Η Mercosur είναι μια οικονομική ένωση με ισχυρή γεωργική παραγωγή, ενώ η ΕΕ στοχεύει στη διείσδυση των βιομηχανικών και καταναλωτικών αγαθών της στη Νότια Αμερική. Οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η συμφωνία απειλούν την εσωτερική συνοχή της ΕΕ και αναδεικνύουν τις διχαστικές προσεγγίσεις σε θέματα εμπορίου, περιβάλλοντος και γεωπολιτικής στρατηγικής

ΕΕ-Mercosur: Από τη Συμφωνία στην Κρίση

Γράφει η Μαριάνα Συμεωνίδη

Την Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου 2024 η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής και οι ομόλογοί της από τέσσερις χώρες της Mercosur (Πρόεδροι Βραζιλίας, Αργεντινής, Παραγουάης και Ουρουγουάης) ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία εταιρικής σχέσης ΕΕ-Mercosur.

«Πρόκειται για μια συμφωνία win-win, η οποία θα αποφέρει σημαντικά οφέλη στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, και από τις δύο πλευρές. Επικεντρωνόμαστε στη δικαιοσύνη και το αμοιβαίο όφελος», δήλωσε η Ursula von der Leyen.

Το υπόβαθρο της συμφωνίας ΕΕ-Mercosur

Η συμφωνία ΕΕ-Mercosur, που διαπραγματεύεται εδώ και δύο δεκαετίες, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές συμφωνίες που έχει επιχειρήσει η ΕΕ. Στόχος της είναι να διευκολύνει την πρόσβαση στις αγορές των δύο περιοχών, μειώνοντας δασμούς και προωθώντας τη ροή αγαθών και υπηρεσιών. Η Mercosur είναι μια οικονομική ένωση με ισχυρή γεωργική παραγωγή, ενώ η ΕΕ στοχεύει στη διείσδυση των βιομηχανικών και καταναλωτικών αγαθών της στη Νότια Αμερική.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η συμφωνία αυτή προσφέρει:

• Ασφάλιση και διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού
• Νέες ευκαιρίες για κάθε είδους επιχειρήσεις, καταργώντας συχνά υπέρογκους δασμούς στις εξαγωγές της ΕΕ προς τη Mercosur.
• Εξοικονόμηση δασμών αξίας 4 δισεκατομμυρίων ευρώ από τις επιχειρήσεις της ΕΕ ετησίως.
• Εμπορική προτίμηση σε στρατηγικούς μηδενικούς βιομηχανικούς τομείς όπως οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τα καύσιμα χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
• Βοήθεια στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να κάνουν περισσότερες εξαγωγές μειώνοντας τη γραφειοκρατία.
• Αποτελεσματική αξιόπιστη και βιώσιμη ροή πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας για την παγκόσμια πράσινη μετάβαση.

Ωστόσο, το κείμενο της συμφωνίας έχει επικριθεί έντονα. Αποτελώντας αντικείμενο διαμάχης στο εσωτερικό της ΕΕ, η εν λόγω συνεργασία έχει δημιουργήσει δύο αντίθετα στρατόπεδα, της Γαλλίας και της Γερμανίας (Politico, 2024). Οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η συμφωνία απειλούν την εσωτερική συνοχή της ΕΕ και αναδεικνύουν τις διχαστικές προσεγγίσεις σε θέματα εμπορίου, περιβάλλοντος και γεωπολιτικής στρατηγικής.

Η θέση της Γαλλίας με περιβαλλοντικό πρόσωπο

Η Γαλλία έχει ταχθεί κατά της επικύρωσης της συμφωνίας, επικαλούμενη την περιβαλλοντική της διάσταση. Ο Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν έχει εκφράσει ανησυχίες για την έλλειψη δεσμευτικών ρυθμίσεων σχετικά με την προστασία του Αμαζονίου, κατηγορώντας τη Βραζιλία για την αδυναμία της να ελέγξει την αποψίλωση. Επίσης, η Γαλλία, παραδοσιακά, προστατεύει και τους αγρότες της, οι οποίοι  θα ζημιωθούν από τη φθηνότερη αγροτική παραγωγή της Νότιας Αμερικής. «Χωρίς να υποχωρήσουμε, θα συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε την αγροτική μας κυριαρχία», δήλωσε ο Emmanuel Macron. Επομένως, οι περιβαλλοντικές ανησυχίες έρχονται δεύτερες συγκριτικά με την πολιτική αποσταθεροποίηση και τη διαταραγμένη κατάσταση στο εσωτερικό της Γαλλίας.

«Η Ursula von der Leyen δεν θα μπορούσε να επιλέξει χειρότερη στιγμή από αυτήν». Είναι μεγάλο λάθος να το κάνει αυτό τώρα. Δίνει πραγματικά την εντύπωση ότι εκμεταλλεύεται την κρίση στη Γαλλία για να προσπαθήσει να προχωρήσει μόνη της» είπε ο Christophe Grudler, άλλο μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το στρατόπεδο του Μακρόν.

Ο πρώην Πρωθυπουργός Michel Barnier είχε ήδη πει στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι “αυτή η συμφωνία είναι απαράδεκτη για τη Γαλλία.”

Πάντως, και άλλα κράτη μέλη, όπως η Ιρλανδία, η Αυστρία, το Βέλγιο και η Ολλανδία, έχουν εκφράσει έντονα τις ανησυχίες τους σχετικά με τον αντίκτυπο της εν λόγω συμφωνίας στο περιβάλλον, τις περιβαλλοντικές πολιτικές της ΕΕ και την έλλειψη εργαλείων για την αντιμετώπιση της αποψίλωση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου λόγω της φερόμενης απουσίας δεσμευτικών υποχρεώσεων (Gracia Belén, 2024).

Η θέση της Γερμανίας και η στρατηγική των ελεύθερων αγορών

Αντίθετα, η Γερμανία υποστηρίζει την επικύρωση της συμφωνίας, βλέποντας σε αυτήν μια ευκαιρία για την ενίσχυση των εξαγωγών της και τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ απέναντι σε άλλες παγκόσμιες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα. Η αυξανόμενη ανησυχία για τη βιομηχανική της παρακμή, ώθησε τη Γερμανία στην υποστήριξη της εύρεσης νέων αγορών ανάπτυξης και στην προσμονή των οφελών από τη μείωση των δασμών των εξαγωγών τους προς τη Mercosur (MercoPress, 2024). Η Γερμανία επιχειρεί να υποβαθμίσει τις περιβαλλοντικές ανησυχίες, υποστηρίζοντας ότι η συμφωνία περιλαμβάνει ρήτρες για τη βιώσιμη ανάπτυξη και ότι η ΕΕ θα μπορεί να επιβάλει κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης των δεσμεύσεων για το περιβάλλον.

Ακόμα μια απειλή στην εσωτερική συνοχή της ΕΕ

Η αντιπαράθεση μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας αντανακλά βαθύτερες διαφορές στις προσεγγίσεις για το μέλλον της ΕΕ. Η Γαλλία προκρίνει μια πιο προστατευτική προσέγγιση για τις εγχώριες αγορές και το περιβάλλον, ενώ η Γερμανία δίνει έμφαση στον φιλελευθερισμό και την οικονομική ανάπτυξη. Αυτή η διχογνωμία αποτυπώνει τη δυσκολία της ΕΕ να μιλήσει με μία φωνή σε κρίσιμα ζητήματα.

Πολλώ δε μάλλον, όταν οι εμπορικές συμφωνίες εντάσσονται σε μια από τις αποκλειστικές αρμοδιότητες της ΕΕ, που της έχουν ανατεθεί εκ μέρους όλων των 27 χωρών της ΕΕ. Μιλάμε, δηλαδή, για τα πεδία πολιτικής στα οποία η ΕΕ είναι η μόνη αρμόδια να νομοθετεί και κάθε απόφαση εφαρμόζεται υποχρεωτικά από όλα τα κράτη-μέλη. Ας μην ξεχνάμε ότι από το 1947 η Δύση θέσπιζε τη γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου, με σκοπό να ρυθμίσει το παγκόσμιο εμπόριο και να το πλαισιώσει σε ένα φιλελεύθερο σύστημα μείωσης δασμών και μη δασμολογικών μέτρων (Πιστικού, 2024).

Η κίνδυνοι φαίνεται να αυξάνονται όταν μιλάμε για ριζική διαφωνία των δύο μεγαλύτερων οικονομιών της ΕΕ, οι οποίες αποτελούν τα ευρωπαϊκά «κλειδιά», αφενός για την σταθεροποίηση της ΕΕ και αφετέρου για τη λήψη οιουδήποτε είδους κοινών αποφάσεων (Schramm & Krotz, 2024; Friis & Tamnes, 2024). Επομένως, όταν η Κοινή Εμπορική Πολιτική, ως ο πιο ολοκληρωμένος τομέας και το «σημείο αναφοράς» των Βρυξελλών, συναντά τέτοιου είδους τροχοπέδη, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί το άμεσο μέλλον της Ευρώπης μέσα στο ευρύτερο διαταραγμένο γεωπολιτικό περιβάλλον.

Προοπτικές και προκλήσεις

Η πιθανότητα μιας συμβιβαστικής λύσης εξαρτάται από το αν οι δύο πλευρές θα μπορέσουν να συμφωνήσουν σε τροποποιήσεις που θα εξισορροπούν τις περιβαλλοντικές ανησυχίες με την ανάγκη οικονομικής ανάπτυξης. Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι η συμφωνία δεν θα έρθει σε αντίθεση με τις δεσμεύσεις της για την Πράσινη Συμφωνία, προστατεύοντας παράλληλα τα στρατηγικά της συμφέροντα.

Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη γεωπολιτική ανταγωνιστικότητα, η ΕΕ οφείλει να εξεύρει έναν τρόπο να γεφυρώσει τις εσωτερικές της διαφορές και να δράσει ως ενωμένη δύναμη. Η συμφωνία ΕΕ-Mercosur, αν και περίπλοκη, θα μπορούσε να αποτελέσει δοκιμασία για την ικανότητα της Ένωσης να λειτουργεί συντονισμένα, προωθώντας ταυτόχρονα οικονομικά και περιβαλλοντικά συμφέροντα. Η μη επικύρωση από της συμφωνίας από το Συμβούλιο της ΕΕ είναι πιθανό να βλάψει τη φήμη της ως αξιόπιστου εταίρου στις διεθνείς διαπραγματεύσεις. Επιπλέον, θα μπορούσε να ενισχύσει την επιρροή της Κίνας και των ΗΠΑ στη Νότια Αμερική, υπονομεύοντας τον γεωπολιτικό ρόλο της ΕΕ.

Bιβλιογραφία

European Commission. (2024). EU and Mercosur reach political agreement on groundbreaking partnership. Retrieved December 5, 2024, from https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_6244

Friis, K., & Tamnes, R. (2024). The defence of northern Europe: new opportunities, significant challenges. International Affairs, iiae019.

Gracia, M. B. (2024). The European Union-Mercosur agreement is not a threat to EU environmental policy. Trade Experettes. Retrieved December 7, 2024, from https://www.tradeexperettes.org/blog/articles/the-european-union-mercosur-agreement-is-not-a-threat-to-eu-environmental-policy

Politico. (2024). EU-Mercosur trade deal faces French resistance at Latin America summit. Retrieved December 5, 2024, from https://www.politico.eu/article/eu-mercosur-december-trade-deal-france-latin-america-summit-china-brazil/

Schramm, L., & Krotz, U. (2024). Leadership in European crisis politics: France, Germany, and the difficult quest for regional stabilization and integration. Journal of European Public Policy, 31(5), 1153-1178.

MercoPress. (2024). France and Germany split over the EU-Mercosur trade pact. Retrieved December 5, 2024, from https://en.mercopress.com/2024/05/21/france-and-germany-split-over-the-eu-mercosur-trade-pact

Πιστικού, Β. (2024). Εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-ΕΕ: Όταν ο λύκος φωνάζει για τα πρόβατα. Capital.gr. Retrieved December 5, 2024, from https://www.capital.gr/me-apopsi/3885713/emporikos-polemos-ipa-ee-otan-o-lukos-fonazei-gia-ta-probata