Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η Τζόρτζια Μελόνι συναντήθηκαν στη Ρώμη για τη σύσφιξη των σχέσεων τους, καθώς όπως διαμήνυσαν «οι απόψεις τους συμπίπτουν σε σημαντικά θέματα». Οι Ερντογάν και Μελόνι δεν περιορίστηκαν όμως μόνο σε ανταλλαγή φιλοφρονήσεων, αλλά υπέγραψαν και δώδεκα συμφωνίες συνεργασίας. Μεταξύ αυτών και αμυντικές, με την πρωθυπουργό της Ιταλίας να ανοίγει επί της ουσίας την πόρτα στην Τουρκία για τα εξοπλιστικά της ΕΕ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ DIRECTUS.GR

Με στόχο την ενίσχυση της σταθερότητας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, Ελλάδα και Τουρκία πραγματοποίησαν στις 25 Απριλίου συνομιλίες υψηλού επιπέδου στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).

Η συνάντηση αποτελεί ένα ακόμα βήμα στην αργή αλλά συστηματική διαδικασία επαναπροσέγγισης που εγκαινίασαν οι ηγέτες των δύο χωρών, Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το 2023.

Επικεφαλής των διαπραγματεύσεων ήταν ο πρέσβης Χάρης Λαλάκος για την ελληνική πλευρά και ο Μεχμέτ Κεμάλ Μποζάι για την τουρκική. Οι συζητήσεις εστίασαν σε πρακτικά μέτρα αποκλιμάκωσης, όπως περιορισμούς στις στρατιωτικές ασκήσεις σε ευαίσθητες περιοχές, τη διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας σε περιόδους έντασης και την ενίσχυση των αμοιβαίων επισκέψεων σε στρατιωτικό επίπεδο, σημειώνει το Associated Press.

Παρότι οι συνομιλίες διεξάγονται σε θετικό κλίμα, οι δύο χώρες εξακολουθούν να διατηρούν βαθιές διαφορές στα ζητήματα των θαλάσσιων ζωνών, των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων και του εναέριου χώρου. Ωστόσο, και οι δύο πλευρές φέρονται να αναγνωρίζουν την ανάγκη διατήρησης της ηρεμίας, ιδίως ενόψει των γεωπολιτικών εντάσεων στην ευρύτερη περιοχή και της προσοχής των συμμάχων σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε.

Η επόμενη συνάντηση έχει ήδη προγραμματιστεί να διεξαχθεί στην Τουρκία, σε ημερομηνία που αναμένεται να οριστεί προσεχώς.

Μια ιδιαίτερα σοβαρή και ανησυχητική διάσταση των τουρκικών στρατιωτικών σχεδίων αποκαλύπτεται σε άρθρο του Nordic Monitor, καθώς φέρνει στο φως πληροφορίες για προγραμματισμένη εισβολή της Τουρκίας στην Ελλάδα, με βασικούς στόχους τη Δυτική Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου.

Τα σχέδια αυτά, τα οποία εκπονήθηκαν ήδη από το 2003, ήρθαν στο φως μέσα από τη δίκη για την υπόθεση «Βαριοπούλα» (Balyoz) το 2010, και περιλαμβάνουν αυθεντικά στρατιωτικά έγγραφα και ηχητικά αρχεία, επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη ενός λεπτομερούς επιθετικού σχεδίου από το 1ο Σώμα Στρατού της Τουρκίας.

Κατά τη διάρκεια ενός τριήμερου στρατιωτικού σεμιναρίου, παρουσία περίπου 30 ανώτατων αξιωματικών, συζητήθηκε μια στρατιωτική επιχείρηση στο Αιγαίο, που θα συνοδευόταν από βοηθητικές ενέργειες στη Δυτική Θράκη. Οι στόχοι δεν ήταν η κατάκτηση εδαφών αλλά η ταχεία καταστροφή των ελληνικών δυνάμεων, με χρονικό περιθώριο δράσης μόλις 3–4 ημερών, πριν παρέμβουν οι ΗΠΑ ή το ΝΑΤΟ. Οι στρατηγοί υπολόγιζαν ότι η διεθνής αντίδραση θα καθυστερούσε, δίνοντας έτσι στην Τουρκία το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού.

Παρότι αυτά τα σχέδια χρονολογούνται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι βασικές τους αρχές παραμένουν επίκαιρες, ενώ η τουρκική ηγεσία – και ειδικά ο Πρόεδρος Ερντογάν – έχει στραφεί τα τελευταία χρόνια προς την ιδεολογική γραμμή των νεοεθνικιστών (Ουλουσάλτζι), υιοθετώντας μια όλο και πιο επιθετική στάση απέναντι στην Ελλάδα και τη Δύση. Η ίδια η ύπαρξη αυτών των σχεδίων αποδεικνύει πως η απειλητική ρητορική της Τουρκίας δεν είναι απλώς ρητορικό εργαλείο για εσωτερική κατανάλωση ή εκλογικούς σκοπούς, αλλά βασίζεται σε πραγματικούς στρατιωτικούς σχεδιασμούς.

Ωστόσο, η νέα γεωστρατηγική πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί στην περιοχή, χάρη στη στενότερη αμυντική συνεργασία της Ελλάδας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία, έχει ανατρέψει πλήρως τα τουρκικά σχέδια. Η αυξημένη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Ελλάδα, η αναβάθμιση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων με F-16 και η προμήθεια αεροσκαφών πέμπτης γενιάς, όπως και η σημασία του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, έχουν καταστήσει οποιοδήποτε τουρκικό σχέδιο εισβολής στρατιωτικά ανέφικτο.

Παράλληλα, η συμφωνία αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας–Γαλλίας του 2021 περιλαμβάνει ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής σε περίπτωση επίθεσης, ενισχύοντας την αποτρεπτική ικανότητα της χώρας έναντι αναθεωρητικών βλέψεων. Αυτές οι εξελίξεις εξηγούν και τη ραγδαία κλιμάκωση της αντιδυτικής ρητορικής του Ερντογάν, με ιδιαίτερες επιθέσεις προς την Ουάσινγκτον, την οποία κατηγορεί ότι έχει μετατρέψει την Ελλάδα σε “αμερικανική στρατιωτική βάση”.

Συμπερασματικά, το άρθρο του Nordic Monitor καταδεικνύει πως, παρά τις επιφανειακές εντάσεις ή τη ρητορική, υφίσταται ένας πυρήνας στρατηγικής λογικής πίσω από τις κινήσεις της Άγκυρας. Το άρθρο υποστηρίζει, ότι η διεθνής στήριξη που έχει αποκτήσει η Ελλάδα, έχει αποτελέσει αποτελεσματικό αποτρεπτικό παράγοντα και έχει αποδιοργανώσει κάθε σχεδιασμό για επιθετικές ενέργειες. Αυτό βέβαια δεν είναι αλήθεια, γιατί η χώρα μας έχει τη δυνατότητα να κάνει αποτροπή με τις Ένοπλες Δυνάμεις που διαθέτει. Το πολιτικό σύστημα όμως είναι αυτό που παίρνει αποφάσεις και είναι υπεύθυνο για την εφαρμογή του δόγματος αποτροπής. Για παράδειγμα, τον Μάρτιο του 2020, όταν η Ελλάδα δέχτηκε υβριδική επίθεση από την Τουρκία, στον Έβρο, μέσω του μεταναστευτικού, το πολιτικό σύστημα αντιλήφθηκε έγκαιρα την εργαλειοποίηση που επιχειρήθηκε και κέρδισε τη στήριξη της ΕΕ. Το ίδιο μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλα πεδία.

Διαβάστε αναλυτικά το άρθρο της Nordic Monitor:

Τα σχέδια έκτακτης ανάγκης της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδας — ιδίως με στόχο τη Δυτική Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου — έχουν υποστεί σοβαρή οπισθοδρόμηση λόγω της εκτεταμένης στρατιωτικής παρουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας για την υποστήριξη της ελληνικής άμυνας, προκαλώντας ένα κύμα έντονης κριτικής από την ολοένα και πιο απογοητευμένη ηγεσία της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τα τελευταία χρόνια.

Η στρατιωτική στρατηγική της Τουρκίας για μια πιθανή εισβολή σε ελληνικό έδαφος, ιδίως στη Δυτική Θράκη, είχε σχεδιαστεί για να εκμεταλλευτεί ένα στενό παράθυρο ευκαιρίας, το οποίο οι Τούρκοι στρατηγοί προέβλεπαν ότι θα έκλεινε γρήγορα με την ταχεία παρέμβαση των ΗΠΑ και της Ευρώπης μετά από οποιαδήποτε τουρκική επίθεση.

Αυτά τα μυστικά σχέδια αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της δίκης «Βαριοπούλα» (Balyoz) του 2010 στην Κωνσταντινούπολη, η οποία αποκάλυψε τη νοοτροπία των σκληροπυρηνικών Τούρκων στρατηγών που σκέφτονταν τέτοιες απρόβλεπτες καταστάσεις. Εκείνη την εποχή, οι αποκαλύψεις τράβηξαν ελάχιστη προσοχή, πιθανώς επειδή ήταν θαμμένες στα παραρτήματα ενός εκτενούς φακέλου υπόθεσης, του οποίου κύριο επίκεντρο ήταν μια εσωτερική διαμάχη για την εξουσία μεταξύ ισχυρών στρατιωτικών ηγετών και της πολιτικής κυβέρνησης.

Ωστόσο, τα συντριπτικά στοιχεία στη δικογραφία — συμπεριλαμβανομένων επικυρωμένων εγγράφων, φωνητικών ηχογραφήσεων και εκθέσεων του Γενικού Επιτελείου — επιβεβαίωσαν ότι λεπτομερή πολεμικά σχέδια συζητήθηκαν πράγματι κατά τη διάρκεια στρατιωτικού σεμιναρίου που πραγματοποιήθηκε από τις 5 έως τις 7 Μαρτίου 2003, υπό την ηγεσία του τότε διοικητή του 1ου Σώματος Στρατού, Στρατηγού Çetin Doğan. Περίπου 30 ανώτεροι αξιωματικοί συμμετείχαν στο σεμινάριο.

Απόσπασμα από παρουσίαση PowerPoint σχετικά με τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης του τουρκικού στρατού σχετικά με μια πιθανή στρατιωτική επίθεση κατά της Ελλάδας

Με έδρα την Κωνσταντινούπολη, το 1ο Σώμα Στρατού έχει ως αποστολή την υπεράσπιση της περιοχής της Θράκης της Τουρκίας, η οποία συνορεύει με την Ελλάδα, καθώς και την ασφάλεια των Στενών του Βοσπόρου, της Κωνσταντινούπολης και της ευρύτερης περιοχής του Μαρμαρά. Στο σεμινάριο συμμετείχαν επίσης εκπρόσωποι του Τουρκικού Γενικού Επιτελείου και άλλων στρατιωτικών μονάδων.

Το κεντρικό επίκεντρο του πολεμικού σχεδίου ήταν μια στρατιωτική επιχείρηση στο Αιγαίο, με συμπληρωματικές ενέργειες στην περιοχή της Θράκης στην Ελλάδα για την υποστήριξη του κύριου θεάτρου επιχειρήσεων. Οι σχεδιαστές τόνισαν ότι οποιαδήποτε στρατιωτική δράση στη Θράκη δεν θα έπρεπε να επικεντρώνεται στην εδαφική κατάκτηση, αλλά στην πρόκληση μέγιστης ζημιάς στις εχθρικές δυνάμεις. Ο στόχος ήταν η τιμωρία και όχι η κατοχή.

«Τα μέτρα που θα ληφθούν στη Θράκη πρέπει να υποστηρίζουν την επιχείρηση στο Αιγαίο», ανέφερε η τελική έκθεση του σεμιναρίου. «Ο στόχος σε αυτήν την περιοχή θα πρέπει να επικεντρώνεται λιγότερο στα εδαφικά κέρδη και περισσότερο στην καταστροφή όσο το δυνατόν περισσότερων εχθρικών δυνάμεων».

Μια περίληψη της απόρρητης έκθεσης του σεμιναρίου παρουσιάστηκε στους συμμετέχοντες σε μια παρουσίαση PowerPoint, ένα αντίγραφο της οποίας αποκτήθηκε αργότερα από το Nordic Monitor.

Το σεμινάριο αποκάλυψε επίσης την επικρατούσα νοοτροπία μεταξύ των Τούρκων στρατιωτικών σχεδιαστών εκείνη την εποχή, ιδιαίτερα εκείνων με αντιαμερικανικές και αντιΝΑΤΟϊκές απόψεις. Ενώ ο Ερντογάν αρχικά συγκρούστηκε με αυτούς τους αξιωματικούς, τελικά σχημάτισε μια δεκαετή πολιτική συμμαχία μαζί τους και τους πολιτικούς υποστηρικτές τους, συλλογικά γνωστούς ως Ulusalcılar (νεοεθνικιστές), το 2014.

Σύμφωνα με την έκθεση του σεμιναρίου, οι Τούρκοι στρατηγικοί αναλυτές προέβλεπαν ότι το ΝΑΤΟ και η ΕΕ θα παρενέβαιναν γρήγορα εάν η Τουρκία ξεκινούσε στρατιωτική επίθεση στην περιοχή της Θράκης στην Ελλάδα. Κατά συνέπεια, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία θα είχε μόνο τρεις έως τέσσερις ημέρες για να επιτύχει τους στόχους της — αρκετές για να προκαλέσει σημαντική ζημιά στις ελληνικές δυνάμεις, αλλά όχι αρκετές για μακροχρόνια κατοχή. Ο απώτερος στόχος, υποστήριξαν, ήταν να καταλάβουν τον έλεγχο των νησιών του Αιγαίου.

Ενώ αυτά τα σχέδια μπορεί να έχουν εξελιχθεί, αναθεωρηθεί και ενημερωθεί με την πάροδο του χρόνου, πιστεύεται ότι η θεμελιώδης δομή και ο συνολικός στόχος τους παρέμειναν άθικτα. Ωστόσο, το στρατηγικό τοπίο έχει αλλάξει δραματικά, προς μεγάλη απογοήτευση των πολεμικών σχεδιαστών της Τουρκίας, καθιστώντας μια στρατιωτική επίθεση εναντίον της Ελλάδας πιο δύσκολη από πριν.

Οι πρόσφατες συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας της Ελλάδας με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία —ιδίως εκείνες που παρέχουν στις ΗΠΑ εκτεταμένη πρόσβαση σε ελληνικές στρατιωτικές και ναυτικές βάσεις— έχουν υπονομεύσει σοβαρά τα σχέδια εισβολής της Τουρκίας. Η παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων σε αυτές τις εγκαταστάσεις καθιστά σημαντικά πιο επικίνδυνο για την Τουρκία να στοχεύσει ελληνικά στρατιωτικά περιουσιακά στοιχεία, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει άμεση αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που η Άγκυρα θέλει να αποφύγει.

Αυτός είναι αναμφίβολα ένας βασικός παράγοντας πίσω από την ολοένα και πιο εχθρική ρητορική της Άγκυρας απέναντι στην αμυντική εμπλοκή της Ουάσιγκτον στην Ελλάδα και την ένθερμη αντίθεσή της στους ενισχυμένους αμυντικούς δεσμούς της Ελλάδας τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με τη Γαλλία.

Κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν στην Άγκυρα στις 11 Νοεμβρίου 2021, ο Πρόεδρος Ερντογάν εξέφρασε δημόσια την απογοήτευσή του, δηλώνοντας: «Η ίδια η Ελλάδα έχει πλέον γίνει βάση των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεν θα μπορούσα καν να μετρήσω τον αριθμό των αμερικανικών βάσεων εντός της Ελλάδας, είναι απλώς τόσες. Όταν κοιτάς τον χάρτη, η ίδια η Ελλάδα μοιάζει με αμερικανική στρατιωτική βάση. Αυτή είναι η πραγματικότητα.

«Γιατί δημιουργούνται όλες αυτές οι βάσεις και για ποιο σκοπό; Έχουμε ρωτήσει — ο υπουργός Άμυνας, ο υπουργός Εξωτερικών και εγώ έχουμε ρωτήσει τον Πρόεδρο Μπάιντεν και άλλους — και συνεχίζουμε να λαμβάνουμε αόριστες απαντήσεις. Δεν είναι ειλικρινείς. Ο γείτονας που έχουν επιλέξει είναι ο λάθος και η χρήση της Ελλάδας ως βάσης στο Αιγαίο είναι η λάθος προσέγγιση».

Ο Ερντογάν επανέλαβε παρόμοια κριτική προς τις ΗΠΑ, την Ελλάδα και τη Γαλλία σε δημόσιες συγκεντρώσεις, ενώ ανώτεροι κυβερνητικοί και στρατιωτικοί ηγέτες επανέλαβαν επίσης τα ίδια σημεία συζήτησης.

Αμερικανοί αξιωματούχοι αρνήθηκαν τις κατηγορίες της Τουρκίας, ισχυριζόμενοι ότι η αμερικανική εμπλοκή με την Ελλάδα δεν αποτελεί απειλή για την Τουρκία, η οποία παραμένει σύμμαχος του ΝΑΤΟ. Στις 18 Οκτωβρίου 2022, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία, Τζεφ Φλέικ, έγραψε στο Twitter: «Η αμυντική μας συνεργασία με την Ελλάδα ενισχύει την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας την Ουκρανία και τους συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Ο κοινός μας στόχος με την Τουρκία και την Ελλάδα είναι η ειρήνη, η ασφάλεια και η σταθερότητα σε όλη την περιοχή».

Τα τελευταία χρόνια η αμυντική συνεργασία ΗΠΑ-Ελλάδας έχει ενταθεί, η οποία χαρακτηρίζεται από διευρυμένες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, επικαιροποιημένες συμφωνίες και αυξημένη στρατιωτική βοήθεια, γεγονός που συνέβαλε στην αναβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας στην περιφερειακή και διατλαντική ασφάλεια.

Το 2019 και το 2021, η Ελλάδα και οι ΗΠΑ επικαιροποίησαν τη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) του 1990, παρέχοντας στις αμερικανικές δυνάμεις μεγαλύτερη πρόσβαση σε ελληνικές βάσεις, συμπεριλαμβανομένης της Αλεξανδρούπολης, η οποία βρίσκεται κοντά στα τουρκικά σύνορα, και της κρίσιμης βάσης στον κόλπο της Σούδας στην Κρήτη.

Οι ΗΠΑ έχουν επίσης πουλήσει αμυντικά συστήματα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ελλάδα, έχουν βοηθήσει στον εκσυγχρονισμό των μαχητικών αεροσκαφών F-16 και εξετάζουν το ενδεχόμενο πώλησης μαχητικών πέμπτης γενιάς στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ και της Ελλάδας συμμετέχουν σε περισσότερες από 15 μεγάλες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις ετησίως.

Η παρουσία των ΗΠΑ στην Αλεξανδρούπολη, ένα λιμάνι μόλις 40 χιλιόμετρα από τα τουρκικά σύνορα, έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα την Άγκυρα. Η βάση χρησιμεύει ως ζωτικός κόμβος διέλευσης για τις δυνάμεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ που μεταφέρουν εξοπλισμό στην Ανατολική Ευρώπη, παρακάμπτοντας ουσιαστικά το τουρκικό ελεγχόμενο Στενό του Βοσπόρου. Ομοίως, η πιθανή στάθμευση αμερικανικών στρατευμάτων σε νησιά του Αιγαίου έχει αναδειχθεί σε ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα που ενοχλεί τους Τούρκους ηγέτες.

Η Γαλλία, επίσης, έχει ενισχύσει την αμυντική θέση της Ελλάδας. Τον Σεπτέμβριο του 2021, η Αθήνα και το Παρίσι υπέγραψαν μια ιστορική αμυντική συμφωνία που δεσμεύει αμοιβαία στρατιωτική υποστήριξη σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης εναντίον οποιουδήποτε έθνους. Η συμφωνία διευκόλυνε την προμήθεια από την Ελλάδα προηγμένων γαλλικών όπλων, συμπεριλαμβανομένων μαχητικών αεροσκαφών Rafale, πυραύλων, φρεγατών και ελικοπτέρων.

Αυτές οι εξελίξεις έχουν περιορίσει σοβαρά την στρατιωτική ευελιξία της Τουρκίας και έχουν υπονομεύσει τα σχέδια έκτακτης εισβολής της στην Ελλάδα. Ως αποτέλεσμα, τόσο οι Τούρκοι πολιτικοί όσο και οι στρατιωτικοί ηγέτες έχουν εντείνει την κριτική τους για την τριμερή αμυντική συνεργασία μεταξύ Ελλάδας, ΗΠΑ και Γαλλίας, θεωρώντας την ως άμεσο εμπόδιο στις στρατηγικές φιλοδοξίες της Τουρκίας στην περιοχή.

Η μυστική έκθεση του σεμιναρίου υποδηλώνει ότι η μαχητική ρητορική που επέδειξε η τουρκική ηγεσία δεν προορίζεται μόνο για εσωτερική κατανάλωση, όπως η αποστροφή του κοινού από εσωτερικά ζητήματα όπως οι οικονομικές δυσκολίες, η ανεργία και οι αυξανόμενες τιμές καταναλωτή, ή για την συγκέντρωση ψήφων κατά τη διάρκεια προεκλογικών εκστρατειών, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι σχολιαστές.