Άκουσα και είδα (και θυμήθηκα πριν 50 χρόνια – ήμουν στο Λονδίνο) το βίντεο του βρετανικού τηλεοπτικού ITN, με τις αφελείς και χαζοχαρούμενες δυστυχώς δηλώσεις του Αρχ. Μακαρίου που έκανε στο Λονδίνο όπου τον μετέφεραν οι «σωτήριες» του Βρετανοί, ενώ τα τουρκικά στρατεύματα είχαν ήδη ετοιμαστεί για την πρώτη εισβολή…

Τότε δεν γνωρίζαμε τίποτα από το τι είχε λεχθεί στο μυστικό παρασκήνιο μεταξύ τους (Μακαρίου και Ετσεβίτμε την βρετανική κυβέρνηση). Τα μάθαμε 30 χρόνια συν αργότερα με την αποδέσμευση των επισήμων εγγράφων με τα πρακτικά των συναντήσεων και όχι μόνο.

Ότι πίσω από τις δηλώσεις εκείνες του Αρχ. Μακαρίου κρυβόταν το ότι είχε ήδη  δώσει την «έγκρισή/συναίνεση»  του (“consent”) στον Βρετανό ΥΠΕΞ Τζέιμς Κάλλαχαν για στενή συνεργασία με τους Τούρκους , που δεν ήταν άλλη από την εισβολή!

Με την ψευδαίσθηση ότι η Τουρκία ως εγγυήτρια δύναμη θα ερχόταν για να αποκαταστήσει την τάξη και τον ίδιο ως Πρόεδρο.  

Το πιο σημαντικό στις δηλώσεις του Τζέιμς Κάλλαχανπου πρόβαλε τότε το ITN και σήμερα μετά από 50 χρόνια χάρη στην ανάρτηση της Σημερινή/Sigmaliveξαναβλέπουμε και ακούμε, είναι η διπλωματική απάντησή του στον δημοσιογράφο όταν είπεεπιγραμματικά: “τα πράγματα θα χειροτερεύσουν πριν καλυτερεύσουν” “things will deteriorate before they getbetter” . Εφόσον γνώριζε ότι θα «χειροτέρευαν» ως τετελεσμένο γεγονός με την συμφωνία τους με τον Ετσεβίτ να προχωρούσε στην εισβολή φτάνει να μην ενοχλούσε τις βάσεις.

Και του είχαν μάλιστα υποσχεθεί (όπως το ζήτησε ο Ετσεβίτ εφόσον δεν δέχθηκαν να εισβάλουν μαζί λόγω των ιδιαίτερων συμφερόντων τους, όπως του είπαν,  με τις βάσεις) να εμπόδιζαν οποιαδήποτε ελληνική βοήθεια για να είχε το ελεύθερο  ο σφαγέας να εκτελέσει το έγκλημά του. Και το έκαναν πράξη εφόσον μαζί με τους συμμάχους των Αμερικανών πίεσαν έντονα την χουντική κυβέρνηση να μην κάνει βήμα προς βοήθεια της Κύπρου… Και δύο χρόνια αργότερα ο Κάλλαχαν παραδέχθηκε στην Επιτροπή του Βρετανικού Κοινοβουλίου ότι είχαν συμφωνήσει με τους Τούρκους να αλλαχτεί το στάτους κβο της ΚΔ εφόσον το σύνταγμα είχε καταρρεύσει το 1963/64εξού και του άναψαν το πράσινο φώς με δική τους «επίβλεψη» για την εισβολή…

«Το Φόρειν ΄Οφις  δέσμευσε το Μακάριο!

Ο Μακάριος, λίγο αργότερα (17.7.1974) σε δεύτερη (η πρώτη ήταν με τον Πρωθυπουργό Χάρολτ Γουίλσον) συνάντηση με την βρετανική κυβέρνηση  αυτή τη φορά  στο Φόρειν ΄Οφις με τον Υπεξ και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλλαχαν και άλλους αξιωματούχους, προχώρησε ακόμα περισσότερο δίδοντας «his consent» για συνεργασία Βρετανίας/Τουρκίας… Στην πρώτη συνάντηση με τον πρωθυπουργό τον είχαν ήδη δεσμεύσει να επιτεθεί της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας ως εισβολέα. Σ΄αυτή τη συνάντηση τον δέσμευσαν ακόμα περισσότερο εξασφαλίζοντας  την «έγκριση/συναίνεση» του (“consent”) για τη «συνεργασία» τους με τους Τούρκους, βλέπε εισβολή…

(Για την συνάντηση Μακαρίου/Γουίλσον βλέπε και βιβλίο Κώστα Ν. Χατζηκωστή « 7 Προεδρικά Πορτραίτα».)

Ο Callaghan  ρώτησε αν είχε κάνει διευθετήσεις να δει τον Ecevit. Ο Μακάριος είπε ότι υπήρχαν τόσοι πολλοί Κύπριοι στο Λονδίνο που δεν είχε καιρό επιπλέον…«Ο κ. Callaghan  ρώτησε κατά πόσο θα υπήρχε κατανόηση στην Κύπρο στο να δουλέψουμε (βρετανοί) στενά με τους Tούρκους στην τρέχουσα κατάσταση. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απάντησε μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό γίνεται με την δική του συναίνεση».  (Η υπογράμμιση της συγγραφέως).

(“Mr Callaghan asked whether there would be understanding in Cyprus for our working closely with the Turks in the current situation.  Archbishop Makarios replied that we could say that this was being done with his consent”.)

Τα πρακτικά της δεύτερης συνάντησης Αρχ. Μακαρίου 17.7.1974 στο Φόρειν Όφις με τον Τζέιμς Κάλλαχαν όταν του έδωσε την «έγκριση/συνάινεση» του «consent».

Ο Μακάριος , δεν είδε τον Ετσεβίτ στο Λονδίνο, αλλά τελικά είδε την τουρκική αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ πριν την ομιλία του στις 19 Ιουλίου 1974 και τους διαβίβασε τα αισθήματα ευγνωμοσύνης και υποχρέωσής του (για την υποστήριξή τους να ζητούν και εκείνοι την αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών).

Μετά την συνάντηση και συνεννόησή του με τον Βρετανό Πρωθυπουργό να προχωρούσε στην εισβολή, ο Ετσεβίτ έδωσε οδηγίες όπως η τουρκική αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ επεδίωκε συνάντηση με τον Μακάριο πριν την ομιλία του για να τον έπειθαν  να μην καταφερόταν  εναντίον της Τουρκίας.

Και έγραψε στα απομνημονεύματά του ο Faruk AhmetBarutçu (υπεύθυνος τότε για το Κυπριακό στο τουρκικό ΥΠΕΞ) «…Χάρηκε πάρα πολύ (ο Μακάριος) από την πρωτοβουλία του Ολτσάι (τουρκικής αντιπροσωπείας) και παρακάλεσε την τουρκική αντιπροσωπία να διαβιβάσει στην τουρκική κυβέρνηση τα αισθήματα ευγνωμοσύνης και υποχρέωσής του. ΄Ολα αυτά τα διαβίβασε ο Οσμάν Ολτσάι.

Ο Μακάριος είχε πέσει στη θάλασσα και αναζητούσε σανίδα σωτηρίας. Έβλεπε την Τουρκία σαν δύναμη σωτηρίας. Έπρεπε λοιπόν να εκμεταλλευτούμε την αδυναμία του πράγμα που έγινε…» (έκδοση «Σημερινής» 12 Ιουλίου 1993).

(Από το βιβλίο της γράφουσας «Διζωνική vs Δημοκρατία» 2019 Λεμεσός, το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο,   και άρθρα της γράφουσας που ακολούθησαν στην «Σημερινή»).

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος