Προβλήματα στην εξωτερική πολιτική

Του Παντελή Σαββίδη

Αντιλαμβανόμενος πως η κλεψύδρα του στην ελληνική πολιτική αδειάζει ο κ Μητσοτάκης, παρά τα όσα δηλώνει, αναζητά έναν ευρωπαϊκό ή διεθνή πολιτικό ρόλο. Περιβάλλεται, άλλωστε, από άτομα των οποίων οι φιλοδοξίες είναι αμέτρητες.

Η εμπλοκή του στις διαδικασίες του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος ερμηνεύθηκε από τους υποστηρικτές του ως αναγνώριση του ευρωπαϊκού του ρόλου. Στην ουσία ενέπλεξε την χώρα σε αντιπαραθέσεις πέραν του εκτοπίσματός της και αναλυτές θεωρούν πως η προσβλητική για την Ελλάδα υπόθεση του αποκλεισμού Μπελέρη από την ψηφοφορία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος έχει σχέση με τις ενοχλήσεις που προκάλεσε η ανάμειξη Μητσοτάκη στις εσωτερικές διενέξεις του ΕΛΚ.

Οι εξελίξεις που αφορούν στην εξωτερική πολιτική και την επιρροή της χώρας είναι σοβαρά προβληματικές.

Το Εφετείο των Τιράνων επέβαλε στον Μπελέρη ποινή φυλάκισης δύο ετών και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα αφεθεί ελεύθερος από τις φυλακές για να ασκήσει τα καθήκοντά του ως ευρωβουλευτής. Πρόκειται για ευτελές αδίκημα με δυσανάλογη ποινή που δείχνει την σκοπιμότητα με την οποία διαχειρίζεται την υπόθεση η αλβανική κυβέρνηση και  για το οποίο το ελληνικό υπουργείο εξωτερικών εκλιπαρεί ένα αίσιο τέλος. Φαίνεται πως ο κ. Ράμα έχει μεγαλύτερη ανταπόκριση στην ευρωπαϊκή και αμερικανική διπλωματία αφού ούτε από τις Βρυξέλλες, ούτε από την Ουάσιγκτον ακούστηκε κάτι υπέρ του Μπελέρη. Η Αλβανία διαχειρίζεται έξυπνα τις ελληνοαλβανικές σχέσεις με την Αθήνα να μην μπορεί να αντιδράσει. Είναι εντυπωσιακό πόσο αδύναμη είναι η ελληνική εξωτερική πολιτική.

 Η ανακοίνωση που εκδόθηκε από το υπουργείο εξωτερικών δείχνει παντελή αδυναμία διαχείρισης της υπόθεσης Μελέρη. Αλλά, κυρίως, δείχνει την απομόνωση της Ελλάδας στην βαλκανική της πολιτική. Καλύτερα, δείχνει ότι η Αθήνα δεν έχει βαλκανική πολιτική, δεν μπορεί να διαμορφώσει και με μια εντελώς μετέωρη αλαζονική νοοτροπία  δείχνει να μην θέλει να ασχοληθεί.   Η αιδήμων σιωπή Βρυξελλών και Ουάσιγκτον στέλνει σαφές μήνυμα στην δεδομένη Αθήνα. 

Στα  Σκόπια, εκτός του ότι παγιώνεται η θέση της νέας κυβέρνησης περί χρήσης του συνταγματικού ονόματος μόνο διεθνώς και σε επίσημες εκδηλώσεις, η πρόεδρος αμφισβήτησε και το άρθρο 7 της Συμφωνίας που διευκρινίζει τι εννοεί το κάθε μέρος στις ιστορικές του αναφορές.

Σύμφωνα με ανάρτησή της στο Χ η κ. Σιλιάνοφσκα δέχθηκε αντιπροσωπεία παιδιών των Αιγαιατών για να συζητήσουν τις λεπτομέρειες εορτασμού της επετείου των 75 χρόνων από τον διωγμό των Αιγαιατών και όσων υπέστησαν στην Ελλάδα.

Πρόκειται για όσους συμμετείχαν στα αυτονομιστικά σλαβικά τάγματα με τα οποία συνεργάστηκε ο Ζαχαριάδης και ο Δημοκρατικός Στρατός στα τελευταία χρόνια του Εμφυλίου και τα οποία, μετά την ήττα, κατέφυγαν στη γειτονική χώρα. Πολλοί από αυτούς συμμετείχαν στην διαμόρφωση του αφηγήματος του μακεδονισμού και τα παιδιά τους σήμερα, τα οποία δεν έχουν καμιά εμπειρία από την Ελλάδα πρωταγωνιστούν στις αναμνήσεις για τους προγόνους τους. Είναι εμφανής η κρατική καθοδήγηση της προσπάθειας.

Όταν το δίδυμο Σιλιάνοφσκα-Μίτσκοσκι, πρόεδρος, δηλαδή, και πρωθυπουργός αμφισβητούν συνταγματικά κατοχυρωμένη διάταξη περί του ονόματος της γειτονικής χώρας θα δείξουν ευαισθησία στις ιστορικές διευκρινήσεις;

Το εντυπωσιακό είναι πως στις αναζητήσεις υποστήριξης από την Αθήνα κανείς δεν ανταποκρίνεται. Ούτε τη Ευρώπη ούτε οι ΗΠΑ. Η Αμερικανίδα πρέσβης, μάλιστα, δήλωσε ικανοποιημένη από την αναφορά του Μίτσκοσκι, νέου πρωθυπουργού, πως στις διεθνείς σχέσεις και τις επίσημες αναφορές θα χρησιμοποιεί το συνταγματικό όνομα. Αλλά αρνήθηκε να σχολιάσει, όταν ρωτήθηκε, τις αιτιάσεις της Ελλάδας. Και αυτό κάτι σημαίνει. Οι Αμερικανοί ήταν οι επισπεύδοντες για την υπογραφή της Συμφωνίας ώστε να ενταχθούν τα Σκόπια στο ΝΑΤΟ αλλά, πλέον, σιωπούν όταν οι «δεδομένοι» τους ζητούν να ανταποκριθούν στις εκκλήσεις τους.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος συμμετείχε στην Διάσκεψη για την Ειρήνη στην Ουκρανία και υπέγραψε το κοινό ανακοινωθέν. Η Τουρκία αντέδρασε και ζήτησε την ανάκληση της υπογραφής του Πατριάρχη. Το αίτημα έγινε αποδεκτό. Αποδεχόμενος την δυτική προσέγγιση στις εκκλησιαστικές εξελίξεις της Ουκρανίας, ο Πατριάρχης έδωσε μια ερμηνεία της διαμάχης μεταξύ Ρωσικής και Ουκρανικής εκκλησίας που ικανοποίησε το Κίεβο, την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες. Σήμερα, με την προσοχή της Ουάσιγκτον για να μην δυσαρεστήσει την Τουρκία δημιουργείται μια απαξιωτική εικόνα για τον θεσμό αλλά και για την ελληνική εξωτερική πολιτική, όσο διασυνδέεται με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Η νέα πολιτική ισορροπία που διαμορφώνεται στην Ευρώπη μετά τις ευρωεκλογές, η ανάληψη της προεδρίας της Ε.Ε. από τον Όρμπαν, οι επικείμενες γαλλικές εκλογές που αναμένεται να αμφισβητήσουν την παραδοσιακή πολιτική δημιουργούν νέα δεδομένα και στην Ευρώπη αλλά και σε ό,τι αυτά τα νέα δεδομένα μπορούν να επηρεάσουν τα Βαλκάνια. Τα Σκόπια είναι χαρακτηριστική περίπτωση που μπορούν να δεχθούν μια τέτοια επιρροή. Ο ιδεολογικός καθοδηγητής του Μίτσκοσκι αλλά και του VMRO, ο πρώην πρωθυπουργός  Γκρούεφσκι που εγκατέλειψε τη χώρα για να αποφύγει διώξεις για διαφθορά, έχει καταφύγει στην Ουγγαρία και του παραχωρήθηκε πολιτικό άσυλο. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως θα επιχειρήσει να επηρεάσει την σημερινή ηγεσία των Σκοπίων στο πνεύμα Όρμπαν. Μια μερική επιστροφή της Ρωσίας στη βαλκανική σκακιέρα και μια ενδυνάμωση της Τουρκίας είναι πολύ πιθανή.

Με κινήσεις της που ξεκινούν από την Θράκη και καταλήγουν στην Αλβανία και με αξιοποίηση του μουσουλμανικού στοιχείου και των κρατικών δρώντων στους οποίους έχει ή μπορεί να αποκτήσει επιρροή, όπως ο Ράμα, η Τουρκία του Ερντογάν κάνει ενδιαφέρον παιχνίδι γεωπολιτικής περικύκλωσης της Ελλάδας με την Αθήνα, απλώς, να παρακολουθεί.

Η διεθνής εικόνα της Ελλάδας επλήγη περισσότερο με όσα συνέβησαν με την Φρεγάτα Ύδρα ενώ οι επισημάνσεις ειδικών αναλυτών για πολλά που πρέπει να γίνουν στις Ένοπλες Δυνάμεις δημιουργούν μια εικόνα και ένα ερωτηματικό στην κοινή γνώμη: υπάρχει εξωτερική πολιτική; Γιατί βρίσκεται τόσο συχνά σε τραγικά αδιέξοδα; Πόσο θα κρατήσουν τα ήρεμα νερά με την Τουρκία. Και τι θα γίνει αν αρχίσουν-που θα αρχίσουν- οι προκλήσεις;

Γιατί, ακόμη και στα Βαλκάνια η Ελλάδα είναι τόσο αδύναμη;

Δυστυχώς, απαντήσεις δεν θα δοθούν. Και η πολιτική θα είναι η ίδια.

Εκείνο που δεν μπορεί να κατανοήσει καλά η Αθήνα είναι ότι η Βόρεια Μακεδονία αλλά και τα υπόλοιπα βαλκάνια βρίσκονται, ακόμη, στον σκληρό πυρήνα της νεοτερικότητας (μερικές περιοχές μπορεί να είναι, ακόμη, και προνεοτερικές). Σε αντίθεση με την Ελλάδα που τα κύρια, πλέον, χαρακτηριστικά της είναι μετανεωτερικά. Ποια η διαφορά; Στα Βαλκάνια δίνουν έμφαση στις συλλογικές ταυτότητες (εθνικές και όποιες άλλες), στην Ελλάδα στις ατομικές ελευθερίες και τις ατομικές ταυτότητες. Αυτή η διαφορά είναι καταλυτική στον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι βαλκανικές εξελίξεις.