Μνήμη, έρευνα και σύγχρονη Χριστιανική συνείδηση συνομιλούν σε ένα ντοκιμαντέρ που ανατέμνει τη σημασία της Α’ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας, 1.700 χρόνια μετά τη σύγκλησή της.

Γράφει η Μαρία Ζαχαράκη, Ethnos.gr

Με αφορμή την ιστορική επέτειο, παρουσιάστηκε στην ιστορική Μαράσλειο Σχολή στο Φανάρι, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, ένα ντοκιμαντέρ με ξεχωριστό πνευματικό και πολιτισμικό βάρος.

Το ντοκιμαντέρ φωτίζει τις καθοριστικές πτυχές μιας Συνόδου που υπήρξε όχι μόνο κορυφαίο θρησκευτικό γεγονός, αλλά και ιστορικό σημείο καμπής: Εκεί διαμορφώθηκε το Σύμβολο της Πίστεως (το “Πιστεύω”), εκεί καθορίστηκε ο τρόπος υπολογισμού του Πάσχα — να εορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία, δηλαδή μετά τις 21 Μαρτίου, όταν η μέρα και η νύχτα έχουν ίση διάρκεια.

«Σε κάθε Θεία Λειτουργία, η οποία είναι ένα από τα ιερά μυστήρια για εμάς, απαγγέλλουμε το Σύμβολο της Πίστεως της Νίκαιας, το οποίο αρχίζει με την ομολογία της πίστης. Πρόκειται για μια απόφαση που ελήφθη στη Σύνοδο της Νίκαιας», όπως υπογράμμισε στο ντοκιμαντέρ ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας, Μακάριος.

Η προβολή συγκέντρωσε όχι μόνο πλήθος Χριστιανών, αλλά και μουσουλμάνους και ανθρώπους άλλων δογμάτων, σε ένα εμβληματικό μήνυμα συνύπαρξης.

Δημιουργός του ντοκιμαντέρ η έγκριτη Τουρκάλα δημοσιογράφος Μελικέ Τσαπάν, με μεγάλη γνώση των θρησκευτικών και μειονοτικών θεμάτων της Τουρκίας, η οποία κατάφερε να αναδείξει την παγκόσμια σημασία της Συνόδου, όχι μόνο ως θρησκευτικό, αλλά και ως ιστορικό και πολιτικό γεγονός.

Α’ Οικουμενική Σύνοδος, το θεμέλιο της χριστιανικής πίστης

Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη σύναξη της Εκκλησίας, που συγκάλεσε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 325 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας, ανοίγοντας το δρόμο για την ενοποίηση της πίστης μέσα από κοινές αποφάσεις, γι’ αυτό και θεωρείται θεμέλιο της πίστης τόσο για την Ορθοδοξία όσο και για τον Καθολικισμό.

Καθόρισε ότι ο Ιησούς Χριστός είναι “ομοούσιος” με τον Πατέρα, απορρίπτοντας την αιρετική άποψη ενός ιερέα από την Αλεξάνδρεια, του Αρείου, που υποστήριζε ότι ο Θεός (Πατέρας) και ο Ιησούς Χριστός (Υιός) ήταν δύο διαφορετικά όντα, και συνεπώς, μέσα σε ένα μονοθεϊστικό πλαίσιο, ο Χριστός δεν μπορούσε να είναι Θεός.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος αποφάσισε λοιπόν να επιλύσει τη θρησκευτική διαμάχη, που είχε προκαλέσει μεγάλο διχασμό στον Χριστιανισμό και εξαπλωνόταν ταχύτατα στα εδάφη της αυτοκρατορίας.

«Έστειλε μήνυμα σε όλες τις εκκλησίες και τους πνευματικούς ηγέτες του κόσμου. Τους προσκάλεσε στη Νίκαια», αναφέρει ο Πατριαρχικός Επίτροπος της Συριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Γιουσούφ Τσετίν.

Προσκλήθηκαν 315 επίσκοποι από Ανατολή και Δύση. Ανάμεσά τους και ο αιρετικός Άρειος, ο Αθανάσιος, αλλά και ο Άγιος Νικόλαος των Μύρων (ο γνωστός Άγιος Βασίλειος).

«Εκεί θα αντιμετωπίζονταν όλα τα ζητήματα και θα επιλύονταν μια για πάντα», προσθέτει ο Τούρκος ιστορικός, Κουτλού Ακαλίν.

Μέγας Κωνσταντίνος: ο ηγέτης πίσω από την ενότητα Εκκλησίας και Αυτοκρατορίας

Η απόφαση για τη Σύνοδο είχε διαθρησκειακό, αλλά και πολιτικό υπόβαθρο: η ενοποίηση της Εκκλησίας συνέπιπτε με την ανάγκη ενότητας της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας στάθηκε στο πρόσωπο του Μεγάλου Κωνσταντίνου ως του κοσμικού προστάτη της Εκκλησίας και του συντονιστή της Α’ Συνόδου.

«Το ντοκιμαντέρ αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, διότι μας υπενθυμίζει τη σπουδαιότητα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και φέρνει ενώπιόν μας μια μεγάλη προσωπικότητα που είναι ο Μέγας Κωνσταντίνος», ανέφερε.

«Το πρώτο διάταγμα που υπέγραψε ως αυτοκράτορας ήταν να καταργήσει τη λατρεία στον αυτοκράτορα… Αυτό σημαίνει ότι μέσα του, ενδόμυχα, ήξερε ότι ξεκινούσε ένα μακρύ ταξίδι με προορισμό τον Χριστιανισμό», σημείωσε, τονίζοντας τον αποφασιστικό ρόλο που διαδραμάτισε η μητέρα του Κωνσταντίνου στη διαμόρφωση της πνευματικής του ταυτότητας. Πέρα από την πολιτική ιδιοφυΐα του αυτοκράτορα, η μητρική επίδραση υπήρξε καθοριστική για την εσωτερική του στροφή προς τη νέα πίστη, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια ιστορική στροφή όχι μόνο στην προσωπική του διαδρομή, αλλά και στην πορεία ολόκληρης της Αυτοκρατορίας.

«Ο Μέγας Κωνσταντίνος ανατράφηκε ως χριστιανός. Αυτό συνέβη επειδή είχε μια αγία μητέρα, που ονομαζόταν Αγία Ελένη», είπε, ενώ την προσωπική επιρροή της μητέρας του στη θρησκευτική ταυτότητα του Κωνσταντίνου επισήμανε κι ο Αρμένιος Πατριάρχης στην Τουρκία, Σαχάκ Μασαλιάν.

«Όπως θα έκανε κάθε μητέρα, τού εξήγησε τις αρχές του χριστιανισμού και του μίλησε για τον Ιησού».

Μάλιστα, υπογραμμίζει πως μετά το διάταγμα των Μεδιολάνων, «ανέλαβε το ρόλο του υπερασπιστή του χριστιανισμού», επιδιώκοντας να τον χρησιμοποιήσει «ως τσιμέντο για την αυτοκρατορία του», όπως είπε χαρακτηριστικά ο Αρμένιος Πατριάρχης.

Άλλωστε, ήταν και η κοινωνική συγκυρία που επέταξε μια τέτοια πρωτοβουλία από έναν πολιτικό ηγέτη. Όπως παρατηρεί ο Μητροπολίτης Δημητριάδος, Χρυσόστομος Καλαϊτζής «οι άνθρωποι στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχαν κουραστεί από τον παγανισμό».

Η κρίσιμη σύνοδος

Η σύνοδος διήρκεσε από το Μάιο έως τον Ιούλιο του 325 μ.Χ. και η απόφαση του αυτοκράτορα να τη συγκαλέσει δεν ήταν χωρίς αντιδράσεις. Κατά τη διάρκεια της συνόδου υπήρξαν έντονες διαφωνίες και συγκρούσεις, σύμφωνα με τον Μασιμιλιάνο Παλινούρο, επίσκοπο της Ιταλικής Καθολικής Εκκλησίας, ενώ, όπως εξηγεί η Τουρκάλα ιστορικός Ελίφ Τοκάι από το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης, ο Κωνσταντίνος επικρίθηκε από τα μέλη της συγκλήτου, ακόμη και γιατί χρησιμοποίησε τις μεταφορές και ταχυδρομικές υπηρεσίες του κράτους για την εκκλησία.

Ο βυζαντινός αυτοκράτορας «ήξερε, ωστόσο, από την αρχή πού πήγαινε», σύμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, και η παρέμβασή του αποδείχθηκε τελικά κρίσιμη για την ενότητα της χριστιανικής πίστης.

Συγκεντρώθηκαν 315 επίσκοποι από όλο τον κόσμο, αλλά μόνο δύο πήραν το μέρος του Άρειου. Οι απόψεις του απορρίφθηκαν και η θεϊκή φύση του Ιησού ως «Υιού του Θεού» έγινε αποδεκτή. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε τη βάση της χριστιανικής πίστης από εκείνη την ημερομηνία και μετά.

Οι αποφάσεις που σφράγισαν την ιστορία της Εκκλησίας

Η Α’ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας έλαβε μια σειρά από θεμελιώδεις αποφάσεις που αποτέλεσαν τη βάση για τη θεσμοποίηση του Χριστιανισμού:

• Υιοθετήθηκε το Σύμβολο της Πίστεως (το «Πιστεύω»), που καθόρισε τη βάση της πίστης.
• Καταδικάστηκε ο Αρειανισμός, δηλαδή η άρνηση της θεότητας του Ιησού Χριστού.
• Συζητήθηκε η κοινή ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα για όλη την Εκκλησία.
• Τέθηκαν οι πρώτες βάσεις για την εκκλησιαστική διοίκηση και την ιεραρχία.
• Καθιερώθηκε η πρακτική της σύγκλησης Συνόδων για την επίλυση δογματικών και εκκλησιαστικών θεμάτων.
• Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ήταν ουσιαστική για την ιστορία της εκκλησίας, θα πει ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Μακάριος.

«Διότι μας έδειξε τον τρόπο και τον τρόπο λήψης αποφάσεων. Με την πάροδο του χρόνου, ορισμένες εκκλησίες έλαβαν τις δικές τους αποφάσεις και επέλεξαν το δικό τους δρόμο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ενότητα, τουλάχιστον μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία».

Το θεμέλιο της πενταμερούς εκκλησίας, η αποκαλούμενη πενταρχία, τέθηκε επίσης στη Σύνοδο της Νίκαιας, όπως υπογράμμισε η ιστορικός στο πανεπιστήμιο Μαρμαρά, Σιρέν Τσελίκ.

Επίσκεψη Πάπα Λέοντος το Νοέμβριο στο Φανάρι

Από τον Μέγα Κωνσταντίνο ως τον Πάπα και τον Οικουμενικό Πατριάρχη, όλοι σήμερα αναγνωρίζουν σε αυτή τη σύνοδο το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίστηκε η εκκλησιαστική και θεολογική ταυτότητα του χριστιανικού κόσμου.

Δεν είναι τυχαίο πως Ορθόδοξοι και Καθολικοί αναγνωρίζουν τη Σύνοδο αυτή ως ακρογωνιαίο λίθο του Χριστιανισμού – ούτε ότι ο Πάπας Φραγκίσκος σχεδίαζε να παραστεί στις επετειακές εκδηλώσεις μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, πριν εκδημήσει. Ο νέος Πάπας Λέων, υλοποιώντας την παρακαταθήκη του προκατόχου του, αναμένεται να τιμήσει την επέτειο με μια ιστορική επίσκεψη στο Φανάρι τον προσεχή Νοέμβριο, ανήμερα της θρονικής εορτής του Αγίου Ανδρέα.

Ντοκουμέντο για το μέλλον

Όπως επισημάνθηκε και στο ντοκιμαντέρ, η ιστορία της Συνόδου δεν αφορά μόνο τους θεολόγους ή τους πιστούς? είναι κομμάτι του κοινού παγκόσμιου πολιτισμού. Μια συνάντηση που επηρέασε τη θρησκεία, την πολιτική και την ίδια τη δομή της κοινωνίας σε Ανατολή και Δύση.

Η δημοσιογράφος και σκηνοθέτις του ντοκιμαντέρ, Μελικέ Τσαπάν, περιγράφει την προσωπική της διαδρομή με αυτό το έργο ως «επιστροφή στο πεδίο». Παρότι μη Χριστιανή η ίδια, κατανόησε τη σημασία της Συνόδου ως μίας διατοπικής και διαθρησκευτικής ιστορικής τομής.

«Όταν μου προτάθηκε να κάνω αυτό το ντοκιμαντέρ, δεν ήμουν σίγουρη γι’ αυτό. Αλλά όταν ξεκίνησα, συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν είναι μόνο για την ιστορία του Χριστιανισμού, αλλά και ένα θέμα που είναι συνυφασμένο με την πολιτική ιστορία, την ιστορία των πόλεων και των θρησκειών», θα πει στο Ethnos.gr.

«Πιστεύω ότι αφήσαμε στο μέλλον ένα πολύ καλό ντοκουμέντο για ένα ελάχιστα γνωστό θέμα», προσθέτει.

H υποχρέωση της μνήμης

Ο Άρχοντας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Λάκης Βίγκας, ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στην παραγωγή του ντοκιμαντέρ, υπογράμμισε, με τη σειρά του, τη σημασία της Συνόδου όχι μόνο στο χριστιανικό κοινό, αλλά στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

«Είναι η Οικουμενική Σύνοδος που έβαλε τις βάσεις στη χριστιανική πίστη και νομίζω ότι δεν είναι γνωστό σε όλους, όσο θα έπρεπε τουλάχιστον… Οφείλαμε να το κάνουμε γνωστό και κατανοητό. Είναι ένα ντοκιμαντέρ που ερευνά, μελετάει, και ακούγονται διαφορετικές φωνές. Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί άλλων δογμάτων, συνδυάζοντας την ιστορία της εποχής», ανέφερε στην ομιλία του.

Το ντοκιμαντέρ αυτό, καρπός πρωτοβουλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου με αφορμή τα 1700 χρόνια από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, αυτό ακριβώς επιδιώκει να φωτίσει: τη Νίκαια όχι απλώς ως έναν σταθμό της ιστορίας, αλλά ως ένα σημείο συνάντησης πολιτισμών και θρησκειών, σε μια εποχή που κυριαρχείται από θρησκευτικές και εκκλησιαστικές συγκρούσεις, ανάδειξη της διαφορετικότητας και απομάκρυνση από την πίστη. Μέσα από τον φακό της Μελικέ Τσαπάν, το έργο ανοίγει το διάλογο για την ιστορική συνείδηση, πέρα από δόγματα, σύνορα και εποχές.

Η Τουρκία εξετάζει προληπτικά μέτρα έναντι πιθανών μονομερών βημάτων δήλωσαν πηγές στο τουρκικό πρακτορείο Anadolu μετά τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη για τα θαλάσσια πάρκα.

Παράλληλα, σε δημοσίευμά της η τουρκική εφημερίδα Daily Sabah, επικαλούμενη τουρκικές διπλωματικές πηγές, αναφέρει ότι η Τουρκία αξιολογεί προσεκτικά εάν τα Θαλάσσια Πάρκα που αναμένεται να κηρύξει η Ελλάδα στο Ιόνιο και το Αιγαίο θα επικαλύπτονται με αμφισβητούμενες θαλάσσιες ζώνες, αναφέρει σε δημοσίευμά της

Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται ότι ενώ η «Άγκυρα υποστηρίζει την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη διαχείριση των θαλασσών, παραμένει σταθερή στη θέση ότι δεν πρέπει να επιτρέπεται μονομερείς ενέργειες με το πρόσχημα της οικολογικής προστασίας να καλύπτουν πολιτικά κίνητρα ή να αλλοιώνουν το ευαίσθητο status στο Αιγαίο».

«Η Τουρκία τονίζει ότι οι διεθνείς περιβαλλοντικές νόρμες δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται με στόχο την υπονόμευση δικαιωμάτων παράκτιων κρατών ή τη διατάραξη της ισορροπίας δυνάμεων σε αμφισβητούμενες περιοχές. Οποιαδήποτε προσπάθεια δημιουργίας ζωνών προστασίας που ενδέχεται να επηρεάσει το καθεστώς αμφισβητούμενων εδαφών θεωρείται απαράδεκτη» σημειώνεται στο ίδιος δημοσίευμα.

Παράλληλα, η τουρκική εφημερίδα υπογραμμίζει ότι οι τουρκικές αρχές υποστηρίζουν ότι οι προσπάθειες προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος πρέπει να είναι διαφανείς, δίκαιες και συνεργατικές, ιδίως σε ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο, όπου τα θαλάσσια σύνορα παραμένουν αδιευκρίνιστα.

Σύντομα οι ανακοινώσεις για τα θαλάσσια πάρκα

Μιλώντας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς στη Νίκαια, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι τα θαλάσσια πάρκα στο Ιόνιο και το Αιγαίο Πέλαγος τα οποία ανήγγειλε η χώρα του στη Διάσκεψη ‘Οι Ωκεανοί μας’ που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 2024 θα ανακοινωθούν πριν από το τέλος του μήνα.

Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται ότι στα εν λόγω θαλάσσια πάρκα θα απαγορευτεί η αλιεία με μηχανότρατα βαθέων υδάτων και θα ληφθούν μέτρα κατά της υπεραλίευσης.

Σε ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας για το θέμα πέρυσι, το Υπουργείο ανέφερε: «Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα προσπαθεί εδώ και καιρό να εκμεταλλευτεί σχεδόν κάθε πλατφόρμα στο πλαίσιο των προβλημάτων του Αιγαίου. Παρά την πρόσφατη άμβλυνση των σχέσεών μας, φαίνεται ότι η Ελλάδα εκμεταλλεύεται πλέον τα περιβαλλοντικά ζητήματα» .

ΠΗΓΗ: ΣΚΑΪ

Γράφει ο Γαβριήλ Χαρίτος, DW

Μετά από μία εξαιρετικά αργή διαδικασία ρυμούλκησης διάρκειας 17 ωρών, το σκάφος Madleen έφθασε λίγο μετά τις 21:00 χθες βράδυ στο ισραηλινό λιμάνι του Ασντόντ. Εκεί, το πολεμικό ναυτικό παρέδωσε στην ισραηλινή αστυνομία τους 12 ακτιβιστές που επέβαιναν στο σκάφος, που είχε ναυλωθεί από την ανθρωπιστική οργάνωση Freedom Flotilla Coalition με στόχο να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας και να παραδώσει στους αμάχους συμβολικής ποσότητας ανθρωπιστική βοήθεια.

Με την αποβίβασή τους από το σκάφος, οι ακτιβιστές μεταφέρθηκαν αρχικά στο τοπικό αστυνομικό τμήμα για καταθέσεις και αργότερα, με εντολή του ισραηλινού Υπουργείου Άμυνας, οδηγήθηκαν σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα για να παρακολουθήσουν ταινία, που περιείχε βιντεοσκοπημένα πλάνα από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. Η άρνηση των ακτιβιστών να παρακολουθήσουν την ταινία προκάλεσε οργισμένη δήλωση του ισραηλινού Υπουργού Άμυνας Ισράελ Κατς, ο οποίος τους κατηγόρησε για επιλεκτικό ανθρωπισμό, αντισημιτισμό και στήριξη προς την ισλαμιστική τρομοκρατία της Χαμάς.

Παραβίασαν την κρατική ισραηλινή επικράτεια;

Πέντε ακτιβιστές, μεταξύ των οποίων και η Σουηδή Γκρέτα Τούνμπεργκ, δέχθηκαν να υπογράψουν επίσημα έγγραφα, δηλώνοντας ότι συναινούν στην απέλασή τους από το Ισραήλ. Το γεγονός επιβεβαίωσε η μη κυβερνητική οργάνωση Adalah, στην οποία συμμετέχει ομάδα ισραηλινών δικηγόρων αραβικής και εβραϊκής καταγωγής, που ανέλαβαν την νομική εκπροσώπηση των ακτιβιστών του Madleen. Σήμερα το πρωί, η Γκρέτα Τούνμπεργκ αναχώρησε από το διεθνές αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ με πτήση της κρατικής ισραηλινής εταιρείας Ελ-Αλ με τελικό προορισμό τη Σουηδία, μέσω Παρισίου.

Αντιθέτως, η παλαιστινιακής καταγωγής Γαλλίδα Ευρωβουλευτής Ρίμα Χάσαν, μαζί με άλλους 7 ακτιβιστές, αρνήθηκαν να υπογράψουν τα υπηρεσιακά ισραηλινά έγγραφα δηλώνοντας τη συναίνεσή τους να απελαθούν. Όπως έγινε γνωστό από τοπικά ΜΜΕ, η αιτία της άρνησής τους συνίσταται στο γεγονός ότι στο κείμενο των εγγράφων περιλαμβανόταν δήλωση ότι είχαν παραβιάσει την κρατική ισραηλινή επικράτεια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μεταφερθούν στην πτέρυγα παράτυπων μεταναστών στις φυλακές Γκιβόν του κεντρικού Ισραήλ.

Όπως προβλέπει η ισχύουσα ισραηλινή νομοθεσία, η Ρίμα Χάσαν και οι υπόλοιποι επτά ακτιβιστές θα τελούν υπό κράτηση για μέγιστο χρονικό διάστημα 96 ωρών, έως ότου τεθούν στην κρίση της δικαστικής αρχής που θα εκδώσει διάταξη διοικητικής απέλασης.