Των Jonathan Masters, Will Merrow

Η κίνηση που ανακοίνωσε ο Πούτιν στα τέλη Μαρτίου θα είναι η πρώτη φορά μετά από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης που η Ρωσία θα έχει τοποθετήσει πυρηνικά όπλα πέρα από τα σύνορά της, και αυξάνει τις προοπτικές για μια ανανεωθείσα, κούρσα πυρηνικών όπλων με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Συμμάχους του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ), που προκαλεί αποσταθεροποίηση.

Η Λευκορωσία είναι ένα αυταρχικό κράτος που ήταν μία από τις τέσσερις σοβιετικές δημοκρατίες που φιλοξενούσαν πυρηνικά όπλα. Μαζί με το Καζακστάν και την Ουκρανία, η Λευκορωσία παραχώρησε τα πυρηνικά της όπλα στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990 με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας από τη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ). Σήμερα, είναι στρατιωτικά σύμμαχος με τη Ρωσία και έχει χρησιμεύσει ως έδαφος για τις ρωσικές δυνάμεις που εισέβαλαν στην Ουκρανία από τον βορρά στις αρχές του 2022. 

Ο Πούτιν είπε ότι ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντρ Λουκασένκο είχε ζητήσει εδώ και καιρό την ανάπτυξη ρωσικών πυρηνικών όπλων και ότι η αποθήκευσή τους στη Λευκορωσία θα ήταν παρόμοια με αυτό που κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα προορίζονται για χρήση εναντίον εχθρικών δυνάμεων σε ένα πεδίο μάχης και γενικά έχουν μικρότερη εμβέλεια και χαμηλότερες αποδόσεις από τα λεγόμενα στρατηγικά όπλα, τα οποία μπορούν να ταξιδέψουν για χιλιάδες μίλια με στόχο να καταστρέψουν εχθρικά πληθυσμιακά κέντρα. Αυτά προορίζονται κυρίως ως καταστροφικό αποτρεπτικό και όπλο έσχατης ανάγκης.

Σε ποιες χώρες της Ευρώπης έχουν πυρηνικά όπλα οι Ηνωμένες Πολιτείες;

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναπτύξει πυρηνικά όπλα σε βάσεις του ΝΑΤΟ στη Δυτική Ευρώπη από τη δεκαετία του 1950, όταν οι εντάσεις του Ψυχρού Πολέμου αυξάνονταν με τη Σοβιετική Ένωση. Τα όπλα μεταφέρθηκαν για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1954, και αργότερα στη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Τουρκία, την Ολλανδία, την Ελλάδα και το Βέλγιο.

Σήμερα, τα τακτικά πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ παραμένουν σε έξι βάσεις σε πέντε χώρες μέλη του ΝΑΤΟ, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ολλανδία και την Τουρκία. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία έχουν τις δικές τους πυρηνικές δυνάμεις και δεν φιλοξενούν πλέον αμερικανικά όπλα.

Πόσα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ υπάρχουν στην Ευρώπη;

Ο αριθμός των αμερικανικών όπλων που αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη κορυφώθηκε σε περισσότερες από επτά χιλιάδες τη δεκαετία του 1970 και στη συνέχεια μειώθηκε απότομα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως απότοκο των συμφωνιών ελέγχου των όπλων και του τέλους του ανταγωνισμού υπερδυνάμεων με τη Σοβιετική Ένωση.

Έλεγχος Πυρηνικών Όπλων ΗΠΑ – Ρωσίας

Μια σημαντική επιτυχία στον έλεγχο των όπλων για την ευρωπαϊκή ασφάλεια σημειώθηκε το 1987 με τη συνθήκη για τις πυρηνικές δυνάμεις μέσου βεληνεκούς (INF) που δεν λειτουργεί πλέον. Σύμφωνα με το INF, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση εξάλειψαν μέσα σε λίγα χρόνια ολόκληρο το οπλοστάσιο πυραύλων και εκτοξευτών μεσαίου βεληνεκούς, πυρηνικής ικανότητας. Πριν από το INF, και οι δύο χώρες ενίσχυαν τις εγκαταστάσεις πυραύλων τους στην Ευρώπη.

Τα τρέχοντα πυρηνικά αποθέματα των ΗΠΑ είναι ταξινομημένα, αλλά οι αναλυτές ασφαλείας εκτιμούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν περίπου εκατό πυρηνικές βόμβες αποθηκευμένες στις έξι εγκαταστάσεις στην Ευρώπη.  

Τι είδους πυρηνικά όπλα είναι;

Το πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ στην Ευρώπη αποτελείται εξ ολοκλήρου από βόμβες βαρύτητας B61, οι οποίες έχουν σχεδιαστεί για ρίψη από συμμαχικά βομβαρδιστικά ή μαχητικά αεροσκάφη. Σε υπηρεσία για περισσότερα από πενήντα χρόνια και εκσυγχρονισμένο πολλές φορές, το B61 είναι το τελευταίο εναπομείναν τακτικό πυρηνικό όπλο που διαθέτουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μπορεί να μεταφέρει κεφαλές με μεγάλο εύρος αποδόσεων, πυροδοτώντας εκρήξεις εκατοντάδων κιλοτόνων. Συγκριτικά, οι αμερικανικές βόμβες που σκότωσαν περισσότερους από εκατό χιλιάδες ανθρώπους στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας το 1945 είχαν απόδοση δεκαπέντε και είκοσι ένα κιλοτόνους, αντίστοιχα.

Γιατί είναι ακόμα στην Ευρώπη;

Τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ αναπτύχθηκαν αρχικά για να αποτρέψουν τη σοβιετική επιθετικότητα, μέσω συμβατικής στρατιωτικής επίθεσης ή πυρηνικής επίθεσης, και για να καθησυχάσουν τους συμμάχους του ΝΑΤΟ στη Δυτική Ευρώπη. Εκείνη την εποχή, οι συμβατικοί στρατοί των μελών του ΝΑΤΟ ήταν σε σημαντικό βαθμό μικρότεροι από εκείνους της Σοβιετικής Ένωσης και των συμμάχων της στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Η παρουσία αμερικανικών πυρηνικών όπλων στην ήπειρο θεωρήθηκε μέσο για την κάλυψη αυτής της ανεπάρκειας στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, πολλοί δυτικοί στρατιωτικοί στρατηγοί, υποστηρικτές της ειρήνης και πολιτικοί αμφισβήτησαν την ανάγκη να διατηρηθούν αυτά τα όπλα στην Ευρώπη. Όχι μόνο είχε φύγει η Σοβιετική Ένωση και το ΝΑΤΟ διευρύνθηκε πολύ, είπαν, αλλά το στρατηγικό πυρηνικό οπλοστάσιο των Ηνωμένων Πολιτειών – συμπεριλαμβανομένων των βομβαρδιστικών μεγάλου βεληνεκούς, των διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων (ICBM) και των υποβρυχίων όπλων – χρησίμευσε ως επαρκής αποτρεπτικός παράγοντας ενάντια σε οποιαδήποτε πιθανό αντίπαλο, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας. Επιπλέον, πολλοί αμυντικοί αναλυτές έχουν πει ότι τα συμμαχικά αεροσκάφη που επιχειρούν να ρίξουν τις βόμβες πιθανότατα θα καταρριφθούν από εξελιγμένες αντιαεροπορικές άμυνες του εχθρού.

Ωστόσο, οι υποστηρικτές της παραμονής των αμερικανικών πυρηνικών δυνάμεων στην Ευρώπη λένε ότι αυτά τα όπλα συνεχίζουν να παρέχουν στο ΝΑΤΟ ένα πολύτιμο στρατιωτικό αποτρεπτικό μέσο και αποτελούν σημαντικό σύμβολο της δέσμευσης των Ηνωμένων Πολιτειών στους συμμάχους τους. Η απόσυρσή τους θα έστελνε ένα επικίνδυνο μήνυμα περικοπών των ΗΠΑ στους επίδοξους αντιπάλους στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν, λένε. Ακόμα κι αν αυτά τα όπλα έχουν μικρή στρατιωτική αξία, οι υποστηρικτές λένε ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως διαπραγματευτικό χαρτί στη μελλοντική διπλωματία με τη Ρωσία, ιδιαίτερα αφού η Μόσχα πίεζε εδώ και καιρό για την απομάκρυνσή τους. Ως εκ τούτου, λένε, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να τους αφαιρέσουν χωρίς να λάβουν σημαντικές παραχωρήσεις από τη Ρωσία.

Πού έχει η Ρωσία πυρηνικά όπλα;

Δυτικοί αναλυτές λένε ότι η Ρωσία έχει τις πυρηνικές της δυνάμεις – ICBM, υποβρύχια και βαριά βομβαρδιστικά – απλωμένα σε περισσότερες από δώδεκα στρατιωτικές βάσεις σε ολόκληρη την τεράστια επικράτειά της. 

Εν τω μεταξύ, πολλοί δυτικοί παρατηρητές αμφισβήτησαν το εάν διαθέτει πυρηνικά όπλα στο Καλίνινγκραντ, έναν ρωσικό θύλακα που βρίσκεται μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ, Πολωνίας και Λιθουανίας. Το 2018, ένας ρωσικός κυβερνητικός αξιωματούχος φέρεται να επιβεβαίωσε ότι η Ρωσία είχε στείλει πυραύλους Iskander με δυνατότητα πυρηνικής ενέργειας στο Καλίνινγκραντ· πέραν αυτού, δυτικοί ερευνητές δήλωσαν ότι η Ρωσία αναβάθμισε έναν χώρο αποθήκευσης πυρηνικών υλικών εκεί, αν και παρέμενε ασαφές εάν τότε υπήρχαν πραγματικά πυρηνικές κεφαλές. Τον Απρίλιο του 2022, ο υπουργός Άμυνας της Λιθουανίας είπε ότι τα ρωσικά πυρηνικά “φυλάσσονταν πάντα στο Καλίνινγκραντ”. Εκείνη την εποχή, ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ προειδοποίησε ότι εάν η Φινλανδία και η Σουηδία υποβάλουν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ, κάτι που έκαναν στη συνέχεια, η Ρωσία θα έπρεπε να αποκαταστήσει την πυρηνική ισορροπία στη Βαλτική.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ