Το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) ανακοίνωσε την ολοκλήρωση της αποχώρησης των δυνάμεών του από την επαρχία Ζαπ στο βόρειο Ιράκ. Η κίνηση αυτή στοχεύει στην εδραίωση της ειρηνευτικής διαδικασίας με την Τουρκία, η οποία ξεκίνησε πριν από έξι μήνες. Η αποχώρηση αυτή σηματοδοτεί το τέλος μιας τεσσαρακονταετούς σύγκρουσης που έχει κοστίσει τη ζωή σε τουλάχιστον 50.000 ανθρώπους.

Σε ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε από το πρακτορείο ειδήσεων Firat, το PKK δήλωσε: «Το βράδυ της 16ης Νοεμβρίου, οι δυνάμεις μας που ενδεχομένως προκάλεσαν σύγκρουση στην επαρχία Ζαπ αποσύρθηκαν προς άλλες κατάλληλες περιοχές». Η οργάνωση υπογράμμισε ότι η υποχώρηση από την περιοχή Ζαπ αποτελεί «χειροπιαστή και σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη και επιτυχία της κοινωνίας» και επιβεβαίωσε τη δέσμευσή της στην ειρηνευτική διαδικασία.

Οι έμμεσες συνομιλίες με την Τουρκία ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2024. Τον Μάιο, το PKK ανακοίνωσε τη διάλυσή του, ανταποκρινόμενο σε έκκληση του ηγέτη του, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο οποίος είναι φυλακισμένος από το 1999. Τον Ιούλιο, σε τελετή στο βόρειο Ιράκ, περίπου 30 μαχητές έριξαν τα όπλα τους στη φωτιά ως μέρος της πρώτης φάσης αφοπλισμού.

Τον Αύγουστο, τουρκική κοινοβουλευτική επιτροπή άρχισε να εργάζεται για τη δημιουργία νομικού πλαισίου που θα καθορίζει το μέλλον του Αμπντουλάχ Οτσαλάν και θα παρέχει ενδεχόμενες εγγυήσεις ασφαλείας για τους μαχητές του PKK.

Το κουρδικό κίνημα ανακοίνωσε επίσης στα τέλη Οκτωβρίου την απόσυρση όλων των δυνάμεών του από το βόρειο Ιράκ. Το PKK είχε για χρόνια βάσεις στην επαρχία Ζαπ, η οποία υπήρξε στόχος χερσαίας επιχείρησης το 2008 και συχνά βρισκόταν υπό αεροπορικές επιδρομές.

Η επαρχία αυτή έχει ιδιαίτερη συμβολική σημασία για το PKK, καθώς εκεί βρισκόταν το γενικό επιτελείο του στα όρη Καντίλ. Ο τουρκικός στρατός είχε επικεντρώσει τις επιχειρήσεις του στην περιοχή, παρά τις δυσκολίες που παρουσίαζε το ορεινό έδαφος.

Ένας κάτοικος της περιοχής δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι η Ζαπ ήταν αραιοκατοικημένη και ότι εκεί υπήρχαν μόνο μαχητές, εκτός από μερικούς βοσκούς το καλοκαίρι. Λόγω της απομόνωσης, το PKK χρησιμοποιούσε μερικές φορές drones για να παραδίδει τρόφιμα και ρούχα στους μαχητές του.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Της Δρ. Anjuman A. Islam, EurAsia Review

Δύο ημέρες πριν ο πρόεδρος της Μικτής Επιτροπής Αρχηγών Επιτελείων του Πακιστάν, στρατηγός Sahir Shamshad Mirza, προσγειωθεί στη Ντάκα, τελωνειακοί στο λιμάνι του Τσιταγκόνγκ κατέσχεσαν 25 τόνους σπόρων παπαρούνας από δύο κοντέινερ που έφθασαν από το Πακιστάν στις 22 Οκτωβρίου. Το φορτίο είχε δηλωθεί ψευδώς ως ζωοτροφή για πτηνά, αποκρύπτοντας μια μεγάλης κλίμακας εισαγωγή απαγορευμένης ουσίας.

Δεν επρόκειτο για μια συνηθισμένη απόπειρα λαθρεμπορίου ή μια τυχαία παραβίαση εμπορικών κανονισμών. Στο φόντο της όλο και αυξανόμενης πακιστανικής δραστηριότητας – των συχνών επισκέψεων στρατιωτικών στελεχών και της δράσης κηρυκων συνδεδεμένων με εξτρεμιστές στο Μπανγκλαντές – το περιστατικό αποκτά βαθύτερη σημασία. Θέτει ένα ανησυχητικό ερώτημα: μετατρέπεται σταδιακά το Μπανγκλαντές στη νέα στρατηγική παιδική χαρά του Πακιστάν;

Για να δει κανείς την πλήρη εικόνα, πρέπει να κοιτάξει δυτικά – στο Βελουχιστάν. Το 2022, μετά την απαγόρευση της καλλιέργειας παπαρούνας από την κυβέρνηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, πολλοί αγρότες πέρασαν τα σύνορα προς τη ξηρή επαρχία Βελουχιστάν του Πακιστάν. Οι τεράστιες ακαλλιέργητες εκτάσεις έγιναν σύντομα νέα ζώνη για παραγωγή οπίου. Σήμερα, το Βελουχιστάν συγκαταλέγεται στις κορυφαίες περιοχές παγκοσμίως στην παραγωγή παπαρούνας. Τοπικές ένοπλες οργανώσεις, αν και δεν συμμετέχουν άμεσα στην καλλιέργεια, διευκολύνουν το εμπόριο με αντάλλαγμα χρηματοδότηση. Τα έσοδα, με τη σειρά τους, συντηρούν την τρομοκρατία και τον εξτρεμισμό στην περιοχή.

Το μοτίβο αυτό προκαλεί εύλογες υποψίες. Θα μπορούσαν ορισμένα συμφέροντα στο Μπανγκλαντές να σχεδιάζουν ένα παρόμοιο μοντέλο, χρησιμοποιώντας την καλλιέργεια και διακίνηση παπαρούνας ως δίαυλο χρηματοδότησης εξτρεμιστικών δικτύων; Δεν είναι αβάσιμη ανησυχία. Η βόρεια περιοχή του Μπανγκλαντές, γνωστή για την εύφορη γη της, θα μπορούσε εύκολα να αξιοποιηθεί για τέτοιες επιχειρήσεις υπό το πρόσχημα νόμιμης γεωργίας. Η πρόσφατη επίσκεψη του Ibtisam Elahi Zaheer, στενού συνεργάτη του διαβόητου Hafiz Saeed, στο Rajshahi, Chapainawabganj και Rangpur — τρεις περιοχές στα σύνορα με την Ινδία — εντείνει την ανησυχία. Η παρουσία του σε τόσο ευαίσθητες περιοχές δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία.

Για δεκαετίες, η πακιστανική ISI κατηγορείται ότι στηρίζει δίκτυα διακίνησης ναρκωτικών στη Νότια Ασία για τη χρηματοδότηση μυστικών επιχειρήσεων. Εάν τα ίδια δίκτυα επεκτείνουν τη δράση τους στο Μπανγκλαντές, οι συνέπειες για τη σταθερότητα της περιοχής θα είναι καταστροφικές. Αν το Μπανγκλαντές μετατρεπόταν αθόρυβα σε κόμβο παραγωγής κατά το μοντέλο του Βελουχιστάν, η απειλή δεν θα αφορούσε μόνο την εσωτερική ειρήνη της Ντάκα αλλά και την αρχιτεκτονική ασφάλειας ολόκληρης της υποηπείρου.

Το πιο ανησυχητικό ερώτημα, ωστόσο, παραμένει αναπάντητο: υπήρξε κάποια εμπλοκή κρατικών μηχανισμών του Μπανγκλαντές, άμεσα ή έμμεσα, σε αυτή την εισαγωγή;

Μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας τον Αύγουστο του 2023, το καθεστώς Yunus κατάργησε τον υποχρεωτικό 100% φυσικό έλεγχο προϊόντων που εισάγονταν από το Πακιστάν, στο όνομα της διευκόλυνσης του εμπορίου. Η βιαστική αυτή κίνηση δείχνει πιθανή σύμπραξη εντός των τελωνειακών ή λιμενικών Αρχών. Δεδομένης της αυξανόμενης επιρροής της Jamaat-e-Islami – της μεγαλύτερης ισλαμιστικής οργάνωσης που συνεργάστηκε με τον πακιστανικό στρατό στη γενοκτονία του 1971 – μέσα στην προσωρινή διοίκηση, δεν είναι αδιανόητο πως κάποια στελέχη ενδέχεται να εξυπηρετούν πακιστανικά συμφέροντα, συνειδητά ή ασυνείδητα. Ο δεσμός πολιτικής και ιδεολογικής ταύτισης μεταξύ Jamaat και Πακιστάν είναι γνωστός εδώ και δεκαετίες.

Η ιστορική συμπάθεια της Jamaat για το Πακιστάν είναι κοινό μυστικό. Ως ιδεολογικός κορμός των αντι-απελευθερωτικών δυνάμεων το 1971, συνεχίζει να θεωρεί το Ισλαμαμπάντ ως πνευματικό και πολιτικό σύμμαχο. Στο σημερινό Μπανγκλαντές, η Jamaat ασκεί σημαντική κοινωνική και διοικητική επιρροή, λειτουργώντας συχνά σαν «παράλληλη εξουσία». Με το εκτεταμένο δίκτυο οργανώσεων πρόνοιας και μαντράσων, έχει βαθιά πρόσβαση σε τοπικές κοινότητες. Η διείσδυση αυτή μπορεί εύκολα να αξιοποιηθεί για συγκάλυψη εξτρεμιστικών δραστηριοτήτων ή διασυνοριακής χρηματοδότησης υπό ανθρωπιστικό μανδύα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις πρόσφατες δηλώσεις του Syed Abdullah Mohammad Taher, αναπληρωτή ηγέτη της Jamaat, σε εκδήλωση μεταναστών στο Νέα Υόρκη στις 27 Οκτωβρίου 2025. «Τουλάχιστον πέντε εκατομμύρια νέοι μας θα πολεμήσουν τον ινδικό στρατό», είπε, υποστηρίζοντας πως έτσι η Jamaat θα απαλλαγεί από το «στίγμα» του 1971. Ήταν ένα τρομακτικό μείγμα αναθεωρητισμού και πρόκλησης. Προκαλούσε ανοιχτά πόλεμο με την Ινδία ή υπαινισσόταν ένα βαθύτερο σχέδιο αποσταθεροποίησης για διεθνή προβολή; Και οι δύο εκδοχές είναι επικίνδυνες.

Εν τω μεταξύ, οι συχνές πακιστανικές αποστολές στο Μπανγκλαντές τον τελευταίο χρόνο λένε τη δική τους ιστορία. Πολλές από αυτές, παρότι είχαν επίσημη «βιτρίνα», περιελάμβαναν συναντήσεις με ηγετικά στελέχη της Jamaat, ακόμη και ιδιωτικές επαφές στην κατοικία του Αμίρ. Ο πακιστανός Ύπατος Αρμοστής στη Ντάκα είχε επανειλημμένες «εθιμοτυπικές συναντήσεις» με την ηγεσία της Jamaat, υποδηλώνοντας σχέση που υπερβαίνει τη διπλωματική τυπικότητα. Ακόμη πιο ανησυχητικό, το καθεστώς Yunus συμφώνησε με το Πακιστάν την αμοιβαία κατάργηση θεώρησης εισόδου για κατόχους διπλωματικών και υπηρεσιακών διαβατηρίων — μια κίνηση που μοιάζει γενναιόδωρη, αλλά εγείρει υποψίες, δεδομένου του σκοτεινού παρελθόντος του Πακιστάν στην υποστήριξη τρομοκρατίας στο Μπανγκλαντές.

Οι μνήμες του 1971 πλανώνται βαριά. Η Jamaat και το Πακιστάν κάποτε βρέθηκαν στην ίδια πλευρά της Ιστορίας, εναντίον της γέννησης του Μπανγκλαντές. Η νέα τους εγγύτητα προκαλεί εύλογη ανησυχία. Για μια χώρα που ακόμη κουβαλά τα τραύματα της γέννησής της, κάθε νέα εμπλοκή με το πακιστανικό στρατιωτικοπολιτικό σύμπλεγμα πρέπει να εξετάζεται με εξαιρετική προσοχή.

Οι ανησυχίες επεκτείνονται πέρα από τα υψηλά κλιμάκια. Στις γειτονιές Mohammadpur και Mirpur της Ντάκα βρίσκονται εκτεταμένοι καταυλισμοί ομιλούντων ουρντού – απόγονοι όσων στάθηκαν στο πλευρό του Πακιστάν το 1971. Πολλοί παραμένουν απάτριδες, περιθωριοποιημένοι και οικονομικά εξαθλιωμένοι. Με τον καιρό, οι καταυλισμοί εξελίχθηκαν σε εστίες μικροεγκλήματος, διακίνησης όπλων και ναρκωτικών. Στα στενά τους, πορτρέτα του Jinnah εξακολουθούν να κρέμονται στους τοίχους και η πράσινη σημαία του Πακιστάν κυματίζει περιστασιακά. Η νοσταλγία για το Πακιστάν έχει μετατραπεί σε επικίνδυνο μείγμα δυσαρέσκειας και παρανομίας.

Η σύμπλευση συμφερόντων μεταξύ Jamaat και τμημάτων αυτής της κοινότητας είναι προφανής. Οι καταυλισμοί αποτελούν πρόσφορο έδαφος στρατολόγησης. Νέοι άνδρες μπορούν εύκολα να δελεαστούν σε παράνομα δίκτυα, είτε για χρήματα είτε για αίσθηση ταυτότητας. Λόγω της ιδεολογικής τους προσκόλλησης στο Πακιστάν, ενδεχόμενη εμπλοκή τους σε επιχειρήσεις υποστηριζόμενες από το Ισλαμαμπάντ θα έχει διπλό κίνητρο: ιδεολογία και ανάγκη.

Η απειλή εδώ δεν είναι απλώς κοινωνιολογική, αλλά εθνική. Οι καταυλισμοί δεν είναι πλέον μόνο ανθρωπιστική τραγωδία· αποτελούν πιθανούς κόμβους ενός ευρύτερου δικτύου ανατροπής. Οι διασυνδέσεις μεταξύ οργανωμένου εγκλήματος, ναρκωτικών και εξτρεμισμού είναι καλά καταγεγραμμένες στη Νότια Ασία. Αν ακόμη και ένα μέρος αυτής της «οικολογίας» ριζώσει στο Μπανγκλαντές με πακιστανική υποστήριξη, οι συνέπειες θα περάσουν τα σύνορα.

Το φορτίο με τους σπόρους παπαρούνας, η παρουσία ριζοσπαστών κηρύκων σε συνοριακές περιοχές, η ήσυχη αναβίωση της επιρροής της Jamaat παράλληλα με την ενισχυμένη πακιστανική διπλωματία – δεν είναι ξεκομμένα γεγονότα. Διαγράφουν το περίγραμμα ενός μεγαλύτερου σχεδίου. Το Μπανγκλαντές κινδυνεύει να γίνει προέκταση της περιφερειακής στρατηγικής του Πακιστάν: αποσταθεροποίηση του ανατολικού μετώπου της Ινδίας, χρηματοδότηση εξτρεμισμού μέσω ναρκωτικών και αναβίωση του θρησκευτικού εθνικισμού με νέο προσωπείο.

Το μοτίβο είναι ανησυχητικά γνώριμο. Όποτε το Πακιστάν αντιμετωπίζει εσωτερική πολιτική κρίση ή διεθνή απομόνωση, οι μυστικές του υπηρεσίες εξάγουν αστάθεια. Το Μπανγκλαντές – με τα πορώδη σύνορα, τις πολιτικές διαιρέσεις και τις εστίες δυσαρέσκειας – είναι δελεαστική σκηνή. Το αν θα υποκύψει σε αυτό το σενάριο εξαρτάται από την επαγρύπνηση των θεσμών του και την αντίσταση της κοινωνίας απέναντι στην ιδεολογική διείσδυση.

Τα διακυβεύματα είναι υψηλότερα από ποτέ. Οι σπόροι που κατασχέθηκαν στο Τσιταγκόνγκ ίσως να μην είναι απλώς σπόροι παπαρούνας· ίσως αποτελούν τα πρώτα σημάδια μιας επικίνδυνης συγκομιδής.