Γιώργος Μενεσιάν 

Την πρώτη του μεγάλη ομιλία έδωσε ο νέος Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν για τις προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ο Μπλίνκεν έκανε λόγο για οκτώ προτεραιότητες αναφορικά με την εξωτερική πολιτική που θα ακολουθήσει η διακυβέρνηση Μπάιντεν. Στην ομιλία αυτή υπήρξαν ελάχιστες αναφορές στην Μέση Ανατολή, όμως οι οκτώ προτεραιότητες θέτουν το πλαίσιο και για την (νέα;) πολιτική που θα ακολουθήσουν οι ΗΠΑ στην πολυτάραχη αυτή περιοχή που ονομάζεται Μέση Ανατολή.

Στην ομιλία του, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ έδωσε έμφαση στη νέα κορυφαία πρόκληση, όπως την αποκάλεσε, εκείνη της ανόδου της Κίνας, τονίζοντας ότι η Ουάσιγκτον θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να εμποδίσει την αμφισβήτηση της παγκόσμιας φιλελεύθερης τάξης από το Πεκίνο.

Πέραν όμως του νέου ψυχροπολεμικού κλίματος που καλλιεργείται, υπάρχουν ορισμένα σημεία της ομιλίας τα οποία είναι σημαντικά για όσους ασχολούμαστε με την Μέση Ανατολή. Καταρχήν, ο Μπλίνκεν αναφέρθηκε στην ανάγκη τερματισμού της κρίσης στην Υεμένη δεδομένης της πρωτοφανούς ανθρωπιστικής κρίσης που έχει ξεσπάσει στην χώρα αυτή. Αυτό που μας λέει βέβαια, δεν είναι κάτι καινούργιο καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ξεκαθαρίσει πως οι ΗΠΑ θα σταματήσουν την εμπλοκή τους στον πόλεμο μέσω της υποστήριξης που παρέχουν στην Σαουδική Αραβία.

Με την απόφαση αυτή οι Αμερικανοί φαίνεται να αδειάζουν τους συμμάχους τους, τους Σαουδάραβες.

Ωστόσο, ο Μπλίνκεν τόνισε ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να βασίζονται στις συμμαχίες τους ανά τον κόσμο συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής, εννοώντας τις συμμαχίες με το Ισραήλ, την Ιορδανία, τις μοναρχίες του Κόλπου αλλά και με τους Κούρδους. Η διατήρηση των συμμαχιών έχει να κάνει και με τον ανταγωνισμό με την Κίνα και η Μέση Ανατολή είναι μια περιοχή η οποία θα απασχολήσει μελλοντικά όσους παρακολουθούν τον σινοαμερικανικό ανταγωνισμό δεδομένης της αξίας της περιοχής  ως τμήματος του νέου δρόμου του μεταξιού.

Όμως σε αντίθεση με την εποχή Τραμπ, η περίοδος της αμερικανικής ανοχής αυταρχικών μεθόδων και πολιτικών τελειώνει και οι Άραβες εταίροι των ΗΠΑ φαίνεται πως θα πρέπει να αλλάξουν για να συνεχίζουν να θεωρούνται πιστοί σύμμαχοι της Ουάσιγκτον: μια από τις προτεραιότητες που αναφέρθηκαν στην ομιλία ήταν η προάσπιση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εκτιμάται πως η προεδρία Μπάιντεν θα πιέσει τους εταίρους των ΗΠΑ στην περιοχή να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις και περισσότερα δικαιώματα είτε αυτά αφορούν στις γυναίκες είτε στις μειονότητες και τις ευάλωτες ομάδες είτε σε ακτιβιστές.

Πρώτο «θύμα» της πολιτικής αυτής θα είναι μάλλον η Σαουδική Αραβία καθώς οι πρακτικές του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν (ο οποίος είναι και ο de facto ηγέτης της χώρας) έχουν καταδικαστεί από πολλές φωνές στον δυτικό κόσμο, ιδίως μετά την δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου της Washington Post Τζαμάλ Κασόγκι.

Το πιο σημαντικό σημείο της ομιλίας Μπλίνκεν –όσον αφορά στη Μέση Ανατολή– είναι η απόφαση της νέας αμερικανικής ηγεσίας να εγκαταλείψει το δόγμα της επιβολής της δημοκρατίας μέσω στρατιωτικής παρέμβασης. Με αυτή την απόφαση οι ΗΠΑ «αδειάζουν» την Μουσουλμανική Αδελφότητα η οποία ήλπιζε στην επαναφορά της εποχής Ομπάμα, όταν οι ΗΠΑ υποστήριξαν ανοιχτά τους διαδηλωτές που «εκθρόνισαν» τους αιώνιους προέδρους σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής.

Εξάλλου η πολιτική παρέμβασης φαίνεται να είναι πλέον άχρηστη καθώς οι Αμερικανοί έχουν καταφέρει να ξεφορτωθούν τους περισσότερους αντιαμερικανούς δικτάτορες της περιοχής, όπως τον Καντάφι (Λιβύη) ή τον Αλ-Μπασίρ (Σουδάν) και φυσικά τον Σαντάμ Χουσεΐν (Ιράκ), ενώ οι παρεμβατικές πολιτικές των ΗΠΑ οδήγησαν στο χάος, την αύξηση της ισλαμικής τρομοκρατίας. καθώς και στην κατάρρευση των κρατικών δομών σε Ιράκ και Λιβύη. Οι ΗΠΑ βεβαίως δεν κατάφεραν να ξεφορτωθούν τον Άσαντ στην Συρία, αλλά γνωρίζουν ότι, με την παρουσία των Ρώσων, μια στρατιωτική παρέμβαση στην χώρα αυτή είναι αδιανόητη.

Όσον αφορά στο Ιράν, οι ΗΠΑ γνωρίζουν ότι ο πόλεμος με αυτή την χώρα θα ήταν πολύ επικίνδυνος για την ασφάλεια του Ισραήλ, ολόκληρης της Μέσης Ανατολής και όχι μόνο, γι’ αυτό και θα επιλέξουν την διαπραγμάτευση και τον διάλογο για να φτάσουν σε μια νέα συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι οι νέες προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής επηρεάζουν, μεταξύ άλλων, και την πολιτική την οποία θα ακολουθήσουν οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Η ομιλία του Μπλίνκεν ξεκαθαρίζει πως η με στρατιωτικά μέσα παρεμβατική πολιτική των ΗΠΑ αποτελεί παρελθόν αν και τονίζει ότι οι αυταρχικές πρακτικές πρέπει να εγκαταλειφθούν. Οι ΗΠΑ στρέφονται προς την Ανατολή για να αντιμετωπίσουν την Κίνα αλλά δεν θα εγκαταλείψουν τις συμμαχίες τους στη Μέση Ανατολή.

Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι ότι οι Αμερικανοί δεν αποχωρούν από τη Μέση Ανατολή και ότι, βασιζόμενοι στις αξίες τους, θα πιέσουν τους εταίρους για αλλαγές στο εσωτερικό. Παρά τις πιέσεις που θα δεχτούν, οι μοναρχίες αλλά και η Αίγυπτος βγαίνουν κερδισμένες από μια τέτοιου είδους αμερικανική εξωτερική πολιτική η οποία, ναι μεν απαιτεί μεταρρυθμίσεις, αλλά δεν απειλεί τα συμμαχικά αυταρχικά καθεστώτα. Αντιθέτως, η Μουσουλμανική Αδελφότητα φαίνεται να βρίσκεται μπροστά σε μια ακόμη ήττα.

liberal.gr