Η Εισαγγελία του Κράτους σε ρόλο συνηγόρου των ναζί;

Δικαστήριο της Φλωρεντίας επιδίκασε αποζημίωση σε συγγενείς θυμάτων με βάση το διάταγμα Ντράγκι, αλλά η Εισαγγελία του Κράτους έχει μπλοκάρει τις περισσότερες υποθέσεις

Γιώργος Μαζιάς

Οι πολεμικές αποζημιώσεις παραμένουν αντικείμενο διαμάχης. Για την Ελλάδα οι γερμανικές αποζημιώσεις (πρέπει να) παραμένουν θέμα αρχής. Όσο κι αν το θέμα -δυστυχώς – έχει παραπεμφθεί στις καλένδες δεν σημαίνει ότι έχει κλείσει.

Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν εδώ και χρόνια στην Ιταλία.

Όπως αναφέρει η «Νατσιόνε»:

«Δεδομένου ότι η Γερμανία αρνήθηκε να αποζημιώσει τα θύματα της Ιταλίας, το 2022 η κυβέρνηση με επικεφαλής τον Μάριο Ντράγκι ενέκρινε νομοθετικό διάταγμα που θεσπίζει νέο κανονισμό για «την αποζημίωση των ζημιών που υπέστησαν θύματα εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, σε ζημία Ιταλών πολιτών από τις δυνάμεις του Τρίτου Ράιχ την περίοδο μεταξύ 1ης Σεπτεμβρίου 1939 και 8 Μαΐου 1945». Με το διάταγμα ιδρύθηκε ένα ταμείο αποζημιώσεων 61 εκατ. ευρώ που διαχειρίζεται το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, μέσω του οποίου στην πράξη η κυβέρνηση ανέλαβε τις αποζημιώσεις. Για πρόσβαση σε αυτό το ταμείο, τον Οκτώβριο του 2022, 170 μέλη της οικογένειας των θυμάτων της σφαγής της Civitella υπέβαλαν ομαδική αγωγή ενώπιον του δικαστηρίου της Ρώμης. Η δίκη είναι ακόμη σε εξέλιξη. Τα τελευταία χρόνια, η Εισαγγελία του Κράτους έχει συχνά αμφισβητήσει τα αιτήματα συγγενών θυμάτων σε παρόμοιες υποθέσεις».

Προκαλεί έκπληξη, αλλά συμβαίνει στη γειτονική μας χώρα.

«Αισθάνομαι αντικείμενο κοροϊδίας από το ιταλικό κράτος, το οποίο πρώτα μας παρηγορεί υποσχόμενο αποζημίωση και μετά ξαφνικά μας το αφαιρεί, δεν μπορείς να παίζεις έτσι, με τις ζωές και τις αναμνήσεις των ανθρώπων». Η Mirella Lotti, 88 ετών, δεν ξεχνά εκείνη τη δραματική μέρα του 1944, όταν ένας Γερμανός στρατιώτης τη χώρισε βάναυσα από τον πατέρα της στο δάσος Pratale, κοντά στο Barberino Tavarnelle, και στη συνέχεια τον σκότωσε μαζί με άλλα δώδεκα άτομα.

«Εδώ – λέει η Μιρέλλα – η αντίθεση του Εισαγγελέα στην αποζημίωση που είχε διαθέσει η προηγούμενη Κυβέρνηση μοιάζει σχεδόν σαν δεύτερη σφαγή».

Οι συγγενείς των θυμάτων του Τρίτου Ράιχ αισθάνονται πληγωμένοι από την πρόσφατη απόφαση της Εισαγγελίας, της οποίας η αντίσταση είχε ως αποτέλεσμα οι αποζημιώσεις που καθορίστηκαν από το δικαστήριο της Φλωρεντίας να περάσουν από ένα νέο επίπεδο κρίσης, με αποτέλεσμα η αποζημίωση, που διέθεσε η κυβέρνηση Ντράγκι, να μην φτάνει στον προορισμό της.

Ανάμεσα στους συγγενείς των θυμάτων είναι και η Κάτια Πονέτι, ανιψιά του Egidio Gimignani, ενός παρτιζάνου που σκοτώθηκε στο San Donato στο Poggio από τους Ναζί: «Η απόφαση του Δικηγορικού Γραφείου μας άφησε σε δυσπιστία –είπε– ειδικά για το κίνητρο που ισχυρίζεται ότι στο αίτημα για αποζημίωση δεν έπρεπε να αναφέρουμε τη Γερμανία ως αντισυμβαλλόμενο στο δικαστήριο. Αυτό είναι παράλογο από νομική άποψη, διότι πρέπει να εξακριβωθεί ο υπεύθυνος, αλλά είναι επίσης παραλογισμός αν δούμε το συμβολικό, ηθικό και πολιτικό νόημα που έχουν αυτές οι ποινές, δηλαδή αυτό της απονομής δικαιοσύνης στα θύματα των εγκλημάτων πολέμου. Αν δεν ειπωθεί ότι ευθύνεται η Γερμανία, δεν θα αποδοθεί δικαιοσύνη».

Τον περασμένο Νοέμβριο, η Γερμανία καταδικάστηκε να αποζημιώσει τους κληρονόμους ορισμένων θυμάτων της σφαγής του Pratale, μιας ναζιστικής-φασιστικής σφαγής που συνέβη στην ύπαιθρο του San Casciano Val di Pesa (Φλωρεντία) στις 23 Ιουλίου 1944, από Γερμανούς στρατιώτες, και για μια άλλη δολοφονία που συνέβη στο το ίδιο καλοκαίρι στην τοποθεσία Tavarnelle Val di Pesa. Αυτό διαπίστωσε η δικαστής του δεύτερου αστικού τμήματος του Δικαστηρίου της Φλωρεντίας, Σουζάνα Ζάντα, η οποία στην ποινή της χαρακτήρισε τα επεισόδια αυτά ως «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».

Συγκεκριμένα, η Γερμανία θα πρέπει να καταβάλει αποζημίωση 50 χιλιάδων ευρώ στη Mirella Lotti, 88χρονη πλέον κόρη του Giuliano Lotti, ενός από τα 12 θύματα της σφαγής στο Pratale. Αντίθετα, 25 χιλιάδες ευρώ το καθένα θα πάνε στα δύο εγγόνια του παρτιζάνου Egidio Gimignani, Sergio και Katia Poneti, θύμα βασανιστηρίων και σκοτώθηκαν ως αντίποινα για τον θάνατο ενός Γερμανού στρατιώτη στις 20 Ιουνίου 1944.

Η αποζημίωση θα πρέπει καταβληθεί στην πραγματικότητα χάρη στους πόρους του Ταμείου που ιδρύθηκε ειδικά από το ιταλικό κράτος τον Απρίλιο του 2022 με το νομικό διάταγμα με αριθμό 30 που θέσπισε η κυβέρνηση Ντράγκι.

Ο γερουσιαστής Dario Parrini (Pd), αντιπρόεδρος της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων του Palazzo Madama, σχολίασε: «Οι ποινές με τις οποίες η δικαστής Susanna Zanda του δεύτερου αστικού τμήματος του Δικαστηρίου της Φλωρεντίας καταδίκασε την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, προσωπικά με κάνουν να αισθάνομαι υπέροχα συγκίνηση γιατί έχω εργαστεί σκληρά στο Κοινοβούλιο, από τη μετατροπή του προαναφερθέντος διατάγματος, για να διασφαλίσω ότι οι νομικές διατάξεις ήταν όσο το δυνατόν περισσότερο για να διευκολυνθεί η επίτευξη του στόχου της απονομής πλήρους δικαιοσύνης στη μνήμη χιλιάδων θυμάτων του ναζισμού».

«Είναι μια πράξη δικαιοσύνης που περιμέναμε εδώ και ογδόντα χρόνια, μια καθυστερημένη αλλά θεμελιώδης στιγμή για να αποδώσουμε δικαιοσύνη στην ιστορία της επικράτειάς μας και στην αξία της μνήμης, η οποία με τα χρόνια έγινε η κληρονομιά ταυτότητας της κοινότητάς μας», ήταν τα λόγια του δημάρχου του Barberino Tavarnelle, David Baroncelli.

Το Δικαστήριο της Φλωρεντίας διαπίστωσε την ευθύνη των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων του Τρίτου Ράιχ τόσο για το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκε με τη δολοφονία 12 αμάχων στην εκκαθάριση Pratale (τις επόμενες ημέρες προστέθηκε και το δέκατο τρίτο θύμα), συμπεριλαμβανομένου του Giuliano Lotti, πατέρας της Mirella, το βράδυ της 23ης Ιουλίου 1944, και για το έγκλημα πολέμου που διαπράχθηκε με βασανιστήρια και δολοφονίες εναντίον του Egidio Gimignani στο San Donato στο Poggio στις 20 Ιουνίου 1944.

Αποδεχόμενος και τα δύο αιτήματα των μελών της οικογένειας, τα οποία χειρίστηκαν οι δικηγόροι της Φλωρεντίας, οι δικηγόροι Iacopo Casetti και Vittoria Hayun, ο δικαστής καταδίκασε την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας να καταβάλει αποζημίωση.

Δήμαρχοι και πολίτες που αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους στην αντιφασιστική Χάρτα, που υπέγραψαν πριν από τρία χρόνια οι Δήμοι της περιοχής της Φλωρεντίας (Bagno a Ripoli, Barberino Tavarnelle, Greve in Chianti, Impruneta και San Casciano Val di Pesa), οι συνδικαλιστικές οργανώσεις CGIL , CISL και UIL del Chianti και τα τμήματα Anpi των Bagno a Ripoli, Barberino Tavarnelle, Impruneta και Mercatale, είναι ενάντια στη στάση του Εισαγγελέα προς τους πολίτες που έχουν λαμβάνειν αποζημίωση από το δικαστήριο για τις ναζιστικές σφαγές του 1944.

Το Γραφείο του Κρατικού Εισαγγελέα, ένα όργανο που ενεργεί για λογαριασμό της Προεδρίας του Συμβουλίου και του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών (υποχρεωμένο να πληρώσει στη θέση της Γερμανίας), ουσιαστικά εμποδίζει τη δικαστική διαδικασία για την οποία το Δικαστήριο είχε εκφράσει τη γνώμη του στη Φλωρεντία και είχε κανονίσει την αποζημίωση που προοριζόταν για τη Mirella Lotti, κόρη του Giuliano και ανιψιά του Carlo, που πυροβολήθηκαν και οι δύο με πολυβόλα στο Pratale, και των Katia και Sergio Poneti, ανιψιών του Egidio Gimignani.

«Η Τοσκάνη είναι ένα από τα εδάφη που επλήγησαν από τις φασιστικές σφαγές την περίοδο μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 1944, 200 επιβεβαιωμένες σφαγές που προκάλεσαν συνολικά περίπου 4 χιλιάδες θύματα – σχολιάζει ο δήμαρχος David Baroncelli – τονίζοντας πως «το θεσμικό δίκτυο είναι να φωνάξει για δικαιοσύνη, να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη των μαρτύρων μας και όλων όσων αγωνίστηκαν για την ελευθερία μας και να στηρίξει και να στηρίξει τις οικογένειες των θυμάτων σε αυτήν την παράλογη, απαράδεκτη και αδικαιολόγητη μάχη, που κήρυξε η Πολιτεία η ίδια, που δήλωσε η Πολιτεία στους πολίτες που περίμεναν 80 χρόνια, πάρα πολύ, για να τους στερηθεί το δικαίωμα σε μια υπεύθυνη, ηθική και όχι οικονομική αναγνώριση, γεγονός σοβαρό κατά του οποίου θα συνεχίσουμε να ενεργούμε από κοινού και από κοινού. Ακόμη και αν η πρόθεση του Εισαγγελέα είναι προφανώς να παρατείνει τον χρόνο και να αποθαρρύνει τα μέλη της οικογένειας, μερικά από τα οποία είναι ήδη σε πολύ προχωρημένη ηλικία, συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε μαζί».

Ο πρώην δικαστής Beniamino Deidda, έχει επικρίνει σκληρά την αντίθεση από το γραφείο του εισαγγελέα κατά των ποινών που εξέδωσε η δικαστής Susanna Zanda του Δικαστηρίου της Φλωρεντίας σχετικά με τα ιστορικά γεγονότα της σφαγής του Pratale όπου στις 23 Ιουλίου 1944.

«Όχι μόνο δεν ευσταθεί η προσφυγή του Δικηγορικού Γραφείου – δηλώνει ο πρώην εισαγγελέας – αλλά θεωρώ παράλογο και απαράδεκτο αυτό το όργανο που ενεργεί σε δικαστικές διαφορές για λογαριασμό της Προεδρίας του Υπουργικού Συμβουλίου και του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, να αμφισβητεί την παθητική νομιμότητα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας ή ότι ανέφερε το γερμανικό κράτος ως αντισυμβαλλόμενο σε αυτή τη διαδικασία. Μα δεν πρέπει η Εισαγγελία να υπερασπιστεί εμάς τους πολίτες; Αυτό δεν είναι το κράτος που προστατεύει την κοινότητά του γιατί αν ήταν έτσι δεν θα έβαζε την ιστορία ενάντια στον νόμο, την αλήθεια ενάντια στη δικαιοσύνη. Τα γεγονότα, τα εγκλήματα πολέμου και της ανθρωπότητας που διέπραξε το Τρίτο Ράιχ, συνέβησαν πραγματικά, όπως και η βαρβαρότητα με την οποία διαπράχθηκαν είναι πραγματική. Δεν υπάρχει έφεση κατά εκείνων των σελίδων της ιστορίας που επικυρώνονται από την πολιτική συνείδηση, από την ηθική, από αυτούς που τις έζησαν, από τον πόνο, από την αγωνία, από τη θυσία εκείνων που παρασύρθηκαν από ανυπεράσπιστους πολίτες και την ταλαιπωρία των μελών της οικογένειας που σήμερα μετά από 80 χρόνια ζητούν δικαιοσύνη με αποζημίωση που σίγουρα δεν είναι οικονομική αλλά πάνω από όλα ηθική. Και ποιος πρέπει να τεθεί υπό αμφισβήτηση, αν όχι το κράτος που προκάλεσε τα εγκλήματα πολέμου και της ανθρωπότητας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που διαπράχθηκαν με τέτοια βαρβαρότητα και αγριότητα, όπως φαίνεται από τον αριθμό των 200 σφαγών και των 4.000 θυμάτων που σπάρθηκαν στο διάστημα μεταξύ Απρίλιος και Αύγουστος 1944 μόνο στην Τοσκάνη.

Το να έχεις αίσθηση δικαίου δεν σημαίνει μόνο να γνωρίζεις τον γραπτό νόμο. Το δίκαιο είναι μια πολύ ευρύτερη έννοια από το θετικό δίκαιο, γιατί περιλαμβάνει και την έννοια της δικαιοσύνης. Εδώ, η ιστορία έχει ήδη γράψει με ανεξίτηλα γράμματα την αλήθεια για τις εγκληματικές σφαγές που έκαναν οι Ναζί και δεν υπάρχει έκκληση από κανένα νομικό επάγγελμα που μπορεί να το ξαναγράψει.

Ο Γενικός Εισαγγελέας του Κράτους δεν υπερασπίζεται τους πολίτες του, αλλά παρεμποδίζει μια διαδικασία για την οποία το Δικαστήριο της Φλωρεντίας είχε ήδη εκφράσει τη γνώμη του – επιμένει – όλα αυτά δείχνουν μια έντονη αντίφαση, την έλλειψη στοιχείων που επιτρέπουν την ύπαρξη αυτής της αμφισβήτησης, η έλλειψη νομικών ικανοτήτων. Αν αυτοί οι δικηγόροι – καταλήγει ο Beniamino Deidda – μαζί με τους εντολείς τους που κάθονται στην κυβέρνηση, είχαν αίσθηση ιστορίας, καθώς και δικαιοσύνης, θα έσκιζαν την έφεση που πρότειναν και θα αναζητούσαν τη Mirella Lotti, την Katia και Sergio Poneti και θα έκαναν παράκληση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να προσκληθούν στο Quirinale, για να μπορέσουν να τους τιμήσουν, με τον ίδιο τρόπο που τιμώνται τα παιδιά και τα εγγόνια των μαρτύρων της πατρίδας».

Ο δικηγόρος Giulio Arria, ο οποίος βοηθά πολλούς συγγενείς θυμάτων του Τρίτου Ράιχ, έχει πει ότι η πρόσφατη αντίθεση του Εισαγγελέα του Κράτους προκύπτει ακριβώς από αυτό: δεδομένου ότι η Ιταλία ανέλαβε την αποζημίωση στη θέση της Γερμανίας μέσω του ταμείου, τώρα έχει γίνει αντισυμβαλλόμενος στις δίκες στη θέση του γερμανικού κράτους.

Αυτή η ριζική αλλαγή, που πολλοί δικηγόροι θεωρούν νομικά αμφισβητήσιμη, επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι στις δίκες οι δικηγόροι υποστηρίζουν ότι οι συγγενείς των θυμάτων πρέπει να μηνύσουν απευθείας το ιταλικό κράτος και όχι πλέον τη Γερμανία. Στην απόφαση για την υπόθεση Mannini, για παράδειγμα, διαβάζουμε ότι οι δικηγόροι ζήτησαν «τον αποκλεισμό του ξένου κράτους από τη δίκη». «Είναι κάτι ανεξήγητο από νομική και ανθρώπινη άποψη», λέει ο Arria. «Αυτή η υπόθεση έχει μια ελαφρώς διαφορετική αξία από μια απλή αστική υπόθεση: οι περισσότεροι άνθρωποι δεν κάνουν μήνυση για χρηματικό ζήτημα, αλλά για την ιστορική και ηθική σημασία των ποινών. Παρόλα αυτά, η Εισαγγελία παρουσιάζει πάντα πολύ σκληρές άμυνες: αμφισβητεί τα πάντα».

Για την αξιοποίηση αυτού ταμείου Ντράγκι, απαιτείται δικαστική απόφαση που θεμελιώνει το δικαίωμα των θυμάτων σε αποζημίωση και μόνο σε αυτό το σημείο μπορούν να υποβάλουν αίτηση. Ωστόσο, η προθεσμία για την υποβολή της τελευταίας έχει λήξει οριστικά στις 31 Δεκεμβρίου 2023 και το τελευταίο αίτημα για αναβολή των προθεσμιών απορρίφθηκε επίσης από το Κοινοβούλιο.

Όμως ακόμα και για διαδικασίες που έχουν ήδη ξεκινήσει, η δυνατότητα αποζημίωσης για τη ζημιά αποδεικνύεται δυσκολότερη από το αναμενόμενο. Η Εισαγγελία του Κράτους (που εκπροσωπεί την κυβέρνηση σε διάφορες αστικές υποθέσεις) εγείρει μια σειρά από ενστάσεις, διακρίσεις, αιτήματα για αποδεικτικά στοιχεία που ματαιώνουν πολλά αιτήματα όσων το δικαιούνται. Πολλοί από τους οποίους είναι ήδη σε πολύ προχωρημένη ηλικία.

Στα τέλη του 2023, εκκρεμούσαν 780 υποθέσεις αποζημίωσης ενώπιον των ιταλικών δικαστηρίων», μετέδωσαν τα ιταλικά ΜΜΕ.

Άμεσα αναμένονται εξελίξεις για την καταβολή ποσών σε υποθέσεις που έχουν τελεσιδικήσει…

Πηγή: in.gr