Με τον θανάτου του Πάπα Φραγκίσκου εκατομμύρια Καθολικοί σε όλο τον κόσμο στρέφουν το βλέμμα τους προς τους καρδιναλίους με τις κόκκινες τηβέννους, αναζητώντας τον επόμενο ηγέτη της Εκκλησίας τους.

Δεδομένων των διορισμών που πραγματοποίησε ο Φραγκίσκος κατά τη διάρκεια της παποσύνης του, πολλοί αναμένουν πως ο διάδοχός του δεν θα είναι Ευρωπαίος, αλλά πιθανότατα προερχόμενος από τον αναπτυσσόμενο κόσμο — και ίσως, όπως και ο ίδιος, να εκφράζει ένα πιο προοδευτικό όραμα, απέναντι στην παραδοσιακά συντηρητική πτέρυγα της Καθολικής Εκκλησίας.

Ωστόσο, η εκλογική διαδικασία που θα ξεκινήσει μόλις ολοκληρωθεί η ταφή του Πάπα είναι από τις πιο μυστικοπαθείς στον κόσμο. Τίποτα δεν είναι σίγουρο μέχρι να βγει λευκός καπνός από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα, σηματοδοτώντας την εκλογή του νέου Πάπα.

Η διαδικασία

Οι καρδινάλιοι είναι οι πιο στενοί συνεργάτες ενός Πάπα, διοικούν βασικά τμήματα του Βατικανού και επισκοπές ανά τον κόσμο. Όταν ένας Πάπας πεθαίνει ή παραιτείται, οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών συγκροτούν κονκλάβιο με στόχο την εκλογή του επόμενου Ποντίφικα από τις δικές τους τάξεις.

Η σύνθετη ψηφοφορία που θα ακολουθήσει θα δείξει κατά πόσον οι καρδινάλιοι που διόρισε ο Φραγκίσκος συμμερίζονται το όραμά του για κοινωνικά πιο ανοικτή Εκκλησία ή αν θεωρούν πως απαιτείται μια περίοδος επιστροφής σε πιο συντηρητικές θέσεις.

Η ακριβής ημερομηνία για την έναρξη του κονκλάβιου θα καθοριστεί τις επόμενες ημέρες, καθώς οι καρδινάλιοι φτάνουν στη Ρώμη.

Μόνο ένας Πάπας μπορεί να ορίσει καρδιναλίους, και οι επιλογές του συχνά αφήνουν ανεξίτηλο αποτύπωμα στην Εκκλησία — τόσο γιατί αυτοί οι άνδρες βρίσκονται στις ανώτατες θέσεις, όσο και επειδή ένας εξ αυτών μπορεί να είναι ο επόμενος Ποντίφικας.

135 εκλέκτορες: Οι συσχετισμοί

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Βατικανού, στις 21 Απριλίου υπήρχαν συνολικά 252 καρδινάλιοι, εκ των οποίων 135 ήταν εκλέκτορες κάτω των 80 ετών. Από αυτούς, οι 108 είχαν διοριστεί από τον Φραγκίσκο, 22 από τον Βενέδικτο και 5 από τον Ιωάννη Παύλο Β΄.

Οι καρδινάλιοι χειροτονούνται σε τελετές που ονομάζονται κονσιστόρια, κατά τις οποίες λαμβάνουν το δαχτυλίδι και το κόκκινο μπιρέτο (τετράγωνο κάλυμμα κεφαλής), και ορκίζονται πίστη στον Πάπα — ακόμη και με κόστος τη ζωή τους, όπως συμβολίζει το κόκκινο χρώμα.

Μια λιγότερο ευρωκεντρική Εκκλησία

Ο Πάπας Φραγκίσκος πραγματοποίησε 10 κονσιστόρια, αυξάνοντας τις πιθανότητες ο διάδοχός του να είναι κι εκείνος μη Ευρωπαίος. Ενίσχυσε τη φωνή της Εκκλησίας σε περιοχές όπου οι καθολικοί είναι μειονότητα ή αυξάνονται ραγδαία, σε αντίθεση με τη στασιμότητα της Δύσης.

Για αιώνες, οι περισσότεροι καρδινάλιοι ήταν Ιταλοί — με εξαίρεση την περίοδο 1309-1377, όταν το Παπικό Κράτος είχε μεταφερθεί στην Αβινιόν της Γαλλίας. Η διεθνοποίηση του Κολλεγίου των Καρδιναλίων ξεκίνησε συστηματικά επί Παύλου ΣΤ’ και επιταχύνθηκε από τον Ιωάννη Παύλο Β΄, τον πρώτο μη Ιταλό Πάπα μετά από 455 χρόνια.

Παρότι η Ευρώπη διατηρεί ακόμα το μεγαλύτερο ποσοστό εκλεκτόρων (περίπου 39%), αυτό είναι σημαντικά μειωμένο σε σχέση με το 52% που κατείχε το 2013, όταν εξελέγη ο Φραγκίσκος. Η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα προέρχεται πλέον από την Ασία και την Ωκεανία, με περίπου 20%.

Ο Φραγκίσκος διόρισε πάνω από 20 καρδινάλιους από χώρες που δεν είχαν ποτέ στο παρελθόν εκπροσώπηση, κυρίως αναπτυσσόμενα κράτη όπως η Ρουάντα, το Πράσινο Ακρωτήρι, η Τόνγκα, η Μιανμάρ, η Μογγολία και το Νότιο Σουδάν, ή χώρες με ελάχιστους καθολικούς όπως η Σουηδία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αγνόησε μεγάλες ευρωπαϊκές επισκοπές που παραδοσιακά είχαν καρδινάλιο, θέλοντας να στείλει μήνυμα κατά του ευρωκεντρισμού.

Στις ΗΠΑ, παρέκαμψε επισκοπές όπως το Λος Άντζελες και το Σαν Φρανσίσκο, πιθανότατα λόγω της συντηρητικής στάσης των επικεφαλής τους. Αντίθετα, ανέδειξε τον Ρόμπερτ ΜακΈλροϊ, αρχιεπίσκοπο της Ουάσιγκτον, ο οποίος θεωρείται προοδευτικός σύμμαχος του Πάπα, ιδίως σε ζητήματα περιβάλλοντος και αποδοχής της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.

Η παρακαταθήκη ενός Πάπα

Όσο περισσότερους καρδιναλίους ορίζει ένας Πάπας, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να εκλεγεί κάποιος με παρόμοιες απόψεις. Αυτό όμως δεν είναι κανόνας: οι καρδινάλιοι μπορεί να επιλέξουν κάποιον με διαφορετική θεολογική προσέγγιση, κρίνοντάς τον καταλληλότερο για τις προκλήσεις της εποχής.

Ο Βενέδικτος εξελέγη εν μέρει λόγω της μακράς συνεργασίας του με τον Ιωάννη Παύλο Β΄, αλλά όταν παραιτήθηκε το 2013, οι καρδινάλιοι στράφηκαν στον «outsider» Φραγκίσκο, αναγνωρίζοντας πως η Καθολική Εκκλησία χρειαζόταν έναν ηγέτη έξω από το προβληματικό Βατικανό και τη γηραιά Ευρώπη.

Αν και όσοι έχουν περάσει τα 80 δεν μπορούν να ψηφίσουν στο κονκλάβιο, έχουν δικαίωμα συμμετοχής στις Γενικές Συνελεύσεις που προηγούνται, όπου διαμορφώνεται το «προφίλ» του επόμενου Πάπα.