Κίνδυνος περιφερειακής κλιμάκωσης

Του Marc Champion

Το χάσμα μεταξύ του τρόπου με τον οποίο το Ισραήλ και μεγάλο μέρος του κόσμου αντιμετωπίζουν τα γεγονότα στη Γάζα μεγαλώνει – και μαζί του ο κίνδυνος περιφερειακής κλιμάκωσης. Η φύση αυτής της αποσύνδεσης πρέπει να γίνει καλύτερα κατανοητή  – και σύντομα – προκειμένου να μειωθεί η απειλή ενός καταστροφικού ευρύτερου πολέμου με το Ιράν.

Η διεθνής προσοχή συνεχίζει να εστιάζεται στα δεινά των Παλαιστινίων, τα οποία παρουσιάζονται τώρα μέσα από το πρίσμα του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, όπου η Νότια Αφρική έχει κατηγορήσει το εβραϊκό κράτος για γενοκτονία. Πολλοί στη Μέση Ανατολή και τη Δύση θεωρούν την ενοχή του Ισραήλ δεδομένη. Γι’ αυτούς, μετά από δεκαετίες τις οποίες πέρασε κατέχοντας παράνομα παλαιστινιακά εδάφη, το Ισραήλ είναι το πρόβλημα και η λύση είναι αυτονόητη: οι Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ πρέπει να σταματήσουν να εκτοξεύουν πυρά και να φύγουν από τη Γάζα.

Εντός του Ισραήλ, ωστόσο, η υπόθεση του ICJ θεωρείται από τους περισσότερους ως συκοφαντία που απλώς αποδεικνύει την αναλλοίωτη φύση του αντισημιτισμού. Πού είναι, σε τελική ανάλυση, η δίκη εναντίον της Χαμάς, μιας οργάνωσης η οποία έχει δεσμευτεί στο καταστατικό της να καταστρέψει το Ισραήλ; Έριξε άραγε φυλλάδια τα οποία να προειδοποιούσαν τους ανθρώπους να μεταφερθούν σε ασφαλές μέρος πριν ξεκινήσει τη σχολαστικά σχεδιασμένη έξαρση δολοφονιών και βιασμών της τον περασμένο Οκτώβριο; Όχι. Σαφώς και επεδίωκε να σκοτώσει όσους περισσότερους εβραίους μπορούσε μέσα στις λίγες ώρες που είχε.

Κλιμάκωση

Η ουσία της υπόθεσης η οποία εκδικάζεται στο ICJ αποτελεί υλικό για άλλο άρθρο. Στο μεταξύ, τα δεδομένα στο έδαφος αλλάζουν προς την πλευρά της κλιμάκωσης. Οι IDF, παρόλο που ανακοίνωσαν ότι πραγματοποιούν στροφή προς μια πιο ήπια στρατηγική στη Γάζα, φαίνεται να προετοιμάζουν τους όρους για έναν μακρύ πόλεμο. Οι επιθέσεις των Χούθι κατά διεθνών πλοίων από την Υεμένη, στο όνομα του εξαναγκασμού του Ισραήλ σε αποχώρηση από τη Γάζα, προκάλεσαν αντίποινα από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι ανταλλαγές πυρών μεταξύ της Χεζμπολάχ και των IDF στον βορρά του Ισραήλ στρέφουν την προσοχή των Ισραηλινών εκεί.

Παντού στο φόντο βρίσκεται το Ιράν, το οποίο μόλις εξαπέλυσε πυραυλικές επιθέσεις εναντίον στόχων στο Ιράκ και στο Πακιστάν. Ήταν εκδίκηση για μια πρόσφατη τρομοκρατική βομβιστική επίθεση σε ιρανικό έδαφος, την οποία πρώτη η Τεχεράνη συνέδεσε με το Ισραήλ, παρά την ανάληψη ευθύνης από το Ισλαμικό Κράτος (ISIS).

Οι πρόσφατες δηλώσεις του πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου μπορούν να θεωρηθούν ως προειδοποίηση ότι εξετάζει ως επιλογή το άνοιγμα ενός δεύτερου μετώπου στον Λίβανο. Το ίδιο ισχύει, επίσης, για τις δολοφονίες όχι μόνο ενός ηγέτη της Χαμάς στη Βηρυτό, αλλά και ενός από τους κορυφαίους στρατιωτικούς διοικητές της Χεζμπολάχ. “Θα επαναφέρουμε την ασφάλεια στον νότο και στον βορρά”, είπε ο Νετανιάχου σε μια ομιλία που μεταδόθηκε στην εθνική τηλεόραση του Ισραήλ στις 14 Ιανουαρίου για τη συμπλήρωση 100 ημερών από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου. “Κανείς δεν πρόκειται να μας σταματήσει, ούτε η Χάγη, ούτε ο άξονας του κακού ή οποιοσδήποτε άλλος”.

Ο πιο συντηρητικός Τύπος του Ισραήλ δίνει αυτήν τη στιγμή την εντύπωση ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια εκστρατεία για την οικοδόμηση δημόσιας υποστήριξης για μια επίθεση στη Χεζμπολάχ, της οποίας οι πύραυλοι έχουν αναγκάσει δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινούς να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους κατά μήκος των συνόρων. “Ένας άλλος πόλεμος υποβόσκει”, ανέφερε ο Τζέικομπ Νάγκελ, πρώην επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Νετανιάχου, σε άρθρο που συνέταξε από κοινού με άλλους στην Jerusalem Post.

“Η μέρα αυτή θα έρθει μάλλον αρκετά σύντομα”, έγραφε η ίδια εφημερίδα δύο ημέρες αργότερα σε κύριο άρθρο της, όταν “το Ισραήλ θα χρειαστεί να εξαπολύσει την πλήρη δύναμη πυρός του εναντίον της Χεζμπολάχ”.

Ούτε το Ιράν, ούτε η σημερινή κυβέρνηση των ΗΠΑ ούτε η Χεζμπολάχ – έχοντας επίγνωση της εσωτερικής αντίθεσης στον πόλεμο σε έναν εξαντλημένο, οικονομικά κατεστραμμένο Λίβανο – θέλουν μια περιφερειακή πυρκαγιά. Όμως, όλο και περισσότερο οι Ισραηλινοί βλέπουν τη ρίζα του προβλήματός τους και, επομένως, το επίκεντρο κάθε πιθανής λύσης, στο “πρόσωπο” του Ιράν.

Εάν βλέπετε τον κόσμο ως ένα παιχνίδι κινδύνου, μπορείτε να δημιουργήσετε ένα αρκετά πειστικό επιχείρημα για δράση. Το Ιράν, σε τελική ανάλυση, έχει επιταχύνει τον ρυθμό με τον οποίο παράγει ουράνιο εμπλουτισμένο σε επίπεδο ικανό να παραγάγει όπλα, σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) των Ηνωμένων Εθνών, φέρνοντάς το πιο κοντά σε μια πιθανή απόκτηση πυρηνικού οπλοστασίου. Προς το παρόν, οι εκτιμώμενοι 100.000 στρατιώτες της Χεζμπολάχ και οι 150.000 ρουκέτες και πύραυλοι που βρίσκονται στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ παρέχουν στην Τεχεράνη ασφαλιστήριο συμβόλαιο έναντι οποιασδήποτε άμεσης ισραηλινής επίθεσης που θα είχε ως στόχο να αποτρέψει το Ιράν από αυτό το βήμα. Όμως, εάν επρόκειτο να υπάρξει ένα ξέσπασμα βίας, το Ιράν θα μπορούσε να αντέξει οικονομικά να ρισκάρει τη Χεζμπολάχ σε μια μάχη με το Ισραήλ.

Ο κεντρικός ρόλος του Ιράν

Εν τω μεταξύ, η Ισλαμική Δημοκρατία προκαλεί άμεσα και εμπλέκεται πολεμικά με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ μέσω πληρεξουσίων – όχι μόνο στη Γάζα και τον Λίβανο, αλλά και στο Ιράκ, τη Συρία και την Υεμένη – για να κρατά τις δυνάμεις τους βυθισμένες σε ασύμμετρες μάχες που κοστίζουν σε φήμη. Γιατί λοιπόν να μη σταματήσει κανείς αυτό το παιχνίδι, καταστρέφοντας τη Χεζμπολάχ αντί να περιμένει μέχρι η οργάνωση, όσο και οι Ιρανοί εντολείς της να είναι έτοιμοι για τη μάχη; Γιατί όχι, για να χρησιμοποιήσω την αξέχαστη φράση του τότε βασιλιά Αμπντάλα της Σαουδικής Αραβίας, να μην κόψει κανείς το κεφάλι του φιδιού, επιτιθέμενος απευθείας στο Ιράν;

“Ένας Ιρανός πληρεξούσιος κρατά ομήρους Ισραηλινούς, που απήχθησαν στη Γάζα. Ένας άλλος, η Χεζμπολάχ, κρατά όμηρους ισραηλινούς και λιβανικούς πληθυσμούς με τις επιθέσεις της – και τώρα οι Χούθι κρατούν όμηρο ολόκληρο τον κόσμο”, μου είπε ο Άβι Μελαμέντ, πρώην αξιωματούχος των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών. “Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι αυτός ο πόλεμος ξεπερνά τη Χαμάς. Αυτή είναι μια κομβική στιγμή στην τροχιά της ιστορίας της Μέσης Ανατολής, για τη γεωπολιτική θέση των ΗΠΑ παγκοσμίως και για την ιστορία της αραβικής ομαλοποίησης σχέσεων με το Ισραήλ”. Κάθε γεγονός που ωθεί κατά της περιφερειακής σταθερότητας, ανέφερε, έχει τη ρίζα του στο Ιράν.

Απώλεια ελέγχου

Η σύντομη απάντηση στα ερωτήματα τα οποία τέθηκαν παραπάνω είναι ότι εδώ δεν παίζουμε κάποιο επιτραπέζιο παιχνίδι. Όπως θα έπρεπε να έχει γίνει προφανές έως τώρα, ούτε οι ΗΠΑ ούτε το Ιράν έχουν τον πλήρη έλεγχο ούτε επί των συμμάχων τους, ούτε επί των γεγονότων. Από την πρώτη μέρα, η κυβέρνηση Μπάιντεν βράχνιαζε να επισημαίνει στο Ισραήλ να υιοθετήσει μια προσέγγιση που να θυμίζει λιγότερο “καμμένη γη” στη Γάζα, χωρίς αποτέλεσμα. Οι Χούθι έχουν δώσει ακόμη λιγότερη προσοχή στις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ ή – προς το παρόν τουλάχιστον – στις πυραυλικές επιθέσεις τους. Εν τω μεταξύ, το κόστος μιας ισραηλινής εισβολής στον Λίβανο, σε ανθρώπινους και οικονομικούς όρους, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ήταν μεγαλύτερο εκεί απ΄ ό,τι στη Γάζα. Βαλλιστικοί πύραυλοι θα έπεφταν βροχή στο Τελ Αβίβ και η ισραηλινή απάντηση, πιθανότατα εναντίον της Βηρυτού, θα ήταν καταστροφική.

Ωστόσο, το Ιράν βλέπει τον εαυτό του ως την αράχνη στο κέντρο του ιστού των δυνάμεων τις οποίες αποκαλεί “άξονα αντίστασης” και ο κίνδυνος κλιμάκωσης είναι υπαρκτός. Προς το παρόν, οι περισσότεροι Ισραηλινοί δεν επιθυμούν οι IDF να εισβάλουν στον Λίβανο, ωστόσο με κάθε ανταλλαγή ρουκετών ή πυραύλων ο αριθμός εκείνων που θα πιστεύουν ότι δεν υπάρχει επιλογή θα αυξάνεται. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να βρουν μη στρατιωτικά μέσα για να πιέσουν την Τεχεράνη – μέσω συμπίεσης των ιρανικών εξαγωγών πετρελαίου και κυβερνοεπιθέσεων, μεταξύ άλλων – να υποχωρήσει, αλλιώς θα διακινδυνεύσουν γεγονότα να εξελιχθούν προς μια πολύ μεγαλύτερη σύγκρουση.

Η αλλαγή της συμπεριφοράς του Ισραήλ προς τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη είναι βασική προϋπόθεση για την αποκατάσταση της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή, αλλά είναι μόνον μέρος της λύσης. Το Ισραήλ δεν θα υποχωρήσει έως ότου αντιμετωπιστεί η βασική απειλή την οποία αποτελούν γι’ αυτό το Ιράν και οι πληρεξούσιοί του, ακόμη και όταν ο Νετανιάχου και ο εξτρεμιστικός συνασπισμός του θα βρίσκονται πια εκτός κάδρου. Ανεξάρτητα από το πόσο μισείτε την ηγεμονία των ΗΠΑ, μόνο μια πιο σκληρή, πιο γενναία χρήση της τακτικής “μαστιγίου και καρότου” κατά των κυβερνήσεων και των δύο αυτών χωρών είναι πιθανό να λειτουργήσει.

Απόδοση – Επιμέλεια – Επιλογή Κειμένων (2019-2024): Γ.Δ. Παυλόπουλος

Πηγή: Bloomberg