«Έννομα» αποτελέσματα; Από το τουρκολιβυκό «μνημόνιο», στην εισβολή στην Κρήτη και τη ρηματική διακοίνωση.

Γράφει ο Θεοφάνης Μαλκίδης

1. «Προσωρινές» κυβερνήσεις και βία…..

Η πτώση του Μουαμάρ Καντάφι τον Οκτώβριο του 2011, έπειτα από 42 χρόνια και μια εξέγερση που υποστηρίχθηκε με το αζημίωτο, από διάφορους εξωτερικούς παράγοντες, βύθισε τη Λιβύη σε μια παρατεταμένη περίοδο αστάθειας και βίας ανάμεσα σε φατρίες, παραστρατιωτικές δυνάμεις, διακινητές ανθρώπων και εμπορευμάτων και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Στη αρχή σχηματίστηκε το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο ως «προσωρινή» αρχή, με στόχο την οργάνωση εκλογών για το Γενικό Εθνικό Κογκρέσο, το οποίο συγκρότησε μια «προσωρινή» κυβέρνηση, η πραγματική εξουσία όμως παρέμεινε στα χέρια ένοπλων ομάδων, οι οποίες πολιόρκησαν κυβερνητικά κτίρια και έτσι το Κογκρέσο διασπάστηκε. Από το 2014, η χώρα βυθίστηκε σε έναν νέο κύκλο εχθροπραξιών και η Λιβύη διχοτομήθηκε έχοντας δύο κυβερνήσεις: α) με έδρα την Τρίπολη την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας, η οποία αναγνωρίστηκε αρχικώς από τον ΟΗΕ και υποστηριζόταν από την Τουρκία, το Κατάρ και την Ιταλία, β) με έδρα το Τομπρούκ τη Βουλή των Αντιπροσώπων υπό τον Στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, η οποία υποστηριζόταν από την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Ρωσία και τη Γαλλία.

Η αναρχία που επικράτησε δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την επέκταση τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως το Ισλαμικό Κράτος (ISIS), το οποίο εγκατέστησε προπύργια στη Λιβύη, εκμεταλλευόμενο το κενό εξουσίας. Μετά από χρόνια συγκρούσεων και υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, επιτεύχθηκε εκεχειρία τον Οκτώβριο του 2020 και τον Μάρτιο του 2021, σχηματίστηκε η «προσωρινή» Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στην Τρίπολη, με στόχο την ενοποίηση των θεσμών και τη διεξαγωγή εκλογών, οι οποίες αναβάλλονται συνεχώς μέχρι σήμερα…..

Έτσι η αναβολή των εκλογών οδήγησε σε αμφισβήτηση της νομιμότητας της «προσωρινής» Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας από την αντίπαλη Κυβέρνηση Εθνικής Σταθερότητας, η οποία υποστηρίζεται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και τον Στρατάρχη Χαφτάρ, με τον έλεγχο της Κεντρικής Τράπεζας και των πετρελαϊκών αποθεμάτων να αποτελούν βασικό σημείο διαφωνίας. Ταυτόχρονα συνεχίζεται η πολιτική αστάθεια και ο διχασμός, οι συγκρούσεις μεταξύ ένοπλων ομάδων και αντίπαλων «προσωρινών» κυβερνήσεων, η οικονομική κρίση, παρά τον πετρελαϊκό πλούτο, το «έργο» των διακινητών που ωθούν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους προς την Ιταλία, Μάλτα και εσχάτως προς την Ελλάδα και οι ξένες παρεμβάσεις που περιπλέκουν την κατάσταση, με τον ΟΗΕ να προσθέτει άλλη μία αποτυχία στο ενεργητικό του …..

2.Το τουρκολιβυκό «Μνημόνιο»

Το τουρκολιβυκό «Μνημόνιο», ή αλλιώς «Μνημόνιο Κατανόησης για την Οριοθέτηση Θαλάσσιων Δικαιοδοσιών στη Μεσόγειο», υπεγράφη στις 27 Νοεμβρίου 2019, μεταξύ της Τουρκίας και της «προσωρινής» Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης αυτή που έχει έδρα την Τρίπολη για να μη χαθούμε στην ανάγνωση, επιχειρεί να οριοθετήσει, εις βάρος της Ελλάδας, θαλάσσιες ζώνες (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη). Το λεγόμενο «μνημόνιο» αγνοεί την ύπαρξη ελληνικών νησιών, όπως η Κρήτη (!), η Ρόδος (!) και βεβαίως το πανταχού παρών για την Τουρκία Καστελλόριζο και διεκδικεί θαλάσσιες περιοχές που επικαλύπτονται από ελληνικές θαλάσσιες ζώνες, καταπατώντας, αμφισβητώντας και εν τέλει εξαφανίζοντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.

Η Ελλάδα ως όφειλε έχει απορρίψει κατηγορηματικά το «μνημόνιο», θεωρώντας το άκυρο και ανυπόστατο και έχει προβεί σε διπλωματικές ενέργειες (ρηματικές διακοινώσεις στον ΟΗΕ) για την υπεράσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Από την πλευρά της η ΕΕ έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι το «μνημόνιο» δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτες χώρες. Δηλαδή είναι παράνομο για την Ελλάδα επειδή το Δίκαιο της Θάλασσας, στο οποίο έχει προσχωρήσει η Ελλάδα (ενώ η Τουρκία όχι), προβλέπει ότι τα νησιά έχουν δικαίωμα σε θαλάσσιες ζώνες (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ) και το «μνημόνιο» παραβιάζει αυτή την αρχή, καθώς θεωρεί ότι μόνο οι ηπειρωτικές ακτές έχουν δικαίωμα σε τέτοιες ζώνες (το γνωστό δηλαδή τουρκικής έμπνευσης «επιχείρημα»). Επίσης η «συμφωνία» αυτή παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας από μία «προσωρινή» Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας που δεν είχε την πλήρη εξουσιοδότηση της «Προσωρινής» Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης (με έδρα το Τομπρούκ), η οποία την απέρριψε ρητά. Όμως αυτή η όψη του «προσωρινού» που έχει γίνει μόνιμο για τη Λιβύη, είναι ο «θεσμός» που δεν επέτρεψε τρεις υπουργούς της ΕΕ και τον Επίτροπο για τη Μετανάστευση να επισκεφθούν τα όρια δικαιοδοσίας του και είναι ο ίδιος που (μας) απειλεί με εκατομμύρια ανθρώπους οι οποίοι θα κατακλύσουν την Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη….

3.Η ρηματική διακοίνωση που δεν είναι «προσωρινή»……

Η μία συνιστώσα της Λιβύης, να το επαναλάβουμε, αυτή που εδρεύει στην Τρίπολη, μέσω της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της στον ΟΗΕ, επέδωσε ρηματική διακοίνωση στις 20 Ιουνίου 2025 (δημοσιεύθηκε στις 3 Ιουλίου με αριθμό A/79/960), με την οποία αμφισβητεί ευθέως τη μέση γραμμή που έχει ορίσει η Ελλάδα για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών νότια και δυτικά της Κρήτης.

Πιο συγκεκριμένα η «προσωρινή» Λιβύη εκφράζει τη «βαθιά δυσαρέσκειά» της για την ανακοίνωση της Ελλάδας σχετικά με διεθνή διαγωνισμό για άδειες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές νότια της Κρήτης (η οποία υπάρχει μόνο για τους διακινητές….), αφού σύμφωνα με το τουρκολιβυκό «Μνημόνιο» δεν υπάρχει επήρεια της Κρήτης και των άλλων ελληνικών νησιών σε θαλάσσιες ζώνες.

Επιπλέον η Λιβύη κατηγορεί την Ελλάδα για «σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου» και των αρχών της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσα, ζητώντας από τη διεθνή κοινότητα να αποτρέψει την κλιμάκωση, αναφέρει ότι παρόλο οι περιοχές αυτές είναι «αντικείμενο άλυτης διαφοράς μεταξύ Λιβύης και Ελλάδας», η «προσωρινή» πάντα τις χαρακτηρίζει ρητά ως «λιβυκές θαλάσσιες περιοχές», ενώ η διακοίνωση συνοδεύεται από έκθεση της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης, στην οποία γίνεται λόγος για παραβίαση της «οριοθετικής γραμμής» που αποτυπώνεται στο «Μνημόνιο»! Την ίδια στιγμή η άλλη «προσωρινή» συνιστώσα, αυτή του «αδελφού» Χαφτάρ και της οικογένειάς του που παριστάνει την κυβέρνηση και μάλιστα δεν δέχεται στην επικράτειά της ευρωπαίους αξιωματούχους, συνεχίζει την πολιτική των «ανοικτών θυρών» προς την Ελλάδα, έχοντας πλέον και έναν νέο- παλιό σύμμαχο στο πλευρό της: την Τουρκία.

4. Πως το «προσωρινό» παράγει «έννομα» αποτελέσματα

To τουρκολιβυκό «Μνημόνιο», η εισβολή στην Κρήτη και εσχάτως, ως κερασάκι στην εκρηκτική τούρτα, η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης σηματοδοτούν πολλά στις ελληνολιβυκές σχέσεις και προσθέτουν άλλα τόσα στην πολυπλοκότητα της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο, ειδικά σε ό,τι έχει σχέση με την ελληνική εθνική κυριαρχία.

Παρότι η Ελλάδα επιδιώκει το διάλογο με τα δύο «προσωρινά» μέρη της Λιβύης, βοηθώντας τα, είτε αμέσως είτε εμμέσως ακόμη και με ζημιά στα συμφέροντά της έχοντας και απώλεια πέντε ζωών, βλέπει τα κυριαρχικά της δικαιώματα να εξαφανίζονται ή να καταργούνται (τουρκολιβυκό «Μνημόνιο», ροές). Παρότι ο στόχος που είναι η σταθεροποίηση της Λιβύης και η δημιουργία μιας ενιαίας, νόμιμης και διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης θα ήταν καθοριστικής σημασίας για την επίλυση των εκκρεμοτήτων και τη βελτίωση των σχέσεων, αυτός δεν είναι εφικτός, ούτε φαίνεται να γίνεται στο άμεσο μέλλον.

Αντιθέτως με τη άμεση συνδρομή της Τουρκίας, το «προσωρινό» παράγει «έννομα» αποτελέσματα και χτίζει σιγά- σιγά και μεθοδευμένα την κατάργηση/κατάλυση της γης, του αέρα και της θάλασσας που ορίζουν την Ελλάδα…..

Ο πρέσβης ε.τ Δημήτρης Καραϊτίδης , μιλώντας στον 98.4 , υπογράμμισε πως η ρηματική διακοίνωση της μεταβατικής κυβέρνησης της Λιβύης στα Ηνωμένα Έθνη, όπου καταγγέλλει την Ελλάδα για παραβίαση τα μέσης γραμμής και κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λιβύης , νότια της Κρήτης, με χρήση ως βάση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου και προφανώς με μόχλευση από την Τουρκία, είναι ένας ακόμη κρίκος στην αλυσίδα των αδιεξόδων της επιλογής του κατευνασμού και δεδομένου συμμάχου στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι προφανές για όποιον όχι απλά αναλύει τα γεγονότα, αλλά με στοιχειώδη διπλωματική γνώση, πως θα οδηγούμασταν σε αυτό το σημείο.

Για τον κ. Καραϊτίδη είναι αδιανόητο πως οι διπλωμάτες του ΥΠΕΞ δεν έχουν εκτιμήσει ήδη αυτές τις εξελίξεις εδώ και καιρό, το θέμα όμως είναι ,όπως είπε, ποια είναι η θέαση και οι αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου και ακόμη περισσότερο του Πρωθυπουργού, που χαράσσει την εξωτερική πολιτική της χώρας.

Ο κ. Καραϊτίδης τόνισε ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να εμφανίζεται σε κατάσταση ακινησίας, ενώ στον ορίζοντα διαγράφονται δυσμενείς εξελίξεις. Ταυτόχρονα όπως είπε , ακόμη και στο Κυπριακό, η συνεχής διολίσθηση πάνω στον άξονα της ΔΔΟ, οδηγεί στη ουσία στην πλήρη νομιμοποίηση της “εισβολής και Κατοχής” του βόρειου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, ανεξαρτήτως “περιτυλίγματος”. Ο κ. πρέσβης , μιλάει ακόμη για την διαφαινόμενη “στροφή” Τραμπ στην Ουκρανία, αλλά και την θέση της Ε.Ε. στη μετατροπή της σε οικονομία πολέμου και επανεξοπλισμών .