Γράφει ο Νικόδημος Καλλιντέρης

Στις 21 Φεβρουαρίου 2025 ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής (European Ombudsman) εξέδωσε μια απόφαση χαρακτηρίζοντας ως «κακοδιοίκηση» (“maladministration”) τον τρόπο με τον οποίο η Europol χειρίστηκε τη μετακίνηση ενός πρώην αξιωματούχου της σε μια εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης, η οποία ενεπλάκη στη σύνταξη της νομοθεσίας της ΕΕ για την αντιμετώπιση της διαδικτυακής μετάδοσης υλικού παιδικής πορνογραφίας.

Η υπόθεση προέκυψε κατόπιν καταγγελίας του Ευρωβουλευτή Patrick Breyer ήδη από τον Οκτώβριο του 2023 και αφορούσε πιθανή σύγκρουση συμφερόντων λόγω της μεταπήδησης στελεχών της Εuropol στην εταιρεία Thorn. Η Thorn αναπτύσσει λογισμικά και τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης για τον εντοπισμό υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο.

Η συγκεκριμένη εταιρεία ήταν όμως και ένας από τους πρωταρχικούς εμπλεκόμενους φορείς που επηρέασαν τις νομοθετικές εργασίες της Επιτροπής της ΕΕ σχετικά με τον Κανονισμό για τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών (Child Sexual Abuse Regulation) το λεγόμενο “Chat Control”, βάσει του οποίου επιβάλλεται η ψηφιακή επιτήρηση όλης -ακόμη και της κρυπτογραφημένης- της ψηφιακής αλληλογραφίας όλων των πολιτών εντός ΕΕ με σκοπό τον εντοπισμό υλικού σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών (Child Sexual Exploitation Material).

Στην πραγματικότητα το νομοθέτημα αυτό με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα πρόκειται να εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς αδιάκριτου και άνευ προϋποθέσεων προληπτικού «σκαναρίσματος»/ελέγχου (εξ ου και το παρατσούκλι “Chat Control”) όλων των ιδιωτικών ψηφιακών συνομιλιών μας σε όλες τις γνωστές εφαρμογές (viber, signal, telegram, messenger, whatapp, κ.λπ), με το πρόσχημα της πάταξης της διαδικτυακής μετάδοσης παράνομου περιεχομένου.

Όλα τα μηνύματα που ανταλλάσσονται με τη χρήση εφαρμογών με κρυπτογράφηση end-to-end, θα σαρώνονται μαζικά και αδιακρίτως, μετατρέποντας τις ηλεκτρονικές συσκευές σε κατασκόπους των χρηστών τους. Το κρίσιμο ζήτημα λοιπόν είναι αν ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, αν δηλ. ο κατ’ αρχήν θεμιτός και γενικά αποδεκτός στόχος της πάταξης της διαδικτυακής διάδοσης υλικού παιδικής πορνογραφίας πρέπει να επιτευχθεί μέσω της μαζικής και αυτοματοποιημένης επιτήρησης των πάντων!

O Καθηγητής Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins Matthew Green (Information Security Institute) είχε γράψει πέρσι με περισσή ανησυχία: «Ο κόσμος θεωρεί ότι το “Chat Control” αφορά συγκεκριμένα εγκλήματα. Όχι, δεν διακυβεύεται αυτό. Αυτό που συμβαίνει είναι μια απόφαση για την αρχιτεκτονική και τον τρόπο λειτουργίας των συστημάτων προσωπικών μηνυμάτων. Αν περάσει, νομίμως (πλέον) αυτά τα συστήματα θα είναι καλωδιωμένα για τη μαζική παρακολούθηση. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κάθε σκοπό».

O Ευρωβουλευτής Patrick Breyer σχολίασε την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή ως εξής: «Όταν ένας πρώην υπάλληλος της Europol χρησιμοποιεί τις εσωτερικές του γνώσεις και επαφές με σκοπό να κάνει lobbying σε στελέχη της Επιτροπής της ΕΕ που τα γνωρίζει προσωπικά, αυτό ακριβώς πρέπει να αποτραπεί».

Όμως, οι ραδιουργίες πίσω από το νομοθέτημα “Chat Control” φαίνεται να είναι αρκετά πιο εκτεταμένες. Μέσω αιτημάτων για την ελευθερία της πληροφόρησης (freedom of information requests) αποκαλύφθηκε ότι η Europol πίεζε κρυφά για απεριόριστη πρόσβαση σε όλα τα προσωπικά δεδομένα που συλλέγονταν μέσω της διαδικασίας σάρωσης. Επιπλέον, άσκησε πιέσεις ώστε να μην τεθούν ρυθμιστικά όρια για τον τρόπο χρήσης των δεδομένων – πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει για την ανίχνευση και άλλων συμπεριφορών καθώς και για την εκπαίδευση των δικών της αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης.

Επιπλέον, το Ευρωκοινοβούλιο κίνησε ξεχωριστή έρευνα κατά της πρώην Επιτρόπου Εσωτερικών Υποθέσεων Ylva Johansson και της ομάδας της για ένα δίκτυο ΜΚΟ που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και παρείχε σε ορισμένους ενδιαφερόμενους φορείς, εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης και άλλες ενώσεις – οι οποίες απολαμβάνουν σημαντική οικονομική υποστήριξη – τη δυνατότητα άσκησης επιρροής στη διαμόρφωση της αρχικής έκδοσης του “Chat Control”.

O Patrick Beryer που έχει ασχοληθεί επισταμένα με την εν λόγω νομοθεσία έχει δηλώσει ότι «γνωρίζουμε ότι η πρόταση της ΕΕ για το “Chat Control” είναι τελικά προϊόν πίεσης από ένα διεθνές βιομηχανικό σύμπλεγμα εταιρειών παρακολούθησης».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε επίσης εμπλακεί σε μια εκστρατεία «μικρο-στόχευσης» (micro-targeting) για την παράνομη προώθηση του “Chat Control” σε συγκεκριμένες ομάδες πολιτών σε ορισμένα κράτη μέλη, με την ελπίδα ότι δια αυτού του τρόπου θα ασκούσε πίεση στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ να εγκρίνουν τη νομοθεσία στο Συμβούλιο της ΕΕ και θα εκφόβιζε ή θα επέβαλε σιγή σε δημοσιογράφους που έφεραν στο φως της δημοσιότητας αυτές τις άκρως ανήθικες πρακτικές.

Η τελική έκδοση της νομοθεσίας “Chat Control” πάντως θα εξαρτηθεί από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Επιτροπής και Συμβουλίου της ΕΕ καθώς το δεύτερο δεν έχει ακόμη καταφέρει να συμφωνήσει επί του προσχεδίου. Προς το παρόν δεν υπάρχει συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών για την απόσυρση του μέτρου της γενικής και απροϋπόθετης μαζικής παρακολούθησης υπέρ της στόχευσης μόνον όσων είναι βάσιμα ύποπτοι για την κατοχή και διακίνηση παράνομου υλικού κακοποίησης ανηλίκων.