Γράφει ο Γιάννης Πεγειώτης

Ο ιταλικός περιοδικός τύπος στα χρόνια του Αγώνα της ΕΟΚΑ διαφοροποιείται από τη βρετανική ανάγνωση των γεγονότων.

Διαφέρει επίσης, αξιοποιώντας εναλλακτικές πηγές φωτογραφιών, με αποτέλεσμα να προβάλλει πτυχές της κυπριακής πραγματικότητας της εποχής εκείνης που δεν αναδεικνύουν τα ποικίλα βρετανικά έντυπα.

Η κάλυψη που παρέχουν τα ιταλικά έντυπα μέσα αναδεικνύει σε μεγάλο βαθμό τις πολλαπλές μαθητικές εκδηλώσεις και διαδηλώσεις, ιδιαίτερα στη Λευκωσία, χωρίς να λογοκρίνουν τη χρήση αερίων, τη βία και τις καταδιώξεις από ένοπλους Βρετανούς στρατιώτες και το επικουρικό σώμα.

Το έτος 1956, λόγω και των άδικων απαγχονισμών, είχαν παγκυπρίως ενταθεί οι μαχητικές διαδηλώσεις, τα σαμποτάζ και οι ενέργειες από την ΕΟΚΑ. Αποτέλεσμα αυτής της καταιγίδας ειδησεογραφικής κάλυψης ήταν ένα πλήθος δημοσιευμάτων σε ολόκληρη την υφήλιο.

Σε αυτά εντάσσονται και δημοσιεύματα κριτικά έναντι της βρετανικής αποικιοκρατίας, με επίκεντρο την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία και το Βέλγιο. Οι ερμηνείες από τα τρία αυτά κέντρα ειδησεογραφικής κάλυψης διαφέρουν από την αγγλοσαξονική για ποικίλους λόγους, τόσο πολιτικούς όσο και ιστορικής αντιπαλότητας.

Στο τεύχος 141 του ιταλικού περιοδικού LE ORE, με ημερομηνία 21 Ιουνίου 1956, καλύπτεται η καταδίωξη των μαθητών και των μαθητριών της Λευκωσίας μετά από διαδήλωση έξω από το Ελληνικό Προξενείο.

Η σύλληψη διαδηλωτή μετά από περικύκλωση παρουσιάζεται σε μια εντελώς άγνωστη φωτογραφία της εποχής. Δεν τη συναντήσαμε ούτε στις έρευνές μας στο φωτογραφικό αρχείο της εφημερίδας Chicago Sun-Times, το οποίο εξετάσαμε εκτενώς προ ετών, εστιάζοντας στο ελλαδικό και κυπριακό του τμήμα.

Σε μια τέταρτη φωτογραφία του αφιερώματος παρουσιάζεται σκωτσέζικο τάγμα να αποδίδει τιμές κατά την άφιξη επισήμου στην Κύπρο εκείνη την περίοδο.

Τέλος, σημειώνουμε πως κατά τον Ιούνιο του 1956, οι Βρετανοί διενεργούσαν σαρωτικές ορεινές έρευνες. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η ΕΟΚΑ προχωρούσε σε σειρά ενεργειών εντός των πόλεων για αντιπερισπασμό.

Συμπέρασμα:

Ο παγκόσμιος περιοδικός τύπος κρύβει ακόμη πολλά αφιερώματα σε γεγονότα της ιστορίας της Κύπρου κατά τον εικοστό αιώνα — υλικό που αξίζει να ερευνηθεί και να αναδειχθεί.

Γράφει η Φανούλα Αργυρού, Σημερινή

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1963 ο Δρ Φαζίλ Κουτσιούκ, αντιπρόεδρος της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας, και ο Ραούφ Ντενκτάς, πρόεδρος της τότε Κοινοτικής Συνέλευσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπέγραψαν ένα απόρρητο έγγραφο, στο οποίο κατέγραψαν το προμελετημένο τουρκικό εγκληματικό σχέδιό τους, εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, βασισμένο στο σχέδιο Δρoς Νιχάτ Ερίμ, Νοεμβρίου 1956, για «επανάκτηση» της Κύπρου.

Στο βιβλίο του «Τα δύσκολα χρόνια – Αναμνήσεις μιας ζωής», ο πρώην Υπουργός Άμυνας της Κυπριακής Δημοκρατίας και Επαρχιακός Διοικητής Λεμεσού, Χριστόδουλος Βενιαμίν (πέθανε 16.11.2016), δημοσίευσε στην ολότητά του το έγγραφο εκείνο, το οποίο οι Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας βρήκαν στο γραφείο τού Τουρκοκύπριου Υπουργού Γεωργίας, Φαζίλ Πλουμέρ. Ο οποίος, προφανώς, στη βιασύνη του να εγκαταλείψει το γραφείο του στις 22 Δεκεμβρίου 1963, εφόσον οι σχεδιασμένες τουρκικές επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων ξαφνικά ξεκίνησαν 3 μέρες νωρίτερα -αρχικά ήταν προγραμματισμένες για την ημέρα των Χριστουγέννων, όταν ο κόσμος θα βρισκόταν στις εκκλησίες- το εγκατέλειψε μεταξύ άλλων εγγράφων. Το αποκαλυπτικό περιεχόμενό του προηγήθηκε των 13 σημείων Αρχ. Μακαρίου. Συντομευμένο από το βιβλίο Βενιαμίν στο βιβλίο της γράφουσας «Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019».

Ένα μικρό απόσπασμα:

«…Τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου δεχθήκαμε ως προσωρινό μεταβατικό στάδιο… Με αυτές αναγνωρίσθηκαν σε διεθνές επίπεδο τα δικαιώματα της Τουρκίας επί της Κύπρου… Θα ωφεληθούμε από τα λάθη των Ρωμιών και αφού ετοιμασθούμε καλύτερα… θα περιμένουμε την ημέρα που θα θέλουν να χαλάσουν τις Συμφωνίες, οπότε θα επιτύχουμε την πλήρη ελευθερία μας… πρέπει να υποστηρίζεται ο αγώνας μας αυτός από πολλούς εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες, αλλά πρωτίστως από τη Μητέρα Πατρίδα… Οι Ρωμιοί θα αντιδράσουν εναντίον των Τούρκων εμπράκτως και έτσι θα αρχίσει ένας αγώνας μεταξύ των δύο κοινοτήτων και το αποτέλεσμα θα καθορίσει τον αγώνα. Όταν αρχίσει ο αγώνας, η τουρκική κοινότητα η οποία είναι διεσπαρμένη εις όλην τη νήσο να μαζευτεί εις μία ζώνη διά της βίας και να είναι υποχρεωμένη όπως κρατήσει εκείνη τη ζώνη…».

Η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» αναφέρθηκε στο συγκεκριμένο έγγραφο στις 21 και 23 Φεβρουαρίου 1964.

H κυπριακή Κυβέρνηση καλεί τη Βρετανία να βοηθήσει!

Μετά το προμελετημένο τουρκικό πραξικόπημα τον Δεκέμβριο του 1963, η κυβέρνηση Αρχ. Μακαρίου ζήτησε από τη Βρετανία βοήθεια για ν’ αντιμετωπίσει την κατάσταση. Οι Βρετανοί ανταποκρίθηκαν με τα στρατεύματά τους στην Κύπρο, με επικεφαλής τον Βρετανό στρατηγό Peter Young, ο οποίος και επέβαλε τη δεύτερη διχοτομική γραμμή στη Λευκωσία. Την ούτω καλούμενη έκτοτε χαρακτηριστικά «Πράσινη Γραμμή» – ήταν συνέχεια της προηγούμενης διχοτομικής γραμμής στην κεντρική Λευκωσία, που επέβαλαν οι ίδιοι ως αποικιοκράτες το 1956, την Mason – Dixon…

«Η ιστορία της ‘‘Πράσινης Γραμμής’’ 1963», Φ.Α. 29.1.2024

https://simerini.sigmalive.com/article/2024/1/29/e-istoria-tes-prasines-grammes-1963/

Δεν άργησαν όμως οι Βρετανοί να δείξουν τις επιδιώξεις τους, για ν’ αρχίσουν κυπριακή Κυβέρνηση και λαός να τους επικρίνουν για τους ξεκάθαρους φιλο-τουρκισμούς τους. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Χριστόδουλου Βενιαμίν, ο Στρατηγός Young ήθελε να τραβήξει διχοτομική γραμμή και στη Λεμεσό, αλλά χάρη στην επέμβασή του (Βενιαμίν) αποτράπηκε.

Στις 31.12.1963 ο Βρετανός τότε Πρωθυπουργός Sir Alec Douglas-Home (πέθανε το 1995) εξέδωσε την πιο κάτω οδηγία προς τον Υπουργό Κοινοπολιτείας που βρισκόταν στην Κύπρο. «…Δεν έχουμε πρόθεση να χρησιμοποιήσουμε τις δυνάμεις μας, έστω και αν οι Τούρκοι εισβάλουν, και δεν νομίζω ότι με το να μπλοφάρουμε θα μας βοηθήσει…». Η ίδια απόφαση πάρθηκε και τον Ιανουάριο του 1972 και εκτελέστηκε το 1974…

Ο Sir Alec Douglas-Home

Στις 3 Ιανουαρίου 1964 οι Βρετανοί στο Φόρεϊν Όφις ξεκίνησαν μελέτη/σχέδιο ανασύστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας, που οι ίδιοι ίδρυσαν, σε δύο ‘‘constituent states’’, ένα ελληνικό και ένα τουρκικό…

Στις 16 Ιανουαρίου 1964 ο Ντενκτάς απαίτησε γεωγραφική ομοσπονδία στη συνάντηση στο Λονδίνο…

Επειδή τα μακριά εκείνα γεγονότα θα γίνουν σε λίγες εβδομάδες πιο κοντά γι’ ακόμα μια χρονιά, στο Βρετανικό Εθνικό Αρχείο υπάρχει και η πιο κάτω επιστολή του Στρατηγού Παντελίδη, διοικητή τότε του στρατού της Κύπρου, με ημερομηνία 7 Φεβρουαρίου 1964, προς τον Βρετανό Στρατηγό Peter Young.

«Αγαπητέ Στρατηγέ,

Νιώθω υποχρεωμένος να εκφράσω την έκπληξή μου για τη συμπεριφορά των στρατιωτών σας προς το ελληνικό στοιχείο στην Κύπρο, που τελικά αποτελεί την πλήρη επιβεβαίωση ότι η βρετανική αντιμετώπιση στην Κύπρο είναι εχθρική προς τους Έλληνες σε εμφανή αντίθεση με τη συμπεριφορά της προς τους Τούρκους, η οποία είναι φιλική, ευνοϊκή και μεροληπτική.

»Επομένως και ως εκ τούτου οι Έλληνες δεν έχουν πλέον καμία εμπιστοσύνη στον βρετανικό στρατό να περιπολεί για να κρατήσει την ειρήνη.

»Τραγικό παράδειγμα είναι το ακόλουθο συμβάν:

»O 2oς Υπολοχαγός Κώστας Βύρωνος (τραγική ειρωνεία φέρει το ίδιο όνομα με τον μεγάλο Άγγλο Φιλέλληνα Λόρδο Βύρωνα), επιστρέφοντας χθες απόγευμα, 6 Φεβρουαρίου 1964, στη Λεμεσό… χάλασε το αυτοκίνητό του λίγο μετά τη Σκαρίνου (ελληνικό χωριό), όταν ο ίδιος και ο συνοδός του βοηθήθηκαν από Βρετανούς στρατιώτες να τους μεταφέρουν στον αστυνομικό σταθμό της Σκαρίνου (ελληνικός σταθμός). Αντιθέτως όμως οι Βρετανοί στρατιώτες, δίχως να σταματήσουν στον ελληνικό σταθμό της Σκαρίνου, προχώρησαν προς τον τουρκικό αστυνομικό σταθμό της Κοφίνου… Οπόταν αμφότεροι αναγκάστηκαν να πηδήξουν από το αυτοκίνητο, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν σοβαρά και να μεταφερθούν στον νοσοκομείο Δεκέλειας.

»Σήμερα ενημερώθηκα ότι ο Κώστας Βύρωνος είναι σε σοβαρή κατάσταση στο νοσοκομείο Δεκέλειας…

»Με διακατέχει βαθιά λύπη γι’ αυτό το συμβάν καθώς σκέφτομαι με αγανάκτηση τη συμπεριφορά των Βρετανών εναντίον των Ελλήνων, που είναι απαράδεκτη, άδικη και ακατανόητη…

»Κατά τους δύο πολέμους οι Έλληνες πολέμησαν δίπλα στους Βρετανούς και εγώ προσωπικά. Πολέμησα στο Μακεδονικό μέτωπο τον Σεπτέμβριο το 1918… και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον των Ιταλών και Γερμανών στη βόρεια Ήπειρο…

»Δεν νομίζω η Ιστορία να κατέγραψε συμμετοχή των Τούρκων σε αυτούς τους δύο πολέμους. Ξέρουμε όμως ότι χιλιάδες Βρετανών πολεμιστών σκοτώθηκαν από τους Τούρκους στην Καλλίπολη!

»Γι’ αυτούς τους λόγους είναι που διερωτώμαι για τα αισθήματα των Βρετανών στρατιωτών έναντι των Ελλήνων της Κύπρου και δεν βρίσκω δικαιολογία τον καιρό του αγώνος της ΕΟΚΑ, τότε ήταν φυσικό…

»Οι Έλληνες ήταν πάντα με τους Βρετανούς, επομένως γιατί η δηλητηριασμένη αλλαγή! Πιστεύω είναι ανάγκη σοβαρής προσπάθειας για αλλαγή μεθόδων.

»Με εκτίμηση,

»Μ. Παντελίδης

»Αντίγραφα – Πρόεδρο της Δημοκρατίας

»Βρετανό ΄Υπατο Αρμοστή

»κ. Λέλλο Δημητριάδη»

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος

«Φιλελεύθερος» – 21 Φεβρουαρίου 1964.