Παρέγβα, λέξη που κατά τον Άνθιμο Παπαδόπουλο συναντούμε στα ιδιώματα Κερασούντος, Τραπεζούντος και Χαλδίας. Είναι ουσιαστικό που δημιουργείται από την προστακτική του ρήματός παρεγβαίνω που σημαίνει κατευοδώνω. Αυτό το άρθρο λοιπόν είναι ένα κατευόδιο στον αείμνηστο Τάρσο Τερζίδη, επιτυχημένου επιστήμονα, επιχειρηματία και αθεράπευτου νοσταλγού της πατρώας Ποντίας γης, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 28 Οκτωβρίου 2024.

Γράφει ο Βασίλης Κωνσταντινίδης, Vkonsta.blogspot.com

Αν θέλεις να χαρακτηρίσεις ένα Πόντιο με τρεις λέξεις αυτές είναι: Ψυχή, Αντοχή, Δημιουργία. Δώρα προς αυτόν από τους μυθολογικούς προγονικούς του ήρωες. Ένας Πόντιος πρέπει να αντέχει τη ταλαιπωρία και τις δυσκολίες της ζωής, να είναι γενναιόδωρος προς όλους, και να είναι ικανός ταυτόχρονα να επιζήσει δημιουργώντας πολιτισμό, έστω και αν ζει σε πολύ δύσκολες και δυσμενείς συνθήκες. Επιβίωσε από πολέμους, εξισλαμισμούς, εξορίες, Σταλινικές διώξεις.

 

 

Αν θέλεις να κατανοήσεις την ψυχοσύνθεση ενός ατόμου ανατρέχεις στα βιώματά του. Την καταγωγή του. Ο πολιτισμός της ψυχής του Τάσου (όρος που ο γράφων προσπαθεί να καθιερώσει), ανάγεται στην Ταρσό της Χερροίανας της Αργυρούπολης στο Πόντο, από όπου κατάγεται η οικογένεια Τερζίδη, όπως ο ίδιος ο Τάσος με είχε πληροφορήσει. Θα προσπαθήσω και εγώ με τη σειρά μου να τον αποχαιρετήσω με ιστορικά στοιχεία της πατρίδας μας του Πόντου, όπως ίσως ο ίδιος θα επιθυμούσε.

 

Η Χερροίανα (Σιράν) της Αργυρούπολης στο
Πόντο και τα χωριά της.

 H Χερροίανα (Σιράν) είναι τμήμα της επαρχίας Αργυρούπολης (Gumushane).

(Βλέπε:
Η Αργυρούπολη ως πνευματικό κέντρο της
επαρχίας της Χαλδίας και οι κάτοικοι της στη διάρκεια των αιώνων.

https://vkonsta.blogspot.com/2019/08/blog-post_4.html

 Η
Χαλδία του Πόντου και οι Αργυρουπολίτες στη διάρκεια των αιώνων

https://www.youtube.com/watch?v=32Mm3jSZBHc)

 

Η περιοχή κατοικείται από τα αρχαία χρόνια και μάλιστα υπάρχουν και αρχαιολογικές τοποθεσίες με ευρήματα (π.χ. Arakoy kaya Mezarlari, Erenkaya Tepesi, Kumbeter Ortakoy Tepesi, Tokme Tepe Hoyuk), κάποια εκ των οποίων ανάγονται στην εποχή του Σιδήρου έως τη ρωμαϊκή εποχή.

 

Λαξευτοί τάφοι στο Arakoy

Για τη περιοχή ο Γεώργιος Κανδηλάπτης μας πληροφορεί:

«Η λέξη προέρχεται από την αραβική λέξη Σειράν. Από κει τη δανείστηκαν οι Οθωμανοί. Που θα πει αξιοθέατος δια την ωραιότητα και τον πλούτο της χώρας. Η Χερροίανα αναφέρεται σε σιγίλια των Πατριαρχείων και της Μητρόπολης Χαλδίας πριν από το 1650, και η ίδια ονομασία διασώθηκε μέχρι σήμερα. Απλώς επέστρεψε στην αρχική της στη τουρκική Siran.  Περικλείεται μεταξύ των βουνών, Ταύρου, Κιαβούρ- δαγ, Αγίου Παύλου, Παρυάδρη, (Τσίμα –δαγ), Κελκέτ. Παλαιότερα ήταν το μεγαλύτερο σε έκταση τμήμα της επαρχίας Χαλδίας. Περιελάμβανε 72 χωριά που στο παρελθόν ήταν ελληνικά. Επειδή το έδαφος της περιοχής είναι σε μεγάλα υψόμετρα, αλλά ταυτόχρονα είναι στέπα, γρήγορα οι κάτοικοι της περιοχής μετακινήθηκαν. Είτε στο Καρς (παραδείγματος χάρη οι κάτοικοι από το Μαυρολίθι στο Ισλαμσάρ, όπως με πληροφόρησε η οικογένεια Παντελίδη στις Φέρες), είτε στη Ρωσία κατά τα έτη 1829, 1856, 1878.

 

Η στέπα όπως φαίνεται από το Μαυρολίθι.

 Ήταν αδύνατον να διατηρηθούν ελληνικά μέσα σε αλλεπάλληλες εχθρικές επιδρομές και βίαιους εξισλαμισμούς στη διάρκεια των αιώνων».

O εξαιρετικός ερευνητής Χερροιανίτης (με καταγωγή από τη Ζύμωνα) Μιχάλης Κοτανίδης από το Εσσεντουκί με βοήθησε να προσδιορίσω κάποια από τα ποντιακά χωριά της Χερροίανας. Σήμερα είναι πολύ δύσκολο να βρεις τα ίχνη του παρελθόντος. Η γενιά των τούρκων που έζησε με Έλληνες έφυγε, οι εκκλησίες και τα σχολεία γκρεμίστηκαν ή μετατράπηκαν σε ερείπια… Οι εκκλησίες ήταν τρίκλιτες και όσες δεν μετατράπηκαν σε ερείπια (π.χ. Erenkaya koyu,  Άγιος Θεόδωρος Τήρωνος?), έγιναν τζαμί (Kavaklidere koyu). Όλα τα ποντιακά χωριά της Χερροίανας είχαν ναούς και δημοτικά σχολεία.

 

Η εκκλησία της Ερένκαγια.

Το τζαμί στο Καβακλίντερε.

Η Μητρόπολη της αναγνωρίστηκε επί αυτοκράτορα Λέοντος του Σοφού (856-911), μάλιστα αναφέρεται σαν η πρώτη επισκοπή μεταξύ των αναλόγων της Τραπεζούντας. Στη περιοχή υπήρχε και το φρούριο της Λευκόπετρας, όπου είχε το θερινό ανάκτορο του ο Διγενής Ακρίτας.

 

Ο Διγενής Ακρίτας και ο Χάρος.

Τα ερείπια των αρχαίων φρουρίων της περιοχής είναι χτισμένα πριν τον 11ο αιώνα και ήταν συστηματικά τοποθετημένα σύμφωνα με την οχυρωματική τέχνη των Βυζαντινών με υπόγειους διαδρόμους, φρέατα, δεξαμενές, κλίμακες, στα οποία ανακαλύφθηκαν Κωνσταντινάτα και Κομνηνάτα νομίσματα.

 

Το κάστρο της Ερένκαγια.

Το 1848 ο Ιερεμίας Γεωργιάδης ίδρυσε το ναό του Αγίου Γεωργίου της Κελώρης (λαξευμένο στο βράχο) και Αστική Σχολή, όπου δίδαξε ο μαθητής του Κυριακίδη Ιωάννης Ροδοκανάκης, καταγόμενος από τη Ταρσό.

 

 

 

Οροπέδιο Τσακίρκαγια.

Η περιοχή της Χερροίανας ήταν πάντα ακριτική και οι κάτοικοι της υπερασπίζονταν το Έθνος και την Ορθοδοξία, για αυτό οι κάτοικοι της και οι απόγονοι τους ήταν πάντα πολύ ανθεκτικοί. Σήμερα εκτός από την Ελλάδα, που
οι περισσότεροι ήρθαν από το Καρς, αρκετοί βρίσκονται στη Ρωσία στο Εσσεντουκί (π.χ. Κοτανίδης), στο Κρσνοντάρ Κράι και στο Σταβροπόλ Κράι. Λόγω του έντονου χιονιού την άνοιξη δημιουργούνται ποτάμια, που τη ροή τους την εκμεταλλεύονται στη λειτουργία νερόμυλων, ενώ στη περιοχή υπάρχουν και καταρράκτες.

 

Νερόμυλος στο Seydibaba.

Η γεωλογική σύσταση των πετρωμάτων είναι ιδιαίτερη και υπάρχουν έντονα φαινόμενα αιολικής διάβρωσης στους ασβεστόλιθους (Babacan) ή δημιουργούνται σπήλαια (Seydibaba koyu).

 

Babacan. Αιολική διάβρωση.

Seydibaba koyu, σπηλιά.

 

Κάτω Ταρσός, ασβεστόλιθοι.

Πριν την Ανταλλαγή υπήρχαν ελληνικοί πληθυσμοί μόνο στα χωριά:

1. Ζύμενα με 100 χριστιανικές οικογένειες λίγο πριν από την εκδίωξη είχαν απομείνει μόνο 40. (Ένας απόγονος από αυτούς είναι ο αρθρογράφος Τάσος Κοντογιαννίδης). Διασώζονται τα ερείπια της εκκλησίας της, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο.

 

 

 

2. Πιντσαντών με 10 χριστιανικές οικογένειες.

3. Παρουτσή ή Παπούτς – Papouts με 8 χριστιανικές οικογένειες.

4.Ταρσός (2 ξεχωριστοί οικισμοί Απάν και Αφκά) με 15+120 χριστιανικές οικογένειες αντίστοιχα.

5. Σαλούτ ή Τσάπουτλη Σαλούτ – Salout με 60 χριστιανικές οικογένειες.

6. Τσαγούλ με 45 χριστιανικές οικογένειες.

7. Μαυρολίθι με 30 χριστιανικές οικογένειες, κοντά στον ποταμό Λύκο.

8. Ουλού – Σεϊράν Ουλούσεϊραν – Oulouseyran -Κάλορα (Λευκόπετρα) – Kalora (Lefkopetra με 20 χριστιανικές οικογένειες.

9. Κιμπαττούρ – Γκιουνμπατούρ – Gkiounbatour με 20 χριστιανικές οικογένειες.

10. Άνω & κάτω Πέλεν (Απάν και Αφκά) με 30+32 χριστιανικές οικογένειες αντίστοιχα. (Σήμερα ονομάζεται Belen. Πιθανή προέλευση από την ποντιακή λέξη Πιλίνεμαν πιλινεύκουμαι =γίνομαι γνωστός, πασίγνωστος φημισμένος). Από το χωριό αυτό καταγόταν η οικογένεια των Αμιρουτζήδων που ήταν γνωστά στην ιστορία από την δράση τους στον 14ο-15ο αιώνα, την εποχή της άλωσης της Τραπεζούντας.

11. Τουμπάνογλου με 30 χριστιανικές οικογένειες.

12. Σελί-τερέ με 70 χριστιανικές οικογένειες.

Σύνολο 473 Ελληνικές οικογένειες κατά την ανταλλαγή περίπου 3000 άτομα.

(Πηγή:
https://efkozani.gr/cherroiana-argyroupolis-tou-pontou-poli-periochi-stavrou-p-kaplanoglou-syngrafea-istorikou-erevniti/)

 

Ταρσός η πατρίδα καταγωγής του Τάσου.

Ένα από τα χωριά της Χερροίανας είναι η Ταρσός από την οποία κατάγεται ο Τάσος.

 

 

Το όνομα Ταρσός έχει καθαρά Ελληνική προέλευση, μιας και προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη Τυρσίς. Πιθανώς σημαίνει πύργος, τείχη, προμαχώνας, περιτοιχισμένη πόλη ή οχυρωμένη οικία.

 

Ερείπια του κάστρου.

Η λέξη τυρσίς ή πιθανόν και τύρρις πέρασε στα Λατινικά, που έχουν ως βάση τα Ελληνικά, ως turris»πύργος», την οποία και άλλες Ευρωπαϊκές λατινογενείς γλώσσες δανείστηκαν. Την ίδια ονομασία βρίσκουμε στην Ταρσό στο Ν. Ανατολικό
τμήμα της Μ. Ασίας κοντά στα Άδανα, και με την ίδια ρίζα στην Πελασγική Τύρισσα της Μακεδονίας, στην Τίρυνθα της Πελοποννήσου κ.α. Το όνομα Yun Tarsos δίνει τη μορφή Tersun/Dersun στα άμεσα τουρκικά και Tarsus στα αραβικά. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε μια εντυπωσιακή αρχέγονη μικρή λίμνη, η Ντιπσίζ (Dipsiz) κοντά στην Ταρσό, απομεινάρι 12 χιλιάδων ετών από την εποχή των παγετώνων με το μοναδικό της οικοσύστημα που περιέχει αμέτρητα ζωντανά πλάσματα, δυστυχώς πρόσφατα η παρέμβαση βανδάλων την κατέστρεψε αποξηραίνοντας την.

 

 

Είχε δύο οικισμούς. Την Άνω (Απάν) και την Κάτω (Αφκά) Ταρσό.

Η Άνω Ταρσός (Εσκί δηλαδή η παλιά, σήμερα είναι το χωριό Dilekyolu), και η Κάτω Ταρσός (Ουρούμ δηλαδή ρωμαΪκή, σήμερα είναι το χωριό Gokceler).

 Στην Άνω Ταρσό διασώζεται μέρος της εκκλησίας.

Η συνοικία της Άνω Ταρσού βρίσκεται 7 περίπου χιλιόμετρα Β,Α της Κάτω Ταρσού. Το 1642 εκεί υπήρχαν 45 οικογένειες Χριστιανών και 7 οικογένειες Μουσουλμάνων. Στο μητρώο Temettuat του 1844, ο πληθυσμός ήταν εξ ολοκλήρου ελληνορθόδοξοι. Το 1847 υπήρχαν 22 οικογένειες Χριστιανών με 105 άνδρες και 7 οικογένειες Μουσουλμάνων. Το 1876 υπήρχαν 50 οικογένειες Χριστιανών και 7 οικογένειες Μουσουλμάνων. Το 1922 λίγο πριν την εκδίωξη είχαν απομείνει: Στην Κάτω Ταρσό 120 οικογένειες Ελλήνων και 720 περίπου κάτοικοι, δύο σχολεία και το ναό του Αγίου Γρηγορίου. Στην Άνω Ταρσό 35 οικογένειες Ελλήνων, περίπου 210 κάτοικοι. Οι λίθοι της εκκλησίας από ότι μας πληροφόρησε ένας ντόπιος χρησιμοποιήθηκαν για τη κατασκευή του τζαμιού.

 

Το χωριό βρίσκεται σε ένα παραπόταμο του Λύκου ποταμού και κάτω από αυτή υπάρχει ο “Πύργος της Κόρης”, μια τραγική ιστορία μιας απόγονου των Κομνηνών που έδωσε την αφορμή για λαϊκές παραδόσεις και δημώδη άσματα.

 

Σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από το κέντρο του χωριού υπάρχουν υπολείμματα κάστρου μάλλον Βυζαντινής περιόδου.

 Η Κάτω Ταρσός σήμερα είναι ένας Αλεβιτοτουρκικός οικισμός που στην απογραφή του 2020 είχε 36 κατοίκους. Στην περιοχή από την εποχή που εκεί κατοικούσαν οι Έλληνες ζούσαν μαζί με τους Αλεβίτες αρμονικά. Επειδή κριτήριο της ανταλλαγής με την Συνθήκη της Λωζάνης ήταν η θρησκεία, οι Αλεβίτες σαν Ισλαμική ομάδα εξαιρέθηκαν από αυτή, παρά το γεγονός ότι δεν συμπαθούσαν ιδιαίτερα τους Τούρκους, ούτε τους συναναστρεφόταν. Ο αλεβιτισμός έχει έντονες επιρροές από τον σουφισμό, τον μυστικισμό αλλά και από τον χριστιανισμό, ιδίως την Ορθοδοξία. Ανάμεσα στις διαφορές τους από άλλους μουσουλμάνους είναι η μονογαμία, το ότι δεν προσκυνούν στη Μέκκα και δεν γιορτάζουν το Ραμαζάνι.

 

 

Οι κάτοικοι της Ταρσού ασχολούνταν με δενδροκαλλιέργειες φρούτων, όπως τα μήλα, τα βύσσινα, τα αχλάδια, τα δαμάσκηνα που τα αποξήραναν ή τα έκαναν χοσάφ (το χειμώνα έβραζαν τα αποξηραμένα φρούτα σαν τσάι και έπιναν το εκχύλισμα) και τα καρύδια κυρίως για οικογενειακή κατανάλωση. Το τελευταίο διάστημα η μελισσοκομία είχε σημαντική ανάπτυξη. Στην κτηνοτροφία τα ζώα που εκτρέφονταν ήταν τα βοοειδή και τα πρόβατα.

Κατά τη βυζαντινή περίοδο η οικονομία του χωριού στηριζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Επιπλέον η παρουσία ερειπίων κάστρων σε αυτό το χωριό, που χρησιμοποιούνταν ως εμπορική πύλη μεταξύ Άρδασσας (Torul) και Περσίας, είναι η απόδειξη ότι το χωριό ήταν σημαντικός εμπορικός δρόμος για την πρωτεύουσα της περιοχής Χερροίανα.

Κατά την Οθωμανική περίοδο σε αυτό το χωριό κατοικούσαν τουρκικά φύλα και φυλές Τουρκμενίων Τσεπνήδων. Επειδή οι Οθωμανοί φοβόντουσαν τους ανθρώπους που είχαν καταγωγή από το Βυζάντιο, την εξυπνάδα και τις πολεμικές ικανότητες τους, εμπόδιζαν την ανάπτυξη των ελληνικών οικισμών. Στους κατοίκους χωριού επιβάλλονταν βαρείς φόροι και υπήρχαν πιέσεις για εξισλαμισμούς, κρατούσαν βίαια τους νέους και τους ανθρώπους που θεωρούνταν παιδιά και εμπόδισαν την καλλιέργεια των χωραφιών για πολλά χρόνια ώστε να αναγκάζονταν να βιοπορίζονται μόνο από την κτηνοτροφία για πολλά χρόνια. Το χωριό με αυτή τη οθωμανική μεταχείριση μπήκε σε περίοδο παρακμής.

Στο παρελθόν στη περιοχή μάλλον θα λειτουργούσαν μεταλλεία, όπου πολλοί κάτοικοι θα εργάζονταν. Οι μεταλλωρύχοι θα εξελιχθούν σε άριστους πετράδες, αν κρίνουμε από τα κτίρια που έκτισαν. Μία ειδική κατηγορία εργαζομένων στα μεταλλεία ήταν οι μπαλτατζήδες. Οι μπαλτατζήδες ήταν ειδικό σώμα που επανδρωνόταν από χριστιανούς, επιφορτισμένο με την προμήθεια ξύλων που χρησιμοποιούνταν για καύσιμη ύλη στα καμίνια καθώς και δοκαριών για την υποστήριξη των στοών των μεταλλείων. Σε καιρό πολέμου προμήθευαν το στράτευμα με τα απαραίτητα ξύλα και κάρβουνα, κατασκεύαζαν δρόμους μέσα από δάση, υπονόμους, τάφρους, προχώματα και γέφυρες. Φορούσαν κοντό επενδύτη, κίτρινο ύφασμα στο πηλήκιο και ως διακριτικό του επαγγέλματός τους έφεραν μια αξίνα. Ο αρχηγός του τάγματος, μπαλτατζή-μπασής (baltacıbaşı), απολάμβανε τιμές πασά, έπαιρνε τα ίδια δώρα με τους αρχιμεταλλουργούς και νεμόταν τα εισοδήματα χωριού. Μία πολύ γνωστή οικογένεια αυτής της τάξης με προσφορά στο Ποντιακό Ελληνισμό είναι αυτή των Μπαλτατζήδων από το χωριό Κάτω Ταρσός. Ο Πόντιος ιστορικός Γεώργιος Κανδηλάπτης- Κάνις γράφει στο αρχείο του:

«Ο Ευστάθιος Μπαλτατζής, αρχηγός του τάγματος μπαλτατζήδων, καταγόμενος εκ του χωρίου Κάτω Ταρσός, υπήρξε ανήρ μεγάλης θελήσεως και δραστηριότητος και έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως υπό των ανωτάτων κυβερνητικών υπαλλήλων και ήτο επιστήθιος φίλος του Οσμάν Πασά Χαζναδόρ, νομάρχου Τραπεζούντος. Διαπρεπέστερος του προηγουμένου ήταν ο εγγονός του, Χατζή Αναστάς-Εφένδη Μπαλτατζής ο οποίος ήταν ο παππούς του υπουργού Γεωργίας στην κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου του 1961, Αλεξανδρου Μπαλτατζή Θεόδωρος. Έμενε στο χωριό Ταρσός της Χερροίανας, όπου ήταν δικαστής και που στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας του όσες φορές χρειάστηκε παρενέβη και προστάτεψε το Ελληνικό στοιχείο. Είχε τέσσερα αγόρια τον Δημήτρη, τον Χρήστο, τον Αφεντούλη και τον πατέρα του Αλεξάνδρου το Θόδωρο που έφυγε από την ζωή σε μεγάλη ηλικία το 1916».

Ο Θεόδωρος, πατέρας του Αλεξάνδρου Μπαλτατζή (γεννήθηκε το 1870), μόλις τελείωσε το Φροντιστήριο της Αργυρούπουλης, παντρεύτηκε την Εύα Δεληγιαννίδου και απόκτησε τρεις γιους: τον Λάζαρο, τον Γιάννη και τον Δημοσθένη και το 1893, χωρίς την οικογένεια του μετανάστευσε στη Ρωσία. Εγκαταστάθηκε στο Σοχούμι, όπου ανέπτυξε επιχειρηματική δραστηριότητα και διετέλεσε παράγοντας της εκεί πολυπληθούς ελληνικής κοινότητας και εκλεγμένος Πρόεδρος της. Το 1902 ο Θεόδωρος Μπαλτατζής θα φέρει την οικογένεια του από τον Πόντο και θα την εγκαταστήσει στην Κουταΐδα. Τα χρήματα που κερδίζει τα επενδύει αγοράζοντας το πολυτελές ξενοδοχείο»Σαν Ρέμο»στο Σοχούμι, τις αίθουσες του οποίου διαθέτει στην ελληνική κοινότητα για τις εκδηλώσεις της. Εκεί θα γεννηθεί το τέταρτο παιδί, ο Αλέξανδρος στις 29 Απριλίου 1904. Αυτή την περίοδο, ο Θεόδωρος Μπαλτατζής απασχολεί στις δραστηριότητες του πολλούς νέους πρόσφυγες από τον Πόντο. Με την ανακήρυξη στις 25 Φεβρουαρίου του 1921 της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Γεωργίας και την κρατικοποίηση των ιδιοκτησιών ο Θεόδωρος Μπαλτατζής χάνει όλη την ακίνητη και κινητή του περιουσία. Εκτιμώντας την κατάσταση, αποφασίζει να εγκαταλείψει τη Γεωργία και να φύγει με την οικογένεια του για την Ελλάδα. Από το Σοχούμι, με πλοίο, η οικογένεια Μπαλτατζή, έχοντας ελάχιστα χρήματα και λίγες αποσκευές, διασχίζει
τον Εύξεινο Πόντο και αποβιβάζεται στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί θα εγκατασταθεί προσωρινά στη Μακρά Γέφυρα της Ανατολικής Θράκης. Με τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922, η οικογένεια Μπαλτατζή μετακινείται στην
Αλεξανδρούπολη. Μία σπουδαία προσωπικότητα με δράση τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά είναι ο γόνος της Ταρσού Αλέξανδρος Μπαλτατζής.

Ο Αλέξανδρος, παιδί μιας σπουδαίας οικογένειας του Πόντου με ρίζες από την Τραπεζούντα και την Αργυρούπολη, έφυγε από την ζωή στις 29 Ιουλίου του 1987. Θα αρχίσει τις σπουδές του σε Ελληνικό σχολείο στο Σοχούμι και θα συνεχίσει το
1913 στο Ρωσικό γυμνάσιο της ιδίας πόλης. Ο μικρός Αλέξανδρος ζει από κοντά το δράμα των προσφύγων, στους οποίους προσφέρει χρήματα, τα οποία αποσπά από τη μητέρα του. Όταν ο πατέρας του βρεθεί στην Ελλάδα έχοντας χάσει όλη την
περιουσία του το 1922 παίρνει μαζί του όπως είναι φυσικό και ολόκληρη την οικογένεια. Ο νεαρός Αλέξανδρος δουλεύει στα καπνοχώραφα, αλλά δραστηριοποιείται και στα κοινά, ιδίως στην αποκατάσταση των προσφύγων. Παρακινούμενος
και από τον πατέρα του ο Αλέξανδρος εγγράφεται το 1924 στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Με ζωηρό ενδιαφέρον παρακολουθεί τα πολιτικά γεγονότα και γοητεύεται από την προσωπικότητα του Αλέξ. Παπαναστασίου. Παρακολουθεί την πολιτική και τα μαθήματα στη Νομική Σχολή αλλά η σκέψη του είναι στην οικογένεια του στο Νεοχώρι. Επιστρέφει στο χωριό για να βοηθήσει τους γονείς του αλλά και για να ασχοληθεί ενεργά με τα προβλήματα των
προσφύγων και ιδιαίτερα των καπνοκαλλιεργητών. Από τότε ο δυναμικός νεαρός Αλέξανδρος Μπαλτατζής, από το Σου Γιαλεσί της Ξάνθης, θα παίξει ηγετικό ρόλο στα κοινά. Είναι ο ιδρυτής του κόμματος»Κόμμα Αγροτών και Εργαζομένων».

 

 

 Λίγες λεπτομέρειες για τη ζωή του Τάσου.

Δεν θέλω να αναφερθώ σε λεπτομέρειες που καταγράφηκαν στους επικήδειους, αλλά να συμπληρώσω κάποια χαρακτηριστικά στιγμιότυπα της ζωής του. Οι πρόγονοι του Τάσου δεν γνωρίζουμε πότε έφυγαν για το Γελεντζίκ της Μαύρης Θάλασσας. Πιθανότατα το 1878. Ο πατέρας του Τάσου όμως Μάρκος πάντως γεννήθηκε εκεί. Μάλλον είχε μεταναστεύσει ο παππούς του. Είχε συγγένεια εξ αίματος με το Μητροπολίτη Αργυρούπολης Λαυρέντιο Παπαδόπουλο, όπως μου είχε αναφέρει.

Το Γελεντζίκ είναι μια πόλη ορόσημο για τον Ελληνισμό της Ρωσίας, που προσπάθησε κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα να απαιτήσει την αυτονομία του. Η πρώτη και ατυχής προσπάθεια έγινε στις 29 Ιουνίου του 1917 στην πόλη Ταϊγάνιο (Ταγκανρόγκ) στα παράλια της Αζοφικής θάλασσας, όπου ξεκίνησε τις εργασίες του το Α’ Συνέδριο των Ελλήνων της Ρωσίας. Στη συνέχεια από 23 ως τις 25 Ιουλίου του 1920 συνήλθε στο Βατούμ το Α΄ Γενικό Συνέδριο των Ελλήνων του Πόντου, με τη συμμετοχή Ελλήνων από τη Ρωσία και τον μικρασιατικό Πόντο με σκοπό τη κήρυξη κράτους του Πόντου. Πριν τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης στο Γελεντζίκ, καταγράφηκε στην ιστορία της ελληνικής της Διασποράς ως η πόλη όπου στις 29-31 Μαρτίου το 1991 πραγματοποιήθηκε, πριν την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, το πρώτο (και μοναδικό) Ιδρυτικό Συνέδριο των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης, στο οποίο για πρώτη φορά συγκεντρώθηκαν 224 σύνεδροι, οι οποίοι εκπροσωπούσαν 56 ελληνικές κοινότητες της ΕΣΣΔ. Στο σημερινό αστικό κέντρο Γκελεντζίκ σύμφωνα με την τελευταία απογραφή καταχωρήθηκαν περίπου 10.000 Έλληνες ενώ από το 2017 λειτουργεί Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο, στο οποίοι στεγάζεται μουσείο με αντικείμενα της καθημερινής ζωής των Ελλήνων της περιοχής. Σύμφωνα με τη μαρτυρία της Νατέλλας Καλαϊτζίδου ο Τάσος παραχωρούσε το σπίτι της οικογένειας του που ήταν στη παραλία με σκοπό να λειτουργήσει εκεί ελληνικό σχολείο με δασκάλα τη φιλόλογο Νατέλλα, κάτι όμως που δεν ευδοκίμησε.

Ο ίδιος ο Τάσος γεννήθηκε το 1953 στο Δουργούτι του Νέου Κόσμου και από ότι μας διηγήθηκε ένα βράδυ στη Κάρυστο στο σπίτι του Χρήστου Σανδαλίδη, από έφηβος μαζί με τον αδελφό του Γιώργο δούλευαν σαν σερβιτόροι στην ταβέρνα του Χειλά και μάλιστα λόγω της εξυπνάδας τους και της εργατικότητας τους έβγαζαν αρκετά μεγάλο μεροκάματο για την εποχή και την ηλικία τους. (Τότε οι σερβιτόροι ζούσαν αποκλειστικά από τα φιλοδωρήματα των πελατών τους). Ένα μέρος αυτών των χρημάτων το χρησιμοποίησε για να φύγει μιας και ο πατέρας του ήταν εργάτης και παρόλο που δούλευε σε δυο δουλειές, τα έβγαζε ίσα-ίσα. Στη συνέχεια χάρη σε μια καθηγήτρια γαλλικών πήρε υποτροφία για τη Γαλλία και άρχισε η πνευματική απογείωση του Ανδρός. Η ψυχοσύνθεση του επηρεάστηκε από τα κοινωνικά ουμανιστικά ρεύματα της εποχής. Πήρε πτυχίο από τo Paris 6 Pierre et Marie Curie (Sorbonne), και το Διδακτορικό του στην Δομική Οργανική Χημεία το 1980, ενώ παράλληλα δούλευε στο CNRS. Μεγάλο χτύπημα της μοίρας ήταν ο θάνατος του αδελφού του Γιώργου κατά την εισβολή των Τούρκων το 1974. Στη Γαλλία γνώρισε τη γλυκύτατη Άννα- Κλαιρ, τη παντονινή σύντροφο όλης της ζωής του, η οποία αργότερα τον ακολούθησε στην Ελλάδα και θα είναι πάντα δίπλα του και στήριγμα του.

Σημειώνω ότι ο Τάσος από φοιτητής ακόμα όταν ήταν στο Παρίσι ήταν τόσο καλός, ώστε έκανε σεμινάρια σε επαγγελματίες χημικούς όλων των φυλών για τις οργανικές ενώσεις και έβγαζε αρκετά χρήματα, τόσα ώστε να αποθησαυρίσει μερικά, που αργότερα θα του χρησίμευαν για την αγορά του εργοστασίου πλαστικών, όπου δούλευε η θεία του. Τη δεκαετία του 1990 μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης με δικά του έξοδα πήγε στα μέρη του στη Ρωσία βιομήχανους και επιχειρηματίες από εδώ, για να μεταφέρει τεχνογνωσία στους συμπατριώτες μας Ποντίους. Αρκετοί Πόντιοι επιχειρηματίες στη Ρωσία οφείλουν τη γένεση της δράσης τους στον Τασούλη. Ήταν τέτοια η αγάπη του για τη Ρωσία, ώστε όταν χρειάστηκε να χειρουργηθεί πήγε στη Μόσχα για να τον χειρουργήσει ο δικός μας ακαδημαϊκός Ιωάννης Στυλίδης, και ανέφερε με χαρά ότι η νοσηλεύτρια του ήταν μια δική μας από το Εσσεντουκί. Το μεγάλο του καμάρι και διαμάντι της ζωής του είναι ο γιος του Μάρκος, που είναι δεδομένο ότι θα ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του.

 

 

 

 

 

Η γνωριμία μου τον»αδελφό»μου, τον Τασούλη.

Γεγονός είναι ότι εμείς οι Αργυροπολίτες στην καταγωγή, Πόντιοι που οι γονείς μας ήρθαν ταλαιπωρημένοι από τη Σταλινική Ρωσία τη δεκαετία του ’30, έχουμε ένα ιδιαίτερο πνευματικό κώδικα, ένα ιδιαίτερο
δέσιμο μεταξύ μας. Ίσως γιατί οι γονείς μας ήρθαν ταλαιπωρημένοι στην Ελλάδα και υπέφεραν πάρα πολύ μετά, αλλά δεν λύγισαν.

Ταλαιπωρήθηκαν, εργάστηκαν σκληρά για να μας μορφώσουν, και εμείς η δεύτερη προσφυγική γενιά, συνήθως γίναμε θετικοί επιστήμονες, με πολλά διαφορετικά ενδιαφέροντα, με λατρεία στην ιστορία και κυρίως της παντοτινής πατρίδας μας. Του Πόντου!!! Ο Τάσος αποτελούσε το καλύτερο αντιπροσωπευτικό πρότυπο αυτής της εποχής!!!

Αξεπέραστος σε γνώσεις της αρχαίας ιστορίας, της ιστορίας των αποικιών, της Βυζαντινής ιστορίας, της ελληνικής φιλοσοφίας και την επίδραση της στη Δύση. Πάντα μου έστελνε άρθρα να τα μελετήσω. Τον αισθανόμουνα πνευματικά σαν το μεγάλο μου αδελφό!!! Μοιάζαμε τόσο πολύ…

Το 2003 πήγα με μετάθεση σε ένα σχολείο στο Χαλάνδρι. Πριν μια δεκαετία είχα αρχίσει αναζητήσεις για τη καταγωγή μου και είχα επισκεφθεί το Πόντο. Αντιλήφθηκα ότι υπήρχε εκεί ένας εκπαιδευτικός με το επίθετο Σανδαλίδης. Ο κάπως απόμακρος, αλλά πολύ δοτικός συνάδελφος όταν τον ρώτησα αν είναι Πόντιος όπως εγώ, μου απάντησε καταφατικά. Αυτό ήταν. Με υιοθέτησε!!! Ο Κρωμναίος (Αργυρουπολίτης) στην καταγωγή, αλλά με πατέρα γεννημένο στο Βατούμ, όπως και ο δικός μου, με “αναγνώρισε”. Και από τότε είμαι σαν ο μικρός του αδελφός, μιας και είναι μοναχοπαίδι. Όταν ήταν να φύγω για έρευνα στη Ρωσία μου υπέδειξε:

-«Βασιλάκη πρέπει να δεις οπωσδήποτε τον Τασούλη, έχει απίστευτες γνωριμίες εκεί». Πράγματι ο Τάσος μου σύστησε διάφορους, όπως και αργότερα όταν πήγα στις ΗΠΑ. Άρχισα από τότε πιο συχνά παρέα μαζί του και πράγματι αντιλήφθηκα ότι είχε μόνο φίλους σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης και χαιρόταν πάρα πολύ να μου γνωρίζει σημαντικούς Πόντιους, που μόνο αυτός ήξερε. Μια ανθρώπινη γέφυρα πολιτισμού και συναισθημάτων όπου γης. Όλοι έχουν να λένε τα καλύτερα λόγια για αυτόν και όπως οι φίλοι μου Αργυρουπολίτες στην καταγωγή (ο Θόδωρος Σπαθόπουλος, ο Χρήστος Σανδαλίδης, ο Τάσος, ο Απόστολος Αποστολίδης και άλλοι), εκτός το ότι έχουμε συγγενείς στη Ρωσία, ένα κομμάτι της ψυχής μας είναι εκεί… Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τάσος έκανε και κουμπαριές εκεί με πόντιους, (π.χ. με τον Θόδωρα τον Καραφουλίδη).

 

Χαιρόσουνα να κάνεις νυχτερινό παρακάθ’ με το Τασούλη, όπως εκείνο το βράδυ στην Κάρυστο στο σπίτι του Χρήστου που μας μίλησε για τον Πόντιο επίσκοπο Ισίδωρο του Κιέβου, για τους φιλοσόφους του Πόντου και το σκοταδισμό του Μεσαίωνα στη Δύση σε αντίθεση με το Βυζάντιο, για την IUPAC (μέθοδος ταξινόμησης και ονοματολογίας των οργανικών ενώσεων που και εγώ κατείχα πολύ καλά γιατί είχα διδάξει πολλά χρόνια οργανική χημεία στο λύκειο). Ήταν κυριολεκτικά αστείρευτος με ένα ιδιαίτερο σωκρατικό τρόπο μετάγγισης της γνώσης. Τα Τάσο τον έβλεπα σε εκδηλώσεις με θέμα το Πόντο, όταν ερχόταν κανένας σημαντικός πόντιος από το εξωτερικό και ήθελε να μου τον συστήσει ή να μου
γνωρίσει κάποιον να γράψω την οικογενειακή ιστορία του, ή στο σπίτι του Χρήστου όταν κάναμε παρακάθ’ με τη παρέα των Σουρμένων. Τελευταία φορά τον είδα όταν ξενάγησα τη παρέα των Σουρμένων στο Πειραιά. 

 

 

Η Εξόδιος…

Όλοι οι συγγενείς του, οι φίλοι του, και οι συμπατριώτες του προσπάθησαν να τον αποχαιρετήσουν όπως άξιζε σε αυτόν το μεγάλο Πόντιο Άνδρα. Καλυμμένο με τη σημαία του Πόντου, με παραστάτες Πόντιους φίλους του από το σύλλογο των Σουρμένων, με τη συνοδεία ποντιακής λύρας και να παρευρίσκονται άνθρωποι και από τη Ρωσία, όπου ένα κομμάτι της ψυχής του βρίσκεται ακόμα εκεί. Και είμαι σίγουρος ότι οι»αδελφοί»του εκεί θα τον αποχαιρετήσουν νοερά…

 

 

 

Δεν συνηθίζω να αποχαιρετώ ανθρώπους για το Μεγάλο Ταξίδι και την Ουράνια Πατρίδα αν δεν το αξίζουν. Είναι μια υποχρέωση ψυχής να αποχαιρετήσουμε το Μέλος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, που ήταν ο Τάσος. Για τον Τασούλη όμως ότι και να γραφεί για αυτόν είναι πολύ λίγο ….Καμιά πένα δεν μπορεί να αποδώσει το μεγαλείο της ψυχής του… Ο Τασούλης δεν ανήκε στενά στη δική του οικογένεια. Ανήκε σε όλους μας!!! Για αυτό και οι επικήδειοι εκφράζουν μια τριλογία: Την οικογένεια, τους φίλους και το κοινό των Ποντίων!!!

Για τις αγέννητες ακόμα ποντιακές ψυχές που θα έρθουν στο κόσμο και που δεν τον πρόλαβαν γράφεται αυτό το άρθρο για να αποτελέσει το ήθος του Ανδρός φάρο για τη μετέπειτα ζωή τους… Οι επικήδειοι αποχαιρετισμοί μιλούν για τη προσωπικότητα του.

 

Ο σπαρακτικός αποχαιρετισμός του γιου του Μάρκου:

“Θα ήθελα να τιμήσω τον πατέρα μου,
Αναστάσιο Τερζίδη του Μάρκου, θυμίζοντας όλα τα υπέροχα πράγματα του που τον
έκαναν έναν μοναδικό άνθρωπο. Οι στιγμές που περάσαμε μαζί, οι συζητήσεις μας,
τα μικρά και τα μεγάλα μαθήματα που μου έδωσε, όλα αυτά θα τα κουβαλάω πάντα
μέσα μου.

Θυμάμαι τον άνθρωπο που ήταν πάντα εκεί
για μένα, που μου έμαθε τόσα πολλά — για την ιστορία, την επιστήμη, την
πολιτική, και φυσικά για τον Ελληνισμό και τον Πόντο. Είχε ένα πνεύμα
ακούραστο, γεμάτο περιέργεια και διάθεση να μοιραστεί τη γνώση του. Ακόμα και
οι πιο καθημερινές μας συνομιλίες με έκαναν να αισθάνομαι ότι μάθαινα κάτι νέο
και σημαντικό.

Ο πατέρας μου είχε τον μοναδικό τρόπο να
συνδέεται με τον κόσμο γύρω του. Τα πρωινά, απολάμβανε τον καφέ του με φίλους,
και πάντα τα απογεύματα, μετά τον ύπνο του, ήταν έτοιμος να μοιραστεί ιστορίες
και συζητήσεις. Μου σύστηνε φίλους του από κάθε γωνιά του πλανήτη και με τις
πολλές γλώσσες που μιλούσε — ελληνικά, αγγλικά, ρώσικα, γαλλικά — έκανε τον
κάθε άνθρωπο να νιώθει άνετα και οικεία. Ήταν εκπληκτικός συνομιλητής, ένας
άνθρωπος που μπορούσε να ακούσει, να γελάσει, να μοιραστεί ιστορίες από το
παρελθόν με τρόπο που μας γοήτευε όλους.

Ήταν επίσης ένας αισιόδοξος άνθρωπος.
Δεν άφηνε τις δυσκολίες να τον καταβάλλουν, και ήταν από εκείνους που έβρισκαν
πάντα το καλό στις καταστάσεις. Θυμάμαι πόσες φορές τον έπαιρνα τηλέφωνο για να
τον ρωτήσω τη γνώμη του για διάφορα θέματα, και κάθε φορά, είχε κάτι σοφό να
μου πει. Ένας άνθρωπος με τόσο βαθιά σκέψη και σοφία που μπορούσε να σου
μιλήσει για οτιδήποτε και να σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα με μια καινούργια
ματιά.

Ήταν και ένας δυνατός επιχειρηματίας, με
μεγάλο σεβασμό από συνεργάτες, πελάτες, και φίλους. Όμως, η μεγαλύτερη
περηφάνια του ήμουν εγώ, ο γιος του. Με υποστήριζε, με εκτιμούσε και μου
έδειχνε την αγάπη του σε κάθε ευκαιρία. Ήταν περήφανος για μένα με έναν τρόπο
που μου έδινε δύναμη και αυτοπεποίθηση.

Ο πατέρας μου είχε μια ζωή γεμάτη
περιπέτειες, φίλους και εμπειρίες. Σήμερα δεν θέλω να εστιάσω στο πως έφυγε,
αλλά στη ζωή του, στο φως που έφερε στους ανθρώπους γύρω του, και στον τρόπο που
άγγιξε τόσες ψυχές. Αυτός ήταν ο πατέρας μου, ένας άνθρωπος με μεγάλη καρδιά
και απέραντη αγάπη για τον κόσμο και για όλους μας.

Σε ευχαριστώ, πατέρα, για όλα όσα μου έμαθες, για την αγάπη σου και για το παράδειγμα που μου έδωσες. Θα προσπαθήσω να κρατήσω ζωντανό το πνεύμα σου μέσα από τις πράξεις μου και την αγάπη μου για τον κόσμο, όπως εσύ”.

 

Ο επικήδειος αποχαιρετισμός της Αντιγόνης Ιωαννίδου:

”Γλυφάδα, 1-11-24.

Mε βαθιά οδύνη βρισκόμαστε όλοι εδώ
σήμερα: η οικογένεια, συγγενείς, φίλοι, συνεργάτες, γείτονες, συμπατριώτες, για
να αποχαιρετίσουμε ένα δικό μας άνθρωπο, έναν αδελφό, έναν καλό φίλο, εσένα,
Τάσο, τον Τάσο της καρδιάς μας.

Είναι ιερή η περίσταση που μας φέρνει
εδώ και θα μιλήσω απλά, και ειλικρινά αυτή την ώρα που περνάς το σύνορο. Οι μνήμες
της κοινής μας ζωής και των σχέσεών μας αναδύονται σαν μύρο που απλώνει. Να
ξέρεις πως, όσο κι αν πάσχισα να θυμηθώ μέσα στις τόσες χάρες σου και κάποια
σκιά που ίσως και να ξέχασα, δε βρήκα ούτε ένα σημείο σκοτεινό στα τόσα χρόνια
που υπήρξαμε φίλοι, συναγωνιστές και συνοδοιπόροι.

Οι δρόμοι μας συναντήθηκαν μέσα από τα
όργανα του ποντιακού χώρου. Ήσουν από
παλιά δραστήριο μέλος του συλλόγου Ποντίων των Σουρμένων. Πρωτοστάτησες στην
ίδρυση της Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων Νοτίου Ελλάδος και Νήσων και υπήρξες
μέλος του πρώτου διοικητικού της συμβουλίου. Πρωτοστάτησες επίσης στη
δημιουργία της Ποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος. Παράλληλα στήριξες κάθε
προσπάθεια για την ανάδειξη του Ποντιακού Ζητήματος και την διεθνή αναγνώριση
της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού. Ιδιαίτερα αγωνίστηκες για την
επικοινωνία μας με τους αδελφούς μας Ρωμιούς του Πόντου, που έχουν μείνει πίσω
στην πατρίδα ως μη ανταλλάξιμοι. Μια νέα εποχή για τις μεταξύ μας σχέσεις
ανέτειλε και με τη δική σου συνδρομή.

Καθοριστική για την τότε αλλά και για
την μετέπειτα πορεία σου όπως και για την πορεία όλων μας άλλωστε, υπήρξε η
φιλία σου με τον σπουδαίο πολιτικό διανοητή Μιχάλη Χαραλαμπίδη, τον άνθρωπο που
έθεσε στην πολιτική του βάση το θέμα της γενοκτονίας μας, προώθησε την υπόθεση
της διεθνούς της αναγνώρισης και διατύπωσε το Ποντιακό Ζήτημα. Στήριξες άοκνα
τον μεγάλο αυτό αγώνα με την κάθε είδους γενναία συνδρομή σου. Γιατί υπήρξες
πατριώτης, μεγάλος Έλληνας και μεγάλος Πόντιος.

 Έτσι οι πατριωτικές μας σχέσεις αναβαθμίστηκαν
κι έγιναν φιλικές κι αδελφικές. Συναντηθήκαμε σε εκδηλώσεις, σε συνέδρια, σε
πορείες, σε διαδηλώσεις, σε αποδράσεις και σε παρακάθια, τραγουδήσαμε και
χορέψαμε αδελφωμένοι με Ποντίους στην Ελλάδα, στη διασπορά, στον Πόντο. Σχέσεις
που μας γέμιζαν πάντα με χαρά και περηφάνια.

Σε καιρούς νεφελώδεις σαν την εποχή μας,
τότε που γύρω οι άνθρωποι εύκολα ξεστρατίζουν κι ενστερνίζονται ιδεολογήματα
και αντιλήψεις της απώλειας και της φθοράς, η πνευματικότητά σου εντόπισε την
Ιστορικότητα, που μέσα από διαδικασίες παραλαβής και παράδοσης νοηματοδοτεί την
ύπαρξη και κατευθύνει πορείες ζωής. Έτσι λειτούργησες πάντα με συνέπεια και
αίσθηση της ευθύνης σου σαν όχημα που μεταφέρει μια πολύτιμη κληρονομιά και μια
παράδοση χιλιετιών. Και φυσικά, αυτόν τον πλούτο φρόντισες όχι μόνον να τον
διασώσεις, αλλά και να τον στηρίξεις, να τον επαυξήσεις, να τον διαδώσεις και
να τον παραδώσεις στις γενιές που ακολουθούν. Με λίγα λόγια, υπήρξες βράχος στο
οικοδόμημα ενός λαού που αν και γνώρισε την προσφυγιά, τον ξεριζωμό και την καταφρόνια,
κατάφερε να σταθεί όρθιος, να διατηρήσει τις ποιότητες, την αξιοπρέπεια και το
αγωνιστικό του πνεύμα και να δώσει στην κοινωνία λαμπρά υποδείγματα ζωής!

Ήσουν πάντα νηφάλιος στις κρίσεις σου
και οξυδερκής, μα ταυτόχρονα διαλλακτικός και καλοπροαίρετος. Σε διέκρινε η
έμφυτή σου ευγένεια και αρχοντιά. Η μορφή σου ακτινοβολούσε γλυκύτητα. Φύση
κατενή, όπως ο καθαρός αέρας των βουνών της πατρίδας μας κι όπως τα κρυστάλλινα
νερά της. Ήσουν για όλους μας το γελαστό παιδί. Έντιμος, ευπρεπής, προσηνής και
ειλικρινής δεν χρειαζόταν να καταβάλεις κανενός είδους προσπάθεια για να
σκλαβώσεις τον συνομιλητή σου. Στις εντάσεις ήσουν εσύ που έβαζες τα πράγματα
στη θέση τους. Ήσουν λεβέντης, Τάσο, αυτό ήσουν! Αγωνίστηκες τον καλόν αγώνα
πέρα από ιδιοτέλειες και ποταπές σκοπιμότητες. Έδινες την ψυχή σου αφειδώλευτα κι
έτσι κέρδισες την αγάπη και την εκτίμηση των γύρω σου. Κάρπισες»σαν τις
καλοχρονιές στ’ αμπέλια», όπως λέει κι ο ποιητής κι έγραψες τη δική σου φωτεινή
ιστορία. 

Γεννήθηκες σε μια φτωχή προσφυγική
γειτονιά του Νέου Κόσμου! Η οικογένειά σου με καταγωγή από τον Πόντο είχε έρθει
στην Ελλάδα από το Γιελεντζίκ της Ρωσίας. Παιδί γονιών, που έδωσαν αγώνες
σκληρούς για να αναθρέψουν κάτω από εκείνες τις συνθήκες δυο γιούς, εσένα και
το Γιώργο, τον αδελφό σου, καλλιεργούσες την κοινωνικότητά σου παίζοντας με τα
άλλα παιδάκια στα λασπόνερα. Αγαπούσες τα γράμματα και διακρινόσουν πάντα στο
σχολείο. Βρέθηκες στη Γαλλία για σπουδές με υποτροφία. Εκεί πήρες και το
διδακτορικό σου στη Χημεία και μετά δούλεψες σαν καθηγητής στα σχολεία.

Γνώρισες την Άννα, τη γλυκιά σου σύντροφο, αγαπηθήκατε και παντρευτήκατε. Καρπός της αγάπης σας ένα εκλεκτό παιδί, ο γιος σας Μάρκος!

Ασφαλώς στην πορεία ήρθαν και αδυσώπητα
χτυπήματα από τη μοίρα. Το 1974, κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο ένας από
τους ηρωικούς πεσόντες Έλληνες στρατιώτες ήταν κι ο νεαρός αδελφός σου! Στεφάνι
δάφνης στεφάνωσε τη μνήμη του, τιμή μεγάλη για το σπίτι σας, πέρα από τον πόνο
της απώλειας! Από σεμνότητα δεν συνήθιζες να αναφέρεσαι στο γεγονός.

Οι ξεχωριστές σου ικανότητες, όμως, δεν
άργησαν να αναδειχτούν και στον επαγγελματικό τομέα όπου διακρίθηκες ως
επιχειρηματίας. Κατά την κρίσιμη δεκαετία του ενενήντα, έδωσες δουλειά στο
εργοστάσιό σου σε πολλούς αδελφούς μας νεοπρόσφυγες Ποντίους, που έπρεπε άμεσα
να βιοποριστούν και να επιβιώσουν με αξιοπρέπεια.

Ποτέ δεν εγκατέλειψες τον Πόντο και τους
Ποντίους! Πότε σε ποντιακά παρακάθια ανά την Ελλάδα, πότε με τα ταξίδια σου στα
ποντιοχώρια και στον Πόντο, σχεδόν καθημερινά για καφέ με φίλους στα στέκια της
Γλυφάδας απολάμβανες το δώρο της ζεστής ανθρώπινης παρουσίας, της ανταλλαγής
απόψεων, του μοιράσματος των εμπειριών, των πνευματικών αναζητήσεων. Σε καιρούς
μόνωσης και εγκλεισμού στον εαυτό, η παρέα της Γλυφάδας έγραφε τη δική της
ιστορία.

Πριν λίγους μήνες έφυγε από κοντά μας ο
Μιχάλης Χαραλαμπίδης. Το βράδυ εκείνο ήσουν κάτω απ’ το σπίτι του με δυο τρεις
άλλους. Μου τηλεφώνησες για να μου αναγγείλεις το θλιβερό γεγονός. Ήταν για
όλους μας το οδυνηρό τέλος μιας μεστής εποχής. Τώρα μας φεύγεις κι εσύ!    

Αν στην αδιαπέραστη περιοχή του Επέκεινα
υπάρχουν τοπία του Παραδείσου, θα μοιάζουν με τα τοπία της μακρινής πατρίδας
μας. Φαντάζομαι πως ίσως τώρα θα έχετε σμίξει ξανά με την αγαπημένη σου
οικογένεια και με το Μιχάλη! Θα μιλάτε τη γλώσσα μας και θα απολαμβάνετε τον
ήχο της λύρας μας στα ουράνια παρακάθια. Θα πετάτε ανάλαφροι ανάμεσα στη δείσσα
που σκεπάζει τα βουνά μας και θα χαίρεστε πια ελεύθεροι την πατρίδα που μας
στέρησαν. Ίσως μάλιστα και να μας βλέπετε τώρα από εκεί ψηλά όλους εμάς, που
ήρθαμε εδώ για να σου πούμε το στερνό αντίο με δάκρυα στα μάτια. Ο Θεός να σου
χαρίσει την ανάπαυση, αδελφέ μας!”

 

 

Εκ μέρους των πολυπληθών φίλων του ο Ηλίας Χρηστέας τον αποχαιρέτησε:

“Φίλες και φίλοι:

Με σφιχτές καρδιές από τη μεγάλη θλίψη
και λύπη, βρισκόμαστε εδώ για να αποχαιρετήσουμε τον εκλεκτό μας φίλο, Τάσσο.
Ενδεχομένως θα συμφωνήσετε όλοι ότι αποχαιρετούμε τον Τάσσο από την ανθρώπινη
του πλευρά. Και τούτο διότι οι αρετές του, η αγάπη του για όλους εμάς με την
καλοσύνη της παιδικής του ψυχής, οι ιδέες του, το μόνιμο χαμόγελό του… θα
παραμείνουν ως υπόδειγμα, κυρίαρχα, ανεξίτηλα σε όλη μας τη ζωή…

Βέβαια, στον Τάσσο δεν αρμόζει η θλίψη
ούτε η στεναχώρια. Αρμόζει η τιμή, η υπερηφάνεια… Αγαθά που είχε κερδίσει
επάξια και παγκόσμια, θα έλεγα, από τον ισχυρό χαρακτήρα του, το μεγαλείο της
γεμάτης καλοσύνη ψυχής του, τις πολυεπίπεδες γνώσεις του, την προσφορά του στο
κοινωνικό σύνολο… Για αυτήν ειδικά γνωρίζουν οι συμπατριώτες του Πόντιοι και
Μανιάτες-Κομνηνοί, κι όλοι οι Έλληνες της διασποράς…

Ο φίλος μας Τάσσος, ο γίγαντας με ψυχή
μικρού αθώου παιδιού, ο άνθρωπος που είχε βιώσει στο έπακρο όλες τις κακουχίες
και λύπες της ζωής, ο επιστήμονας που έδωσε μάχες για εθνικά θέματα ως Πόντιος
Έλληνας, ο φίλος με το παντοτινό χαμόγελο και τα ευγενή πειράγματα για καθέναν,
δυστυχώς εγκατέλειψε τα εγκόσμια…

«Έφυγε» ταλαιπωρημένος, χτυπημένος από
την ακαταμάχητη ασθένεια, δίνοντας πολύχρονη, αξιοπρεπή αλλά άνιση μάχη, που
δυστυχώς όμως κανείς ως τώρα δεν έχει βγει νικητής…

Ο Τάσσος μετακόμισε στον άλλο κόσμο,
λυτρώνοντας τον εαυτό του και απλώνοντας στεναχώρια και θλίψη στην οικογένεια
του και στους πάμπολλους φίλους του – σε όλο τον κόσμο. Τάσσο! Ήταν η πρώτη και
τελευταία φορά που μας στεναχώρησες, καθώς όλοι εμείς που ήμασταν τριγύρω σου
ως τις τελευταίες ώρες πιστεύαμε ότι και αυτή τη φορά θα βγεις νικητής, όπως
πάντα, και από αυτή την περιπέτεια.

Άλλωστε, όλη σου η ζωή ήταν διαρκείς
αγώνες… Στη ζωή, στις σπουδές, στον επαγγελματικό σου χώρο, σε δύσκολα εθνικά ζητήματα…
Όμως έβγαινες πάντα νικητής και μάλιστα με χαμόγελο… με μεγαλύτερο κουράγιο και
δύναμη για τη συνέχεια. Η ζωή συνεχίζεται, έλεγες…

Τάσσο, αγαπημένε μας… ΔΕΝ ΛΥΓΙΣΕΣ…
Κατάφερες να φτάσεις λίγο πριν το τέλος μιας παραλίγο νίκης, με υπερηφάνεια,
αξιοπρέπεια και δύναμη ψυχής…

Παιδί Ποντίων μεταναστών από τη Ρωσία –
κυνηγημένοι από το καθεστώς, οι γονείς του εγκαταστάθηκαν αρχικά στις παράγκες
του Δουργουτίου… κάτι που ο Τάσσος ανέφερε συχνά γελώντας, σαν τις πιο
ευχάριστες στιγμές και μέρες της ζωής του…

Από 8 χρονών στη βιοπάλη – βοηθός
σερβιτόρος στην ταβέρνα του θείου του μαζί με τον αδελφό του, Γιώργο… Τον άτυχο
Γιώργο, άριστο των αρίστων ως μαθητή, που έπεσε ηρωικά στην Κύπρο,
προασπιζόμενος τα εκεί ελληνο-κυπριακά εδάφη… Ήταν μόλις 20 χρόνων…

Αυτό κλόνισε την οικογένεια μια ακόμη
φορά… Όταν ο Τάσσος είχε ξεκινήσει ήδη μια διεθνή καριέρα… στο Παρίσι…
Επέστρεψε αναγκαστικά.

Με τις οικονομίες του ως εργαζόμενος
μαθητής, έμαθε εδώ γαλλικά. Πήγε στη Γαλλία άγνωστος μεταξύ αγνώστων, σπούδασε
Οργανική Χημεία στη Dijon και
συνέχισε στο Παρίσι, αποφοιτώντας με την ύψιστη διάκριση (PhD Organic Chemistry στο Université de Paris-6 Jussieu)…

Εδώ, στη διάρκεια των σπουδών, γνώρισε
και τη μετέπειτα εκπληκτική σύζυγό του, Άννα-Κλαίρη, και παρέμειναν μαζί 50
χρόνια, ως προχθές το πρωί.

Καρπός τους, στην Ελλάδα, όπου
επέστρεψαν με την απώλεια του Γιώργου στην Κύπρο, ο 28χρονος σήμερα Μάρκος, που
«ξεπέρασε»τον πατέρα του σε πολλά θέματα…

Κύριο μέλημα ήταν οι γονείς, που ο
Τάσσος είχε μαζί του, καθώς επαγγελματικά ανερχόταν μέρα με τη μέρα…
αποποιούμενος τον τίτλο βοηθού καθηγητή στο ΕΜΠ… μπαίνοντας με δειλά βήματα σε
μια πρότυπη εταιρεία πλαστικών που έφτασε να απασχολεί περί τα 100 άτομα…

Στις «ανακαλύψεις» του περιλαμβάνονται
τα οικιακά πλαστικά σκεύη μιας χρήσης, που δεν προλάβαινε… να καλύψει τις
παραγγελίες από το 1977… Έκτοτε και ως σήμερα ασχολείτο με κατασκευές ειδικών
πλαστικών υψηλής τεχνολογίας ένδυσης – για τις πιο διάσημες βιομηχανίες του
κόσμου…

Ο Τάσσος διάβαζε παντού και τα πάντα!
Κυρίως όμως ιστορικά θέματα – ως Πόντιος, βυζαντινή, αρχαία και σύγχρονη
ιστορία…

 

Υπήρξε από τους πρωτεργάτες της Αναγνώρισης των Γενοκτονιών των Ελλήνων του Πόντου…

Άριστος γνώστης του κρασιού – με ειδικές
σπουδές ως χημικός… αλλά ουδέποτε έπινε, ούτε κοινωνικά…

Φίλτατε Τάσσο, μας στεναχώρησες και
μάλιστα πολύ άσχημα… Για πρώτη και τελευταία φορά…

Θα σε θυμόμαστε με την αγάπη που μας
περιέβαλες, τον καλό σου λόγο για όλους, την «ανθρωπιά» σου, το κουράγιο σου
μέχρι να λυγίσεις από τον άνανδρο, ύπουλο εχθρό…

Και είχες πολλά να δώσεις ακόμη… Δεν
πρόλαβες να ξεκουραστείς στην επίγεια παρουσία σου, τώρα θα αναπαύεσαι αιώνια
στη νέα σου ουράνια κατοικία…

Εκεί θα βρεις και πάλι τους γονείς σου
αλλά και τον Γιώργο που τόσο νωρίς στερηθήκατε….

Στην εκπληκτική σύζυγό σου, στήριγμά σου
εδώ και 50 χρόνια, Άννα-Κλαίρη, και στον εξαιρετικό γιο σου Μάρκο, περήφανος
για αυτούς, συλλυπητήρια… κουράγιο και καλή δύναμη.

Καλό σου ταξίδι, φίλτατε, εκλεκτέ
Τάσσο”.

 

Αντί επιλόγου.

Αν και με στοιχεία που μου έδωσε ο ίδιος πρόλαβα να γράψω την ιστορία της οικογένειας του (https://vkonsta.blogspot.com/2020/03/blog-post.html) και τη θυσία του αδελφού του Γιώργου στη Κύπρο το ’74 

(https://vkonsta.blogspot.com/2021/08/blog-post.html)
δεν προλάβαμε μαζί να:

–
Επισκεφτούμε τη Χερροίανα της Αργυρούπολης.

–
Να πάμε για έρευνα στο Γελεντσίκ της Ρωσίας.

–
Να τελέσουμε ένα τρισάγιο στο μνήμα του αδελφού του Γιώργου στο τάφο της Μακεδονίτισσας στη Λευκωσία.

Αν με αξιώσει ο Θεός θα το πραγματοποιήσω έστω και μόνος μου, αλλά η ψυχή σου θα είναι μαζί μου…

«Αδελφέ»μου Αργυρουπολίτη Τασούλη δεν σε
χόρτασα!!! Σε ευγνωμονώ για τις στιγμές που μου χάρισες. Εις το επανειδείν…..

Εκ μέρους του Κοινού των Ποντίων το
μέλος της Επιτροπής
Ποντιακών Μελετών,