Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ και η αποδυνάμωση του Ιράν δημιουργούν νέες ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις για τις περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις. Η Τουρκία αναδεικνύεται σε καθοριστικό παίκτη, ενώ το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τις στρατηγικές τους.

Η αναδιαμόρφωση της Μέσης Ανατολής

Γράφει ο Φίλιππος Χατζής, Intelligence and Security

Η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε μια περίοδο δυναμικών αλλαγών, όπου γεωπολιτικές δυνάμεις και στρατηγικά συμφέροντα συγκρούονται, διαμορφώνοντας το μέλλον της περιοχής. Στο επίκεντρο αυτών των εξελίξεων βρίσκεται η Συρία, μια χώρα με αρχαία ιστορία και πολιτισμό, αλλά και ένα πεδίο αδιάκοπης σύγκρουσης τα τελευταία χρόνια. Με το καθεστώς Άσαντ να βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης, νέες δυνάμεις αναδύονται, διεκδικώντας τον έλεγχο και καθορίζοντας τις ισορροπίες εξουσίας.

Η Κατάρρευση του Καθεστώτος Άσαντ

Το καθεστώς Άσαντ, το οποίο υπήρξε σύμβολο αυταρχικής σταθερότητας στη Συρία για δεκαετίες, έχει χάσει την ισχύ του. Από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου το 2011, η χώρα έχει βυθιστεί στο χάος, με πάνω από 13 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν εκτοπιστεί και εκατοντάδες χιλιάδες να έχουν χάσει τη ζωή τους. Σήμερα, οι αντάρτες – με διάφορες παρατάξεις, από δημοκρατικές δυνάμεις μέχρι τζιχαντιστικές ομάδες – διεκδικούν τον έλεγχο μεγάλων περιοχών, φέρνοντας το καθεστώς σε ακόμη πιο δυσμενή θέση.

Ο Ρόλος της Τουρκίας και η Γεωπολιτική Σκακιέρα

Η Τουρκία, υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει αναδειχθεί σε καθοριστικό παράγοντα στη Συρία. Η Άγκυρα εκμεταλλεύεται το κενό εξουσίας που δημιουργείται από την αποδυνάμωση του Ιράν και της Χεζμπολάχ, που έχουν υποστεί σοβαρά πλήγματα από το Ισραήλ. Με τις δυνάμεις HTS (Hayat Tahrir al-Sham) και τον Συριακό Εθνικό Στρατό να υποστηρίζονται από την Τουρκία, οι αντάρτες έχουν προωθηθεί νότια, απειλώντας το κέντρο εξουσίας του Άσαντ στη Δαμασκό.

Η στρατηγική του Ερντογάν έχει διπλό στόχο. Από τη μία, επιδιώκει να επεκτείνει την τουρκική επιρροή στη Συρία και να διασφαλίσει τα σύνορά της από κουρδικές δυνάμεις. Από την άλλη, προσπαθεί να ενισχύσει τη θέση της Τουρκίας ως απαραίτητου συμμάχου για τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης.

Η Εξασθένιση του Ιράν και της Χεζμπολάχ

Το Ιράν, το οποίο υπήρξε για χρόνια βασικός υποστηρικτής του καθεστώτος Άσαντ, βρίσκεται πλέον σε θέση αδυναμίας. Το Ισραήλ, μέσα από συνεχείς στρατιωτικές επιχειρήσεις, έχει αποδυναμώσει τη Χεζμπολάχ, η οποία αποτελεί τη βασική στρατιωτική δύναμη του Ιράν στη Συρία. Αυτή η αποδυνάμωση ανοίγει τον δρόμο για την Τουρκία να αναλάβει ενεργότερο ρόλο, εκμεταλλευόμενη την έλλειψη αντίστασης από τις ιρανικές δυνάμεις.

Η Χεζμπολάχ, που ήταν ο βασικός πυλώνας της ιρανικής στρατηγικής στη Μέση Ανατολή, έχει αποδυναμωθεί σημαντικά, γεγονός που επηρεάζει άμεσα την ικανότητα του Ιράν να προβάλλει ισχύ στην περιοχή. Εάν το καθεστώς Άσαντ καταρρεύσει, η Χεζμπολάχ θα βρεθεί σε ακόμη πιο δυσμενή θέση, δίνοντας στο Ισραήλ την ευκαιρία να εξαλείψει τη στρατιωτική της παρουσία.

Οι Στρατηγικές Επιλογές του Ισραήλ και των ΗΠΑ

Για το Ισραήλ, η αποδυνάμωση του Ιράν και η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ αποτελούν στρατηγικές προτεραιότητες. Η καταστροφή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και η διάλυση του «δαχτυλιδιού φωτιάς» του Ιράν – που περιλαμβάνει τη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς και τους Χούθι – είναι απαραίτητα βήματα για τη διασφάλιση της περιφερειακής ασφάλειας.

Παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν και διστάζουν να προβάλουν άμεση στρατιωτική ισχύ στη Μέση Ανατολή, αναζητούν συμμάχους για την προώθηση των συμφερόντων τους. Η Τουρκία, με την ικανότητά της να προβάλλει στρατιωτική ισχύ, αποτελεί έναν κρίσιμο σύμμαχο, παρά τις αντιφάσεις και τις προκλήσεις που παρουσιάζει η συνεργασία μαζί της.

Προοπτικές και Συμπεράσματα

Η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε μια περίοδο μετασχηματισμού, όπου οι ισορροπίες αλλάζουν ραγδαία. Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ και η αποδυνάμωση του Ιράν δημιουργούν νέες ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις για τις περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις. Η Τουρκία αναδεικνύεται σε καθοριστικό παίκτη, ενώ το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τις στρατηγικές τους.

Η συνεργασία μεταξύ αυτών των δυνάμεων, παρά τις ιδεολογικές και πολιτικές αντιθέσεις, είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της σταθερότητας και της ειρήνης στην περιοχή. Το μέλλον της Συρίας και της Μέσης Ανατολής γενικότερα παραμένει αβέβαιο, αλλά η στρατηγική προσαρμογή στις νέες συνθήκες είναι το κλειδί για τη διαμόρφωση μιας βιώσιμης γεωπολιτικής πραγματικότητας.