Νυν υπέρ πάντων αγώνα δίνουν εδώ και χρόνια οι μεγάλες δυνάμεις σε όλον τον κόσμο –με πρώτες τις Ηνωμένες Πολιτείες- για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη και επώδυνη εξάρτησή τους από τις εισαγωγές σπάνιων γαιών.

Πρόκειται για τις πρώτες ύλες, οι οποίες χρειάζονται κυρίως για την οικονομία του 21ου αιώνα: τα ηλεκτρονικά προϊόντα, την ηλεκτροκίνηση και την πράσινη μετάβαση. Από τα  κινητά τηλέφωνα τελευταίας γενιάς μέχρι στρατιωτικά αεροσκάφη όπως το F-35. Για την κατασκευή ενός μαχητικού F-35 απαιτούνται 400 κιλά σπάνιων γαιών.

Το πρόβλημα είναι ότι το 60% της εξόρυξης σπάνιων γαιών στον κόσμο, αλλά και το 93% της επεξεργασίας τους, ελέγχεται από την Κίνα.

Και όμως: «Υπάρχει ένας άλλος τρόπος για τον πρόεδρο Τραμπ να αποκτήσουν οι ΗΠΑ τις σπάνιες γαίες που χρειάζονται, χωρίς να έχουν ανάγκη την Κίνα», γράφει το αμερικανικό Foreign Policy και εξηγεί: «Αυτή η εναλλακτική δεν είναι άλλη από την ανακύκλωση. Οι ηλεκτρονικές συσκευές που συχνά καταλήγουν σε χωματερές, περιέχουν στοιχεία σπάνιων γαιών, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την κατασκευή καινούριων προϊόντων.»

Μόνο οι ΗΠΑ απορρίπτουν σχεδόν επτά εκατομμύρια τόνους ηλεκτρονικών απορριμμάτων κάθε χρόνο. «Τα ηλεκτρονικά απόβλητα αυξάνονται ραγδαία επειδή όλοι έχουμε περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές που αντικαθιστούμε όλο και πιο συχνά», εξηγεί η Ελίζαμπεθ Μπράου, ερευνήτρια στο Atlantic Council.

«Τα ηλεκτρονικά απόβλητα αυξάνονται ραγδαία επειδή όλοι έχουμε περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές που αντικαθιστούμε όλο και πιο συχνά», εξηγεί η Μπράου. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, μόνο το 2022, ο κόσμος απέρριψε ηλεκτρονικά απόβλητα που περιείχαν 31 εκατομμύρια μετρικούς τόνους μετάλλων, 17 εκατομμύρια τόνους πλαστικών και 14 εκατομμύρια τόνους ορυκτών, γυαλιού και άλλων επαναχρησιμοποιήσιμων υλικών. Ωστόσο, εκτιμάται ότι ανακυκλώθηκαν μόνο 19 εκατομμύρια τόνοι, κυρίως μέταλλα όπως ο σίδηρος, ο οποίος υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες και έχει υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης.

«Εάν οι ΗΠΑ μπορούσαν να ελέγξουν τις σπάνιες γαίες που βρίσκονται σε σπίτια και κάδους απορριμμάτων , θα μπορούσαν να μειώσουν δραστικά την εξάρτησή τους από την Κίνα και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας στη χώρα. Επιπλέον, δεν θα χρειαζόταν να πιέζουν την Ουκρανία για συμφωνία για τις σπάνιες γαίες», τονίζει η Ελίζαμπεθ Μπράου.

Πιο εύκολη από την …Ουκρανία

Η Αμερικανίδα ερευνήτρια παραδέχεται ότι η ανακύκλωση σπάνιων γαιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και ως εκ τούτου μη ελκυστική οικονομικά, από εμπορική άποψη, γι’ αυτό και δεν γίνεται ακόμη σε μεγάλη κλίμακα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται συνήθως σε εξαιρετικά μικρές ποσότητες. Ενώ ορισμένες μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων χρησιμοποιούν πολλά κιλά σπάνιων γαιών, οι συνδυασμένες σπάνιες γαίες σε ένα smartphone συνήθως δεν ζυγίζουν περισσότερο από 2 γραμμάρια. Επιπλέον, ένα πρόσθετο πρόβλημα είναι ότι κάθε σπάνια γαία πρέπει να εξαχθεί χωριστά.

«Αλλά η αξιοποίηση σπάνιων γαιών από τα ηλεκτρονικά απορρίμματα  δεν θα πρέπει να είναι πιο δύσκολη από την εξαγωγή τους από απομακρυσμένους, ανεξερεύνητους βράχους στην Ουκρανία», προσθέτει η Μπράου.

Τρία από τα τέσσερα μεγαλύτερα κοιτάσματα σπάνιων γαιών της Ουκρανίας βρίσκονται άλλωστε εντός ή κοντά σε περιοχές που ελέγχονται από τη Ρωσία, λέει ο Ερικ Τζόνσον, ανώτερο στέλεχος στο Γεωλογικό Ινστιτούτο της Σουηδίας, μιλώντας στο περιοδικό Spectrum.

Υπάρχει επίσης το ζήτημα του πραγματικού μεγέθους των αποθεμάτων της Ουκρανίας. «Τα στοιχεία για τις σπάνιες γαίες στην Ουκρανία προέρχονται από σοβιετικές μελέτες που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1960», σημειώνει το Spectrum. Οι σπάνιες γαίες είναι εμφανώς δύσκολο να εξαχθούν επειδή εμφανίζονται σε μικρές ποσότητες μέσα σε μεγάλους βράχους, καθιστώντας την εμπορική πτυχή οποιασδήποτε συμφωνίας εξαιρετικά αμφισβητήσιμη. Το Spectrum εκτιμά μάλιστα ότι «δεν υπάρχουν γνωστά κοιτάσματα σπάνιων γαιών στην Ουκρανία που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με οικονομικά βιώσιμο τρόπο».

Αντίθετα, οι επιστήμονες επιμένουν ότι υπάρχει μια τεράστια ευκαιρία στην ανακύκλωση σπάνιων γαιών. Αυτό θα τονώσει επίσης την έρευνα και ανάπτυξη, θα ενισχύσει την καινοτομία σε εγχώριο επίπεδο και θα μειωθεί η εξάρτηση από τις σπάνιες γαίες της Κίνας.

Εκπομπή “Ανιχνεύσεις” – Παρουσιάζει ο Παντελής Σαββίδης

Η Ινδία, με το τεράστιο εργατικό δυναμικό της, προσπαθεί εδώ και πολύ καιρό να υπερσκελίσει την κινεζική μεταποιητική βιομηχανία, ωστόσο τα εργοστάσιά της δεν είναι έτοιμα. Τα τελευταία 10 χρόνια, ο Μόντι επιδιώκει έναν στόχο που ονόμασε «Make in India».

Η κυβέρνηση έχει καταβάλει κίνητρα σε εταιρείες που παράγουν αγαθά σε στρατηγικούς τομείς με προϋπολογισμό άνω των 26 δισεκατομμυρίων δολαρίων, και έχει προσπαθήσει να προσελκύσει ξένες επενδύσεις στο όνομα της μείωσης της εξάρτησης της Ινδίας από τις κινεζικές εισαγωγές. Ένας από τους στόχους της ήταν η δημιουργία 100 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας στον μεταποιητικό τομέα έως το 2022.

Υπήρξαν επιτυχίες. Η πιο εντυπωσιακή είναι ότι η Foxconn, ο κατασκευαστής Ταϊβάν, άρχισε να κατασκευάζει iPhones για την Apple στην Ινδία, μεταφέροντας μέρος του έργου από την Κίνα.
Ωστόσο, ο ρόλος της μεταποίησης στην Ινδία εδώ και μια δεκαετία έχει συρρικνωθεί, σε σχέση με τις υπηρεσίες και τη γεωργία, από το 15% της οικονομίας σε λιγότερο από 13%.

Η μεταποίηση και οι θέσεις εργασίας που μπορεί να προσφέρει θεωρούνται κρίσιμες για την άνοδο της Ινδίας ως παγκόσμιας δύναμης. Η Κίνα, με οικονομία πέντε φορές μεγαλύτερη από αυτήν της Ινδίας, είναι η μεγαλύτερη από τις ασιατικές χώρες που έχει επιταχύνει την ευημερία κατασκευάζοντας και πουλώντας πράγματα που θέλει να αγοράσει ο υπόλοιπος κόσμος. Εκεί, η μεταποίηση αντιπροσωπεύει το 25% των περισσότερων οικονομιών της Ανατολικής Ασίας – διπλάσιο ποσοστό από ό,τι στην Ινδία.

Οι δημόσιες υποδομές έχουν διανύσει μεγάλη πρόοδο υπό την καθοδήγηση του κ. Μόντι. Αλλά 10 χρόνια δεν ήταν αρκετά για να εκπαιδεύσουν το αυξανόμενο εργατικό δυναμικό της χώρας ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επιχειρήσεων. Και η διαδρομή παραμένει ανώμαλη όσον αφορά τη σύνδεση των θυλάκων οικονομικής ισχύος της Ινδίας μεταξύ τους.

Μόλις μία ώρα από το Νέο Δελχί σε έναν νέο υπερυψωμένο αυτοκινητόδρομο οκτώ λωρίδων, η Βιομηχανική Περιοχή Ράι στη Χαριάνα καταλαμβάνει γη που καλλιεργούνταν σιτάρι και μουστάρδα στις αρχές αυτού του αιώνα. Μερικά από τα εργοστάσια στο σκονισμένο δίκτυο στο εσωτερικό λιώνουν ανταλλακτικά αυτοκινήτων και επεξεργασμένα τρόφιμα εδώ και 20 χρόνια. Άλλα μόλις ξεκινούν, ελπίζοντας σε μια γρήγορη ανάπτυξη.

Ο Βίκραμ Μπάθλα, ο οποίος το 2019 ίδρυσε την LiKraft, η οποία κατασκευάζει μπαταρίες ιόντων λιθίου για οχήματα, δήλωσε ότι η πρόσβαση στην τεχνολογία ήταν το πιο απογοητευτικό εμπόδιο για την επιχείρησή του. Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές, οι οποίες απαιτούν χρόνο για να αποσταλούν, και δυσκολεύεται να προσλάβει τους ανθρώπους που χρειάζεται για να κάνουν εξαιρετικά τεχνικές εργασίες.
«Μπορούμε να αγοράσουμε τον εξοπλισμό, και τον αγοράζουμε» — και το μεγαλύτερο μέρος του προέρχεται από την Κίνα. «Αυτό που δεν έχουμε», είπε, «είναι οι ειδικευμένοι εργάτες για να τον χρησιμοποιήσουν». Για πέντε χρόνια, είπε, προσπαθεί να προλάβει τους ανταγωνιστές που ξεκίνησαν 15 χρόνια πριν από αυτόν.

Ο κ. Μπάθλα, ψηλός, με ήπιους τρόπους και αγγλόφωνος, περπατάει ανάμεσα στους 300 εργάτες της LiKraft, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι μετανάστες από φτωχότερες ινδικές πολιτείες, σκυμμένοι ήσυχα πάνω από φωτεινούς πάγκους, συναρμολογώντας μπαταρίες. Ξεκινούν με μπαταρίες που εισάγονται από την Κίνα, μερικές από τις οποίες είναι τυρκουάζ κύλινδροι με την ένδειξη «Made in Inner Mongolia».

Άλλοι εργάτες χειρίζονται μεγαλύτερα μηχανήματα, επίσης εισαγόμενα από την Κίνα, για να συγκολλούν μπαταρίες και ηλεκτρονικά εξαρτήματα σε μπαταρίες. Τα τελικά προϊόντα θα φέρουν την ένδειξη «Made in India». Αλλά η αλυσίδα εφοδιασμού είναι ξένη.

Δεν είναι απλώς ζήτημα υψηλής τεχνολογίας. Ένα άλλο εργοστάσιο, μισό μίλι μακριά στο ίδιο βιομηχανικό πάρκο, εξαρτάται επίσης από ξένες εισροές.
Η AutoKame σχεδιάζει, κόβει και ράβει καλύμματα καθισμάτων αυτοκινήτων για την ινδική αγορά. Οι κόφτες υφασμάτων υψηλής ακρίβειας, με ρομπότ που σφυρίζουν, εισάγονται από τη Γερμανία και την Ιταλία. Οι συνθετικές ίνες πρέπει επίσης να εισαχθούν.

Οι ακριβές πρώτες ύλες είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, δήλωσε ο Anil Bhardwaj, γενικός γραμματέας ενός εμπορικού οργανισμού για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις. Επίσης, συμβάλλουν στο πρόβλημα, είπε, το υψηλό κόστος γης, η έλλειψη των κατάλληλων μηχανικών και η έλλειψη καλής χρηματοδότησης από τις τράπεζες. Πολλές δυσκολίες που αντιμετωπίζει αυτός και άλλοι ιδιοκτήτες οφείλονται στην ασυνεπή κυβερνητική πολιτική και τη γραφειοκρατία, προβλήματα που ταλανίζουν την ινδική βιομηχανία εδώ και πολλές δεκαετίες.

Ο κ. Bhardwaj ανέφερε επίσης μια λιγότερο προφανή ανάγκη που αντιμετωπίζουν οι κατασκευαστές : ένα εύρυθμο σύστημα δικαιοσύνης. Τα δικαστήρια της Ινδίας είναι αργά και οι αποφάσεις τους αυθαίρετες, είπε, θέτοντας τις μικρές επιχειρήσεις όπως των συναδέλφων του στο έλεος μεγαλύτερων εταιρειών που μπορούν να αντέξουν οικονομικά καλύτερους δικηγόρους και πολιτική επιρροή.
«Γι’ αυτό οι άνθρωποι φοβούνται πραγματικά τις μεγάλες εταιρείες στην Ινδία», είπε.

Οι μικρότερες εταιρείες δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τις αντιμετωπίσουν, ούτε οι πολιτικοί και οι ρυθμιστικές αρχές που τις διευκολύνουν. Το δικαστικό σύστημα της Ινδίας είναι τόσο καταστροφικά υποστηριζόμενο — με περισσότερες από 50 εκατομμύρια εκκρεμείς υποθέσεις — που οποιαδήποτε εμπλοκή μπορεί να αποβεί θανατηφόρα για έναν μικρότερο παίκτη. Έτσι, αποφεύγουν την ανάπτυξη και χάνουν την αποτελεσματικότητα κλίμακας.

Αυτός και άλλοι ειδικοί αναγνωρίζουν σημαντικές βελτιώσεις τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, η ηλεκτρική ενέργεια, η οποία ήταν σε έλλειψη πριν από 10 χρόνια, έχει γίνει άφθονη σε μέρη όπως τα βιομηχανικά πάρκα της Χαριάνα, αν και δεν είναι τόσο αξιόπιστη όσο θα ήθελαν τα μικρά εργοστάσια εκεί. Πολλές κυβερνητικές διαδικασίες έχουν βελτιστοποιηθεί κατά τη διάρκεια της θητείας του Μόντι.

Και οι πολιτείες κατάφεραν να αναπαράγουν ορισμένα μέρη του συστήματος παραγωγής που έκαναν τα εργοστάσια της Κίνας αξιοζήλευτη σε όλο τον κόσμο. Μια ομάδα προμηθευτών της Apple στην πολιτεία Ταμίλ Ναντού, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, παράγει το 20% των iPhone παγκοσμίως. Μέχρι τα τελευταία χρόνια, σχεδόν όλα κατασκευάζονταν στην Κίνα.

Τα αρχεία από το κύριο αεροδρόμιο της Ταμίλ Ναντού δείχνουν ότι τις εβδομάδες πριν ο κ. Τραμπ ανακοινώσει τον δασμό του 27%, οι εξερχόμενες αποστολές ηλεκτρονικών ειδών διπλασιάστηκαν, σε περισσότερους από 2.000 τόνους το μήνα, καθώς η Apple και άλλες εταιρείες προμηθεύονταν. Μια απόφαση την Παρασκευή του κ. Τραμπ να αποκλείσει τα smartphones και άλλα ηλεκτρονικά είδη θα μπορούσε να περιορίσει τη βιασύνη για την αποστολή iPhone στην Αμερική.

Παρόλα αυτά, μακροπρόθεσμες αλλαγές βρίσκονται σε εξέλιξη. Ένα άτομο που συνεργάζεται στενά με τους προμηθευτές της Apple, το οποίο δεν είχε εξουσιοδότηση να συζητήσει δημόσια τα σχέδιά τους, δήλωσε ότι οι προμηθευτές ήλπιζαν να αυξήσουν την παραγωγή, ώστε η Ινδία να μπορέσει να κατασκευάσει το 30% των iPhone παγκοσμίως.

Πολλοί πιστεύουν ότι η Ινδία είναι έτοιμη να εκμεταλλευτεί το πλεονέκτημα που δημιουργήθηκε από τον δασμό 145% κατά της Κίνας σε πολλούς κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών, των ανταλλακτικών αυτοκινήτων, των υφασμάτων και των χημικών.

ΠΗΓΗ: New York Times

Μετάφραση: Μπάμπης Γεωργίου Πετράκης