Η κατάσταση στην Αρκτική ουδέποτε υπήρξε θερμότερη. Πέρυσι, ρωσικά πυρηνικά υποβρύχια έκαναν ασκήσεις εκτόξευσης πυραύλων cruise κοντά στα μέλη του ΝΑΤΟ Νορβηγία, Φινλανδία και Σουηδία. Είχαν προηγηθεί πολεμικά γυμνάσια της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας που περιλάμβαναν αμφίβιες επιθέσεις στα παγωμένα νερά.

Μόλις 85 χλμ. χωρίζουν τις ΗΠΑ από τη Ρωσία στον Βερίγγειο Πορθμό, κοντά στον Αρκτικό Κύκλο. Γεωπολιτικά οι δυο χώρες έχουν απομακρυνθεί όσο ποτέ άλλοτε εδώ και δεκαετίες. Η Αρκτική θερμαίνεται σχεδόν τέσσερις φορές ταχύτερα από τον υπόλοιπο πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες σύμφωνα με τους ερευνητές, οι οποίοι αποκαλούν το φαινόμενο αρκτική ενίσχυση.

Η κάλυψη της θάλασσας από πάγο έχει μειωθεί, από το ελάχιστο ετήσιο των 4,3 εκατ. τετρ. χλμ. το 1979 στα 2,7 εκατ. τετρ. χλμ. το 2024, σύμφωνα με τη NASA. Καθώς υποχωρούν οι πάγοι, μεγαλώνει ο αριθμός των πλοίων σε αυτό το γεωγραφικό πλάτος.

Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου οι δυο πλευρές είχαν αναπτύξει στην περιοχή μερικά από τα πιο ισχυρά όπλα και συστήματα παρακολούθησης. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης το 1991, οι ΗΠΑ μείωσαν τις βάσεις τους στην Αλάσκα ενώ οι ρωσικές δυνάμεις στην Αρκτική σάπισαν.

Η Norad από το 1958

Σήμερα, η αυξανόμενη έχθρα οδηγεί τη Ρωσία και το ΝΑΤΟ να ανανεώσουν τη στρατιωτική παρουσία τους στην περιοχή επειδή προσφέρει σε κάθε πλευρά πλεονεκτικό έδαφος για την εξαπόλυση πληγμάτων, είπε ο Ρομπ Χιούμπερτ, διευθυντής του Κέντρου Στρατιωτικών και Στρατηγικών Μελετών στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι.

Το αμερικανικό υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας εκτίμησε το 2023 ότι η ικανότητα της Μόσχας να διατηρήσει ισχυρή παρουσία στον Αρκτικό Ωκεανό υπερβαίνει τις δυνατότητες της Ουάσιγκτον.

Η Βόρεια Αμερική υστερεί σε στρατιωτική υποδομή στον άπω Βορρά της. Η Norad, η κοινή διοίκηση ΗΠΑ – Καναδά που δημιουργήθηκε το 1958 για την άμυνα της ηπείρου έναντι σοβιετικής επίθεσης, αποσκοπεί στην ανίχνευση οιασδήποτε επικείμενης επίθεσης πάνω από τον Βόρειο Πόλο. Ομως το δίκτυο παρακολούθησης με δορυφόρους, επίγεια ραντάρ και αεροπορικές βάσεις είναι ξεπερασμένο.

Η Ρωσία και η Κίνα αναπτύσσουν νέους πυραύλους, που έχουν πολύ μεγαλύτερο βεληνεκές από τους προηγούμενους και ταχύτητα πενταπλάσια του ήχου και οι οποίοι θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα υπάρχοντα συστήματα ανίχνευσης.

Οι ΗΠΑ και ο Καναδάς εργάζονται για να εκσυγχρονίσουν τη Norad αντικαθιστώντας συστήματα ραντάρ και αναβαθμίζοντας τις αμυντικές δυνατότητες. Ο Καναδάς αγόρασε πρόσφατα από τις ΗΠΑ 88 πολεμικά αεροσκάφη F-35, τα οποία θα αναπτύξει σε βόρειες βάσεις.

«Η Αρκτική είναι μια περιοχή πιθανής μελλοντικής σύγκρουσης» είπε ο διοικητής του ρωσικού Βόρειου Στόλου Αλεξάντρ Μοϊσέγεφ σε πρόσφατη σύνοδο για την Αρκτική στην Αγία Πετρούπολη.

Η περιοχή αποτελεί ήδη ζώνη έντονου εμπορικού ανταγωνισμού. Οι ΗΠΑ δεν έχουν στην Αρκτική βαθιά λιμάνια ικανά να φιλοξενήσουν μεγάλα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Το μεγαλύτερο μέρος της Αλάσκας δεν έχει δρόμους ούτε σιδηροδρομικές γραμμές, το οποίο περιπλέκει περαιτέρω την πρόσβαση στον Απω Βορρά.

Ο Καναδάς, που ελέγχει το δεύτερο μεγαλύτερο τμήμα της Αρκτικής μετά από εκείνο της Ρωσίας, έχει μόλις ένα βαθύ λιμάνι που προσφέρει πρόσβαση στον Αρκτικό Ωκεανό και βρίσκεται 800 χλμ. μακριά από τον Αρκτικό Κύκλο.

Η αυξανόμενη διεθνής απομόνωση της Ρωσίας μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022 συνέβαλε στην εδραίωση στενότερων σχέσεων με την Κίνα. Η Ρωσία άνοιξε την αρκτική περιοχή της στο Πεκίνο και το Πεκίνο στήριξε την οικονομία της Ρωσίας ενώ της χορήγησε εξοπλισμό διττής χρήσης για να υποστυλώσει τον στρατό της. Αυτή η υποστήριξη είναι εμφανής στην Αρκτική, όπου κινεζικές εταιρείες είναι σημαντικοί επενδυτές και προμηθευτές εξοπλισμού σε ρωσικά ενεργειακά προγράμματα.

Η Ρωσία, σε αντάλλαγμα, στέλνει καύσιμα στην Κίνα με τον αποκαλούμενο «στόλο-φάντασμα», με τον οποίο γίνονται παράνομες παραδόσεις ρωσικού πετρελαίου στην Ασία. Πέρυσι σημειώθηκε ρεκόρ μεταφοράς φορτίων μέσω της Διαδρομής της Βόρειας Θάλασσας από τη βορειοδυτική Ρωσία στον Βερίγγειο Πορθμό, σύμφωνα με τη Rosatom, τη ρωσική υπηρεσία που επιβλέπει τη θαλάσσια οδό.

Σχεδόν όλα αυτά τα φορτία μεταφέρθηκαν από τη Ρωσία στην Κίνα και πάνω από τα μισά ήταν αργό πετρέλαιο. Η βόρεια διαδρομή είναι μικρότερη σε απόσταση και μειώνει τον χρόνο κατά δυο εβδομάδες, όμως οι πάγοι παραμένουν ένα ύπουλο εμπόδιο.

Ο πρόεδρος Τραμπ έβαλε πρόσφατα την περιοχή στο επίκεντρο της προσοχής όταν πρότεινε να αγοράσει τη Γροιλανδία από τη Δανία για να επεκτείνει την παρουσία της Αμερικής στην Αρκτική λέγοντας ότι «τη χρειαζόμαστε για την εθνική ασφάλεια». Η Γροιλανδία έχει στρατηγική θέση και είναι πλούσια σε σπάνια στοιχεία, ακατέργαστα ορυκτά που χρησιμοποιούνται για να κατασκευάζονται από smartphones μέχρι μαχητικά αεροσκάφη.

Ο πλούτος του Βορρά

Το λιώσιμο των πάγων διευκολύνει την πρόσβαση σε αυτά τα κρίσιμης σημασίας ορυκτά. Ομως η Ρωσία προηγείται και στην εξόρυξη του πλούτου της Αρκτικής, της οποίας η ανάπτυξη άρχισε πριν από δεκαετίες.

Επίσης, η Ρωσία διεκδικεί αχαρτογράφητα αποθέματα στον πυθμένα της Αρκτικής. Ο ρωσικός στρατός έχει συγκεντρώσει γεωγραφικά στοιχεία για να στηρίξει το επιχείρημα της Μόσχας ότι η υποβρύχια Οροσειρά Λομονόσοφ – την οποία διεκδικούν επίσης η Δανία και ο Καναδάς και είναι πιθανώς πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο – αποτελεί τμήμα της ρωσικής επικράτειας.

Οι ΗΠΑ και ο Καναδάς σχεδιάζουν να αγοράσουν από κοινού περισσότερα παγοθραυστικά για την αστυνόμευση της περιοχής. Οι ΗΠΑ διαθέτουν μόνο τρία παγοθραυστικά για τους πόλους, εκ των οποίων το ένα είναι 50 ετών και ένα άλλο παροπλίστηκε πέρυσι εξαιτίας πυρκαγιάς.

Η Ρωσία διαθέτει τρεις ντουζίνες παγοθραυστικά, πολλά από αυτά πυρηνοκίνητα, με μεγαλύτερη ισχύ και δυνατότητα μεγαλύτερων ταξιδιών. Η Κίνα, της οποίας το βορειότερο σημείο απέχει πάνω από 1.450 χλμ. από τον Αρκτικό Κύκλο, έστειλε πέρυσι στην περιοχή τρία παγοθραυστικά.

Η Κίνα επιδιώκει από καιρό μεγαλύτερο ρόλο στην Αρκτική, καθώς η ηγεσία της πιστεύει ότι το λιώσιμο των πάγων θα δημιουργήσει οικονομικές ευκαιρίες αλλά θα μεγαλώσει και τους κινδύνους ασφαλείας. Το 2018 η Κίνα αυτοανακηρύχθηκε έθνος «πλησίον της Αρκτικής» και «σημαντικός παράγοντας στις αρκτικές υποθέσεις».

ΠΗΓΗ: Το Βήμα