Οι ραγδαίες εξελίξεις στην Τουρκία βρέθηκαν στο επίκεντρο ανάλυσης του Economist.

Αφού εξηγεί πώς φθάσαμε στη σύλληψη του Ιμάμογλου, του μόνου ανθρώπου που φοβάται ο Ερντογάν ότι μπορεί να τον κερδίσει στις εκλογές, όπως έχει κάνει και στο παρελθόν, καταλήγει ότι η σύλληψη του Δημάρχου της Κωνσταντινούπολης- μια σύλληψη που κατατάσσει πλέον την Τουρκία στις χώρες όπου δεν λειτουργεί η Δημοκρατία- μπορεί να εξηγηθεί με δυο τρόπους:

Αφενός από το γεγονός ότι ο Τραμπ δεν θα αντιδράσει δυναμικά, αφ΄ετέρου επειδή οι Κούρδοι είναι σε διαπραγματεύσεις με το κυβερνών κόμμα για να λήξει η δράση του αντάρτικου του ΡΚΚ και επίσης δεν θα αντιδράσουν. Μένει να δούμε όμως πώς θα αντιδράσει η τουρκική κοινωνία και οι Κεμαλιστές, σε μια απόπειρα του Ερντογάν να σφίξει ακόμα πιο σφιχτά τα λουριά του καθεστώτος του.

Η ανάλυση του Economist ξεκινάει με τη σκηνή της σύλληψης:

“Εκατοντάδες αστυνομικοί βρίσκονται μπροστά στις πόρτες μας”, δήλωσε ο Εκρέμ Ιμάμογλου σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα προς τους υποστηρικτές του στις 19 Μαρτίου, μιλώντας στο smartphone του. “Είμαστε αντιμέτωποι με την τυραννία, αλλά δεν θα αποθαρρυνθώ”. Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και ο υποψήφιος της τουρκικής αντιπολίτευσης στις επόμενες προεδρικές εκλογές, ετοιμαζόταν να φύγει από το διαμέρισμά του. Λίγα λεπτά αργότερα συνελήφθη. Το κόμμα του κάνει λόγο για απόπειρα πραξικοπήματος από τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Play Video

Την ίδια ημέρα εκδόθηκαν εντάλματα σύλληψης για άλλους 105 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων συμβούλων του κ. Ιμάμογλου, δημοτικών αξιωματούχων του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και ενός κορυφαίου δημοσιογράφου. Καθώς η είδηση για τη σύλληψη άρχισε να κυκλοφορεί, οι δρόμοι προς το αστυνομικό τμήμα όπου είχε μεταφερθεί ο κ. Ιμάμογλου αποκλείστηκαν. Οι αρχές περιόρισαν επίσης την πρόσβαση των Τούρκων πολιτών σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και έκλεισαν σταθμούς του μετρό. Στο όνομα της διαφύλαξης της “δημόσιας τάξης”, ο κυβερνήτης της Κωνσταντινούπολης ανακοίνωσε την απαγόρευση των δημόσιων συγκεντρώσεων για τέσσερις ημέρες. Χιλιάδες διαδηλωτές αψήφησαν τη διαταγή το ίδιο βράδυ, εμφανιζόμενοι σε συγκέντρωση μπροστά από το γραφείο του δημάρχου.

Η παλιά σοβιετική συνταγή

Οι Τούρκοι εισαγγελείς φαίνεται να ακολουθούν μια παλιά σοβιετική συνταγή με τον κ. Ιμάμογλου: “Δείξτε μου τον άνθρωπο και θα σας βρω το έγκλημα”. Τα τελευταία τρία χρόνια ερευνάται για πληθώρα κατηγοριών, από διαφθορά μέχρι προσβολή των εκλογικών αξιωματούχων, εκείνων που προσπάθησαν να του στερήσουν τη νίκη στις εκλογές για τη δημαρχία του 2019.

Οι κατηγορίες που του απαγγέλλονται τώρα περιλαμβάνουν την ηγεσία εγκληματικής οργάνωσης, την υποκίνηση τρομοκρατικής ομάδας, τη δωροδοκία και τη χειραγώγηση διαγωνισμών για κυβερνητικά έργα.

Η χρονική στιγμή της σύλληψης του κ. Ιμάμογλου δεν φαίνεται να είναι τυχαία. Στο συνέδριο του κόμματός του που είχε προγραμματιστεί για τις 23 Μαρτίου, το CHP αναμενόταν να τον ορίσει ως υποψήφιο πρόεδρο στις εκλογές που έχουν οριστεί για το 2028, αλλά αναμένεται ευρέως να διεξαχθούν νωρίτερα. Ο κ. Ιμάμογλου βοήθησε να οδηγήσει την αντιπολίτευση σε μια συγκλονιστική νίκη στις περσινές τοπικές εκλογές, προσφέροντας στον κ. Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα του Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK) την πρώτη τους ήττα εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες. Έκτοτε απολαμβάνει ένα άνετο προβάδισμα έναντι του ηγέτη της Τουρκίας στις δημοσκοπήσεις.

Η κυβέρνηση φαίνεται ότι ήθελε να μην αφήσει τίποτα στην τύχη. Μία ημέρα πριν από τη σύλληψή του, οι αρχές είχαν ανακαλέσει το πανεπιστημιακό δίπλωμα του κ. Ιμάμογλου. Σημειώνεται ότι οι υποψήφιοι για την προεδρία στην Τουρκία απαιτείται από το νόμο να είναι απόφοιτοι πανεπιστημίου.

Οι αξιωματούχοι του κ. Ερντογάν εμφανίστηκαν έκπληκτοι με την ιδέα ότι ο πρόεδρος ότι χρησιμοποιεί ως όπλο τα δικαστήρια. “Το να συνδέουμε δικαστικές έρευνες και υποθέσεις με τον πρόεδρό μας είναι το λιγότερο τραβηγμένο και ανεύθυνο”, ανακοίνωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης της χώρας, Yilmaz Tunc, λίγο μετά τη σύλληψη του δημάρχου. “Η δικαιοσύνη δεν δέχεται εντολές από κανέναν”.

Πολλοί Τούρκοι ανέμεναν ότι ο κ. Ιμάμογλου θα αντιμετώπιζε περισσότερες δικαστικές υποθέσεις, αλλά λίγοι πίστευαν ότι θα τον έστελναν στη φυλακή. “Ακόμη και για τα δεδομένα του Ερντογάν, αυτό είναι ένα τεράστιο βήμα”, λέει ο Γκονιούλ Τολ του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής, μιας αμερικανικής δεξαμενής σκέψης. Ο κ. Ερντογάν μπορεί να πιστεύει ότι η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ του δίνει ατιμωρησία. “Ο Τραμπ έχει δημιουργήσει τέτοιο χάος”, λέει η κ. Tol, “που οι ξένοι απολυταρχικοί [αισθάνονται] ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν”.

Οι προοπτικές για την ήδη ελλατωματική δημοκρατία της Τουρκίας φαίνονται ζοφερές. Ο Μανσούρ Γιαβάς, ο αντιπολιτευόμενος δήμαρχος της Άγκυρας, που θεωρείται επίσης πιθανός υποψήφιος για την προεδρία, άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να έχει την ίδια τύχη με τον κ. Ιμάμογλου. “Η Τουρκία εξελίσσεται προς ένα μοντέλο όπου ο πολιτικός ανταγωνισμός είναι πρακτικά αδύνατος”, λέει ο Ibrahim Uslu, αναλυτής.

Η σύλληψη του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης είναι η πιο προκλητική σύλληψη, αλλά δεν είναι η πρώτη και πιθανότατα δεν θα είναι η τελευταία. Τους τελευταίους δύο μήνες έχουν συλληφθεί αρκετοί δήμαρχοι της αντιπολίτευσης και δημοσιογράφοι που έκαναν ρεπορτάζ σχετικά με την έρευνα για τον κ. Ιμάμογλου. Όταν δύο υψηλόβαθμα μέλη της κορυφαίας επιχειρηματικής ένωσης της Τουρκίας κατήγγειλαν την καταστολή, κλήθηκαν και αυτοί για ανάκριση. Αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης έως και πέντε ετών.

Ο ρόλος των Κούρδων

Επιτιθέμενος στον κύριο αντίπαλό του, ο κ. Ερντογάν μπορεί να επιδιώκει να καταστρέψει τη συμμαχία μεταξύ του CHP και του κυριότερου κουρδικού κόμματος της Τουρκίας, του Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM). Η σύλληψη του κ. Ιμάμογλου φέρνει σε δύσκολη θέση το DEM, το οποίο έχει δει δεκάδες δικούς του πολιτικούς να φυλακίζονται την τελευταία δεκαετία. Το κόμμα αναμένει ότι ο κ. Ερντογάν θα ανταποκριθεί στην έκκληση κατάπαυσης του πυρός που απηύθυνε ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο φυλακισμένος ηγέτης του PKK, και θα προχωρήσει με παραχωρήσεις προς την κουρδική μειονότητα της χώρας.

Ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας μπορεί τώρα να κάνει στη DEM μια προσφορά που δεν μπορεί να αρνηθεί, δηλαδή να σιωπήσει ή να δει την ειρηνευτική διαδικασία να καταρρέει. “Η DEM έχει πολλά να χάσει όσο διαρκούν οι συνομιλίες με τον Οτσαλάν”, λέει ο Σινέμ Αντάρ του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας, “οπότε η αντίδρασή της είναι βέβαιο ότι θα είναι περιορισμένη”.

Οι αγορές, ένας από τους λίγους μηχανισμούς ελέγχου της εξουσίας του κ. Ερντογάν, ήταν λιγότερο συγκρατημένες. Η τουρκική λίρα, η οποία είχε ανακτήσει την αξία της τα τελευταία δύο χρόνια χάρη στη λιτότητα και τις αυξήσεις των επιτοκίων, έπεσε πάνω από 12% έναντι του δολαρίου, μέσα σε λίγες ώρες από τη σύλληψη του κ. Ιμάμογλου. Αργότερα περιόρισε τις απώλειές της. Η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας φέρεται να διέθεσε 10 δισ. δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα για να στηρίξει το νόμισμα. Ο κύριος χρηματιστηριακός δείκτης της Τουρκίας υποχώρησε κατά 8,7% την ημέρα, προκαλώντας διακοπές στις συναλλαγές.

Σε μια χειρονομία αμφισβήτησης του Ερντογάν , το CHP ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει με το συνέδριό του στις 23 Μαρτίου. Κάλεσε όλους τους Τούρκους -όχι μόνο τα μέλη του κόμματος- να παρευρεθούν και να εκλέξουν τον κ. Ιμάμογλου ως υποψήφιό του. “Αυτό που αντιμετωπίζουμε”, είπε ο Ozgur Ozel, ο ηγέτης του CHP, στους διαδηλωτές, “είναι μια απόπειρα πραξικοπήματος”.