Του Mark Leonard

Στην ομιλία του στη Σορβόννη τον Απρίλιο, και ξανά στην επίσημη επίσκεψή του στη Γερμανία στα τέλη Μαΐου, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει τη δική της θνησιμότητα. Παγιδευμένοι μεταξύ της Ρωσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν, της Κίνας του Σι Τζινπίνγκ και, ενδεχομένως, της Αμερικής του Ντόναλντ Τραμπ, οι Ευρωπαίοι πρέπει επειγόντως να δείξουν αλληλεγγύη. Ωστόσο, ακριβώς επειδή δεν αισθάνονται ασφαλείς, η Ευρώπη φαίνεται να διασπάται.

Η πιο άμεση απειλή βρίσκεται στην Ουκρανία. Για πολύ καιρό, δεν ήταν ξεκάθαρο τι θα μπορούσε να σημαίνει μια ρωσική νίκη. Αλλά υπό το φως των πρόσφατων αμερικανικών δημοσκοπήσεων, είναι πλέον δυνατό να φανταστούμε ένα “ειρηνευτικό σχέδιο” Τραμπ – ή μια συμφωνία Μινσκ ΙΙΙ – που θα παγώσει τις εδαφικές απώλειες της Ουκρανίας, θα την απέκλειε από το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα την αποστρατιωτικοποιήσει και θα την εξαναγκάσει σε μόνιμη ουδετερότητα. Αυτό θα ήταν μια ήττα όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά για όλη την Ευρώπη. Τουλάχιστον το ένα τρίτο των κρατών μελών της ΕΕ θα αισθάνονται υπαρξιακά ανασφαλείς, με έναν τολμηρό ρεβιζιονιστή επιτιθέμενο στα σύνορά τους.

Σε αυτό το σενάριο, πολλοί ηγέτες μπορεί να χάσουν την πίστη τους στο ευρωπαϊκό εγχείρημα και αντ ‘αυτού να προσπαθήσουν να συμφιλιωθούν με τον Τραμπ, όπως έχει ήδη κάνει ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν. Οι συλλογικές προσπάθειες για την ενίσχυση της ΕΕ θα έδιναν τη θέση τους στις διμερείς σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αφήνοντας την Ευρώπη ακόμη πιο διχασμένη και παράλυτη.

Μακροπρόθεσμα, το ίδιο δίλημμα θα ίσχυε σε ζητήματα όπως το πώς αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι την Κίνα, πώς επιδιώκουν την οικονομική ευημερία σε μια εποχή έντονου τεχνολογικού ανταγωνισμού και πώς ασχολούνται με την παγκόσμια διακυβέρνηση. Σε κάθε περίπτωση, η πρόκληση απαιτεί ενότητα, αλλά τα μεμονωμένα κράτη μέλη θα μπουν στον πειρασμό να το κάνουν μόνα τους.

Η πρόσφατη επίσκεψη του Μακρόν στη Γερμανία μπορεί να έδωσε κάποιες ενδείξεις για το πώς να αποτραπεί ο κατακερματισμός, όχι επειδή ο ίδιος και ο γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς έκαναν επιδεικτικές εκδηλώσεις συναδελφικότητας και αλληλεγγύης, αλλά επειδή επιβεβαίωσαν άθελά τους ότι η γαλλογερμανική σχέση έχει περιοριστεί. Οι γαλλικές και γερμανικές κυβερνήσεις δεν είναι πλέον ικανές να χαράξουν από μόνες τους τη στρατηγική πορεία της Ευρώπης. Ακόμη και αν μπορούσαν να συγκεντρωθούν για να προτείνουν μια συγκεκριμένη ατζέντα, δεν είναι σαφές ότι η υπόλοιπη ΕΕ θα τους ακολουθούσε.

Αλλά μερικές φορές μια σχέση μπορεί να σωθεί με την προσθήκη ενός τρίτου μέρους, και στο σημερινό ευρωπαϊκό πλαίσιο, ο προφανής υποψήφιος είναι η Πολωνία. Ένας γαλλο-γερμανο-πολωνικός κινητήρας θα αναζωογονούσε τη μορφή “Τρίγωνο της Βαϊμάρης” που κυκλοφόρησε το 1991, αλλά την οποία η προηγούμενη ανελεύθερη κυβέρνηση της Πολωνίας είχε παραμερίσει για οκτώ χρόνια.

Τώρα που η Πολωνία βρίσκεται υπό νέα διαχείριση και γεμάτη ιδέες για το πώς να ενισχύσει την Ευρώπη, θα μπορούσε να είναι το κλειδί για να φέρει κοντά τους Ευρωπαίους μέσω μιας κοινής αίσθησης ασφάλειας και γεωπολιτικού σκοπού. Βοηθά επίσης το γεγονός ότι η Γερμανία έχει κάνει μεγάλες αλλαγές στις αμυντικές δαπάνες και τη στάση της και ότι ο Μακρόν ασπάστηκε την ιδέα της προσθήκης νέων μελών της ΕΕ μέσω μιας διεύρυνσης από την Ανατολή.

Το Τρίγωνο της Βαϊμάρης θα μπορούσε να κάνει τρεις σημαντικές συνεισφορές στην Ευρώπη, η πρώτη από τις οποίες είναι πολιτική. Ενώ η γαλλογερμανική μορφή συχνά προκαλούσε δυσαρέσκεια μεταξύ άλλων κρατών μελών και άφηνε τα μέλη του πρώην σοβιετικού μπλοκ να αναρωτιούνται αν θα ξεπουληθούν στο Κρεμλίνο, η νέα ρύθμιση θα περιλάμβανε μια μεγάλη πρώην κομμουνιστική χώρα. Αυτό από μόνο του θα μπορούσε να είναι ένας ενοποιητικός παράγοντας, ακόμη και στον απόηχο της νίκης του Τραμπ, υπό την προϋπόθεση ότι οι τρεις ηγέτες ενεργούν χωρίς αποκλεισμούς, αντί ως κλίκα.

Επιπλέον, οι τρεις κυβερνήσεις θα μπορούσαν (και θα έπρεπε) να προτείνουν τρόπους επαναφοράς της σχέσης με το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο θα έχει σύντομα νέα κυβέρνηση. Αυτό θα είναι ζωτικής σημασίας για να καθησυχαστούν οι Ευρωπαίοι σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων άμυνας και πυρηνικής ενέργειας, της οικονομικής ασφάλειας, του τεχνολογικού ανταγωνισμού και της ενέργειας. Έχοντας περάσει πολύ χρόνο σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες –από τη Δανία μέχρι την Πορτογαλία– τις τελευταίες εβδομάδες, άκουσα πολλούς ηγέτες και διπλωμάτες να αναφέρουν το Τρίγωνο της Βαϊμάρης ως πηγή ελπίδας.

Η δεύτερη συνεισφορά είναι στρατιωτική, δεδομένου ότι οι χώρες του Τριγώνου της Βαϊμάρης μαζί αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 30% των αμυντικών δαπανών της Ευρώπης. Βραχυπρόθεσμα, θα πρέπει να προωθήσουν ένα σχέδιο για τη συγκέντρωση των διαφόρων πρωτοβουλιών για να βοηθήσουν την Ουκρανία να αποκτήσει τα πυρομαχικά και την αεράμυνα που χρειάζεται. Και μακροπρόθεσμα, οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να επιτύχουν πολύ περισσότερα όσον αφορά τη δική τους άμυνα, απλώς δουλεύοντας καλύτερα παράλληλα.

Εκτός από τη διεξαγωγή τριμερούς πυρηνικού διαλόγου, το Τρίγωνο της Βαϊμάρης μπορεί να επεκτείνει τον ρόλο του Eurocorps, του πολυεθνικού στρατιωτικού αρχηγείου που δημιουργήθηκε από τη Γαλλία και τη Γερμανία τη δεκαετία του 1990. Σε αντίθεση με τις ομάδες μάχης της ΕΕ, οι οποίες είναι εκστρατευτικές, και επομένως ταιριάζουν άσχημα στη σημερινή πραγματικότητα, το Eurocorps θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε επαρκή αριθμό για να καθησυχάσει τα κράτη μέλη της πρώτης γραμμής εάν οι ΗΠΑ θα αποσύρουν ποτέ τα στρατεύματά τους από την Ευρώπη.

Τέλος, ένα αναζωογονημένο Τρίγωνο της Βαϊμάρης θα μπορούσε να βοηθήσει στη μετακίνηση της Ευρώπης “από ένα εργοστάσιο κανονισμών σε μια κοινότητα της μοίρας”, όπως μου το είπε ένας ανώτερος Πολωνός αξιωματούχος. Αυτή τη στιγμή, η Ευρώπη βρίσκεται εγκλωβισμένη μεταξύ της γεωπολιτικής αναγκαιότητας αγκύρωσης της Ουκρανίας και της Μολδαβίας στη Δύση και της πολιτικής και θεσμικής αδυναμίας να προχωρήσει σε μια κλασική διαδικασία διεύρυνσης.

Το Τρίγωνο της Βαϊμάρης πρέπει να σχεδιάσει ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο για να φέρει την Ουκρανία τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ και αυτή η νέα στρατηγική πρέπει να προσανατολιστεί προς την οικοδόμηση πολεμικών οικονομιών, την παροχή ασφάλειας και την επιδίωξη ρυθμιστικής ευθυγράμμισης. Ένα καλό πρώτο βήμα θα ήταν να συγκληθεί μια ομάδα υψηλού επιπέδου για να εξετάσει τα στοιχεία ασφάλειας και άμυνας μιας αναθεωρημένης διαδικασίας διεύρυνσης της ΕΕ. Υπήρξε κάποια ώθηση προς μια νέα μορφή της Βαϊμάρης.

Τον Μάρτιο, ο Σολτς, ο Μακρόν και ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ πραγματοποίησαν μια σύντομη σύνοδο κορυφής στο Βερολίνο και οι υπουργοί Εξωτερικών των χωρών τους συναντήθηκαν έκτοτε και συμφώνησαν σε ένα εμπνευσμένο ανακοινωθέν. Όμως, όπως υποστήριξαν πρόσφατα οι συνάδελφοί μου στο ECFR σε καθεμία από τις τρεις χώρες, η υψηλή ρητορική πρέπει να γίνει αποφασιστική δράση. Εάν το Τρίγωνο της Βαϊμάρης διαμορφωθεί, θα μπορούσε να δώσει νέα πνοή στο ευρωπαϊκό εγχείρημα.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.  

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου

capital.gr