο όφελος.

Η μια αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, έναn πόλεμο τον οποίο ο Τραμπ ευθαρσώς χαρακτήρισε πως «δεν είναι δικός μου», αλλά του ξεκούτη Biden, και τον οποίο θέλει να «κλείσει» το συντομότερο, έχοντας οι ΗΠΑ κερδίσει όσα ήθελαν να κερδίσουν από οικονομική και στρατιωτική άποψη.

Οι άλλες δύο φυσικά αναφέρονται στον οικονομικό ανταγωνισμό με ΕΕ και Κίνα. Ο Τραμπ, γνωστός μεγαλοεπιχειρηματίας, εννοεί την αμερικανική «πρόοδο» ως κυρίως οικονομική και εμπορική επικράτηση, που φέρνει ευημερία στον λαό, επικράτηση όσο γίνεται σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Για να πετύχει όμως αυτό το πρόγραμμα, το πρώτο μέλημα είναι να «ξεφορτωθεί» το βάρος του πολέμου στην Ουκρανία, το «βαρίδιο» θα λέγαμε καλύτερα, ώστε να έχει τα χέρια του λυμένα στη διαχείριση των αμερικανικών οικονομικών τα οποία, απ΄ ό,τι τι φαίνεται, δεν πάνε και τόσο καλά από άποψη ισοζυγίων με τις μεγάλες οικονομίες του κόσμου.

Έτσι φτάσαμε στη περίφημη «ταμπέλα», που προκάλεσε μαρμαρυγή σε όλο τον κόσμο, γι’ αυτό και εκείνο που μας ενδιαφέρει πρωτίστως είναι να δούμε ποια υπήρξε η αντίδραση της «χώρας» που ονομάζεται ΕΕ.

Μαθημένοι όπως είμαστε στις εκούσια λανθασμένες συμπεριφορές της κοινοτικής κυβέρνησης στα διεθνή δρώμενα, περιμέναμε μια «έξυπνη» αντίδρασή της προς τη ταμπέλα, για μια φορά τουλάχιστον στ η «ζωή» της!

Δυστυχώς πάλι απογοήτευση, πάλι αυτή η «κυβέρνηση» έδειξε πως είναι τελείως ανίκανη να ενεργήσει για το συμφέρον της Ένωσης.

Απευθύνθηκε αμέσως και προπαντός στη Κίνα με την οποία σκοπεύει να βρεθεί σε συνομιλίες με προοπτική μια «εμπορική συμφωνία» με… άρωμα αντι-Τραμπ. Η πανικόβλητη Ursula von der Layen, αλλά και πλήρως άσχετη αναφορικά με τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ, «συνομίλησε» με τον XiJinping νομίζοντας πως η Κίνα θα έρθει να σώσει την Ευρώπη!

Και σαν να μην έφτανε το «τρέξιμο» της von der Layen στο Πεκίνο, το ίδιο δεν μπόρεσε να μη κάνει (ποιος ξέρει; σε συμφωνία με τη Γερμανίδα ή αυτοβούλως;)και ο Ισπανός premier Pedro Sanchez ο οποίος για τρίτη φορά (μέσα σε τρία χρόνια!) επισκέφθηκε τον Κινέζο πρόεδρο για μια ¨περεταίρω σύσφιξη των σχέσεων» με την ΕΕ.

Και το πιο «ωραίο» πιο είναι; Ίσα-ίσα η Ισπανία είναι μια από τις χώρες της ΕΕ που έχει τις λιγότερες εξαγωγές στη Κίνα! Τρελά πράγματα και μυαλά από το ιερατείο των Βρυξελλών και τα κολλητήρια του.

Εν πάση περιπτώσει, δεν γίνεται να μη τεθεί το ερώτημα ποια ακριβώς έννοια είχε αυτή η απόπειρα των Κοινοτικών να συμμαχήσουν με τη Κίνα εναντίον του Τραμπ, κάτι που η ανάλυση των «αριθμών» θα πρέπει να αποκλείει παντελώς.

Και οι αριθμοί δυστυχώς δεν ψεύδονται και πανηγυρικά διαψεύδουν τους οικονομικούς «φωστήρες» της Ένωσης

Μόνο για το 2024 το ισοζύγιο ΕΕ-Κίνα υπήρξε απελπιστικά αρνητικό σχετικά με τη πρώτη: έναντι 213,3 δις εξαγωγών στη Κίνα η ΕΕ είχε 517,8 δις εισαγωγές από τη Κίνα, δηλαδή ένα έλλειμμα ούτε λίγο ούτε πολύ 304,5 δις!

Απεναντίας, με τις ΗΠΑ, εναντίον των οποίων η ΕΕ «σκέφτηκε»(!) να «συμμαχήσει» με τη Κίνα, οι εξαγωγές της ΕΕ ήταν της τάξης των 605,76 δις έναντι 370,19 δις εισαγωγών, δηλαδή με ένα πλεόνασμα 235,67 δις!

Ουσιαστικά – και νά ένα άλλο αρνητικό στοιχείο για την ΕΕ – το ευρωπαϊκό έλλειμμα με τη Κίνα είναι μεγαλύτερο απ’ εκείνο των ΗΠΑ πάλι προς τη Κίνα, που είναι 295,4 δις!

Και τί σημαίνουν όλα αυτά; Μάλλον ότι η ΕΕ σχεδιάζει να πάει να πέσει στου λύκου, μάλλον στου δράκου το στόμα. Και γιατί; Για να εκδικηθεί τον Τραμπ!

Η νιοστή βλακεία των Κοινοτικών κυβερνητών.

Ήδη η σχέση ΕΕ-Κίνας είναι βαθιά ανισόρροπη σε βάρος της ΕΕ. Μια άλλη «συμφωνία» θα την καλυτερεύσει με τη σημερινή πολιτική αντιπαλότητα που τους χωρίζει; Ασφαλώς όχι. Το πιο πιθανό είναι η ΕΕ «να τη πληρώσει» πάλι για να εκδικηθεί τον Τραμπ!

Η Γερμανία στα τελευταία χρόνια «έβαζε το χέρι της στη φωτιά» ως προς την «θετικότητα» των οικονομικών σχέσεων με τη Κίνα και τελικά όλα ήταν μια μεγάλη φούσκα και αποτραβήχτηκε στο καβούκι της.

Γεγονός είναι πως τα τελευταία 10 χρόνια οι εισαγωγές από τη Κίνα έχουν σχεδόν διπλασιαστεί, ενώ οι εξαγωγές στη Κίνα αυξήθηκαν μόνο 47%. Ως χρήμα, οι πρώτες πήγαν πάνω από 260 δις ευρώ ενώ οι δεύτερες μόνο περίπου 60 δις ευρώ. ‘Ένα έλλειμμα 173,3%!

Αντιθέτως, η κατάσταση με τις ΗΠΑ την ίδια περίοδο είναι σίγουρα ευνοϊκή για την ΕΕ (εξ ου και οι δασμοί του Τραμπ!). Το ευρωπαϊκό πλεόνασμα αυξήθηκε στα 90 δις ευρώ περίπου (+63%), οι εξαγωγές στις ΗΠΑ αυξήθηκαν 44%, ενώ οι εισαγωγές από τις ΗΠΑ μόνο 34%.

Το ότι ο Τραμπ επέβαλε δασμούς για να «ισοφαρίσει» το ελλιπές ισοζύγιο του «πείραξε» την ΕΕ, όπως και οι καθόλου κολακευτικές δηλώσεις από τον Λευκό Οίκο για τους Ευρωπαίους.

Αναμφίβολα το να έχεις πλεόνασμα είναι πλεονέκτημα.

Μπορεί ωστόσο να συμβεί εκείνος που υπόκειται σε έλλειμμα να πάψει κάποτε να το δέχεται (βλ. λ.χ.. Biden) , οπότε και η αντίδρασή του (βλ. λ.χ. Trump) μας ενοχλεί γιατί μας χαλάει τη «ζαχαρένια» του πλεονάσματος μας,

Γι’ αυτό και οι πιο ψύχραιμοι και σωστοί δεν συμφώνησαν καθόλου με την κοινοτική «εκδικητική¨ αντ’ επιβολή δασμών στις ΗΠΑ προκρίνοντας οι ίδιοι ως καλύτερη λύση προς το παρόν μια αναμονή για μια, στο κοντινό μέλλον, δυνατότητα γενικής διαπραγμάτευσης με «καθαρότερο μυαλό» για μια επίλυση προς όφελος όλων.

Άλλωστε το είδαμε κιόλας. Αυτοί είχαν δίκιο, γιατί ο ίδιος ο Τραμπ «πάγωσε» τους δασμούς του μάλλον με το σκεπτικό μιας πιο ψύχραιμης προσεχούς θεώρησης του θέματος και γενικής ικανοποίησης.

Με τη Κίνα όμως τα πράγματα δεν είναι ουδόλως έτσι και οι ίδιες οι Βρυξέλλες αναγκάστηκαν να ομολογήσουν πως η είσοδος στη κινέζικη αγορά δεν γίνεται επί ίσοις όροις: όντως ανέκαθεν η οικονομική πολιτική της Κίνας υπήρξε σοβαρά εχθρική προς το έστω ελάχιστο ευρωπαϊκό συμφέρον, με αθρόες πρακτικές dumping μέσω κρατικών επιδομάτων στις κινέζικες επιχειρήσεις ως μερική κάλυψη του κόστους παραγωγής, κάτι που δεν συμβαίνει στην ΕΕ.

Επιπλέον το κινέζικο κράτος σταθερά μερίμνησε στο να διατηρεί έναν στενό έλεγχο πάνω στη τιμή μετατροπής των νομισμάτων και να μένει συνέχεια ανταγωνιστική στις αγορές.

Εκτός αυτού, συνεχώς έθεσε φράγματα και εμπόδια στην είσοδο των ξένων εμπορευμάτων και κεφαλαίων, κάτι που ασφαλώς αντιστοιχεί σε έναν σιωπηρό υπερ-δασμό, αόρατο στα χαρτιά, αλλά στη πράξη επιζήμιο για την ΕΕ.

Τώρα μέλλει να δούμε πόσο ευέλικτα ή όχι θα ενεργήσουν οι κοινοτικοί οικονομικοί ταγοί σε σχέση με τις αμερικανικές απαιτήσεις, αλλά ,κυρίως μέσα στον κινέζικο οικονομικό λαβύρινθο ώστε «να μη πήγαν για μαλλί και βγήκαν κουρεμένοι», γιατί – κακά τα ψέματα – ως τώρα αυτοί οι «ειδήμονες» δεν έδειξαν καμία οικονομική ικανότητα και αρετή, οπότε όλα να τα περιμένεις απ΄ αυτούς!

Ένα άλλο harakiri της ΕΕ θα είναι εξαιρετικά βαρύ για τους κοινοτικούς λαούς.

Τα τελευταία νέα πάντως που μαθαίνουμε μας πληροφορούν πως ο Τραμπ έχει στο νου να μειώσει το ύψος των δασμών προς τις ευρωπαϊκές χώρες, όχι όμως αυτομάτως, αλλά μέσα από διαδικασία διαπραγματεύσεων.

Ακριβώς εκείνο που λέγαμε παραπάνω.

Κατά τα άλλα, η οικονομική ασχετοσύνη των κοινοτικών ταγών πρέπει μάλλον να είναι και η αιτία που μόλις χθες η Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων της Ευρωβουλής απέρριψε το σχέδιο ReArm Europe που προέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε κοινοτικό επίπεδο, Επομένως τα 800 δις έξοδα που ζητούσε εν μέσω τεράστιας οικονομικής κρίσης σίγουρα δεν είναι ένδειξη περίσκεψης και σύνεσης εκ μέρους της ‘αχρησρης και άφρονης προέδρου της Επιτροπής von der Layen και των σφουγγοκωλάριων της ανά πάσα διευθύνουσα κοινοτική επικράτεια.

Οπότε, για την ώρα πέφτουν στο κενό όλα τα επανεξοπλιστικά όνειρα. Για το μέλλον, βλέπουμε.

Θα αρχίσει πάλι τη κλάψα ο Ζελένσκι που περίμενε ποιος ξέρει πόσα άλλα όπλα για να μπορέσει να «ξεκάνει» όσους Ουκρανούς έμειναν ακόμη, αρκεί να πεθάνουν και Ρώσοι!.

Συνέχεια ανάγνωσης

Γενικά θέματα

Η «τελική πρόταση» του Τραμπ για την λήξη του πολέμου στην Ουκρανία – Ο Ζελένσκι θέλει να τον συναντήσει στην κηδεία του Πάπα

Δημοσιεύτηκε

στις

από τον

Πληθαίνουν τα δημοσιεύματα που παρουσιάζουν λεπτομέρειες της ειρηνευτικής πρότασης που προτείνει η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ για τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία.

Μετά την Washington Post, που αποκάλυψε ότι οι ΗΠΑ προτείνουν να αναγνωριστεί η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και να «παγώσουν» οι γραμμές του μετώπου με την Ουκρανία, ο ειδησεογραφικός ιστότοπος Axios, επικαλούμενος πηγές του ενήμερες σχετικά, παρουσίασε αντίστοιχες πληροφορίες για το «τελικό», όπως το χαρακρηρίζει, ειρηνευτικό πλαίσιο, για το οποίο αναμένεται απάντηση από το Κίεβο εντός της ημέρας.

Το ειρηνευτικό πλαίσιο προβλέπει, σύμφωνα πάντα με το Axios, de facto αναγνώριση του ελέγχου της Ρωσίας σε σχεδόν όλες τις περιοχές που έχει καταλάβει από το ξέσπασμα του πολέμου τον Φεβρουάριο του 2022 και de jure αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στη χερσόνησο της Κριμαίας, καθώς και τη δέσμευση πως η Ουκρανία δεν θα γίνει κράτος μέλος του NATO.

Κατά το ρεπορτάζ, η πρόταση, που υποβλήθηκε την περασμένη εβδομάδα, προβλέπει επίσης πως οι ΗΠΑ θα προχωρήσουν σε άρση των κυρώσεων που επέβαλαν στη Ρωσία από το 2014, ενώ τμήμα της περιφέρειας του Χαρκόβου που έχει καταληφθεί από τον ρωσικό στρατό θα επιστραφεί στον έλεγχο της Ουκρανίας.

Ακόμη, το ηλεκτροπαραγωγικό πυρηνικό εργοστάσιο στη Ζαπορίζια θα θεωρείται ουκρανικό έδαφος, αλλά θα το διαχειρίζεται εταιρεία των ΗΠΑ, που θα προμηθεύει με ρεύμα την Ουκρανία αλλά και τη Ρωσία.

Πηγή προσκείμενη στην ουκρανική κυβέρνηση χαρακτήρισε την πρόταση προκατειλημμένη υπέρ της Ρωσίας μιλώντας στον Axios.

Τι κερδίζει η κάθε πλευρά

Για τη Ρωσία προβλέπεται:

  • Επίσημη αναγνώριση των ΗΠΑ για την κυριαρχία της στην Κριμαία.
  • Άτυπη αναγνώριση της ρωσικής κατοχής σχεδόν ολόκληρης της περιφέρειας Λουχάνσκ, καθώς και των κατεχόμενων περιοχών σε Ντονέτσκ, Χερσώνα και Ζαπορίζια.
  • Δέσμευση μη ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Η ένταξη στην ΕΕ θα παραμείνει πιθανή.
  • Άρση των κυρώσεων που επιβλήθηκαν μετά το 2014.
  • Ενισχυμένη οικονομική συνεργασία με τις ΗΠΑ, κυρίως στους τομείς της ενέργειας και της βιομηχανίας.

Για την Ουκρανία προβλέπεται:

  • Εγγυήσεις ασφαλείας από ομάδα ευρωπαϊκών (και πιθανώς μη ευρωπαϊκών) χωρών, χωρίς να αποσαφηνίζεται ο ρόλος των ΗΠΑ.
  • Επιστροφή μικρής περιοχής της περιφέρειας Χάρκοβο που κατέχει η Ρωσία.
  • Ελεύθερη διέλευση στον ποταμό Δνείπερο, ο οποίος χωρίζει τα μέτωπα στη νότια Ουκρανία.
  • Αποζημιώσεις και βοήθεια για ανοικοδόμηση, χωρίς να προσδιορίζεται η πηγή χρηματοδότησης.

Σημαντικά θέματα:

  • Το σχέδιο προβλέπει πως ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια θα θεωρείται ουκρανικός, αλλά θα λειτουργεί από τις ΗΠΑ, με παροχή ρεύματος τόσο στην Ουκρανία όσο και στη Ρωσία.
  • Αναφέρεται επίσης η συμφωνία ΗΠΑ-Ουκρανίας για ορυκτά,  την οποία ο Τραμπ σκοπεύει να υπογράψει την Πέμπτη.

Σύμφωνα με το Axios, το πλαίσιο εκπονήθηκε έπειτα από τετράωρη συνάντηση του ειδικού απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, με τον Ρώσο πρόεδρο. Μετά την παρουσίαση της πρότασης, ο Πούτιν πρότεινε την αναστολή των στρατιωτικών επιχειρήσεων στα σημερινά σύνορα ως ένδειξη καλής θέλησης για την επίτευξη ειρήνης. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ωστόσο, παραμένουν επιφυλακτικοί.

Η πρόταση του Τραμπ απαιτεί σημαντικές παραχωρήσεις από τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος προηγουμένως έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να αποδεχτεί την κατοχή της Κριμαίας και τμημάτων τεσσάρων περιοχών στην ανατολική Ουκρανία.

Από την άλλη, ενώ ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν φέρεται να έχει προσφερθεί να «παγώσει» τις τρέχουσες γραμμές του μετώπου προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία, έχει προηγουμένως απορρίψει άλλα στοιχεία του ειρηνευτικού πλαισίου των ΗΠΑ, όπως η παρουσία ευρωπαϊκής ειρηνευτικής δύναμης στο ουκρανικό έδαφος.

Ο Ζελένσκι θέλει να τον συναντήσει στην κηδεία του Πάπα

Την ίδια ώρα Ουκρανός πρόεδρος δήλωσε ότι θα ήθελε να συναντήσει τον Ντόναλντ Τραμπ στο Βατικανό το Σάββατο, όπου οι παγκόσμιοι ηγέτες θα παραστούν στην κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου.

Η επιθυμία του Ουκρανού ηγέτη για συνάντηση με τον Τραμπ έρχεται λίγες μέρες αφότου ο Αμερικανός πρόεδρος προειδοποίησε ότι θα μπορούσε να εγκαταλείψει τις προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία εάν δεν επιτευχθεί σύντομα συμφωνία.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους στο Κίεβο την Τρίτη, ο Ζελένσκι είπε ότι η ομάδα του θα είναι έτοιμη να συζητήσει μια «άνευ όρων κατάπαυση του πυρός ή μερική κατάπαυση του πυρός» κατά τις συνομιλίες που θα πραγματοποιηθούν σήμερα στο Λονδίνο με τους συμμάχους της Ουκρανίας.

 

ΠΗΓΗ: Ναυτεμπορική

Συνέχεια ανάγνωσης

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Διεθνή4 λεπτά πριν

New York Times: Ο λαός της Τουρκίας αντιστέκεται στον αυταρχισμό! Αξίζει κάτι παραπάνω από τη σιωπή μας

Στήριξη στον τουρκικό λαό που αντιστέκεται στην απολυταρχία – Πίεση στον Ερντογάν που διολισθαίνει στον ισλαμικό εξτρεμισμό

Διεθνή24 λεπτά πριν

Ο υπουργός Άμυνας του Πακιστάν παραδέχεται ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές ομάδες! Κάνουμε τη βρώμικη δουλειά για τις ΗΠΑ εδώ και τρεις δεκαετίες

Ο Υπουργός Άμυνας του Πακιστάν προειδοποίησε επίσης σε συνέντευξή του στην παρουσιάστρια του Sky News, Γιάλντα Χακίμ, για έναν πιθανό...

Αναλύσεις4 ώρες πριν

Οι πολίτες διέσωσαν την Κυπριακή Δημοκρατία το 2004, ΟΧΙ η Αναν-ική, τουρκοδιζωνική ηγεσία

Είκοσι ένα χρόνια μετά το δημοψήφισμα του 2004, ο κυπριακός Ελληνισμός σύρεται από μια σπιθαμιαία, ανεπαρκή και ανιστόρητη ηγεσία προς...

Διεθνή5 ώρες πριν

“Τουμπεκί” από Κάγια Κάλας για τον ρόλο της Τουρκίας στη Συρία!

Επιστολή του Κύπριου ευρωβουλευτή Κώστα Μαυρίδη στην ύπατη εκπρόσωπο και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Άμυνα6 ώρες πριν

Al Monitor: Έτοιμη να συζητήσει με τους Γάλλους για αγορά Rafale η Τουρκία

Δημοσίευμα που πρέπει να σημάνει συναγερμό στους Έλληνες επιτελείς.

Δημοφιλή