Γράφει ο Αριστόβουλος

Το έναυσμα για την προβολή του θέματος των θαλάσσιων ζωνών δόθηκε προ διμήνου όταν και φάνηκε η προσέγγιση της Άγκυρας προς τον Στρατάρχη Χαφτάρ και τον ανατολικό τμήμα της πάλαι ποτέ ενιαίας Λιβύης. Μια εξέλιξη που διαφάνηκε ότι δεν ήτανε ένα πυροτέχνημα αλλά μια καλά προετοιμασμένη διαδικασία, με τη γνωστή τουρκική μεθοδικότητα. Δυστυχώς αναμένεται στο επόμενο διάστημα η ψήφιση για την αποδοχή/επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου και από το κοινοβούλιο της Ανατολικής Λιβύης. Το εάν είναι παράνομο ή όχι, δεν είναι το κύριο θέμα καθόσον στο πεδίο συντελείται πλήγμα στα εθνικά μας συμφέροντα με ότι αυτό συνεπάγεται για τη σχέση μας με την Τουρκία αλλά και για το πώς μας βλέπουνε όλοι οι άλλοι και πως θα μας αντιμετωπίσουνε. Το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι κύλησε αρκετός χρόνος από τότε που φανερώθηκαν οι λυβικές προθέσεις, είτε ήτανε αυτόβουλες είτε τουρκικά κατευθυνόμενες.

Οι διαστάσεις της ελληνικής ΑΟΖ

Έτσι μετά την πρώτη αναφορά μας στις διαστάσεις της ελληνικής ΑΟΖ (28 Αυγ 25), θα αναφερθούμε στον 3^ο πυλώνα αυτής. Πρόκειται για τη Γαύδο, που λόγω της «αρνητικής εξέλιξης» στη στάση της «Λιβύης» βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Η τοποθέτηση εισαγωγικών στην προηγούμενη φράση δεν είναι τυχαία. Αφενός η λυβική στάση όταν ακόμα υφίστατο αυτή ως χώρα, σχεδόν ποτέ δεν υπήρξε κοντά στα ελληνικά συμφέροντα ούτε ακολούθησε πλήρως τις επιταγές του διεθνούς δικαίου (….). Από το 2011 έως και σήμερα η χώρα αυτή ουσιαστικά δεν υφίσταται. Μια χώρα πολλών εθνικών οντοτήτων (περί τις 140) παρουσιαζότανε ως ενιαία χώρα λόγω της στοιβαρής έως δεσποτικής διακυβέρνησης από τον δικτάτορα Μουαμάρ Καντάφι. Η πτώση του καθεστώτος διέλυσε και την υπόσταση της χώρας. Σήμερα λέμε ότι βρίσκεται σε εμφύλια σύγκρουση μεταξύ του ανατολικού και του δυτικού της τμήματος, το οποίο είναι λάθος. Υπάρχει ένα τρίτο κομμάτι (στο νότο) όπου η διοίκηση είναι περιστασιακή κι ανάλογα την κάθε περιοχή και τις εκεί φυλές ή ένοπλες ομάδες. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με μια πολυδιασπασμένη χώρα, της οποίας η εσωστρέφεια και η ανάγκη υποστήριξης θα έπρεπε να κάνει την εφαρμογή των εθνικών μας συμφερόντων πολύ εύκολη.

Η Γαύδος λοιπόν αποτελεί το νότιο στήριγμα της ελληνικής ΑΟΖ, από πάντα κι όχι μόνο τώρα που εμφανίστηκε το τουρκολυβικό μνημόνιο και οι λιβυκές ενέργειες, με τελευταία την προσέγγιση προς την Τουρκία της Ανατολικής Λιβύης. Πρόκειται για την ομηρική Ωγυγία, κατοικία της Καλυψούς. Ευρισκόμενη 10 νμ νοτίως της Κρήτης δεν αποτελεί μόνο το νοτιότεροι άκρο της χώρας αλλά και της Ευρώπης ως ένα από εκείνα τα σημεία στη Μεσόγειο που την ενώνουν με την Βόρεια Αφρική. Μαζί με τη γειτονική Γαυδοπούλα και άλλα 717 νησαία εδάφη συνθέτουν ένα αξιόλογο πολύνησο που μας προσθέτει 2.428 τ.χλμ στη θάλασσα. Η περιοχή της Γαύδου βρίσκεται μέσα στην οριοθετημένη ΑΟΖ με τη Αίγυπτο και σε μια πολλά υποσχόμενη για ανεύρεση υδρογονανθράκων περιοχή που έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον της Chevron που είναι η Νο 2 πετρελαϊκή εταιρία παγκοσμίως μετά την Exxon Mobil. Στη περιοχή αυτή παίζεται αυτή τη στιγμή ένα πολύ δυνατό παίγνιο. Στο πρόσφατο παρελθόν η γαλλική TOTAL και η ιταλική ΕΝΙ είχανε εκδηλώσει σοβαρό ενδιαφέρον έρευνας κι εκμετάλλευσης θαλασσοτεμαχίων, το οποίο δεν τελεσφόρησε καθόσον η χώρα μας με τη γνωστή της ατολμία δεν είχε οριοθετήσει θαλάσσιες ζώνες. Σήμερα κατόπιν της παγκοσμίου πρωτοτυπίας της ημίσειας οριοθέτησης με την «φίλη» Αίγυπτο, είναι ακόμα δυνατότεροι πετρελαϊκοί παίκτες (Exxon Mobil & Chevron, 1-2 στην παγκόσμια κατάταξη αντιστοίχως) που ενδιαφέρονται για την υπόψη περιοχή. Η ευκαιρία είναι τεράστια για να χαθεί….

Το πόσο σημαντική είναι η Γαύδος, διαφάνηκε την επαύριο των Ιμίων. Οι Τούρκοι πάντα διορατικοί και προνοητικοί στις ενέργειες τους όσα ανυπόστατα κι αν επιθυμούν να υποστηρίξουν, φρόντισαν έγκαιρα να θέσουν θέμα Γαύδου. Με νωπές ακόμα τις καταστάσεις από την αλήστου μνήμης νύχτας των Ιμίων έσπευσαν να δηλώσουν ότι πρέπει να εξεταστεί το καθεστώς κυριαρχίας και υπόστασης της Γαύδου. 23 χρόνια αργότερα με το τουρκολυβικό μνημόνιο την εξαφάνισαν από το θαλάσσιο χάρτη όπως και την Κρήτη, τη Ρόδο, την Κάρπαθο και την Κάσο. Το τουρκολυβικό μνημόνιο (2019) υπογράφθηκε με την κυβέρνηση του δυτικού τμήματος της διαιρεμένης χώρας που αποδέχονταν τις τουρκικές θέσεις. Προσφάτως και το ανατολικό έκανε μια ανάλογη στροφή, που πλήττει ευθέως τα εθνικά μας συμφέροντα. Όσο για το νότιο τμήμα που αποτελεί χώρο που έχουν οικειοποιηθεί πάσης φύσεως τζιχαντιστικές ομάδες, δεν γνωρίζουμε τις απόψεις τους. Όμως λόγω της στενής εμπλοκής της Τουρκίας με τζιχαντιστικές οργανώσεις, δεν θεωρούμε ότι θα εκφράσουν κάτι διαφορετικό. Μια χώρα σε αποσύνθεση, διαιρεμένη, διχασμένη και δίχως συνοχή σε μεγάλο μέρος της επικράτειας της, μας προβάλλει με σθένος την άποψη πως η Γαύδος ουσιαστικά δεν υφίσταται. Αν αυτό ήτανε κάτι πρόσφατο, θα αποτελούσε οπωσδήποτε μια κακιά εξέλιξη.

Δυστυχώς όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Το λιβυκό διπλωματικό παρελθόν είναι φύσει και θέσει τουρκόστροφο. Το καλοκαίρι του 1974 η Λιβύη (μαζί με το Πακιστάν) βοήθησε απροκάλυπτα την Τουρκία για να εκτοξεύσει τους Αττίλα Ι και ΙΙ. Είχε δε φροντίσει (1973) να κλείσει τον κόλπο της Σύρτης ως εσωτερικά ύδατα και για ιστορικούς λόγους. Του οποίου το στόμιο είναι 103 νμ, τέσσερις φορές περισσότερο από το διεθνές καθορισμένο στα 24 νμ. Στη δεκαετία του 80 προσφέρθηκε από την Ελλάδα άρση της διεθνούς απομόνωσης της Λιβύης, με διαμεσολάβηση για τον τερματισμό του πολέμου στο Τσάντ όπου ουσιαστικά υπήρχε αντιπαράθεση με τη Γαλλία. Το γεγονός το ξέχασε ο «αδελφός» Καντάφι, στον οποίο είχε συγχωρεθεί η συνδρομή προς την Τουρκία το 1973. Αλλά δεν πιέστηκε κι από εμάς. Κι ούτε υπήρξαν προς τούτο ανάλογα αντανακλαστικά όταν το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ) στην εξέταση της περίπτωσης Λιβύης – Μάλτας το 1985 επιδίκασε 30% περισσότερη θαλάσσια ζώνη στη Λιβύη ως υπεροχή της μεγάλης λιβυκής ακτογραμμής έναντι της νησιωτικής της Μάλτας. Αν λοιπόν υπήρχανε τα κατάλληλα αντανακλαστικά και το θέμα είχε διευθετηθεί από τότε, σήμερα ούτε τουρκολιβυκό θα υπήρχε αλλά και η προνομιακή διευθέτηση υπέρ της Λιβύης (που αποτελεί επιβεβαίωση των τουρκικών θέσεων) θα είχε απορροφηθεί από τη μεταξύ μας διευθέτηση. Όταν όμως η ελληνική πολιτεία αδυνατεί να προβλέψει τις ενδείξεις ως σκιές επερχομένων γεγονότων, καθόσον περί άλλων τυρβάζει, αυτό το κενό σύντομα ή αργότερα η Τουρκία θα το εκμεταλλευτεί. Οπότε μετά την εκλογή Ερντογάν (2002) που στη χώρα μας αντιμετωπίσθηκε με προσδοκία νέας εποχής για τα ελληνοτουρκικά (!!!) άρχισε μια μεθοδική τουρκική διείσδυση. Το 2004 η Λιβύη εξέδωσε χάρτες οικονομικής εκμετάλλευσης οι οποίοι αγνοούσαν την ύπαρξη της Γαύδου. Η Λιβύη όχι μόνο δεν αποθαρρύνθηκε από την αυθαιρεσία να κλείσει τον κόλπο της Σύρτης (που ζημιώνει Ελλάδα, Μάλτα και Ιταλία), αλλά γύρω στο 2010 άρχισε εντονότερα να θέτει θέμα Γαύδου. Είτε λόγω τουρκικής μαεστρίας είτε λόγω συναλλαγής Τουρκίας – Λιβύης είτε για οποιονδήποτε άλλο παράγοντα, το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν είναι παράγωγο του 2019. Αποτελεί προϊόν πολυετούς ταύτισης απόψεων Λίβυων και Τούρκων κι αποτέλεσμα μακροχρόνιου και συνεπούς σχεδιασμού, που έλκει από την αποδοχή έως και ταύτιση των Λίβυων προς το οθωμανικό παρελθόν της χώρας τους.

Είναι όμως κι αυτή η απαλή προσέγγιση που κάνουμε κι εμείς, με πολλούς συναισθηματισμούς και συμπάθειες. Υποστηρίχθηκε ο Καντάφι όταν μόνο να χάσουμε είχαμε στη διεθνή σκηνή και δεν τον πιέσαμε τότε να τελειώσει το θέμα υπέρ μας. Αργότερα όταν έπαψε να αποτελεί συνομιλητή της διεθνούς κοινότητας κι «αποφασίστηκε» να εξεγερθεί ο λαός εναντίον του, συνδράμαμε στο βομβαρδισμό του χωρίς κανένα αντάλλαγμα και δίχως να τον πιέσουμε ώστε να οριοθετήσουμε θαλάσσιες ζώνες. Κι ενώ είχαμε φίλα προσκείμενο τον ένα πόλο της διαιρεμένης χώρας (Χαφτάρ), δεν του φερθήκαμε με τον προσήκοντα τρόπο λόγω φοβικών συνδρόμων, ατολμίας, έλλειψης διορατικότητας. Καθόσον όμως η τουρκική πρακτική είναι επίμονη και ευρηματική, κατόρθωσε να προσεγγίσει σε προσωπικό επίπεδο τον Χαφτάρ. Εφόσον δεν διερράγησαν έγκαιρα οι τουρκολιβυκές σχέσεις, αυτές επανήλθαν κι έτσι παρατηρείται η μεταστροφή του προς την Τουρκία και τις θέσεις της. Άλλωστε η Τουρκία έσπευσε, μόλις έπεσε το καθεστώς Καντάφι, να αναλάβει λειτουργικό ρόλο με διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας, έλεγχο του αεροδρομίου της Βεγγάζης και ζήτησε το θαλάσσιο έλεγχο μεταξύ Κρήτης και Βεγγάζης που είναι η ανατολική συνιστώσα της Λιβύης. Αυτό δεν επιτεύχθηκε άμεσα κι η Τουρκία προσεταιρίστηκε το δυτικό τμήμα της Λιβύης με το οποίο υπέγραψε το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Και σήμερα είτε με στοχευμένες ενέργειες είτε από δική μας αδράνεια, είτε κι από τα δύο μαζί δείχνει να προσεταιρίζεται και το ανατολικό τμήμα ! Αυτό θα δώσει στην Τουρκία τη δυνατότητα να έχει κεντρική θέση στα λιβυκά θέματα όταν κι εφόσον υπάρξει προσέγγιση Βεγγάζης (ανατολικό τμήμα) και Τρίπολης (δυτικό τμήμα). Και δύναται μέσω αλληλουχίας γεγονότων (domino effect) να μας επηρεάσει κι αλλού. Η μισή οριοθέτηση με την Αίγυπτο, η ανάδυση του θέματος της Μονής στο Σινά, η κυοφορούμενη προσέγγιση Τουρκίας – Αιγύπτου στο θέμα του τουρκικού μαχητικού 5^ης γενιάς ΚΑΑΝ, δεν προμηνύουν καλές εξελίξεις για τα εθνικά μας συμφέροντα στο τμήμα των θαλασσίων ζωνών που απομένει να οριοθετήσουμε με την Αίγυπτο ώστε να ενωθούν οι ΑΟΖ Ελλάδος – Κύπρου.

Έχει παρέλθει το χρονικό σημείο στο οποίο θα έπρεπε να είχαμε κάνει την αυτοκριτική μας γιατί υπάρχει τόσο μικρή απόδοση στην εξωτερική μας πολιτική. Ακόμα όμως και υπό αυτές τις συνθήκες, πάντα υπάρχει χρόνος για σωστές ενέργειες. Ο χαρακτηρισμός του τουρκολιβυκού μνημονίου ως παράνομου από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 27^ης Ιουνίου τρέχοντος έτους, είναι ένα γρήγορο αντανακλαστικό της ελληνικής πολιτείας και μια σαφής τοποθέτησης της ΕΕ. Άρα έχουμε ακόμα ένα επιχείρημα. Δεν θα κάνει η Ένωση ή οι εταίροι την ενέργεια, εμείς θα αυτενεργήσουμε. Υπάρχουν χρηματοδοτήσεις της ΕΕ προς τις οντότητες της Λιβύης άρα και προς το διοικούμενο από το Στρατάρχη Χαφτάρ ανατολικό τμήμα. Οφείλουμε να προβούμε σε ενέργειες ώστε να παύσουν τουλάχιστον προσωρινά. Και να τεθεί με τον πλέον ωμό τρόπο προς τον Χαφτάρ ότι πρέπει να διαλέξει, είτε την ΕΕ μέσω ημών είτε μόνο τη ερντογανική Τουρκία. Το διεθνές πεδίο ανέκαθεν αλλά και ειδικότερα στις μέρες μας αυτό επιτάσσει, για να μην συνεχίσουμε ως συλλογείς χαμένων ευκαιριών. Πολύ σωστά εστάλησαν 2 φρεγάτες ανοικτά των λιβυκών ακτών για να επιτηρούν και να εμποδίσουν παράνομες μεταναστευτικές ροές. Γι αυτό διαθέτουμε πολεμικά πλοία τα οποία προέρχονται από το υστέρημα του ελληνικού λαού. Και παράλληλα να δείξουμε στην Chevron ότι είμαστε πρόθυμοι να προχωρήσει η επένδυση της. Κι επίσης να δείξουμε στους εταίρους πως είμαστε από τη φύση μας πρόθυμοι να φυλλάξουμε και τις ευρωπαϊκές Θερμοπύλες απανταχού. Αλλά θα πρέπει να έχουμε την αμέριστη συμπαράσταση τους, διότι αλλιώς οι παράνομοι μετανάστες μπορεί να συνεχίσουν προς την Γερμανία του φίλα προσκειμένου προς την Τουρκία κ. Μερτς, σε μια εποχή που το φάντασμα της ύφεσης απλώνεται πάνω από τη Γερμανία και ξυπνάει εφιάλτες. Κατά την άποψή μας, η εξωτερική πολιτική κτίζεται με κινήσεις σοβαρές και δεν μπορεί να είναι a la carte κι ότι βρέξει ας κατεβάσει. Κι επειδή υπάρχει το ερωτηματικό γιατί πυγμή προς την Λιβύη κι όχι και προς την Τουρκία, υποστηρίζουμε σαφώς ότι πρέπει να υπάρξει και προς την Τουρκία. Αλλά εάν έχει επιλεγεί μια άλλη γραμμή αυτό δεν σημαίνει ότι θα αφήσουμε τους Λίβυους (από όποιο τμήμα κι αν προέρχονται) να συνεχίσουν με την ίδια μαξιμαλιστική διάθεση που έχουν δεκαετίες τώρα. Διότι από πίσω βρίσκεται η Τουρκία που προσπαθεί όχι μόνο να μας πιέσει σε ένα διαφορετικό θαλάσσιο χώρο, αλλά να προσθέσει ακόμη ένα κρίκο στη μακρά αλυσίδα γεγονότων που έχει εξυφάνει ώστε να μας φέρει προ τετελεσμένων και να αρπάξει το μισό Αιγαίο και να υλοποιήσει την γαλάζια πατρίδα.

Προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης, διευκρινίζεται ότι η στήλη δεν φέρει καμιά κομματική ταυτότητα, διότι στα εθνικά θέματα δεν έχει θέση η μικροπολιτική. Επίσης στην πενηντάχρονη πλέον ιστορική πορεία της μεταπολίτευσης κι εν τω συνόλω της υπήρξε παταγώδης αποτυχία υπεράσπισης των εθνικών συμφερόντων. Ο κατευνασμός που επιλέχθηκε ως συνισταμένη στην αντιμετώπιση της Τουρκίας, δεν βλέπουμε να δικαιώνει τις προσδοκίες των κομμάτων εξουσίας ώστε να ηρεμήσει ο αχόρταγος γείτονας. Άρα η δική μας ταυτότητα είναι πατριωτική και στα χρώματα της γαλανόλευκης. Με την αναγκαία αυτή επισήμανση, θα κλείσουμε θέτοντας ένα ερώτημα στο οποίο δεν έχουμε λογική απάντηση. Πως εξασφαλίζεται η ειρήνη (που κάθε λογικός άνθρωπος θέλει) όταν μας διασύρει μια χώρα που επισήμως είναι διχοτομημένη και σε εμφύλιο, ενώ ανεπισήμως και στην ενδοχώρα της δεν ξέρουμε σε πόσα κομμάτια έχει διαρραγεί; Πως σε αυτή την ατελείωτη μεταπολίτευση (που οσωνούπω θα περάσει σε διάρκεια και το χρυσό αιώνα του Περικλή) αντιμετωπίσαμε μια τουρκόστροφη χώρα που διατείνεται για το οθωμανικό της παρελθόν κι εξασφαλίσαμε την ειρήνη; Μα τι θέλετε θα πούνε οι αυτόκλητα «ψύχραιμες» φωνές, να κάνουμε πόλεμο; Όχι φυσικά, αλλά να σοβαρευτούμε, διότι είναι πολύ σοβαρό ότι επίκειται να συμβεί στο κοινοβούλιο της Ανατολικής Λιβύης. Κι έρχεται να προστεθεί σε ένα γεωπολιτικό πάζλ που όταν ολοκληρωθεί δεν θα μας είναι καθόλου ευχάριστο.