Το τελευταίο σκίτσο του Ζώρζ Βολίνσκυ

Οι δολοφόνοι διέφυγαν, αλλά όχι για πολύ. Ήταν άρτια οπλισμένοι φονιάδες… Το Σαρλί Εμπντό λάμβανε συχνά απειλές θανάτου από την στιγμή που δημοσίευσε εκείνα τα διαβόητα σκίτσα του Μωάμεθ αρκετά χρόνια πριν. Αλλά η αντιπαράθεση φαινόταν πως είχε καταλαγιάσει, και η εβδομαδιαία κυκλοφορία του εντύπου είχε δραστική μείωση (όπως και ο υπόλοιπος τύπος, γενικότερα), ενώ η αστυνομική επιτήρηση είχε χαλαρώσει. Οι δύο αστυνομικοί που είχαν απομείνει στην φρουρά ασφαλείας εξουδετερώθηκαν εύκολα από τους ενόπλους, προτού αυτοί εισβάλλουν στα γραφεία του περιοδικού εν μέσω μιας σύσκεψης της αρχισυνταξίας. Σπανίως ήταν παρόντες μαζί τόσοι συντάκτες και σκιτσογράφοι. Δώδεκα άνθρωποι δολοφονήθηκαν με αυτόματα όπλα, και άλλοι έντεκα τραυματίστηκαν, μερικοί πολύ σοβαρά.

Εκτός από τον γελοιογράφο που είναι γνωστός ως Κάρμπ (Στεφάν Καρμπονιέρ, 47 ετών) που εκτελούσε χρέη διευθυντή του εντύπου, μεταξύ των θυμάτων περιλαμβάνονται και δύο από τους διασημότερους γελοιογράφους της Γαλλίας. Ο Καμπού (Ζάν Καμπού, 76 ετών) και ο Ζώρζ Βολίνσκυ (80 χρονών). Αρκετές γενιές μεγάλωσαν με τον Καμπού και τον Βολίνσκυ, δυο πένες που αντικατόπτριζαν αριστοτεχνικά την ψυχή της γαλλικής αριστεράς.

Κατά τη διαφυγή, ένας από τους φονιάδες στράφηκε για να αποτελειώσει έναν αστυνομικό που κείτονταν στον δρόμο τραυματισμένος. Μετά όλοι αναφώνησαν «Ο Αλλάχ είναι Μεγάλος!» και διέφυγαν προς τα βορειοανατολικά προάστια.

Ο προφανής κίνδυνος είναι, όπως και στις 9/11, να ισχυροποιηθεί η αστυνομική επιτήρηση, κι έτσι όντως να περιοριστούν οι γαλλικές ελευθερίες, όχι με τον τρόπο που αποζητούν οι δολοφόνοι (δηλαδή, περιορισμός της ελευθερίας της κριτικής στο Ισλάμ), αλλά με τον τρόπο που συρρικνώθηκαν η ελευθερίας στην Αμερική μετά τη 9/11, δηλαδή μ’ ένα είδος «πατριωτικού νόμου».

Πλήθη συγκεντρώθηκαν αυθόρμητα στην Πλατεία της Δημοκρατίας στο Παρίσι, που βρίσκεται πολύ κοντά από την μικροσκοπική οδό όπου φιλοξενούνται τα γραφεία του Σαρλί Εμπντό. Γενναία, μα απατηλά συνθήματα ακούστηκαν: «Είμαστε όλοι Σαρλί!». Αλλά δεν είναι. «Το Σαρλί ζει!». Διόλου. Σχεδόν εξολοθρεύτηκε ολοκληρωτικά.

Οι πάντες είναι εμβρόντητοι. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Αυτές οι ψυχρές δολοφονίες, συνιστούν ένα ασυγχώρητο έγκλημα. Κι αυτό είναι αυτονόητο, αλλά επαναλαμβάνεται διαρκώς. Και υπάρχουν πολλά ακόμη που θα βρίσκονται στα χείλη όλων όπως το «δεν θα επιτρέψουμε τους εξτρεμιστές ισλαμιστές να μας τρομοκρατήσουν και να στερήσουν την ελευθερία του λόγου μας» και πάει λέγοντας. Ο Πρόεδρος Φρανσουά Ολλάντ δήλωσε ότι η Γαλλία είναι ενωμένη απέναντι στους δολοφόνους. Τέτοιου τύπου αρχικές αντιδράσεις σε μια τέτοια θηριωδία είναι προβλέψιμες: «Δεν θα τρομοκρατηθούμε! Δεν θα εγκαταλείψουμε τις ελευθερίες μας!».

Και ναι και όχι. Σίγουρα, ακόμα και ο πιο παράφρων θρησκόληπτος και φανατικός δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι αυτό το μακελειό των γελοιογράφων θα μετέστρεφε την Γαλλία στο Ισλάμ. Το αποτέλεσμα θα είναι μάλλον το αντίθετο: Η επανενίσχυση ενός αντι-μουσουλμανικού αισθήματος. Εάν αυτή η ενέργεια ήταν προβοκάτσια, σε τι θα αποσκοπούσε; Και τι θα προκαλέσει; Ο προφανής κίνδυνος είναι, όπως και στις 9/11, να ισχυροποιηθεί η αστυνομική επιτήρηση, κι έτσι όντως να περιοριστούν οι γαλλικές ελευθερίες, όχι με τον τρόπο που αποζητούν οι δολοφόνοι (δηλαδή, περιορισμός της ελευθερίας της κριτικής στο Ισλάμ), αλλά με τον τρόπο που συρρικνώθηκαν η ελευθερίας στην Αμερική μετά τη 9/11, δηλαδή μ’ ένα είδος «πατριωτικού νόμου».

Προσωπικά, ποτέ δεν μου άρεσαν τα προβοκατόρικα εξώφυλλα του Σαρλί, όπου συνήθως δημοσιοποιούνταν γελοιογραφίες που προσέβαλαν τον Μωάμεθ, ή άλλοτε τον Χριστό. Ζήτημα γούστου. Δεν θεωρώ τα αλλόκοτα, σκατολογικά σκίτσα ως αποτελεσματικά επιχειρήματα εναντίον της θρησκείας ή της εξουσίας γενικότερα. Δεν είναι ο δικός μου τρόπος.

Ωστόσο, οι άνθρωποι που δολοφονήθηκαν ήταν κάτι παραπάνω από το Σαρλί Εμπντό. Οι γελοιογραφίες του Καμπού και του Βολίνσκυ, δημοσιοποιούνταν σε πολλά έντυπα, και ήταν γνωστές σ’ ένα κοινό που υπερέβαινε εκείνο του Σαρλί Εμπντό. Οι καλλιτέχνες και οι συγγραφείς που παρευρέθηκαν σ’ εκείνη την σύσκεψη είχαν όλοι τα ταλέντα και τις ποιότητές τους, που δεν είχαν σε τίποτα να κάνουν με τις «βλάσφημες» γελοιογραφίες. Η ελευθερία του τύπου σημαίνει μερικές φορές ελευθερία να είσαι χυδαίος ή ηλίθιος.

Το Σαρλί Εμπντό δεν υπήρξε στην πραγματικότητα κάποιο πρότυπο της ελευθερίας του λόγου. Είχε καταντήσει, όπως το μεγαλύτερο μέρος της «αριστεράς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» να υποστηρίζει τους αμερικανοκίνητους πολέμους ενάντια στους «δικτάτορες»

Το 2002, ο Φιλίπ Βάλ, που ήταν ο τότε διευθυντής της εφημερίδας, κατήγγειλε τον Νόαμ Τσόμσκι για αντι-αμερικανισμό και υπερβολική κριτική του Ισραήλ και των κατεστημένων ΜΜΕ. Το 2008, ένας άλλος διάσημος γελοιογράφος του Σαρλί Εμπντό, ο Σινέ, έγραψε ένα μικρό σημείωμα για τον γιό του Σαρκοζί, που επρόκειτο να μεταστραφεί στον ιουδαϊσμό για να παντρευτεί την κληρονόμο μιας ευημερούσας αλυσίδας μεγα-καταστημάτων. Ο Σινέ προσέθεσε ένα σχόλιο ότι «αυτό το παλικάρι θα πάει μπροστά». Γι’ αυτό το σημείωμα, ο Σινέ απολύθηκε από τον Φιλίπ Βαλ υπό την κατηγορία του «αντι-σημιτισμού». Ο γελοιογράφος βρήκε γρήγορα μια ανταγωνιστική εφημερίδα, η οποία πήρε ένα μέρος από το αναγνωστικό κοινό του Σαρλί Εμπντό, που δυσαρεστήθηκαν από τα «δύο μέτρα και σταθμά» του εντύπου.

Με λίγα λόγια το Σαρλί Εμπντό ήταν ένα ακραίο παράδειγμα του τι δεν πάει καλά με την γραμμή της «πολιτικής ορθότητας» της παρούσας γαλλικής αριστεράς. Η ειρωνεία έγκειται στο ότι η δολοφονική επίθεση από τους ισλαμιστές δολοφόνους ξαφνικά μετέτρεψε αυτήν την ξεθωριασμένη έκφραση της αιώνιας εφηβικής επανάστασης, η οποία έχανε την δημοφιλία της, σ’ ένα αιώνιο σύμβολο της Ελευθερίας του Τύπου και της Έκφρασης. Όπου και να αποσκοπούσαν οι δολοφόνοι, αυτό είναι το επίτευγμά τους. Πέρα από την δολοφονία των αθώων, πέτυχαν στο να ενισχύσουν αυτήν την αίσθηση του βίαιου χάους που επικρατεί σε αυτόν τον κόσμο, πυροδότησαν την καχυποψία μεταξύ των εθνοτικών ομάδων στην Γαλλία και την Ευρώπη, και δίχως καμία αμφιβολία θα επιφέρουν ακόμα περισσότερα σατανικά αποτελέσματα. Σε αυτή την εποχή της καχυποψίας, οι θεωρίες συνομωσίας είναι βέβαιο ότι θα πολλαπλασιαστούν.

άρδην Μετάφραση: Γ.Ρ.